ERİŞKİNLERDE ÇÜRÜK PROFİLAKSİSİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ERİŞKİNLERDE ÇÜRÜK PROFİLAKSİSİ"

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Restoratif Diş Tedavisi ve Endodonti Anabilim Dalı ERİŞKİNLERDE ÇÜRÜK PROFİLAKSİSİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Zeynep ÖZER Danışman Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Tijen PAMİR İZMİR-2010

2 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ VE AMAÇ DİŞ ÇÜRÜĞÜ Diş Minesinin Kimyasal formülü Çürük Oluşumu Konağa ilişkin faktörler Şeker (Karbonhidrat) Plak ve mikroorganizma ÇÜRÜK RİSKİ Çürük Riskini Belirleme Yöntemleri Tükürük akış hızının ölçülmesi Tükürük tamponlama kapasitesinin ölçülmesi Tükürükte mutans streptokok sayımı Tükürükte laktobasil sayımı Tükürükte mantar sayımı Mikroorganizmaların asidojenik aktivitesini ölçen testler Snyder testi Çürük risk modelleri Karyogram ÇÜRÜKTEN KORUNMA Dental plağın mekanik olarak uzaklaştırılması Diş fırçası Diş macunu Diş ipi ve ara yüz fırçası... 13

3 4.1.4 Gargara kullanımı Florür kullanımı Topikal florür uygulamaları Sistemik florür uygulamaları Antimikrobiyal ajan kullanımı Uygun diyet seçimi ÖZET KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 23

4 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Tükürük akış hızı... 7 Tablo 2. Tükürükteki S.mutans Düzeyleri... 8 Tablo 3. Tükürükteki laktobasil düzeyleri... 9 Tablo 4. Tükürükteki mantar düzeyleri... 9 ŞEKİL DİZİNİ Şekil 1. Çürük oluşumuna sebep olan faktörler... 3

5 Erişkinlerde Çürük Profilaksisi konulu bitirme tezimde bilgisini ve desteğini benden esirgemeyen danışman hocam Doç. Dr. Tijen Pamir e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. İZMİR-2010 Stj. Dt. Zeynep Özer

6 1.GİRİŞ ve AMAÇ İlk dişlerin sürdüğü andan daimi dişlenmenin tamamlanmasına kadar geçen dönemde ortaya çıkan ağız-diş sağlığı problemleri ile çocuk diş hekimliği (yani pedodonti) ilgilenirken, daimi dişlenme döneminden yaşlılığa kadar geçen süreç erişkin diş hekimliğinin, yaşlılık dönemindeki ağız-diş sağlığı problemleri ise geriodontolojinin konusunu oluşturmaktadır. Süt dişlerinin korunması, çocuğun beslenmesi ve daimi dişlerin iyi gelişip, yerleşmesi açısından önemlidir. Süt dişleri düşme zamanı gelinceye kadar ağızda tutulmalıdır. Koruyucu diş hekimliği hizmetleri, 1930'lu yıllardan itibaren başlayarak, 6 11 yaş grubu çocuklara yönelik ağız ve diş sağlığı hizmetleriyle ön plana çıkmıştır. Çocuklarda ağız sağlığının geliştirilmesi fikri, hayatın ileri dönemlerine taşınacak olan diş fırçalama, diyet kontrolü, sigara içme gibi genel sağlık ile ilgili davranış ve düşüncelerin edinilmesine yardımcı olacağı düşüncesinden doğmuştur. Bu yüzden ilk dişler sürdüğü andan itibaren koruyucu önlemler alınmalı ve küçük yaşlarda ağız bakımı alışkanlığı kazandırılmalıdır. Yaşlı bireylerin gerek psikolojik yapıları, gerek genel sağlık durumları ve gerekse ağız ve diş yapılarındaki farklılıklar, bu bireylerin geriodontoloji konusunda deneyim kazanmış diş hekimlerince tedavi edilmelerini gerektirir. Yaşlı hastalarda gerek kaslardaki zayıflamaya ve gerekse romatizmal hastalıklara bağlı olarak kişilerin hareket kabiliyeti ve el becerisi azalır. Bu da ağız bakımının iyi yapılamamasına yol açar. Yaşlı hastalar ağız bakımına yönlendirilirken uygulaması kolay yöntemler ve materyaller seçilmelidir. Yaşlanma ile birlikte görülme sıklığı artan kronik hastalıklar ve bunların tedavisinde kullanılan ilaçlar tükürük miktarı ve kalitesinde önemli değişikliklere yol 0

7 açar. Çalışmalarda tükürük akışı ve tükürük tamponlama kapasitesindeki azalmanın, çürük oluşumunu artıran önemli risk faktörleri olduğu bildirilmiştir. Kötü ağız hijyenine ve buna neden olan alışkanlıklara sahip erişkin bireylerde, (hele bir de bu tabloya eklenmiş metabolik ve sistemik hastalıklar söz konusu olduğunda) erken dönem diş kayıplarına ve beraberinde gelen problemlere rastlanmaktadır. Diş kayıpları fonksiyonel bozuklukların yanı sıra estetik problem de oluşturur. Genç yaşlarda bu tip rahatsızlıklarla karşılaşmamak adına erişkinlerde de koruyucu önlemlerin uygulanması önemlidir. Koruyucu önlemler vasıtasıyla hem kişiler açısından oldukça rahatsız edici süreç olan diş hekimi tedavisi hem de bu tedavinin gerektirdiği maddi külfetten hasta kurtarılmış olur. Yukarıda sözünü ettiğimiz dönemlerin her biri için kendine özgü koruyucu uygulama programları başlatmak ve yürütmek gerekmektedir. Ancak biz bu tez konusu kapsamında erişkin dönemdeki koruyucu önlemleri gözden geçirmeyi ve incelemeyi hedefledik. Bu bağlamda tez kapsamında öncelikle diş çürüğüne ve diş çürüğünün temel dinamiklerine genel bir bakışın uygun olacağını düşündük. 1

8 2. DİŞ ÇÜRÜĞÜ 2.1 Diş Minesinin kimyasal formülü: Diş minesi bir tür hidroksiapatitten oluşmaktadır ve formülü Ca 10 (PO 4 ) 6 (OH) 2 şeklindedir. Çürüme reaksiyonu ise ortamdaki serbest H+ iyonlarınca başlatılır ve dişteki kalsiyum dişten ayrışır. Şöyle ki: Ca 10 (PO 4 ) 6 (OH) H > 10 Ca HPO H 2 O 10 Ca HPO 4 ise ayrışmış, bozunmuş olan diş yapısı yani çürüktür. Diş çürüğü, kimyasal olarak organik ve inorganik bölüm arasındaki dengenin bozulmasıdır. Normalde diş minesinde organik ve inorganik bölümler birbirine sıkı biçimde bağlı bulunur. Bu kenetlenmenin bozulması sonucu organik ve inorganik bölümler ayrışır ve inorganik bölümdeki iyonlar çözünerek ağız ortamına geçmeye başlar (9,10). 2.2 Çürük Oluşumu Diş çürüğü, multifaktöriyel enfeksiyöz bir hastalıktır. Karmaşık bir etyolojiye sahiptir ve ağızdaki mikroflora ile konak biyolojisi arasındaki dengenin bozulmasıyla ortaya çıkmaktadır. Diş çürüğü; diş üzerinde bulunan bakteri plağındaki asidojen mikroorganizmaların, bireyin yiyecek ve içeceklerle aldığı şekeri plak içinde metabolize edip asit üretmesi ve bu asitler karşısında diş sert doku elemanları olan kalsiyum fosfat kristallerinin çözünmesiyle başlamaktadır (6,9). Çürük oluşumunda plak ve asidojenik mikroorganizma (streptokokus mutans, sangius v.b.), şeker (sakaroz, fruktoz, glikoz) ve konağa ilişkin diğer birçok faktör birlikte etkili olmaktadır (6,9,10). 2

9 Şekil 1. Çürük oluşumuna sebep olan faktörler Yukarıda belirtilen faktörlerin zaman içerisinde birbiriyle etkileşimi sonucu çürük oluşur. Önemli olan tüm bu faktörlerin bir alanda örtüşmesidir ki zaten çürük de bu kesişim noktasında ortaya çıkar. Zaten diş çürüğünün önlenmesindeki temel yaklaşım da bu faktörler üzerine etki ederek hastalığın lezyon formasyonundan kavite formuna dönüşmesindeki zamanı ertelemek olmalıdır (4) Konağa ilişkin faktörler; Dişin kimyasal elemanlarının aside dirençli olmaması, Dişin biçiminin ve diş dizilerinin plak retansiyonuna elverişli olması, Tükürükteki antibakteriyel elemanların yetersizliği, Tükürük özelliklerinin mikroorganizmaların dişe tutunmalarını kolaylaştırıcı nitelikte olması, Tükürüğün asit tamponlama kapasitesinin yetersiz olması, Remineralizasyonun yetersizliği ve buna benzer faktörler çürük açısından konağa ilişkin faktörleri ortaya koyar (9,10) Şeker (Karbonhidrat) Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinin organik bileşenleridir. 3

10 Beslenmede önemli olan karbonhidratlar; monosakkarit, disakkarit ve polisakkaritlerdir. Monosakkaritler 5 veya 6 karbonlu moleküller olup, glikoz, fruktoz ve galaktoz olarak adlandırılırken; disakkaritler iki monosakkaritin birleşiminden ortaya çıkan sakaroz, laktoz ve maltozdur Polisakkaritler ise ondan fazla monosakkaritin birleşmesinden oluşur (15). Çürük oluşumunda anahtar karbonhidrat sakarozdur ve çürük oluşturma riski en yüksek şeker olarak sınıflandırılmıştır. Sakarozun bu niteliği yalnızca asit oluşturma özelliğinden değil, plak oluşumundaki rolünden de kaynaklanmaktadır. Bakteriler sakarozu kullanarak ekstrasellüler polisakkarit salgılar, bu da bakterilerin diş yüzeyine adeziv ve koheziv tutunmalarını artırır (6,15) Plak ve mikroorganizma Diş üzerine biriken yiyecek artıkları mekanik olarak temizlenmezse zamanla dental plak oluşur. Çürük oluşumunda, biyofilm tabakada 750 den fazla bakteri çeşidi olduğu tespit edilmiştir. Bu bakterilerin arasında çapraz beslenme ve metabolik işbirliği vardır. Örneğin Veillonellae; S.Mutans ve P.gingivalis tarafından üretilen laktik asit ve T.denticola tarafından üretilen süksinik asitten faydalanabilir (12). Streptococcus mutans çürüğün başlangıcında en önemli role sahip mikroorganizmadır. Bu bakteri salgıladığı maddelerle diş yüzeyinin yapışkanlığını artırarak bakteriler ve gıda artıklarının diş yüzeyine daha kolay yapışmasına sebep olur. Ağız içerisinde besin artıkları kaldıkça, mikroorganizmalara tutunacak daha fazla alan ve gıda sağlanmış olur. Mikroorganizmalar bu besinleri kullanır ve metabolizmaları sonucu açığa çıkan asitler ağız "ph"ını düşürür (12,18). Yukarıdaki sözü edilen faktörlerin etkinliğine göre bireye yönelik koruyucu program hazırlanır. Bu nedenle etkin faktörleri de belirleyebilmek adına öncelikle hastanın çürük riski belirlenmelidir. 4

11 3. ÇÜRÜK RİSKİ Bireysel olarak çürük profilaksisi yapılabilmesi için bireyin çürük risk faktörlerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirmede, anamnezle bireyin sosyal durumu, genel sağlığı, diet ve florür kullanımına bakılır. Klinik muayene ile hastanın çürük, dolgulu diş sayısı, eksik diş sayısı ve plak miktarı kontrol edilir. Tükürük bakterilerine ilişkin çeşitli çürük aktivite testleri kullanılarak bireylerin risk düzeyi tespit edilir. Bu etkenlere göre bireyin yüksek, orta, düşük çürük risk grubunda olduğuna karar verilir (9,16). Çürük riskini belirleme yöntemleri ile hastanın risk grubu belirlenir ve kişisel koruma programı hazırlanır. 3.1 Çürük Riskini Belirleme Yöntemleri I.Çürük aktivite testleri 1.Tükürük akış hızının ölçülmesi 2.Tükürük tamponlama kapasitesinin ölçülmesi 3.Mutans Streptokok sayım testleri 4.Laktobasil sayım testleri 5.Mantar sayım testleri 6.Mikroorganizmaların asidojenik aktivitesini ölçen testler II.Çürük risk modelleri 1.Regresyon analizleriyle çürük faktörlerin belirlenmesi 2.Anahtar risk modeli 3.Karyogram (7,8) 5

12 Tükürük, ağız ortamının sağlığının devam ettirilmesi ve korunması açısından önemli bir vücut salgısıdır. Tükürüğün fonksiyonu; gıdaların ağızdan uzaklaştırılması, dişlerin mekanik olarak temizlenmesi, mikroorganizmalar tarafından salgılanan asitlerin seyreltilmesi ve minedeki küçük defektlerin remineralizasyonuna yardımcı olmaktır. Ayrıca antibakteriyel bileşikler de içeren tükürüğün fonksiyonlarının zayıflaması çürük riskini artırmaktadır Tükürük akış hızının ölçülmesi Tükürük bezlerinden günlük tükürük salgısı ortalama ml dir. Tükürüğün akış hızı ve viskozitesi çürük oluşumu açısından önemlidir. Akış hızı, tükürük bezleri uyarıldığında artar. Tükürük akış hızı, bir dakikada salgılanan tükürük miktarının ölçülmesi ile hesaplanabilir. Bu miktar uyarılmış veya uyarılmamış şartlar altında belirlenebilir. Uyarılmış tükürük hızının belirlenmesi için hastaya 1.5gr parafin veya şekersiz sakız çiğnetilir. İlk olarak sakız yumuşayana kadar olan tükürük hasta tarafından yutulur. Hasta sakızı çenesinin her iki tarafını kullanarak çiğnemeli ve oluşan tükürüğü sık aralarla steril kap içine tükürmeli ve bu işleme beş dakika devam edilmelidir.. Sürenin sonunda toplanan tükürük miktarı ölçülür, sonuç dakikada ml olarak belirlenir (8). Uyarılmamış tükürük örneği almak için hasta dik olarak oturtulur, başı öne doğru eğdirilerek ağız tabanında tükürüğün toplanması sağlanır. Bu şekilde oluşan tükürük 15 dakika boyunca steril bir kaba biriktirilir (6,8). 6

13 Tablo 1. Tükürük akış hızı Tükürük akış hızı Uyarılmış Uyarılmamış Yorum >1.0ml/dak ml/dak <0.7ml/dak <0.1ml/dak >0.25ml/dak ml/dak <0.1ml/dak Normal Düşük Çok düşük Kserostomi Tükürük tamponlama kapasitesinin ölçülmesi Tükürüğün tamponlama kapasitesi; ağız ortamına dışarıdan etki eden ve ph ı değiştiren maddelere karşı kendi ph ını koruma özelliğidir. Tükürüğün tampon sistemleri; bikarbonat, fosfat iyonları, peptidler ve aminoasitlerin yıkım ürünlerinden olan amonyakla sağlanmaktadır (6,8). Tükürüğün tamponlama kapasitesinin ölçülmesi; uyarılmış tükürük için N HCl den 3ml alınıp üzerine 1ml tükürük eklenir. Tüp iyice çalkalanır. Yirmi dakika sonra ph metre veya ph kağıdı ile ölçüm yapılır. Klinikte tükürük tamponlama kapasitesi kit şeklinde ürünlerle de ölçülebilir. Plastik çubuk üzerine tükürük damlatılır. Beş dakikada oluşan renk değişimine göre kite özel hazırlanmış skaladan ph belirlenir. Sonuçlar düşük, orta, yüksek tamponlama kapasitesi olarak üç grupta değerlendirilir. Mavi renk yüksek(ph>6), yeşil renk orta(ph ), sarı renk düşük(ph<4) tamponlama kapasitesini ifade eder (6). 7

14 3.1.3 Tükürükte mutans streptokok sayımı Bakteri plağındaki mikroorganizmaların çürük oluşturabilmesi için; diş yüzeyine yapışabilme, laktik asit üretebilme, düşük ph lı ortamlarda canlı kalabilme, üreyebilme, yüksek sakaroz konsantrasyonlarına dayanabilme, ekstrasellüler ve intrasellüler polisakkarit yapabilme gibi özelliklere sahip olmaları gerekmektedir (6). Çürüğün mikrobiyolojisi S.mutans ın metabolik aktivitesi ile ilgilidir (17). S.mutans yüksek sakaroz konsantrasyonlu ortamlarda büyüyebilir ve asitlere karşı dirençlidir. Çürük oluşumundaki etkin rolü nedeniyle S.mutans ın sayımı sık kullanılan çürük aktivite testlerindendir (6-9). S.mutans Tablo 2. Tükürükteki S.mutans Düzeyleri Yüksek düzey Orta düzey Düşük düzey 10 6 cfu/ml >10 5 <10 6 cfu/ml 10 5 cfu/ml Tükürükte laktobasil sayımı Laktobasiller asidojenik ve asidofilik özelliklere sahiptir. Oral floranın %1 ini oluşturan bu mikroorganizmalara derin dentin çürüklerinde rastlanır. Ağızda ph ın uzun süre düşük kalabildiği alanlarda yerleşmeleri mümkündür. Diş yüzeyine afiniteleri yoktur. Bu nedenle çürüğün başlangıç aşamalarından çok ileri evrelerinde etkilidir. Yaygın çürük lezyonlarının bulunması, protez, ortodontik aparey gibi ağızda retansiyon yerlerinin artması ile laktobasil sayısı artar (6,9). 8

15 laktobasil sayısı Tablo 3. Tükürükteki laktobasil düzeyleri Yüksek düzey Orta düzey Düşük düzey 10 5 cfu/ml >10 4 <10 5 cfu/ml 10 4 cfu/ml Tükürükte mantar sayımı Mantarlar asidürik ve hafif asidojenik mikroorganizmalardır. Uzun süreli antibiyotik kullanımı, azalan tükürük akım oranı ve ağız içindeki ortodontik apareyler oral floradaki mantar sayısını artırır. İmmün sistemi baskılanan bireylerde ve hareketli protez kullanan hastalarda protez stomatiti sonucunda ağız içinde mantar enfeksiyonları gözlenebilir (6-8). mantar düzeyi Tablo 4. Tükürükteki mantar düzeyleri Yüksek düzey Orta düzey Düşük düzey 10 6 cfu/ml >10 5 <10 6 cfu/ml 10 5 cfu/ml 9

16 3.1.6 Mikroorganizmaların asidojenik aktivitesini ölçen testler Snyder testi: Snyder testi; asit oluşum hızının ölçülmesi esasına dayanır. Ayrıca indirek olarak asidojenik ve asidürik bakterileri değerlendirir. Hastadan uyarılmış tükürük örneği alınır. Renk indikatörü olarak bromkresol yeşili içeren ph ı arasında olan glikoz agar kullanılır. 24, 48 ve 72 saat inkübasyon periyotları sırasında oluşan renk değişimi inkübe edilmemiş örnekle beyaz bir arka plan üzerinde karşılaştırılır. Snyder testini uygulamak kolay ve maliyeti düşüktür (6). 3.2 Çürük risk modelleri Regresyon analizleriyle çürük faktörlerin belirlenmesi ve anahtar risk modeli de çürük risk modelleri arasında yer almaktadır. Karyogram kolay kullanılabilir olması, düzenli bir bilgisayar programı olması, birçok faktöre ilişkin bilgi vermesi dolayısıyla daha çok tercih edilir. Bu nedenle bu karyogramdan bahsedeceğiz Karyogram Karyogram; geçmiş çürük deneyimi, çürükle ilişkili sistemik hastalıklar, diyet içeriği ve sıklığı, plak miktarı, tükürükteki S.mutans ve laktobasil sayısı, tükürük akış hızı ve tamponlama kapasitesi, florlu bileşiklerin kullanım sıklığını içine alan çürük oluşumunu kontrol eden farklı etkenlerin etkileşimini değerlendiren interaktif bir bilgisayar programıdır. Olası çürük riskini pasta diyagramı oluşturarak ayrıntılı bir şekilde incelemektedir (7). 10

17 4. ÇÜRÜKTEN KORUNMA Diş çürüğü karmaşık bir etiyolojiye sahiptir. Bunun önlenmesi için her bireyde etiyolojik faktörler yumağının çözülüp nedenlerinin ayrı ayrı incelenip değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu bulgulara göre kişiye özel bir koruma planı bireysel profilaksi hazırlanıp uygulanmalıdır (10). Bireysel profilakside bilinçli uygulamaların yapılabilmesi için önceden bu faktörlerin etkinliğinin bir diş hekimi tarafından anamnez, klinik, radyolojik inceleme ve tükürük testleri ile saptanmış olması gerekmektedir. Bu şartlar altında bireyin çürük riski ve bu riski artıran etkenler tayin edilmelidir ve profilaksi programı planlanmalıdır (5,10). Bireysel profilaksi günümüzde en etkin profilaksi yöntemidir. Bu nedenle özellikle hamileler, immunosupressif kullananlar, tükürük sekresyonunda sorunu olanlar gibi risk grubundakilerde, bireysel profilaksi çok büyük önem taşımaktadır (5). Ayrıca toplumun tüm bireylerinin bu açıdan muayene edilmesi, çeşitli testler ile çürük riski saptanması ve gerektiğinde bireysel profilaksi programına alınması hem toplumda diş sağlığı açısından hem de makroekonomide tedavi giderlerinin aşağı çekilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle; ülkemizde de sağlık politikaları ile bu tür muayene ve testlerin yaptırılmasının ve bireysel profilaksi uygulamalarının teşvik edilmesi gerekmektedir. Diş çürükleri ve benzer etiyolojiye sahip periodontal hastalıkların önlenmesine yönelik sağlık düzeyini artırma ve iyileştirme amaçlı programların ilk aşaması, ağız ve diş sağlığı eğitimi olarak kabul edilmektedir (9,12). 11

18 Diş hekimlerinin bireye uygulayabileceği koruyucu hekimlik hizmetleri şu şekilde sıralanabilir (10). 1) Dental plağın mekanik olarak uzaklaştırılması 2) Fluorürlerin kullanımı 3) Antimikrobiyal ajan kullanımı 4) Uygun diyet seçimi 4.1 Dental plağın mekanik olarak uzaklaştırılması Diş çürüğünün ana etkeni plaktır. Dental plağın uzaklaştırılması ve birikiminin önlenmesi diş hekimliğindeki koruyucu önlemlerin en önemlisidir. Plak uzaklaştırmanın en etkili yolu mekanik yoldur. Diş hekimi klinikte diş yüzeyi temizliği ve kök yüzeyi düzleştirmesi ile mekanik temizliği yaptıktan sonra hastaya dişlerini temizlemesi konusunda eğitim vermelidir. Bu da diş fırçası ve diğer yardımcı araçlar tarafından yapılmaktadır. Diş macunlarının ve gargaraların içindeki kimyasal maddeler; ancak mekanik plak uzaklaştırılmasına yardımcı olarak görülmektedir Diş fırçası; Amerikan Diş Hekimleri Birliği (ADA) kabul edilebilir diş fırçasının boyutlarını şöyle belirlemiştir: Fırça yüzeyi; mm uzunluğunda, mm genişliğinde, 2-4 sıra kıl demetli ve her sırada 5-12 demet olmalıdır (17). Bir diş fırçası dişlerin hepsine ve her yüzeye ulaşabilir ve temizleyebilir olmalıdır. Diş fırçasının tipi, kişisel bir tercihtir. Bir fırçanın hasta tarafından kolayca kullanılması ve iyi temizliyor duygusu vermesi, tercih edilmesi için en önemli faktörlerdendir. 12

19 Plak uzaklaştırmanın etkinliği, fırça kılları yıprandığında giderek azalır. Bu nedenle diş fırçasının düzenli olarak değiştirilmesi gerekir (16) Diş macunu; Diş fırçası ile dişlerin yüzeyinde ve aralarında biriken artıkları ve mikrobiyal dental plağı diş yüzeyine ve ağız mukozasına zarar vermeden temizlemek için kullanılan preparattır. Fırçanın mekanik etkisi sırasında daha rahat çalışması için ortam hazırlar. Diş macunu; yeni plak oluşumunu en aza indirmek, dişi çürüğe karşı güçlendirmek, renklenmeleri temizlemek, yiyecek artığını uzaklaştırmak ve ağza ferah bir tat vermek için kullanılır (15). Diş macunu; su, aktif bileşenler, aşındırıcılar, yüzey aktif maddeler, nemlendiriciler, bağlayıcılar, tatlandırıcılar, koruyucular, renklendiriciler içerir. Diş macunu seçerken Flor içermesine, aşındırıcı oranının fazla olmamasına ve tadının kötü olmamasına dikkat edilmelidir (3) Diş ipi ve ara yüz fırçası; Diş fırçasının ulaşamadığı bölgeler olan dişlerin ara yüzlerini temizlemek için diş ipi kullanılır. Dişler arasında boşluk fazla ise hastanın daha rahat kullanabileceği materyal olan ara yüz fırçası hastaya önerilir Gargara kullanımı; Dişin asitler karşısındaki direncini arttırmak için florürlü ağız gargaraları, mikroorganizmaları ortadan kaldırmak için antibakteriyel maddeler içeren ağız 13

20 gargaraları kullanılmaktadır. Florürlü gargara kullanımı, kullanım kolaylığı nedeniyle hastalar tarafından kabul görmektedir (1). Orta ve yüksek çürük sıklığı görülen toplumlarda florür tableti veya florür vernikleri gibi kişisel florür terapisinin yanı sıra florürlü gargaralar da kullanılmaktadır. Bu şekilde florürlü diş macunlarının da etkisi de artırılmış olur (1,17). 4.2 Florür kullanımı Flor, yüksek elektronegatifliğe sahip, oldukça reaktif bir gazdır. Genellikle doğada serbest halde değil, flor bileşikleri şeklinde bulunur. Sularda, toprakta, kayalarda, atmosferde, yiyeceklerde, içeceklerde, bitki ve hayvanlarda rastlanan flor, en fazla çayda, tütünde ve balıkta mevcuttur. Flor, insan metabolizması için gerekli eser elementlerden biridir (13). İçme suyundaki flor konsantrasyonunun düşük olduğu (<0.5 ppm) coğrafi bölgelerde, sistemik ve topikal yollarla flor uygulanmaktadır. Böylece çürük prevalansı belirgin şekilde azalmaktadır (5,13). Florür uygulamaları dünyada çürüğü önlemede en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Sistemik ve topikal olarak uygulanan florürün diş minesinin yapısını güçlendirici, diş plağı oluşumunu azaltıcı, başlangıç halindeki diş çürüklerini durdurucu ve diş hassasiyetini önleyici etkisi vardır. Sistemik florürler; gelişim ve kalsifikasyonları döneminde, dolaşım yoluyla dişlerin yapılarına girerek etki ederler. Topikal florür uygulamalarında etki, dişlere direkt temas yoluyla sağlandığından, bu uygulamalar ömür boyu yapılabilir (5,11). 14

21 4.2.1 Topikal florür uygulamaları Diş macunları, gargaralar, jel ya da solüsyonlar, cilalar ile florürlü cikletler topikal uygulamalara örnek olarak verilebilir. Florürlü diş macunları en yaygın olarak kullanılan topikal florür uygulama yöntemi olmasına karşın, çürüğe yatkın bireylerde ilave topikal florür uygulamalarına ihtiyaç vardır. Bu uygulamalarda genel amaç, çürük gelişimini engellemek, durdurmak, hatta süreci tersine çevirmektir (11,13). Topikal flor uygulaması diş hekimleri tarafından sistemik uygulamalara göre daha güvenli bulunmaktadır. Çünkü kişiye uygulanan flor dozu hekim tarafından ayarlanabilir ve organizmaya flor geçişi olmaz ya da minimal düzeydedir Sistemik florür uygulamaları Bu uygulamalar; içme suyunun florürlenmesi, tuzlara ve sütlere florür ilavesi ve florür tabletlerinin kullanılması şeklinde yapılabilmektedir. (İçme sularındaki optimal flor konsantrasyonu 0.6 ppm civarındadır) İçme sularına florür ilavesi veya florürlü tuzların kullanımı, daha geniş kitlelere ulaşması, daha kontrollü ve ekonomik uygulama yöntemleri olmaları nedeniyle öncelikli olarak önerilen yöntemlerdir (11). Dünya Sağlık Örgütü nün bu yöntemlerin kullanılamadığı gelişmekte olan ülkeler için önerisi, florür tabletlerinin kullanımıdır (5)..Günlük optimal flor dozu aşıldığında, vücutta çeşitli sistemik etkiler ortaya çıkar. Bunlardan en önemlisi dental florozistir. Diş hekiminin kişiye flor uygularken kişinin günlük aldığı flor dozunu göz önünde bulundurmalıdır. Kanada Diş Hekimleri Birliği (2000), florür desteklerinin kullanımının, dental florozise neden olduğunu ve bunun yanında diş çürüğünü önleyici etkilerinin değişkenlik gösterdiğini ortaya koymuştur.. Birlik, florür takviyelerinin, ancak yüksek diş çürüğü 15

22 riski taşıyan bireylerde düşünülmesi gerektiğini ve yeterli düzeyde florür alan bireylerde kullanılmaması gerektiğini ifade etmektedir (1,11). Pastiller ve çiğnenebilir tabletler, önerilen florür takviye formlarıdır. Damlalar özel amaçlı hastalar için kullanılabilir. Diş hekimleri, kendi bölgelerindeki ortalama florür tüketimini bilmelidir. Florürsüz şişe suları, damıtma cihazları gibi florür azaltıcı tüm olası etkiler dikkate alınmalıdır (1). Florür takviyeleri reçete edilmeden önce, tam bir klinik muayene, diş çürüğü risk değerlendirmesi ve bilgilendirilmiş hasta veya ebeveyn onayı gereklidir. Gerçekte, her birey için, içme suyu florür konsantrasyonu da değişkenlik göstermektedir. Her bireyin, florür kaynakları farklılık göstermektedir. Optimal kabul edilen florür konsantrasyonu, birey bazında, düşük ya da yüksek olabilmektedir (13). Her bireyin, kilosu, sosyoekonomik düzeyi, beslenme alışkanlıkları farklıdır. Bireyin durumu, sistemik florür takviyesini gerekli kılıyorsa, hassas bir yaklaşım ile doğru programa ulaşıldığında, uygulama da güvenli olacaktır. Sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda, yaygın olarak tercih edilen florür tabletleri, diş hekimleri tarafından reçete edilmektedir. Diş hekimlerinin, florür toksik potansiyelinin farkında olmaları ve riski en az düzeyde tutarak mineralize dokuların sağlığını artırmaları gereklidir (13,17). 4.3 Antimikrobiyal ajan kullanımı Kimyasal plak kontrolü için antimikrobiyal ajanlar kullanılmaktadır. Florür bileşikleri, klorheksidin, povidon iodin ve kitosan antimikrobiyal ajanlardır. Etkinliği ve yaygın kullanımı nedeniyle bu ajanlar arasından klorheksidini bu bölümde kapsamlıca inceleyeceğiz (17). 16

23 Birinci Avrupa Periodontoloji Çalışma Grubu nun sonuç bildirgesine göre mekanik olarak diş temizliği yapılamadığı veya hijyen sağlamada yetersiz kalındığında kimyasal plak kontrolü için kısa ve orta vadede kullanılabilecek en değerli kimyasal ajan klorheksidin ürünleri olarak belirlenmiştir. Sekonder ya da nasokomiyal infeksiyonlardan korunmak amacıyla klorheksidinin kullanımı üzerine yapılan çalışmalarda da yine başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Oral cerrahideki başarısının, büyük oranda plak kontrolüne bağlı olduğunu savunan araştırmacılar da klorheksidinin etkin bir antiseptik olduğu konusunda hemfikirdir (2,10). Klorheksidini diğer antiseptiklerden ayıran en önemli özelliği, oral kaviteye uygulandığında dokulara tutunarak uzun süreli salım yapabilmesidir. Bu özelliği sayesinde klorheksidinin antiseptik etkinliği artar (2). Klorheksidinli gargaranın uzun süreli kullanımı sonucu; dişlerde ve dilde renklenme, deskuamasyon ve tat bozukluğu görülmektedir (3). O nedenle uzun süreli kullanımdan kaçınılmalı ve hastalar bu konuda bilgilendirilmelidir. 4.4 Uygun diyet seçimi Dişlerin gelişim döneminden itibaren dengeli beslenme, minenin gelişimi, dişlerin sürme zamanı, şekil ve boyutları ile kimyasal ve fiziksel yapılarını etkiler. Bu nedenle dişlerin gelişmeye başladığı intrauterin hayatın 4.haftasından itibaren annenin özellikle protein, A ve D vitaminleri ile kalsiyumdan zengin diyet ile beslenmesi önemlidir (14). Dişler sürmesinden sonra beslenme ve diş çürüğü arasındaki ilişki ise özellikle şekerli gıdaların fazla tüketilmesi ile bu gıdaların ağızda kalma sürelerine bağlıdır. Özellikle gece uyku sırasında tükürük akışının azalması sonucu dişler, tükürüğün fizyolojik yıkama etkisinden mahrum kalmaktadır. Bu 17

24 nedenle geceleri sık beslenme alışkanlığı olan, çok tatlı tüketen ve dişlerini fırçalamadan uykuya geçen bireylerde diş çürüğü oluşumu hızlanmaktadır (17). Hastalara vereceğimiz bazı beslenme önerileri ile çürük oluşumu önlenmeye çalışılır. Beslenme önerileri: 1) Günde üç ana öğün, en fazla bir, iki ara öğün yapılması, 2) Karbonhidrattan alınacak olan toplam enerjinin %10 unun şeker, diğerinin nişasta ile karşılanması, 3) Şeker kullanımına haftada bir kez gibi bir kısıtlama getirilmesi. 4) Yemeğin, çürük yapıcı etkisi olmayan aksine koruyucu nitelik taşıyan bir gıda ile sonlandırılmasının önerilmesi, örneğin; peynir ile 5) Hasta eğitiminde olumsuz bir tavır olan yapma lar yerine pozitif tavra götürecek yap ları öne çıkarmak 6) Şeker yerine şeker alkolleri veya suni tatlandırıcı kullanımını teşvik etmek şeklinde sıralanabilir (5). Şeker alternatifi tatlandırıcılar, diş çürüğünün ana nedeninin şekerli gıdalar olduğunun anlaşılmasından beri pek çok ürüne ilave edilmektedir. Bu maddelerden diş çürüğü ile ilişkisi en fazla kanıtlanmış olanlar; sorbitol, mannitol ve xylitoldür. Sorbitol ve mannitol tüketildiğinde çürük oluşturmaz ancak aktif olarak diş çürüğünü önleyici etkileri yoktur. Xylitol ise araştırmalarda en çok adından söz ettiren tatlandırıcıdır (13,16). Diğerlerinden farklı olarak ağızda hiç fermente olmaz ve non 18

25 asidojeniktir. Bu özelliğinin yanı sıra xyltolün diş çürüğünü direkt ya da dolaylı olarak önleyecek şu etkileri bulunmaktadır: 1) Mutans streptokokların yapısına girerek büyümelerini önler. 2) Bakteri plağının ph ını düşürmez. 3) Özellikle florürle birlikte kullanıldığında diş çürüğüne karşı koruyucu etki artar. 4) Xylitolün tükürük üzerinde salgı miktarını arttırmak ve total protein miktarı ile tükürük enzimlerinin aktivasyonunu sağlamak gibi etkileri de bulunmaktadır (10,16). 19

26 5.ÖZET Ağız ve diş sağlığı problemleri, ciddi ekonomik ve sosyal sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, ağız ve diş sağlığının bozulmasından önce, koruyucu ve önleyici önlemlerin alınması ve tedavi hizmetlerinin konservatif yöntemlere doğru kaydırılması görüşü önem kazanmıştır. Bu amaçla diş hekimleri, toplumsal ve bireysel koruyucu programları uygulamaktadır. Koruyucu programların ilk aşaması, toplum ağız diş sağlığı eğitiminin verilmesidir. Ağız ve diş sağlığı eğitiminin temel amacı, diş fırçalama, diş ipi ile ara yüz temizliği, florürlü gargara kullanımı ve diyet düzenlemesinin yapılmasıdır. Ancak toplumda eğitim düzeyi, sosyoekonomik düzey farklılığı sebebiyle toplumsal eğitimin yerine bireysel eğitim tercih edilmiştir. Bireysel koruyucu program oluşturulmadan önce kişinin risk düzeyi belirlenmelidir. Risk düzeyi belirlenirken kişinin sosyal durumu, genel sağlığı, diyet ve florür anamnezleri göz önünde bulundurulur. Klinik muayeneleri ve çürük aktivite testleri değerlendirilerek koruyucu program belirlenir. Koruyucu önlemler alınarak hem kişiler açısından oldukça rahatsız edici süreç olan diş hekimi tedavisi hem de bu tedavinin gerektirdiği maddi külfetten hasta kurtarılmış olur. 20

27 6. KAYNAKLAR 1.Aasenden R, Brudevold F, Richardson B, Clearence of fluoride from the mouth after topical treatment or use of mouthrinse. Arch Oral Biol 1998; 13: Aktaş A., Giray B., Menemenlioğlu D., Hayran M., Short Term Effects of Using 0.2% Chlorhexidine Digluconat on Oral Flora, Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 2008;32: Buduneli E.,ders notları 4. Dental caries: The Disease and its Clinical Management 5.Frame P., Sawai R., Bowen W., Preventive Dentistry: Practitioners Recommendations for Low Risk Patients Compared with Scientific Evidence and Practice Guidelines, Am J Prev Med 2000;18(2): Gökay N., ders notları 7. Hansel Petersson G., Isberg P., Twetman S., Caries irisk assessment in school children using a reduced Cariogram model without saliva tests, BMC Oral Health 2010, 10:5 8. Hepgüner Ş., Hürmüzlü F., Caries Activity Tests, Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 2005;8: Joseph A. Bartoloni, Susan Y. Chao, Gary C. Martin, Gerard A. Caron, Dental caries risk in the U.S. Air Force, JADA 2006;137(11): Koray F., İndividüel (Bireysel) Profilaksinin Önemi, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Kumar J.V., Is water fluoridation stil necessary, Adv. Dent. Res. 2008;20;8 21

28 12. Marthaler TM., Changes in dental caries Caries Res., 2004; 38(3): Mjor I., Holts D., Eriksen H., Caries and Restoration Prevention, J Am Dent Assoc 2008;139: Sekino S., Ramberg P., Uzel NG., Socransky S., Lindhe J., Effect of various chlorhexidine regimens on salivary bacteria and de novo plaque formation, J. Clin. Periodontol., 2003; 30: Soyman M., Diş Macunları Klinik Etkinlikleri, İstanbul Üniversitesi Diş Hek. Fak. Dergisi Teresa A. Marshall, PhD, RD/LD, Chairside diet assessment of caries risk, JADA 2009;140(6): Ulusoy T., Pedodontide Güncel Koruyucu Yaklaşımlar, Atatürk Üniv. Dis Hek. Fak. Derg., 2010;3: Wen Z., Yates D., Ahn S. and Burne R., Biofilmlformation and virulence expression by Streptococcus mutans are altered when grown in dual-species model, BMC Microbiology 2010, 10:111 22

29 7.ÖZGEÇMİŞ 1987 yılında Isparta da doğdum. İlköğrenimimi Isparta Ali Haydar Albayrak İlköğretim Okulu nda tamamladım. Ortaöğrenimimi 2005 yılında Isparta Milli Piyango Anadolu Lisesi nde tamamladım ve 2005 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi ni kazandım. 23

KARBONHİDRATLAR, DİŞ ÇÜRÜĞÜ, BESLENME BİLGİSİ

KARBONHİDRATLAR, DİŞ ÇÜRÜĞÜ, BESLENME BİLGİSİ KARBONHİDRATLAR, DİŞ ÇÜRÜĞÜ, BESLENME BİLGİSİ Karbonhidratların diş çürüğünün oluşumundaki rolünü, çürük oluşumunda etkili diğer biyo-medikal ve psiko-sosyal etkenlerle birlikte değerlendirmek gerekir

Detaylı

Politika. Görevliler Branşlar Muhasebe. Görevler Hedef gruplar Hasta ödeme planı. Ağız diş sağlığı

Politika. Görevliler Branşlar Muhasebe. Görevler Hedef gruplar Hasta ödeme planı. Ağız diş sağlığı Tablo 1. Diş Sağlık Hizmet Sunumu Politika Ağız diş sağlığı sunumu sistemi Görevliler Branşlar Muhasebe Görevler Hedef gruplar Hasta ödeme planı Ağız diş sağlığı Tablo 2. Genel Ağız Diş Sağlığı Sektörünün

Detaylı

Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K DPE 603 Fiziksel, psikolojik, sosyal gelişim ve davranış

Dersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K DPE 603 Fiziksel, psikolojik, sosyal gelişim ve davranış PEDODONTİ Ders Koordinatörü: Prof. Dr. Serap Çetiner, scetiner@neu.edu.tr DersSorumluları: Prof. Dr. Serap Çetiner, scetiner@neu.edu.tr Prof.Dr. Şaziye Aras, saziye_aras@yahoo.com Prof.Dr. Leyla Durutürk,

Detaylı

FLORÜR DURUM RAPORU ( * )

FLORÜR DURUM RAPORU ( * ) FLORÜR DURUM RAPORU ( * ) *Bu rapor Türk Pedodonti Derneği (TPD) ve TDB Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanmıştır. Son zamanlarda ulusal yazılı ve görsel basın organlarında bilimsel veriler ve gerçekler

Detaylı

KÖTÜ AĞIZ HİJYENİ OLAN KİŞİLERDE;

KÖTÜ AĞIZ HİJYENİ OLAN KİŞİLERDE; AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI KÖTÜ AĞIZ HİJYENİ OLAN KİŞİLERDE; kardiovasküler/ serebrovasküler sistem hastalıkları, osteoporoz, üst solunum yolları enfeksiyonları, kadınlarda erken doğum, düşük doğum ağırlığı riskinin

Detaylı

Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Yavuz Baykal Ağız kokusunun nedenleri ve önlemenin yolları hakkında bilgi verdi.

Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Yavuz Baykal Ağız kokusunun nedenleri ve önlemenin yolları hakkında bilgi verdi. Ağız Kokusuna Karşı Dilinizi de Fırçalayın Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Yavuz Baykal Ağız kokusunun nedenleri ve önlemenin yolları hakkında bilgi verdi. İSTANBUL - Sağlıklı

Detaylı

Uykudan önce ASLA!!!

Uykudan önce ASLA!!! Uykudan önce ASLA!!! ŞEKER TÜKETİMİ-5 BAŞARAMAZSAN!!! Şekeri tükettikten hemen sonraki ALIŞKANLIĞI OTURTMAYA ÇALIŞ ; Macunlu ya da macunsuz fırçalasın, Ağzını suyla çalkalasın, Peynir-yoğurt yesin ya da

Detaylı

OROHEKS % 0,2 ORAL SPREY

OROHEKS % 0,2 ORAL SPREY OROHEKS % 0,2 ORAL SPREY FORMÜL %0.2 klorheksidin glukonat içerir. Yardımcı madde olarak; gliserin, limon esansı ve nane esansı içerir. Bir püskürtme 0.15 ml dir ve 0.0003 g klorheksidin glukonat içerir.

Detaylı

Periodontoloji nedir?

Periodontoloji nedir? Periodontoloji 1 2 Periodontoloji Periodontoloji nedir? Periodontoloji, dişleri ve implantları çevreleyen yumuşak ve sert dokuların iltihabi hastalıkları ve bunların tedavisi ile ilgilenen bir dişhekimliği

Detaylı

Günümüzde diş ve diş eti hastalıkları bütün dünyada yaygın ve önemli bir sorundur. Çünkü ağız ve diş sağlığı genel sağlığımızla yakından ilişkilidir.

Günümüzde diş ve diş eti hastalıkları bütün dünyada yaygın ve önemli bir sorundur. Çünkü ağız ve diş sağlığı genel sağlığımızla yakından ilişkilidir. Ağız ve Diş Sağlığı Günümüzde diş ve diş eti hastalıkları bütün dünyada yaygın ve önemli bir sorundur. Çünkü ağız ve diş sağlığı genel sağlığımızla yakından ilişkilidir. Ağız sağlığı: Dişler ve onları

Detaylı

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Mikroorganizmaların gıdalarla gelişmesi; Gıdanın karekteristik özelliğine, Gıdada bulunan m.o lara ve bunlar arası etkileşime, Çevre koşullarına bağlı

Detaylı

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Hazırladığımız bu yazıda; organik bileşikler ve organik bileşiklerin yapısını, canlılarda bulunan organik bileşikleri ve bunların görevlerini, kullanım alanlarını, canlılar

Detaylı

Canlının yapısında bulunan organik molekül grupları; o Karbonhidratlar o Yağlar o Proteinler o Enzimler o Vitaminler o Nükleik asitler ve o ATP

Canlının yapısında bulunan organik molekül grupları; o Karbonhidratlar o Yağlar o Proteinler o Enzimler o Vitaminler o Nükleik asitler ve o ATP Tamamı karbon ( C ) elementi taşıyan moleküllerden oluşan bir gruptur. Doğal organik bileşikler canlı vücudunda sentezlenir. Ancak günümüzde birçok organik bileşik ( vitamin, hormon, antibiyotik vb. )

Detaylı

Etiolojik Hastalık Öncesi Erken Geç Tedavi Faktörler Dönem Belirtiler Belirtiler Planlaması Sonuç (Prepatogenez) (Patogenez)

Etiolojik Hastalık Öncesi Erken Geç Tedavi Faktörler Dönem Belirtiler Belirtiler Planlaması Sonuç (Prepatogenez) (Patogenez) AĞIZ DĐŞ SAĞLIĞINA GELENEKSEL VE TIBBĐ YAKLAŞIM Etiolojik Hastalık Öncesi Erken Geç Tedavi Faktörler Dönem Belirtiler Belirtiler Planlaması Sonuç (Prepatogenez) (Patogenez) Örnek: Diş çürükleri: -Tükürüğün

Detaylı

Çürük Koruma ve Tedavi programı

Çürük Koruma ve Tedavi programı Çürük Koruma ve Tedavi programı Dr. Remzi Ülgen Çürük ve Korunma 1. Çürüğün Durumu 2. Teşhis 3. Risk Değerlendirilmesi (genel ve kariogramla) 4. Koruma 5. Tedavi 1 1. Çürüğün Durumu 1. Sağlıklı yüzey 2.

Detaylı

GÜNLÜK HĠJYEN ALIġKANLIKLARI

GÜNLÜK HĠJYEN ALIġKANLIKLARI GÜNLÜK HĠJYEN ALIġKANLIKLARI HĠJYEN NEDĠR? Bir sağlık bilimi olup,temel ilgi alanı sağlığın korunması ve sürdürülmesidi r. KĠġĠSEL HĠJYEN Kişilerin kendi sağlığını korudukları ve devam ettirdikleri öz

Detaylı

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME Beslenme Yetersizliğine Bağlı Sorunlar 1 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ Büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji, protein, karbonhidrat, vitamin ve minerallerin yeterince alınmamasına

Detaylı

Etkin Madde Klorheksidin glukonat (%1)tır. Yardımcı madde olarak; Kuş üzümü aroması, Kiraz aroması ve Nane esansı içerir.

Etkin Madde Klorheksidin glukonat (%1)tır. Yardımcı madde olarak; Kuş üzümü aroması, Kiraz aroması ve Nane esansı içerir. KULLANIM KILAVUZU KLORHEX ORAL JEL Birim Formülü Etkin Madde Klorheksidin glukonat (%1)tır. Yardımcı madde olarak; Kuş üzümü aroması, Kiraz aroması ve Nane esansı içerir. Tıbbi Özellikleri Klorheksidin

Detaylı

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar Prof.Dr.Mitat KOZ 1 İskelet Kasının Egzersize Yanıtı Kas kan akımındaki değişim Kas kuvveti ve dayanıklılığındaki

Detaylı

2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI

2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI 2. SINIF RESTORATİF DİŞ TEDAVİSİ TEORİK DERS PROGRAMI 1. hafta Konservatif Diş Tedavisine giriş, Diş yüzeyi terminolojisi 2. hafta Kavite sınıflandırması ve kavite terminolojisi (Sınıf I ve II kaviteler)

Detaylı

SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ

SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ SIKÇA KARŞILAŞILAN HİLELER VE SAPTAMA YÖNTEMLERİ Doğada yeterli ve dengeli beslenmenin gerektirdiği ögelerin tümünü amaca uygun biçimde içeren ve her yaştaki insanın beslenme kaynağı olarak kullanılabilecek

Detaylı

Yoğun Bakımlarda İnfeksiyon Kontrolü: Haricen Klorheksidin Uygulanmalı mı?

Yoğun Bakımlarda İnfeksiyon Kontrolü: Haricen Klorheksidin Uygulanmalı mı? Yoğun Bakımlarda İnfeksiyon Kontrolü: Haricen Klorheksidin Uygulanmalı mı? Dr. Funda YETKİN İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Sunum Planı Klorheksidin

Detaylı

UYGULAMALI MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI

UYGULAMALI MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI 27.02.2012 UYGULAMALI MİKROBİYOLOJİ LABORATUARI DANIŞMANLAR: Araş.Gör.Dr. Ali KOÇYİĞİT Caner VURAL Hazırlayanlar: Sinem BÜYÜKKALP Ezgi OSMANOĞULLARI Sevcan ŞATIR Simge KAHYA 1 http://www.geyigiz.biz/2012/02/16/inek-isi-iskence/

Detaylı

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN KARBONHİDRATLAR Normal diyet alan kişilerde enerjinin % 55-60 ı karbonhidratlardan sağlanır. Bitkiler karbonhidratları fotosentez yoluyla güneş ışığının yardımıyla karbondioksit ve sudan yararlanarak klorofilden

Detaylı

ayxmaz/biyoloji Adı: 1.Aşağıda verilen atomların bağ yapma sayılarını (H) ekleyerek gösterin. C N O H

ayxmaz/biyoloji Adı: 1.Aşağıda verilen atomların bağ yapma sayılarını (H) ekleyerek gösterin. C N O H Adı: 1.Aşağıda verilen atomların bağ yapma sayılarını (H) ekleyerek gösterin. C N O H 2.Radyoaktif izotoplar biyologları için önemlidir? Aşağıda radyoakif maddelerin kullanıldığı alanlar sıralanmıştır.bunlarla

Detaylı

Dr. Benan Oğuz - Dr. Cem Caniklioğlu KARİKATÜRLER

Dr. Benan Oğuz - Dr. Cem Caniklioğlu KARİKATÜRLER www.ortonorm.com MART 2014 Dr. Benan Oğuz - Dr. Cem Caniklioğlu Çocuk Diş Kulübümüz Açıldı YAŞLILARDA DİŞ SAĞLIĞI Bilgi almak için iletişim bilgilerimizden bize ulaşabilirsiniz. Ağız sağlığının bozulması

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

*Barsak yaraları üzerine çalışmalarda probiyotikler, yaraların iyileşmesi ve kapanması amaçlı test edilmiştir.

*Barsak yaraları üzerine çalışmalarda probiyotikler, yaraların iyileşmesi ve kapanması amaçlı test edilmiştir. * *Aşılama öncesinde ve beraberinde probiyotik kullanma veya aşının içine serokonversiyon oranını arttıracağına inanılan suşların eklenmesi ilgili çalışmalar son birkaç yılda hızla artmıştır. *Şimdiye

Detaylı

KORUYUCU DİŞ HEKİMLİĞİ-YER TUTUCULAR-FLOR UYGULAMASI-FİSSÜR ÖRTÜCÜLER

KORUYUCU DİŞ HEKİMLİĞİ-YER TUTUCULAR-FLOR UYGULAMASI-FİSSÜR ÖRTÜCÜLER KORUYUCU DİŞ HEKİMLİĞİ-YER TUTUCULAR-FLOR UYGULAMASI-FİSSÜR ÖRTÜCÜLER Koruyucu Diş Hekimliği Çocuklarda koruyucu diş hekimliği yaklaşım ve tedavileri şu başlıklardan oluşur:» Fırçalama» Diş gelişiminin

Detaylı

ANTİSEPTİKLERİN KULLANIM YERLERİ

ANTİSEPTİKLERİN KULLANIM YERLERİ ANTİSEPTİKLER 1 Kavramlar: Antiseptik: Canlılar üzerinde (cilde ve dışarı açılan boşlukların mukozasına) dıştan uygulanmak suretiyle kullanılan antimikrobik ilaçlardır. Dezenfektan: Cansız cisimler (cerrahi

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

TÜRK PEDODONTİ DERNEĞİ FLUORÜR İLE İLGİLİ BASIN AÇIKLAMASI

TÜRK PEDODONTİ DERNEĞİ FLUORÜR İLE İLGİLİ BASIN AÇIKLAMASI TÜRK PEDODONTİ DERNEĞİ FLUORÜR İLE İLGİLİ BASIN AÇIKLAMASI Son zamanlarda bazı ulusal yazılı ve görsel basın organlarında florür ile ilgili, bilimsel veriler ve gerçekler ile bağdaşmayan yayınların sıklığı

Detaylı

Ağız Ve Diş Sağlığı AMASYA DİŞ SAĞLIĞI

Ağız Ve Diş Sağlığı AMASYA DİŞ SAĞLIĞI Ağız Ve Diş Sağlığı AMASYA DİŞ SAĞLIĞI AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI Ağız, sindirim sisteminin başlangıcıdır. Bütün besinler dişler yardımıyla sindirime hazırlanır. Bu nedenle dış o oldukça önemlidir. Ağız ve dişlerin

Detaylı

KĐMYA EĞĐTĐM DERSĐ II KĐMYA EĞĐTĐM SEMĐNERĐ II. Prof. Dr. ĐNCĐ MORGĐL

KĐMYA EĞĐTĐM DERSĐ II KĐMYA EĞĐTĐM SEMĐNERĐ II. Prof. Dr. ĐNCĐ MORGĐL KĐMYA EĞĐTĐM DERSĐ II KĐMYA EĞĐTĐM SEMĐNERĐ II Prof. Dr. ĐNCĐ MORGĐL DĐŞ ÇÜRÜMESĐ Çok Yeme Şekeri, Çürütürsün Dişleri. Dişlerimiz neden çürür? GÜNLÜK yaşam olayı: Diş Çürümesi Kimya konusuyla ilgisi :

Detaylı

ÇÜRÜK AKTİVİTE TESTİ (ÇAT):

ÇÜRÜK AKTİVİTE TESTİ (ÇAT): ÇÜRÜK AKTİVİTE TESTİ (ÇAT): Çürük risk değerlendirmesinin bir parçası olarak 1- Her yaş için ağız diş bakımını öğretmek için; 2- Hamilelerde; 3- Ortodonti hastalarında; 4- Yaygın restorasyon çalışmalarında;

Detaylı

SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR

SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR SÜT ENDÜSTRİSİNDEKİ YARARLI MİKROORGANİZMALAR Süt ve süt ürünleri mikrobiyolojisinde yararlı mikroorganizmalar temel olarak süt ürünlerinin üretilmesinde kullanılan çeşitli mikroorganizmaları tanımlamaktadır.

Detaylı

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ) TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak

Detaylı

ERGENLİKTE HİJYEN SAĞLIK VE KİŞİSEL BAKIM. Hazırlayan Okul Rehber Öğretmeni İrem YILDIRIM

ERGENLİKTE HİJYEN SAĞLIK VE KİŞİSEL BAKIM. Hazırlayan Okul Rehber Öğretmeni İrem YILDIRIM ERGENLİKTE HİJYEN SAĞLIK VE KİŞİSEL BAKIM Hazırlayan Okul Rehber Öğretmeni İrem YILDIRIM SAĞLIK VE HİJYEN NEDİR? Sağlık; kişinin doğuştan getirdiği kalıtsal özellikleri ile fiziksel, biyolojik ve sosyal

Detaylı

FIRÇALAR ÇANTADA DİŞLER YOLUNDA. Hakan Yusuf GÜNER Vali

FIRÇALAR ÇANTADA DİŞLER YOLUNDA. Hakan Yusuf GÜNER Vali FIRÇALAR ÇANTADA DİŞLER YOLUNDA Hakan Yusuf GÜNER Vali Eylül 2014 PROJENİN AMACI Genel Amacı İlköğretim 1. sınıf öğrencilerine: Düzenli fırçalama eğitimi ( günde en az 1 kere akıllı fırçalatmak ) Öğretmen-veli

Detaylı

TEMİZİK. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

TEMİZİK. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 TEMİZİK Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Pınar Güner tarafından Prof.

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik 2. Ders YB 205 Beslenme İkeleri 2015 Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr BESLENME Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)

Detaylı

KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ SEBEBİYLE MİKROBİYEL GELİŞMEYE EN UYGUN, DOLAYISIYLA BOZULMAYA EN YATKIN, GIDALARDAN BİRİDİR.

KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ SEBEBİYLE MİKROBİYEL GELİŞMEYE EN UYGUN, DOLAYISIYLA BOZULMAYA EN YATKIN, GIDALARDAN BİRİDİR. KIRMIZI ETLER KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ SEBEBİYLE MİKROBİYEL GELİŞMEYE EN UYGUN, DOLAYISIYLA BOZULMAYA EN YATKIN, GIDALARDAN BİRİDİR. ETTEKİ ENZİMLER VE MİKROBİYEL AKTİVİTE BOZULMANIN BAŞLANGICIDIR.

Detaylı

Prof. Dr. Filiz Özçelik. Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü

Prof. Dr. Filiz Özçelik. Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Filiz Özçelik Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Fermantasyon Nedir? Mikroorganizmaların enerji temin etme yolları Solunum: Son elektron (H) alıcısı (akseptörü)oksijen

Detaylı

Biochemistry Chapter 4: Biomolecules. Hikmet Geçkil, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University

Biochemistry Chapter 4: Biomolecules. Hikmet Geçkil, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University Biochemistry Chapter 4: Biomolecules, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University Biochemistry/Hikmet Geckil Chapter 4: Biomolecules 2 BİYOMOLEKÜLLER Bilim adamları hücreyi

Detaylı

8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ

8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ 8. BÖLÜM: MİNERAL TOPRAKLARDAKİ BİTKİ BESİN MADDELERİ BİTKİ GELİŞMESİNİ KONTROL EDEN ETMENLER IŞIK TOPRAK (durak yeri) ISI HAVA SU BİTKİ BESİN MADDELERİ BİTKİLER İÇİN MUTLAK GEREKLİ ELEMENTLER MUTLAK GEREKLİ

Detaylı

TARİHÇE BÖLÜMLER. Fakültemiz Klinik Bilimler Bölümü altında hizmet veren sekiz Anabilim Dalı bulunmaktadır.

TARİHÇE BÖLÜMLER. Fakültemiz Klinik Bilimler Bölümü altında hizmet veren sekiz Anabilim Dalı bulunmaktadır. TARİHÇE Adıyaman Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, 15/04/2011 tarihli ve 27906 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 04/04/2011 tarihli ve 2011/1595 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Yükseköğretim

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf DOĞRU YANLIŞ SORULARI Nitel gözlemlerin güvenilirliği nicel gözlemlerden fazladır. Ökaryot hücrelerde kalıtım materyali çekirdek içinde bulunur. Ototrof beslenen canlılar

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ)

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) DOĞRU YANLIŞ SORULARI Depo yağlar iç organları basınç ve darbelerden korur. Steroitler hücre zarının yapısına katılır ve geçirgenliğini artırır.

Detaylı

Periodontoloji nedir?

Periodontoloji nedir? Periodontoloji Periodontoloji nedir? Periodontoloji, dişleri ve implantları çevreleyen yumuşak ve sert dokuların iltihabi hastalıkları ve bunların tedavisi ile ilgilenen bir dişhekimliği dalıdır. Periodontoloji,

Detaylı

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON Hijyenin Tanımı ve Önemi... 1 Sanitasyon Tanımı ve Önemi... 1 Kişisel Hijyen... 2 Toplu Beslenme Sistemlerinde (TBS) Hijyenin Önemi... 3 Toplu Beslenme Sistemlerinde

Detaylı

SINCAN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

SINCAN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ SINCAN İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ Bu sunu Sincan İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Hayatboyu Öğrenme Programı Grundtvig Öğrenme Ortaklığı Projesi kapsamında düzenlenen Eğitim Toplantıları için hazırlanmıştır.

Detaylı

Hd 50. Hidrojen Molekülleri. Hidrojen bakımından zengin alkali su. Gerekli mineral takviyeleri. Üstün antioksidan etkisi

Hd 50. Hidrojen Molekülleri. Hidrojen bakımından zengin alkali su. Gerekli mineral takviyeleri. Üstün antioksidan etkisi Hd 50 Hidrojen Molekülleri Hidrojen bakımından zengin alkali su Üstün antioksidan etkisi Gerekli mineral takviyeleri Dayanıklı ve mükemmel performans Hidrojen molekülleri doğal ortamda bulunur, basit yapıdadır

Detaylı

Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin

Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin 1 Giriş Spor alanında beslenme ile ilgili bilgileri bu ünite kapsamında sizlere vereceğiz. Ünite içeriğinde yer alan teorik bilgi ve sizlerin tamamlayacağı yazılı, sözlü ve uygulamalı görevler beslenme,

Detaylı

AYNI YÖREDE BULUNAN 242 BİREYİN PROTETİK MUAYENE BULGULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

AYNI YÖREDE BULUNAN 242 BİREYİN PROTETİK MUAYENE BULGULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt III, Sayı 1, Sayfa 121-125, 1986 AYNI YÖREDE BULUNAN 242 BİREYİN PROTETİK MUAYENE BULGULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Hüsnü YAVUZYILMAZ* Celil DİNÇER** M. Emin TOPÇU*** Koruyucu

Detaylı

Bugün farklı özellikte birçok diş macununa rastlamak mümkündür. Bir diş macununda kullanılan hammaddeler ve bunların etkilerini inceleyecek olursak;

Bugün farklı özellikte birçok diş macununa rastlamak mümkündür. Bir diş macununda kullanılan hammaddeler ve bunların etkilerini inceleyecek olursak; AĞIZ BAKIM ÜRÜNLERİ Diş macunu,ağız çalkalama suyu,diş ipi,diş pastaları vb. ürünler,sağlıklı ve beyaz görünen dişlere,ferah nefese,sağlıklı diş etlerine sahip olmak için kullandığımız ağız bakım ürünlerindendir.

Detaylı

VivaStyle. Paint On Plus. Beyaza giden profesyonel yol. Diş beyazlatma ile ilgili sorular ve cevaplar

VivaStyle. Paint On Plus. Beyaza giden profesyonel yol. Diş beyazlatma ile ilgili sorular ve cevaplar Beyaza giden profesyonel yol Diş beyazlatma ile ilgili sorular ve cevaplar Gülümsemenizin nasıl olmasını istersiniz? Böyle mi... yoksa böyle mi? Bir gülümseme bağlar.. Hayat boyu sağlıklı dişler. Beyazlatmaya

Detaylı

Kök Salgıları. Fotosentezde kullanılan karbonun ortalama % ı köklere ulaşır ve bunun büyük bir kısmı kök salgıları şeklinde rizosfere verilir.

Kök Salgıları. Fotosentezde kullanılan karbonun ortalama % ı köklere ulaşır ve bunun büyük bir kısmı kök salgıları şeklinde rizosfere verilir. Kök Salgıları Fotosentezde kullanılan karbonun ortalama % 30-60 ı köklere ulaşır ve bunun büyük bir kısmı kök salgıları şeklinde rizosfere verilir. Mekanik zararlanma, havasızlık, kuraklık ve besin maddesi

Detaylı

Listeria monocytogenes in Asit Dirençli Türlerinin Benzalkonyum Klorür Direnci ve Biyofilm Oluşumu. Emel ÜNAL TURHAN, Karin Metselaar, Tjakko Abee

Listeria monocytogenes in Asit Dirençli Türlerinin Benzalkonyum Klorür Direnci ve Biyofilm Oluşumu. Emel ÜNAL TURHAN, Karin Metselaar, Tjakko Abee Listeria monocytogenes in Asit Dirençli Türlerinin Benzalkonyum Klorür Direnci ve Biyofilm Oluşumu Emel ÜNAL TURHAN, Karin Metselaar, Tjakko Abee Çalışmanın İçeriği L. monocytogenes ve asit dirençli türler,

Detaylı

Karbohidratlar. Karbohidratların sınıflandırılması. Monosakkaritler

Karbohidratlar. Karbohidratların sınıflandırılması. Monosakkaritler Karbohidratlar Yeryüzünde en çok bulunan organik molekül grubudur, (CH 2 O) n genel formülüyle ifade edilebilirler. Genelde suda çözünürler, Güneş ışığının fotosentez yapan organizmalar tarafından tutulmasıyla

Detaylı

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011

Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri. Sena Aydın 0341110011 Yaşlanmaya Bağlı Oluşan Kas ve İskelet Sistemi Patofizyolojileri Sena Aydın 0341110011 PATOFİZYOLOJİ Fizyoloji, hücre ve organların normal işleyişini incelerken patoloji ise bunların normalden sapmasını

Detaylı

BAL TANIMI BALIN BİLEŞİMİNİ OLUŞTURAN MADDELER

BAL TANIMI BALIN BİLEŞİMİNİ OLUŞTURAN MADDELER BAL TANIMI Bal, Türk Gıda Kodeksi 2000/39 sayılı Bal Tebliğinde "Bal; bal arılarının çiçek nektarlarını, bitkilerin veya bitkiler üzerinde yaşayan bazı canlıların salgılarını topladıktan sonra, kendine

Detaylı

ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA

ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA ÇOCUKLARDA FİZİKSEL AKTİVİTE VE FİZİKSEL UYGUNLUK PROF. DR. ERDAL ZORBA Vücut Kompozisyonu Çocukluk ve gençlik dönemi boyunca beden kompozisyonu sürekli değişkenlik göstermektedir. Bu değişimler; kemik

Detaylı

UYGUN İŞE YERLEŞTİRME. Volkan Dündar

UYGUN İŞE YERLEŞTİRME. Volkan Dündar UYGUN İŞE YERLEŞTİRME Volkan Dündar UYGUN İŞE YERLEŞTİRME KAPSAMI İşe giriş muayenesi ve işe yerleştirme birbirini tamamlayan kavramlardır. İşe Giriş Muayenesi Aralıklı Kontrol Muayenesi Erken Kontrol

Detaylı

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER Canlıların yapısında bulunan moleküller yapısına göre 2 ye ayrılır: I. İnorganik Bileşikler: Bir canlı vücudunda sentezlenemeyen, dışardan hazır olarak aldığı

Detaylı

Dekontaminasyon. Manuel Dekontaminasyon. Temizlik. Bir nesnenin mikroorganizmalardan arındırılarak güvenli hale getirilmesi için yapılan işlemler

Dekontaminasyon. Manuel Dekontaminasyon. Temizlik. Bir nesnenin mikroorganizmalardan arındırılarak güvenli hale getirilmesi için yapılan işlemler Dekontaminasyon Manuel Dekontaminasyon Dr. Aydan Özkütük Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD Bir nesnenin mikroorganizmalardan arındırılarak güvenli hale getirilmesi

Detaylı

Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I

Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I asitleşme-alkalileşme (tuzluluk-alkalilik) ve düşük toprak verimliliği Doç. Dr. Oğuz Can TURGAY ZTO321 Toprak İyileştirme Yöntemleri Toprak Kimyasal Özellikleri

Detaylı

EĞİTİM DANIŞMANLARI Serdar Gürel Özlem Coşkun

EĞİTİM DANIŞMANLARI Serdar Gürel Özlem Coşkun Tıpta Uzmanlık Kurulu (TUK), uzmanlık eğitiminde kullanılmak üzere çekirdek müfredat ve standartları belirlemek için Tıpta Uzmanlık Kurulu Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Sistemi (TUKMOS) çerçevesinde

Detaylı

ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI

ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI ÇOCUKLARIN AKADEMİK BAŞARILARINDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME İLE HAREKETLİ YAŞAMIN ÖNEMİ VE ESASLARI Beslenme yetersizlikleri ve yetersiz fiziksel aktivite çocuğun sosyal ve akademik başarısını etkileyen

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik YB 205 Beslenme İkeleri Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr YAŞLANMA Amerika da yaşlı bireyler eskiye göre

Detaylı

Demir Eksikliği Anemisi Profilaksisi İçin Uygulanan Demir Replasman Tedavisi ile Diş Çürüğü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Demir Eksikliği Anemisi Profilaksisi İçin Uygulanan Demir Replasman Tedavisi ile Diş Çürüğü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Demir Eksikliği Anemisi Profilaksisi İçin Uygulanan Demir Replasman Tedavisi ile Diş Çürüğü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi İbrahim Eker 1, Eda Arat Maden 2,Onur Erdem 3, Eyüp Çırak 3, Gökhan Aydemir

Detaylı

1. Birim daha önce tescil edilmiş mi?

1. Birim daha önce tescil edilmiş mi? Denetlenen Sağlık Tesisinin Adı: Adresi: Tescil/Denetleme Tarihi: Tescil/Denetleme Yapılacak Evde Sağlık Hizmetleri Biriminin Tipi: SAĞLIK BAKANLIĞINA BAĞLI EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ BİRİMLERİNİN KURULMASI,

Detaylı

Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik asitler olmak üzere beş gruba ayrılır.

Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik asitler olmak üzere beş gruba ayrılır. ORGANİK BİLEŞİKLER **Organik bileşikler: Canlılar tarafından sentezlenirler. Yapılarında C, H, atomlarını bulundururlar. Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik

Detaylı

ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008

ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008 ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008 KİŞİSEL TEMİZLİK Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan önlemlerinin tümü kişisel temizlik olarak

Detaylı

Osteoporoz Rehabilitasyonu

Osteoporoz Rehabilitasyonu Osteoporoz Rehabilitasyonu OSTEOPOROZ Kemik kitlesinde azalma, kemik mikroyapısında bozulma sonucu kemik kırılganlığının artması olarak tanımlanır. Kemik yaşayan, dengeli bir şekilde oluşan yıkım ve yapım

Detaylı

3. İşyerinde risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra önlemlere karar verilirken, hangi öncelik sıralamasının yapılması doğrudur?

3. İşyerinde risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra önlemlere karar verilirken, hangi öncelik sıralamasının yapılması doğrudur? ÇALIŞMA SORULARI-İŞ KAZALARI-Bilal ÇOLAK 1. Aşağıda verilenlerden hangisi tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda riskin elimine edilmesi ya da azaltılması adına diğerlerine göre önceliğe sahiptir?

Detaylı

III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler

III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler III-Hayatın Oluşturan Kimyasal Birimler MBG 111 BİYOLOJİ I 3.1.Karbon:Biyolojik Moleküllerin İskeleti *Karbon bütün biyolojik moleküllerin omurgasıdır, çünkü dört kovalent bağ yapabilir ve uzun zincirler

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım EKOLOJİ 7 MADDE DÖNGÜLERİ (Su, Karbon ve Azot Döngüsü)

ADIM ADIM YGS LYS Adım EKOLOJİ 7 MADDE DÖNGÜLERİ (Su, Karbon ve Azot Döngüsü) ADIM ADIM YGS LYS 100. Adım EKOLOJİ 7 MADDE DÖNGÜLERİ (Su, Karbon ve Azot Döngüsü) MADDE DÖNGÜLERİ Ekosistemde kimyasal elementler sınırlı sayıda bulunur. Bu nedenle bu kimyasal elementeler organik ve

Detaylı

Hatice YILDIRAN. Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ

Hatice YILDIRAN. Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ Hatice YILDIRAN Gıda Mühendisi BURDUR İL MÜDÜRLÜĞÜ GIDA TAKVİYELERİ Eğitim Yeri Eğitim Konusu : HOLLANDA-TNO : Gıda Takviyeleri Eğitim Süresi : 21 Aralık 2012-20 Mart 2013 Danışman : Dr. Koen VENEMA Eğitim

Detaylı

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi

Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Pazardan Sofraya:Pazarlama ve Tüketim Beslenmede Balığın Yeri ve Önemi Prof. Dr. Yasemen YANAR Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölüm Başkanı Tarih boyunca medeniyetler

Detaylı

Dişhekimliği Uygulamalarında Başarıyı Etkileyen Yeni Yaklaşımlar

Dişhekimliği Uygulamalarında Başarıyı Etkileyen Yeni Yaklaşımlar Dişhekimliği Uygulamalarında Başarıyı Etkileyen Yeni Yaklaşımlar Prof. Dr. Đnci Oktay Meslek Deneyimi? Bilimsel Araştırma? Uzman Görüşü? Meslek pratiğinde başarılı olmak, tüm dişhekimlerinin ortak amacıdır.

Detaylı

Süt dişleri neden önemlidir? İlk dönemde süt dişlerinin bakımı nasıl yapılmalıdır?

Süt dişleri neden önemlidir? İlk dönemde süt dişlerinin bakımı nasıl yapılmalıdır? 1 2 Süt Dişleri Süt dişleri neden önemlidir? Sanılanın aksine, diş sağlığı açısından süt dişleri önemli dişlerdir. Bu dişler, daimi dişlerin oluşumu ve çenelerin gelişimi esnasında konuşma ve çiğneme açısından

Detaylı

PROF. DR. ERDAL ZORBA

PROF. DR. ERDAL ZORBA PROF. DR. ERDAL ZORBA Vücut Kompozisyonu Çocukluk ve gençlik dönemi boyunca beden kompozisyonu sürekli değişkenlik göstermektedir. Bu değişimler, kemik mineral yoğunluğundaki artış, beden suyundaki değişimler,

Detaylı

Suda çözünebilen nişasta molekülleri pityalin (amilaz) enzimiyle küçük moleküllere parçalanır.

Suda çözünebilen nişasta molekülleri pityalin (amilaz) enzimiyle küçük moleküllere parçalanır. CANLILARDA ENERJİ Besinlerin Enerjiye Dönüşümü Besin öğeleri: Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, mineraller Besin maddelerindeki bu öğelerin vücut tarafından kullanılabilmesi için sindirilmesi

Detaylı

DONDURMA MİKSİNDE KULLANILAN HAMMADDELER TATLANDIRICILAR

DONDURMA MİKSİNDE KULLANILAN HAMMADDELER TATLANDIRICILAR DONDURMA MİKSİNDE KULLANILAN HAMMADDELER TATLANDIRICILAR Tatlandırıcılar Fonksiyon Tat verir yağ içeriği yüksek ürünlerde yağlılığı kamufle eder aroma maddesinin etkinliğini artırır. Ucuz toplam kurumadde

Detaylı

MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ

MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ MENAPOZDA VE YAŞLILIKTA BESLENME 1 MENOPOZ DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ MENOPOZDA GÖRÜLEN SORUNLAR MENOPOZ DÖNEMİNDE BESLENME İLKELERİ YAŞLILIKTA BESLENME YAŞLILIKTA BESLENME İLKELERİ 2 3 YAŞAM BEBEKLİK ÇOCUKLUK

Detaylı

ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ

ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ Ekosistem, birbiriyle ilişkili canlı ve cansız unsurlardan oluşur. Ekosistem, bu unsurlar arasındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besler ve yeniler. Madde döngüsü

Detaylı

İÇME SULARININ DEZENFEKSİYONUNDA NANOMATEYALLERİN KULLANIMI

İÇME SULARININ DEZENFEKSİYONUNDA NANOMATEYALLERİN KULLANIMI İÇME SULARININ DEZENFEKSİYONUNDA NANOMATEYALLERİN KULLANIMI Behzat Balcı, F. Elçin Erkurt, E. Su Turan Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Giriş İçme sularında dezenfeksiyon,

Detaylı

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI Canlılarda Enerji Besinlerin Enerjiye Dönüşümü İnsanların gün boyunca hareketlerinin devamını, hastalanınca iyileşmelerini, fizyolojik ve psikolojik tepkilerinin devamlılığını

Detaylı

TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI

TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI TÜRKİYE DE EN FAZLA GÖRÜLEN BESLENME HATALARI Türkiye beslenme durumu yönünden hem gelişmekte olan, hem de gelişmiş ülkelerin sorunlarını birlikte içeren bir görünüme sahiptir. Ülkemizde halkın beslenme

Detaylı

ORTOPEDİK PROTEZ ENFEKSİYONLARINDA SONİKASYON DENEYİMİ

ORTOPEDİK PROTEZ ENFEKSİYONLARINDA SONİKASYON DENEYİMİ ORTOPEDİK PROTEZ ENFEKSİYONLARINDA SONİKASYON DENEYİMİ Dr. Şua Sümer Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Enf. Hast. ve Klin. Mikr. AD 17 Mayıs 2016 Prostetik eklem ameliyatları yaşlı popülasyonun artışına

Detaylı

Ötrifikasyon. Ötrifikasyonun Nedenleri

Ötrifikasyon. Ötrifikasyonun Nedenleri Ötrifikasyon Ötrifikasyon, göllerin olgunlaşma aşamalarında meydana gelen dogal bir olay. Genç göller düşük oranlarda besin içermekte dolayısıyla biyolojik aktivite az..oligotrofik göller Yaşlı göller,

Detaylı

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU. Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU. Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu Endodonti Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Eğitim Müfredatı 2011 Ankara 1 TUK Endodonti

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008

ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008 ADIM ADIM TEMİZLİK İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE 2008 ADIM ADIM TEMİZLİK EL YIKAMA AĞIZ VE DİŞ TEMİZLİĞİ VÜCUT TEMİZLİĞİ EL YIKAMA ELLERİMİZİ NİÇİN YIKARIZ? Ellerimizdeki mikropları uzaklaştırmak

Detaylı

Biyofilmler; mikroorganizmaların, biyotik veya abiyotik yüzeylere adhezyonu sonrasında oluşturdukları glikokaliks olarak da adlandırılan

Biyofilmler; mikroorganizmaların, biyotik veya abiyotik yüzeylere adhezyonu sonrasında oluşturdukları glikokaliks olarak da adlandırılan Biyofilmler; mikroorganizmaların, biyotik veya abiyotik yüzeylere adhezyonu sonrasında oluşturdukları glikokaliks olarak da adlandırılan ekstraselluler matriks içinde, birbirlerine yapışarak meydana getirdikleri

Detaylı

BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ. İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü. vücudun biyokimyasal süreçlerinin etkin bir şekilde

BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ. İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü. vücudun biyokimyasal süreçlerinin etkin bir şekilde BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü Proteinler, yağlar ve karbohidratlar balıklar amino asitlerin dengeli bir karışımına gereksinim tarafından enerji

Detaylı

HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME

HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ KĐMYA ÖĞRETMENLĐĞĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME 8. SINIF FEN VE TEKNOLOJĐ DERSĐ 3. ÜNĐTE: MADDENĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ KONU: BAZLAR ÇALIŞMA YAPRAĞI

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEK AŞAMALI İNDİREKT PULPA TEDAVİSİ, İKİ AŞAMALI İNDİREKT PULPA TEDAVİSİ VE ÇÜRÜĞÜN TEK SEANSTA TAMAMEN KALDIRILMASI YÖNTEMLERİNİN DERİN

Detaylı

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar

Detaylı

KĐMYASAL PREPARATLAR.

KĐMYASAL PREPARATLAR. ÇÜRÜĞÜN ÖNLENMESĐ VE KĐMYASAL PREPARATLAR. 1. Antimikrobial ajanlarla tedaviler 2. Floridlerin kullanımı 2.1.Toplum, Okul ve Evde Bireysel Kullanıma Dayalı Uygulamalar. Su Tuz Süt Şeker Tablet ve damlalar

Detaylı