Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine Karfl laflt rmal Bir Araflt rma

Transkript

1 Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine Karfl laflt rmal Bir Araflt rma brahim B LG N*, Soner DURMUfi* zet Bu çal flman n amac Bolu ve Mardin de bulunan iki farkl okulun ilkö retim ikinci kademe ö rencilerinin ö renme stilleri aras ndaki fark n karfl laflt r lmas ve ö renme stilleri ile baflar lar aras ndaki iliflkinin incelenmesidir. Ö rencilerin ö renme stilini belirlemek için Grasha taraf ndan gelifltirilen ö renme stili ölçe i ilkö retim ikinci kademe ö rencilerine uygulanm flt r (N=240). Ö rencilerin performanslar için Matematik, Fen Bilgisi, Sosyal bilgiler ve Türkçe derslerinden ö retim y l birinci dönem karne notlar n n ortalamas kullan lm flt r. Bulgular, iki okuldaki ö rencilerin, ö renme stilleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark olmad n ve yine yap lan (Pearson) korelasyon analizi sonuçlar kat l mc ö renme stili alt boyutu ile ö rencilerin baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki ( r=0,208, N=240, p<0,01) oldu unu göstermifltir. Anahtar Kelimeler Ö renme Stili, Ö renci Baflar s. *Yard. Doç. Dr., Abant zzet Baysal Üniversitesi E itim Fakültesi, lkö retim Bölümü Ö retim üyesi. Kuram ve Uygulamada E itim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 3 (2) Kas m / November

2 Yard. Doç. Dr. brahim B LG N Abant zzet Baysal Üniversitesi E itim Fakültesi lkö retim Bölümü Gölköy Bolu Elektronik Posta: bilgin64@yahoo.com Yay n ve Di er al malardan Se meler Uzuntiryaki, E., Bilgin,., & Geban, Ö. (2003). The effect of learning styles on high school students achievement and attitudes in chemistry. Paper presented an annual meeting of National Association Research in Science Teaching, Philadelphia, Pennsylvania. Bilgin,., Uzuntiryaki, E & Geban, Ö. (2002). Ö rencilerin Kimyasal Denge Konusundaki kavram Yan lg lar, E itim ve Bilim, 127, Bilgin,. & Bahar, M. (2002). Ö retmen adaylar n n ö renme stilleri ve fen bilgisi dersine karfl tutumlar aras ndaki iliflki. Abant zzet Baysal Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi, 4, Bilgin,. & Geban, Ö. (2001). Benzeflim (analoji) yöntemi kullanarak lise 2. s n f ö rencilerinin kimyasal denge konusundaki kavram yan lg lar n n giderilmesi, Hacettepe Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi, 20, Yard. Doç. Dr. Soner DURMUfi Abant zzet Baysal Üniversitesi E itim Fakültesi lkö retim Bölümü Gölköy Bolu Elektronik Posta: sdurmus@rocketmail.com Yay n ve Di er al malardan Se meler Durmu, S. & Ayd n, B. (2002, Ekim). Oluflturmac Ö renme Yaklafl mlar ve S n f Disiplini. XI. E itim Bilimleri Kongresinde sunulan bildiri, Yak n Do u Üniversitesi, Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti. Durmu, S. (2002). Yap salc ö renme ortam nda sembolik hesaplar yapabilen grafik çizer hesap makinelerinin kullan m. IV. Fen Bilimleri E itimi Kongresinde sunulan bildiri, Ankara. Durmu, S. (2001). An approach to integrate constructivist learning theory into the teachings of mathematics. Abant zzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2,

3 Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine Karfl laflt rmal Bir Araflt rma brahim B LG N, Soner DURMUfi nsanlar n nas l ö rendi i e itimciler kadar toplumdaki herkesi ilgilendiren bir konudur. Genç ve yafll, zengin ve fakir, e itimci ve iflçibunlar n hepsi daha h zl okuma, daha fazla hat rlama, daha mant kl düflünme yetene inin olmas n ve daha yarat c olarak sanat n icra etmek ister. Belki bu ilgi bizim bireyin ö renme kapasitesinin nas l oldu unu anlamak istememizden kaynaklanmaktad r ve bireyin ö renme kapasitesi onu di er yarat klardan ay ran önemli bir özelliktir. Kendimize özgün bir ö renme yöntemi kiflili imizin birer parças olmas na ra men, bizler di er insanlarla bir çok ö renme benzerliklerine de sahibizdir (Cornett, 1993). Bu benzerliklerin bilinmesi e itimcilerin genel ö renme yaklafl mlar n dikkate alarak müfredat program haz rlamalar n mümkün k lar. Yaln z her ö renci bu genel ö renme yaklafl mlar na bireysellefltirilmifl bir yöntemle yaklafl r. nsanlar n nas l ö rendi ine olan ilgi yeni bir ilgi alan de ildir. Geçen yüzy llar boyunca filozoflar n gelifltirdi i fikirler e itimcileri etkilemifltir. Ö retme ve ö renme süreçleriyle farkl flekillerde ve zamanlarda yap lan nicel ve nitel araflt rmalar n sonucundan ö retme ve ö renmenin ilkeleri ortaya ç km fl ve bu ilkeler bütünü kendi döneminde ö retme ve ö renme kuramlar olarak adland r lm flt r. Her ö renme kuram ö rencilerin ö renme yaklafl mlar n ve ö renmeye karfl tutumlar n farkl olarak tan mlam flt r. Davran flç kurama göre ö renme davran fllarda meydana gelen istendik yönde kal c bir de ifliklik getirme sürecidir. Burada öne ç kan fley, davran flta meydana gelen de iflikliklerin gözlenebilir de ifliklikler olmas d r. Hümanist kurama göre ö renme, aç kl kla devam eden ve bireyin sosyal geliflimini de içine alan bir deneyim sürecidir. Bu süreçte bireyin kendini gerçeklefltirmesi veya öz yeterlili ini kazanmas esast r (Philps & Soltis, 1998). Biliflsel kurama göre ö renme zihinsel bir süreçtir ve deneyimlerle zihinsel ça r fl mlarda meydana gelen sürekli bir de iflikliktir. Bu tan mlamaya göre zihinsel ça r fl mlardaki bir de iflikli in bir içsel de ifliklik oldu u ve bunun sadece ö renenlerin kafalar nda ne oldu unu yorumlamas ile anlafl laca ortaya ç kar (Orlich, Harder, Callahan, & Gibson, 1998).Oluflturmac kurama göre ö renme ise

4 384 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER bireyin plan ve deneyimler içinde kendi bak fl aç s ndan dünyada olup biteni yorumlamas d r (Jaworsky, 1994). Bu tan mlamaya göre ö renme aktif bir süreç ve kavramlar n anlam bu deneyim sürecine ba l olarak geliflir. Belirli bir ö renme kuram ö renme sürecinin nas l gerçekleflti ini anlamam z için yeterli de ildir (Philps & Soltis, 1998). Grasha (1995a, 1995b) ö renme ilkelerini belirleyen bir literatür çal flmas yapm fl ve bu çal flmada insanlar n bilgiyi nas l daha iyi kazand klar n ve bilginin daha uzun süre insan belle inde nas l kal c olabilece i ile ilgili olarak afla daki sonuçlar ç karm flt r: (1) Ö renciler en iyi yaparak, yap lanlar zihninde flekillendirerek ve baflkalar n n yapt klar n gözlemleyerek ö renir. (2) Ö renmeyi kolaylaflt racak resimler, gösteriler, anekdotlar, kavram haritalar, oyun kartlar ve analojiler kullan lmal d r. (3) Görevlerde zaman n verimli kullan lmas ö renmeyi etkiler. ( 4) Sosyal giriflkenlik bilginin kal c olmas n ve kazan m n kolaylaflt r r ve (5) Ödüller ö renmeyi teflvik eder. Keefe (1987) göre ise ö renme, özel bir ö renme ortam içinde ö retmen ve ö renci aras nda belirli bir alandaki karfl l kl etkileflimin bir ürünüdür. Fidan ve Erden (1993) ö renmeyi biraz daha genifl bir perspektiften ele alarak, insanlar n yaflamlar boyunca karfl laflt klar çeflitli durumlarla etkileflim sonucu kiflide oluflan kal c davran fl de- ifliklerini ö renme olarak tan mlam fllard r *. Ö renmek için bir çok yol vard r ve herkes ayn yöntemle ö renemez. Bu nedenle nitelikli ö renme ortam n n gelifltirilmesi ve ö rencilere en iyi ö renme al flkanl klar n n kazand r lmas için ö retmenlere büyük görevler düflmektedir. Çünkü ö renme ile ilgili gelifltirilen yeni yaklafl mlar n uygulay c s ö retmenlerdir. Ancak, ö retmenlerin inançlar araflt rmalardaki yeniliklerle uyuflmazsa, amaçlanan yenilik ilkeleri ile uygulamadaki ilkeler aras nda bir boflluk oluflur ve bu da de iflikli i önler. Bu nedenle ö retmenlere etkili ö retme ve ö renme yöntemleri mesle e haz rlanma dönemlerinde veya hizmet içi e itimlerle verilmelidir. Son y llarda yap lan çal flmalar (Campbell, Campbell & Dickinson, 1999; Haar, Hall, Schoepp & Smith, 2002; Kempa & Diaz, 1990; McDermot, 1991; McKeachie, 1994; Pask, 1976; Smith & Woody, 2000; Yaman & Soran, 2002; Woods, 1995) s n f içinde ö retmen ve ö rencilerin rollerinde baz de ifliklikler yap lmas gerekti ini ortaya koymaktad r. Gerek ülkemizde gerekse uluslararas alanlarda yap - lan bu çal flmalardaki ortak görüfl; i) ö retmenin kendisini, tüm aktivitelerin toplanma merkezi, bilgilerin temel kayna ve yetkili bir uz- * Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için Barbara Jaworsky ve Soltis in referanslarda verilen çal flmalar na bak labilir.

5 B LG N, DURMUfi / Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine man olarak görmemesi, ii) ö rencilere bilgileri aktaran de il de, onlar n bilgileri kazanma yöntemlerini anlamalar na, ders etkinlik ve çal flmalar na kat l mlar n artt r c ve araflt rma yapmalar n teflvik edici yönde olmalar gerekti ini, ve iii) ders içeri ini ve ö retim metotlar n ö rencilerin biliflsel farkl l klar n ve kavrama yeteneklerini dikkate alarak haz rlamalar gerekti ini göstermektedir. Ö renmede bireysel farkl l klar literatürde farkl aç lardan incelenmifl ve bu farkl l klar baz kavramlarla aç klanmaya çal fl lm flt r. Bu kavramlar n aras ndaki farklar Curry (1991) ve Riding ve Cheema (1991) taraf ndan aç kça ortaya konmufltur. Biliflsel stil (Cognitive style); sistematik ve al fl lm fl bir tarzda bilginin organizasyonu ve ifllenmesi: Biliflsel strateji (Cognitive strategy); bilginin ifllenmesi ve organizasyonu sürecinde bir plânl hareketi veya eylemi benimsemek: Ö renme stili (Learning styles); Al fl lm fl, mutat ve belli bir tarzda bilgi ediniminin benimsenmesi: Ö renme stratejisi (Learning strategy); Bilgi, beceriler ve tutumlar n edinilmesinde bir planl hareketi veya eylemi benimsemek. Yukar da tan mlar verilen kavramlara dikkatli bak l rsa aralar nda bir hiyerarflinin de oldu u tespit edilebilir. Yani biliflsel stilden ö renme stratejisine do ru bir hiyerarfli vard r. Genellikle kiflili in (personality) bir boyutu olarak ifade edilen, tutumlar m z, de erlerimizi ve sosyal etkileflimlerimizi etkileyen biliflsel stil, bir bireyin zihinsel ifllem(e)lerini ve al fl lm fl bilgi ifllem becerilerini betimler. Biliflsel stil dairesinde, bilginin ifllenmesi ve organizasyonu sürecinde benimsenen farkl stratejileri ifade eden biliflsel strateji, biliflsel stilin bir alt boyutudur. Al fl lm fl, mutat ve belli bir tarzda bilgi ediniminin benimsenmesi olarak tarif edilebilen ö renme stili ise bireyin zaman zaman genifl bir yelpazede de iflik durum ve yerlerde sergilenebilen benimsedi i bir ö renme yaklafl - m n belirtir. Ö renme stilleri, de iflik problemleri çözmek için çok say da sahip olunabilecek ö renme stratejilerini de etkiler. Esas itibari ile bu tabloda yukar dan afla ya do ru hareket edildi inde genelden özele, biraz daha sabit, kararl ve zor de iflebilen özelliklerden daha de iflken kiflisel özelliklere do ruda bir geçifl vard r. Ö rencilerin e itim ve ö retim ortam ndaki farkl l klar n n belirlenmesinde takip edilen yöntemlerden biri de ö renme stillerinin belirlenmesidir. Hunt (1979), ö renme stilini ö rencinin ne ö rendi inden ziyade nas l ö rendi i olarak tan mlar. Ö renme stilleri bilgiyi alma ve iflleme sürecindeki bireysel yaklafl m farkl l klar anlam nda kullan labilir (Felder, 1996). Kefe (1991), ö renme stilini; biliflsel, duyuflsal ve psikomotor davran fl özelliklerinin birleflimi olarak görür ve ö rencilerin ö renme isteklerine nas l yan t verdiklerini, nas l etkilefltiklerini ve nas l alg -

6 386 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER lad klar n belirleyen bir gösterge olarak tan mlar. Bu özellikler, bireyin evdeki, okuldaki ve toplumdaki kültürel de iflime ba ml olarak geliflmifl ve oluflmufltur ( Heath, 1983; Scarcella, 1990). En genel anlamda ö renme stilleri, bireylerin bilgiyi toplama, düzenleme, düflünme ve yorumlama yöntemlerindeki tercihleridir (Davis, 1993). Baz ö renciler ba ms z olarak çal flmay tercih ederken baz ö renciler bunu grup içinde daha iyi yaparlar. Baz ö renciler bilgiyi okuyarak elde etmeyi tercih ederken di erleri aktif kat l mla elde etmeyi tercih ederler. Dunn ve Dunn (1993) a göre çevresel (ses, fl k, s cakl k), duygusal (motivasyon, kararl l k, sorumluluk), sosyal (bireysel, grup, ö retmen veya yetiflkinle çal flma), psikolojik ( global/analitik, etkisel/tepkisel, beynin sa ve sol taraf ndaki bask nl k) ve fizyolojik (ses, görüntü, kinetik ve günlük verimin en fazla/en az oldu u anlar) etkenler ö renmeyi etkileyen etmenlerdir. Buna göre Dunn & Dunn, ö renme stilini; bireyin bu faktörleri dikkate alarak karfl laflt yeni ve zor bilgiyi anlama sürecindeki yetene- i olarak tan mlam flt r. Burada birey, kendisine uygun bir ö renme ortam haz rlayabilece i gibi var olan (kendi iradesi d fl nda) ö renme ortam na kendisini uyarlayarak ö renmesini sa lar. Ö rencilerin ö renme sürecinde tak nd klar bu farkl l klar ortaya ç karmak için bir çok ölçme arac gelifltirilmifltir (Dunn, Dunn & Price, 1987: Grasha, 1996; Honey & Mumford, 1986; Kolb, 1984). Bu ölçekler içinde Kolb ve Grasha n n gelifltirdikleri ölçekler literatürde en yayg n olarak kullan lmaktad r. Kolb ö rencilerin ö renme stillerini ayr flt ranlar, de ifltirenler, özümseyenler ve yerlefltirenler olarak dört alt boyutta incelemifltir. Grasha ise ö rencilerin ö renme stillerini rekabetçi, iflbirlikli, pasif, kat l mc, ba ml ve ba ms z olarak alt alt boyutta incelemifltir *. Kolb un ö renme stili envanterinde genel olarak bir kiflilik de erlendirmesi yap larak daha sonra bu s n f ortam ile iliflkilendirilmektedir. Grasha ö renme stili envanterinde ise ö renme stilleri ile do rudan s n f ortam ndaki deneyimlerle iliflki kurulmaktad r. Bu durum ö renme stili envanterinin geçerlilik ve güvenirli ini daha etkili yapmaktad r (Grasha, 1996). Ö renme stillerinin oluflumunda bireylerin ev, okul ve toplumdaki deneyimleri ve ö retmenin ö retme stili etkili olmaktad r. Literatürde yap lan araflt rma sonuçlar na göre ö rencilerin ö renme stilleri ile akademik bölüm, okul türü, cinsiyet, yafl, akademik baflar ve tutumlar aras nda bir iliflki vard r. Bu çal flmada ö rencilerin akademik baflar lar ile ö renme stilleri aras nda iliflki incelenmifltir. Araflt rma bulgular baflar l ö rencilerin daha çok ba ms z ö renme stilindeki ö renciler oldu unu ortaya koymufltur (Collison, 2000; Smith & Holliday 1986; Stewart 1981; Wasson 1980). Mathews (1996), lise

7 B LG N, DURMUfi / Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine ö rencilerinin ö renme stilleri ile baflar lar aras ndaki iliflkiyi inceledi inde ayr flt ranlar ö renme stili alt boyutunda olan ö rencilerin baflar lar n n, de ifltirenler ö renme stili alt boyutunda olan ö rencilerden daha iyi oldu unu bulmufltur. Uzuntiryaki, Bilgin & Geban (2002), 179 lise 1. ve 151 lise 2. s n f ö rencisi ile kimya dersinde yapt klar çal flma ö rencilerin ba ms z, kat l mc ve iflbirlikçi ö renme stillerinin ö rencilerin kimya dersindeki baflar lar na ve tutumlar na daha etkili oldu unu göstermifltir. Collison (2000) 110 ilkö retim ö rencisi ile yapt çal flmada baflar düzeyleri yüksek olan ö rencilerin ba ms z çal flmay, baflar düzeyi orta olan ö renciler grup çal flmas n ve baflar düzeyleri düflük olan ö rencilerin pasif dinleyici ö renme stillerini tercih ettiklerini bulmufltur. Grasha (1996) yapm fl oldu u çal flmada farkl yafl gruplar ndaki ö rencilerin ö renme stillerini karfl laflt rm fl ve 25 yafl ve üstü ö rencilerin daha ba ms z ve kat l mc ö renme stili alt boyutunda olduklar n ve bu yafl n alt nda ise s n f ortam nda ö rencilerin daha çok pasif ve rekabetçi ö renme stili alt boyutunda olduklar n ve kat l mc ö renme stillerinin daha düflük oldu unu belirlemifltir. Bu çal flman n amac Bolu ve Mardin de bulunan iki farkl ilkö retim okulu 2. kademe ö rencilerinin ö renme stillerinin karfl laflt r lmas ile baflar lar aras ndaki iliflkinin incelenmesidir. Bu genel amaca ba- ml olarak afla daki sorular n cevaplar aranm flt r; (1) Mardin de bulunan ilkö retim okulu 2. kademe ö rencilerinin ö renme stilleri ile baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki var m d r?, (2) Bolu da bulunan ilkö retim okulu 2. kademe ö rencilerinin ö renme stilleri ile baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki var m d r?, (3) ki farkl ilkö retim okulu 2. kademe ö rencilerinin ö renme stilleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark var m d r?, (4) Her iki ilkö retim okulunda okuyan ö renciler birlikte ele al narak ö renme stilleri ile Matematik, Fen Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Türkçe derslerindeki akademik baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki var m d r? ve (5) Her iki ilkö retim okulunda okuyan ö renciler birlikte ele al narak ö renme stilleri ile genel akademik baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki var m d r? Y ntem Evren ve rneklem Araflt rman n evrenini Bolu ve Mardin il s n rlar içinde bulunan iki ilkö retim okulunun ikinci kademesine devam eden ö renciler oluflturmaktad r. Örneklem grubu seçilirken tabakal ve rasgele örnekleme

8 388 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER yöntemi kullan lm flt r. Her iki okuldaki 6, 7 ve 8. s n flar temsilen ikifler s n f seçilerek Mardin den 83 ve Bolu dan 157 ö renci olmak üzere toplam 240 ö renci bu çal flman n örneklemini oluflturmufltur. Veri toplama arac Bu çal flmada veri toplama arac olarak Grasha (1994) taraf ndan gelifltirilen ö rencilerin ö renme stillerini ölçen ölçek kullan lm flt r. Anket; pasif, ba ml, iflbirlikli, kat l mc, rekabetçi ve ba ms z alt boyutlar olan ve her boyutta 10 olmak üzere beflli Likert tipi 60 cümleden oluflmaktad r. Bu ölçek, Uzuntiryaki ve arkadafllar (2002) Türkçe ye çevrilerek adapte edilmifl ve 330 lise ö rencisine uygulanarak güvenirlik katsay s olarak bulunmufltur. Ölçekteki boyutlar n ay r c özellikleri incelendi inde; pasif ile ba ml, iflbirlikli ile kat l mc ve rekabetçi ile ba ms z alt boyutlar ndaki benzer niteliklerinden dolay ölçme arac ndan alt alt boyut yerine kat l mc, ba- ml ve ba ms z alt boyutlar ile ilgili cümleler de erlendirmeye al nm flt r. Belirtilen bu ö renme stillerine sahip bireylerin belirgin özellikleri, olumlu ve olumsuz yönleri k saca flöyle özetlenebilir: (1) Kat l mc ö renme stilinde olan bireyler s n fta iyi bir vatandafll k görüntüsü verirler. S n fa gitmekten ve mümkün oldu unca ders etkinliklerine kat lmaktan hofllan rlar. Seçmeli ders aktivitelerinden sorumluluk almak isterler. Bu ö renme stilindeki bireylerin her dersten olabildi ince deneyim kazanma olumlu yönleri olarak görülürken, bazen kendi gereksinimlerinden daha fazlas n yapmalar olumsuz olarak görülmektedir. (2) Ba ml ö renme stilinde olan bireyler ne gerekiyorsa onu ö renirler ve zihinsel meraklar n n çok az k sm n gösterirler. Ö retmen ve arkadafl grubunu bilgi kayna olarak görürler ve onlara ne yapacaklar hakk nda özel yol göstermeleri için bir otoriter flahsiyet olarak bakarlar. Bu ö renme stilindeki bireylere yard m edildi inde meraklar n gidermeleri ve yol göstermeler ile deneyim kazanmalar olumlu yönleri say l rken, bir ö renen olarak kendi kendine ö renme, otoritelerini sergileyici yeteneklerini gelifltirmelerinin güç olmas ve belirsizliklerle nas l bafla ç kacaklar n ö renmemeleri olumsuz yönleri olarak görülmektedir. (3) Ba ms z ö renme stilinde olan bireyler ö renme yeteneklerinden memnun ve kendi kendilerine düflünmeyi severler. Önemli gördükleri ders içeriklerini ö renmeyi tercih ederler. Ders projelerinde di er ö rencilerle çal flmaktansa yaln z çal flmay tercih ederler. Bu ö renme stilindeki bireylerin kendi kendilerine ö renme ve giriflimcilik ye-

9 B LG N, DURMUfi / Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine teneklerini gelifltirmeleri olumlu yönleri olurken, birlikte çal flma yeteneklerinin yetersiz oluflu, di erlerine dan flmada veya yard ma ihtiyaçlar oldu unda di erlerine sorma yeteneklerinin olmamas olumsuz yönleri olarak görülmektedir. Ö rencilerin baflar lar için ise ö retim y l birinci yar y l Fen bilgisi, Matematik, Sosyal bilgiler ve Türkçe derslerinden ald klar karne notlar n n ortalamas al nm flt r. lemler Bu çal flmada, ö retim y l nda Mardin ve Bolu da bulunan iki ilkö retim okulu 2. kademe ö rencilerine ö renme stillerini belirleyen ölçe in uygulanmas ve akademik baflar lar için de karne notlar n n al nmas ile veriler elde edilmifltir. Uygulama sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel analizleri SPSS paket program kullan larak yap lm flt r. Ö rencilerin ö renme stilleri ve iki okul aras ndaki fark belirlemek için betimleyici ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) tekni inin yan s ra ö renim sitilleri ile ö rencilerin baflar lar aras ndaki iliflkinin incelenmesi için Pearson Çarp m Moment Korelasyon analizi kullan lm flt r. Bulgular Mardin de okuyan ilkö retim 2. kademe ö rencilerinin ö renme stilleri ile türkçe, sosyal bilgiler, fen bilgisi ve matematik dersleri ortalamalar aras ndaki iliflki Tablo 1 de verilmifltir. Tablo 1 Baflar ortalamalar ile Ö renme Stilleri Aras ndaki iliflkiyi belirlemek üzere yap lan (Pearson) Korelasyon analizi (n=83) sonuçlar Ö RENME ST LLER Ba ml Ba ms z kat l mc Baflar ortalamalar (x=2,82) -0,163 0,019 0,233* *p<.01 Tablo 1 de görüldü ü gibi ö rencilerin ö renme stillerinin alt boyutlar ndan ba ms z (r=0,019, p>0,01) ve kat l mc (r=0,233, p<0,01) ö renme stilleri aras nda pozitif bir iliflki varken ba ml ö renme stili ile baflar aras nda negatif bir iliflki (r=-0,163, p>0,01) vard r. Bu iliflkilerden sadece kat l mc ö renme stili ile baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki vard r.

10 390 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER Bolu da okuyan ilk ö retim okulu 2. kademe ö rencilerinin ö renme stilleri ile okuldaki performanslar aras ndaki iliflki Tablo 2 de verilmifltir. Tablo 2 de görüldü ü gibi ö rencilerin ö renme stillerinin alt boyutlar ndan ba ms z (r=0,187, p<0,05)) ve kat l mc (r=0,270, p<0,01) ö renme stilleri ile baflar lar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki varken ba ml ö renme stili ile baflar aras nda istatistiksel olarak anlaml olmayan negatif bir iliflki (r=-0,010, p>0,05) vard r. Tablo 2 Baflar ortalamalar ile Ö renme Stilleri Aras ndaki iliflkiyi belirlemek üzere yap lan (Pearson) Korelasyon analizi (n=157) sonuçlar Ö RENME ST LLER Ba ml Ba ms z kat l mc Baflar ortalamalar (x=3,65) -0,010 0,187* 0,270* *p<.05 Tablo 3 de her iki okuldaki ö rencilerin ö renme stilleri ölçe inin alt boyutlar ndan ald klar notlar n ve baflar notlar n n ortalamalar ve standart sapma de erleri verilmifltir. Tablo 3 llere göre ö rencilerin ö renme stilleri ölçe inden ald klar puanlar n aritmetik ortalama ve standart sapma de erleri renme Okulun Stili bulundu u il n x ss Ba ms z Kat l mc Ba ml Baflar Bolu Mardin Toplam Bolu Mardin Toplam Bolu Mardin Toplam Bolu Mardin Toplam ,80 3,76 3,78 3,70 3,81 3,74 3,240 3,332 3,273 3,65 2,82 3,36 0,485 0,559 0,510 0,510 0,604 0,545 0,337 0,431 0,374 1,056 1,237 1,187 Her iki okuldaki ö rencilerin ö renme stilleri aras nda bir fark n olup olmad tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile test edilerek sonuçlar Tablo 4 te verilmifltir.

11 B LG N, DURMUfi / Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine Tablo 4 te görüldü ü gibi iki farkl ilkö retim okulunda okuyan ö rencilerin ö renme stilleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunmam flt r (p>0,05). Bunun sonucu olarak her iki ilkö retim okulunda okuyan ö rencilerin verileri birlefltirilerek ö renme stilleri ile Fen Bilgisi, Matematik, Türkçe ve Sosyal Bilgiler dersleri ile baflar lar aras ndaki iliflki Tablo 5 de verilmifltir. Tablo 4 Ö renme Stili Ölçe inden elde edilen puanlar n Okul de iflkenine Göre farkl lafl p farkl laflmad n belirlemek üzere yap lan tek yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar ( N=240) df Kareler F P Ö renme stili ölçe i Ba ms z Kat l mc Ba ml Gruplar aras Grup içi Toplam Gruplar aras Grup içi Toplam Gruplar aras Grup içi Toplam ,087 62,252 0,606 70,447 0,445 32,975 0,333 2,05 3,21 0,564 0,154 0,075 Tablo 5 Ö rencilerin farkl Derslerdeki Baflar lar ile Ö renme Stilleri Aras ndaki iliflkiyi belirlemek üzere yap lan Korelasyon (Pearson) analizi (N=240) sonuçlar renme Stilleri Dersler ve ortalamalar Ba ml Ba ms z Kat l mc Türkçe (x=3,65) -0,185** 0,069 0,170* Sosyal (x=3,45) -0,191** 0,169* 0,119 Matematik (x=2,98) -0,085 0,099 0,226* Fen Bilgisi (x=3,39) -0,129* 0,106 0,221* *p<0,01 Ö rencilerin ba ml ö renme stili ile Türkçe (r=-0,185, p<0,01), Sosyal Bilgiler (r=-0,191, p<0,01) ve Fen Bilgisi (r=-0,129, p<0,05) baflar puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml negatif iliflki varken Matematik (r=-0,085, p>0,05) baflar s ile ba ml ö renme stili aras nda sadece negatif iliflki vard r. Ö rencilerin ba ms z ö renme stili ile sadece Sosyal bilgiler baflar puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml iliflki vard r (r=0,169, p<0,05). Ö rencilerin kat l mc ö renme stili ile Türkçe (r=0,170, p<0,01), Matematik (r=0,226, p<0,01) ve Fen Bilgisi (r=0,221, p<0,01) baflar puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml pozitif iliflki varken Sosyal

12 392 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER Bilgiler (r=-0,119, p>0,05) baflar s ile kat l mc ö renme stili aras nda sadece pozitif iliflki vard r. Tablo 6 da ö rencilerin Türkçe, Sosyal Bilgiler, Matematik ve Fen Bilgisi derslerinden ald klar notlar n ortalamalar (genel baflar ) ile ö renme stilleri aras ndaki iliflki verilmifltir. Ö rencilerin genel baflar puanlar ile Kat l mc ö renme stilleri ara- Tablo 6 Tüm Ö rencilerin Baflar ortalamalar ile Ö renme Stilleri Aras ndaki iliflkiyi belirlemek üzere yap lan (Pearson) Korelasyon Analizi (N=240) sonuçlar renme Stilleri Ba ml Ba ms z Kat l mc Baflar ortalamalar (x=3,36) -0,111 0,123 0,208* *p<.01 s nda istatistiksel olarak anlaml pozitif bir iliflki vard r (r=0,208, p<0,01). Tart ma Bu çal flman n bulgular na göre ilkö retim 2. kademe ö rencilerinin kat l mc ve ba ms z ö renme stilleri ile baflar lar aras nda istatistiksel olarak olumlu yönde anlaml bir iliflki varken ba ml ö renme stili ile baflar lar aras nda olumsuz bir iliflki vard r. Ö renciler her ne kadar bir ö renme stilinde bask n olsa da di er ö renme stillerinin özelliklerini de belirli oranlarda gösterirler. Ancak literatürde yap lan çal flmalar ba ms z ve kat l mc ö renme stili yüksek olan ö rencilerin daha baflar l oldu unu göstermektedir (Bilgin & Bahar, 2002; Collison, 2000; Smith & Holliday 1986; Stewart, 1981; Uzuntiryaki, Bilgin & Geban, 2002; Wasson, 1980). Mc Keachie (1994) göre ö rencilerden her kim verilen ö renme görevini anlam flsa ve bilinçli bir flekilde uygun ö renme yöntemlerini seçebiliyorsa daha etkili bir flekilde ö renir. Bu da ö renme stillerinin ö rencilere ö retilebilece ini göstermektedir. Etkili ö renme stillerinin ö rencilere ö retilebilmesi için onlara s n f ortam nda okuduklar n kavrama ve korumalar n nas l gelifltireceklerini, nas l not alacaklar n, s n f tart flmalar na nas l kat lacaklar n ve s navlara nas l haz rlanacaklar n ö reterek yani öz-yarg lama ve öz-düzenleyici ö renciler olmalar n sa layarak yard m edilebilir. Ö renciler her ne kadar belirli bir ö renme stilini seçseler de, bu seçim ö retmenin s n fta kulland ö retim stilinin nas l oldu una ba- ml olarak de iflir (Grasha, 1996). Derslerde ö renci merkezli, ifl-

13 B LG N, DURMUfi / Ö renme Stilleri ile Ö renci Baflar s Aras ndaki liflki Üzerine birlikli ve kat l mc stiller üzerinde durulursa daha etkili olur. Grasha (1972) yapm fl oldu u çal flmada, ö rencilerin ö renme stillerinde de ifliklik olabilmesi için belirli ö renme stillerine uygun ö retim yöntemlerinin seçilmesi gerekti ini ortaya koymufltur. Bu nedenle iflbirlikli ve kat l mc ö renme stili zay f olan ö rencilere, iflbirlikli ö renme yönteminin kullan lmas etkili olacakt r. yi yap land r lm fl ba ms z çal flma ödevleri ise ö rencilerin ba ms z ö renme stillerinin geliflmesine veya bu durum çok suskun olan pasif ö rencileri kat l ma teflvik edecektir. John Andrews n (1981) yapm fl oldu u çal flman n sonucuna göre ise ö rencilerden iflbirlikli, kat l mc ve ba ml ö renme stilleri yüksek olan bireylere gruplar halinde problemlere çal flma ve di er ö rencilerden ö renme daha etkili iken, ba ms z, pasif ve rekabetçi ö renme stili yüksek olan ö renciler için ise çal flma ka tlar, okuma görevleri ve anlat m daha faydal d r. Ö retme stilleri ile ö renme stilleri aras nda da bir iliflki vard r. Ö retmenler genellikle kendileri nas l daha iyi ö reniyorsa o flekilde ö retme yöntemi seçerler (Shulman, 1990). Ö retmenlerin kendi ö renme yöntemleri ile ö rencilerin de ö renebilecekleri sanmalar do ru de ildir. Bu nedenle ö retmenler ö retim yöntemlerini kullan rken ö rencilerinin ö renme stillerindeki farkl l klar n dikkate almalar gerekir. Grasha (1996) belirli ö renme stilleri için uygun olan ö retme yöntemlerini flu flekilde özetlemifltir. Ba ml ö renme stilinde olan ö renciler için ö retmen s n fa alan nda uzman olan misafir konuflmac lar getirebilir veya bu kiflilerle ö rencilerin mülakat yapmas n sa layabilir, etkili ders sunumu, k sa anlat mlar ve serbest çal flma, ö retmen merkezli sorgulamalar, ö retmen merkezli tart flmalar, dönem ödevleri, ö rencilere kendisine dan flacaklar ofis saati ay rmalar ve teknoloji temelli sunumlar kullanma faydal olacakt r. Kat l mc ö renme stilinde olan ö renciler için ö retmen biliflsel harita tart flmas, kritik düflünme tart flmalar, yol gösterici okuma, anahtar cümlelerle ilgili tart flmalar, laboratuvar projeleri, ve grup araflt rmalar yapt rabilir. Ba ms z ö renme stilinde olan ö renciler için ise ö retmen s n f sempozyumu, tart flma çeflitleri, ba ms z çal flma araflt rmalar, jigsaw grup, panel tart flmalar, bireysel keflfetme etkinlikleri ve günlük çal flmalar n rapor etmelerini isteme gibi yaklafl mlar gösterebilir. Ba ml ö renme stiline sahip ö rencilerin baflar lar n n düflük olmas bu araflt rman n bir bulgusudur. Bu da ö rencilerin ö renme stillerinin ö renme ortam n n düzenlenmesinde dikkate al nmas gereken bir etken oldu unu göstermektedir. Bu nedenle ö retmenlerin ö retim yaklafl mlar n düzenlerken, ö rencilerin ö renme stillerini dikka-

14 394 KURAM VE UYGULAMADA E T M B L MLER te almas n n ö renci baflar ve tutumlar na olan etkisi incelenmeye de- er bir çal flma olarak gözükmektedir. Bununla birlikte, farkl sosyoekonomik çevrelerden seçilen kapsaml bir örneklem üzerinde ö rencilerin ö renme stilleri ile incelenen alandaki baflar ve tutumlar aras ndaki iliflki incelenebilir.

15 A Comparative Research on Learning Styles and the Success of Students brahim B LG N*, Soner DURMUfi** Abstract The goals of this study were to compare the learning styles of students registered in two primary schools in Bolu and Mardin and determine the relationship between their learning styles and successes. In determining the learning styles of the students, a questionnaire developed by Grasha was administered to students attending to primary schools in Bolu (n =157) and Mardin (n =83). Students academic performances on Mathematics, Science, Social Studies, and Literature were assessed through their transcripts from the first semester of academic year. Results showed that there was no significant (p <.01) difference between students learning styles in two primary schools. Pearson moment correlation analyses showed that there was a significant correlation (r =.20, n = 240, p <.01) between learning styles and academic success. Findings and recommendations are discussed. Key Words Learning Styles, Students Success. * Correspondence: Assist. Prof., Abant zzet Baysal University, Faculty of Education Department of Primary Education Gölköy Bolu, Turkey. bilgin64@yahoo.com ** Assist. Prof., Abant zzet Baysal University, Faculty of Education Department of Primary Education. Kuram ve Uygulamada E itim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 3 (2) Kas m / November

16 396 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY&PRACTICE There are different approaches on how people learn such as behaviorist, humanistic, cognitive, and constructivist. Each theory defines students learning approaches and attitudes toward learning a subject at hand differently. Even though there are differences among these theories, Grasha (1995a) and Grasha (1995b) reviewed the literature and summarized the findings on how people may better gain and retain knowledge as follows: Students learn best if they are active and observe how others do the same task, Teachers should use pictures, game cards, concept maps etc. to ease learning, Effective use of time is very important on learning, Social interaction will facilitate and strengthen learning, and Rewards encourage learning. Individual differences are important elements of teaching-learning processes. Learning styles of students are different from each other. If teachers pay attention to learning styles of students, they need to arrange learning environment in a way that all differences may be taken into consideration. Learning style is a combination of preferences of students on selecting information, organizing, thinking, and interpreting them. According to Dunn and Dunn (1993), students preferences are affected by the following elements: Environmental factors (light, sound, temperature, and room design), emotion (structured planning, persistence, motivation, and responsibility), emotional factors (structured planning, persistence, motivation, and responsibility), sociological factors (pairs, peers, adults, self, group, and varied), physiological factors (perceptual strengths, mobility, intake, and time of day), and psychological factors (global/analytic, impulsive/reflective, and right- or left-brain dominance). The way families raise their children, environment in schools, and teachers have vital roles on formations of learning styles. Research findings show that there is a significant relationship between learning styles and school environment, academic success, sex, age, and attitudes. For example, students having independent learning style are more successful than students having different learning style (passive, dependent, etc.). Students aging 25 years or above prefer to be independent and collaborative whereas students aging below 25 years prefer to be passive and competitive. The goals of this study are to compare learning styles of students in two primary schools-second phase and determine relationship betwe-

17 B LG N, DURMUfi / A Comparative Research on Learning Styles and the en learning styles and academic success. Answers to the following questions will be investigated: Is there any statistically significant relationship between the students in the primary school in Mardin and their academic success? Is there any statistically significant relation between the students in the primary school in Bolu and their academic success? Is there any statistically significant difference between learning styles of the students in both schools? Is there any statistically significant relationship between learning styles and performances on Math, Science, Social studies, and literature of students on both schools taken as one sample. Is there any statistically significant relationship between learning styles and general academic success (GPA) of students in both school taken as one sample. Method The sample of the study comprised of students registered in two primary schools-second phase in Mardin (n = 83) and Bolu (n = 157). Students were selected randomly aging from 12 to 14 years. A questionnaire developed by Grasha (1994) was used. The questionnaire consists of 60 Likert-type items. This questionnaire was translated and adapted to Turkish by Uzuntiryaki, Bilgin and Geban (2003). The reliability coefficient of this questionnaire is.79. It consists of 6 subdimensions of learning styles: competitive, collaborative, avoidant, participant, dependent, and independent. These six dimensions are reclassified as collaborative (collaborative and participant), dependent (dependent and avoidant), and independent (independent and competitive) in this study. Students academic performances on Mathematics, Science, Social Studies, and Literature were assessed through their transcripts from the first semester of academic year. Statistical Package for Social Sciences (SPSS) was used to analyze the data. Findings were presented in tables. Results There was positive correlation between students attending to the primary school in Mardin having independent and collaborative learning styles, but there was negative correlation between the students having dependent learning style and their general academic success. There was a statistically significant relationship between students attending to the primary school in Bolu having independent and collaborative learning styles and their academic success, but there was no statistically significant relation between the students having dependent learning style and their general academic success.

18 398 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY&PRACTICE There was no statistically significant difference between learning styles of students in both schools. Base on this finding, the data from both schools combined to for further analyses. Although there was a negative relationship between overall successes dependent learning style, a negative correlation was statistically significant Literature, Social Studies, and Science and learning styles. There was a statistically significant relationship between collaborative learning style and Literature, Mathematics, and Science. Also, there was a statistically significant relationship between independent learning style and Social Sciences. Discussion Based on the findings of this study, although there is a statistically significant relationship between collaborative and independent learning style and academic success, there is a negative correlation between dependent learning style and general academic success. This result supports the findings on literature (Bilgin & Bahar, 2002; Collison, 2000; Smith & Holliday1986; Stewart, 1981; Wasson, 1980; Uzuntiryaki, Bilgin, & Geban, 2002). Effective learning styles can be taught (Keachie, 1994). Teacher can help students by showing effective note taking, by guiding them for effective class discussion, helping them on preparing for exams, etc. Teachers should arrange learning environment to facilitate collaborative and independent learning style. Students having different learning styles can be joined in a way they can share their styles with each other. The following recommendations can be made based on this study and the review of the literature: The same study can be replicated with a larger sample taking into consideration of classroom levels of students, Instructions taking students learning styles into the consideration can be investigated regarding the effect of learning styles, Students having dependent learning style have low general academic scores. Reasons behind this finding can be investigated.

19 B LG N, DURMUfi / A Comparative Research on Learning Styles and the Kaynak a/references Andrews, J. A. (1981). Teaching format and student style: Their interactive effects on learning. Research in Higher Education, 14, Bilgin,. & Bahar, M. (2002). Ö retmen adaylar n n ö renme stilleri ve Fen Bilgisi dersine karfl tutumlar aras ndaki iliflki. Abant zzet Baysal Üniversitesi, E itim Fakültesi Dergisi, 4, Campbell, L., Campbell, B., & Dickinson, D. (1999). Teaching and learning through multiple intelligences. Needham Heights: Allyn & Bacon. Collison, E. (2000). A survey of elementary students learning style preferences and academic success. Contemporary Education,71, Cornett, E. C. (1993). What you should know about teaching and learning styles. Bloomington, IN: Phi Delta Kappa Educational Foundation,. Curry, L. (1991). Patterns of learning style across selected medical specialties. Educational Psychology, 11, Davis, B. G. (1993). Tools for teaching. San Francisco: Jossey-Bass Publishers. Dunn, R., & Dunn, K. (1993). Teaching secondary students through their individual learning styles. Boston: Allyn & Bacon. Dunn, R., Dunn, K., & Price, G. E. (1987). Learning style inventory (LSI). Lawrence, KS: Price Systems. Grasha, A. F. (1972). Observations on relating teaching goals to student response styles and classroom methods. American Psychologist, 27, Grasha, A. F. (1995a). The role of cognitive process in dispending errors: A conceptual analysis (ICT Technical Report 0395, 1-93). Cincinnati, OH: University of Cincinnati Institute for Consultation and Training. Grasha, A. F. (1995b). Practical applications of psychology (4th ed.). New York: Harper- Collins. Grasha, A. F. (1996). Teaching with style: A practical guide to enhancing learning by understanding teaching and learning styles. San Bernardino, CA: Alliance Publishers. Fidan, N. & Erden, M. (1993). E itime girifl.ankara: Meteksan. Felder, R. M. (1996). Matters of style. ASSE Prism, 6 (4), Haar, J., Hall, G., Schoepp, P., & Smith, D. H. (2002). How Teachers teach to students with different learning styles. Clearing House, 75, Heath, S. B. (1983). Ways with words: Language, life and work in communities and classrooms. Cambridge, MA: Cambridge University Press. Honey, P., & Mumford, A. (1986). The manual of learning styles. Maidenhead: Peter Honey. Hunt, D. E. (1979). Learning style and students needs: Introduction to conceptual level. In student learning styles: Diagnosing and prescribing programs. Reston, VA: National Association of Secondary School Jaworski, B. (1994). Investigating mathematics teaching: A constructivist enquiry. Washington: The Falmer Press. London- Keefe, J. W Theory and practice. Reston, VA: National Association of Secondary School Principals.

20 400 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY&PRACTICE Keefe, J. W. (1991). Learning style: Cognitive and thinking skills. Reston, VA: National Association of Secondary School Principals. Kempa, R.F., &Diaz, M.M. (1990). Students motivational traits and preferences for different instructional modes in science education. International Journal of Science Education, 12, Kolb, D. A. (1984). Experiential Learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall Mathews, D. B. (1996). An investigation of learning styles and perceived academic achievement for high school students. Clearing House, 69, McDermott, L. (1991). What we teach and what is learned- closing the gap. American Journal of Physics, 59, McKeachie, W. J. (1994). Teaching tips: Strategies, research, and theory for college and university teachers (9th ed.). Lexington, Mass: D. C. Heath and Company. Orlich, D. C., Harder, R. J., Callahan, C. R., & Gibson, H. W. ( 1998). Teaching strategies. New York: Houghtion Mifflin Company. Pask, G. (1976). Styles and strategies of learning. British Journal of Educational Psychology, 46, Phillips, D. C., & Soltis, J. F. ( 1998). Perspectives on learning. New York: Teachers College Press. Riding, R.J., & Cheema, I. (1991). Cognitive styles: An overview and integration. Educational psychology, 11, Scarcella, R. (1990). Teaching language minority students in the multicultural classroom. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall Shulman, L. (1990). Aristotle had it right: On knowledge and pedagogy. (Occasional paper no.4). East Lansing, MI: The Holmes Group. Smith, D., & Holliday, P. (1986). Learning style and academic achievement in fourth, fifth and sixth grade students. ERIC Document Reproduction Service No: ED (Clearinghouse No: TM860440). Smith, S. M., & Woody, P. C. (2000). Interactive effect of multimedia instruction and learning styles. Teaching of Psychology, 27, Stewart, E. D. (1981). Learning Style among gifted and talented students: Instructional technique preferences. Exceptional Children, 48, Uzuntiryaki, E., Bilgin,., & Geban, Ö. (2003, March). The effect of learning styles on high school students achievement and attitudes in chemistry. Paper presented at An Annual Meeting of National Association Research in Science Teaching Symposium, Philadelphia, Pennsylvania. Wasson, F. R. (1980) A comparative analysis of learning styles and personality characteristics of achieving and underachieving gifted elementary students. Dissertation Abstracts International, 41 (UMI No. 3993A. Principals.) Woods, D. R. (1995). Teaching and learning: What can research tell us? Journal of College Science Teaching, 25, Yaman, M. & Soran, H. (2002). Türkiye de ortaö retim kurumlar nda biyoloji ö retmeninin de erlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi, 18,