FRANZ KAFKA & DAVA FRANZ KAFKA & DAVA. Kültür & Sanat 67. Zeynep ÖZDEMİR Avukat

Transkript

1 Kültür & Sanat 67 > FRANZ KAFKA & DAVA FRANZ KAFKA & DAVA KAFKA NIN HAYATI Yaşam daha başında kaybedilmiş bir savaştır. diyen Kafka nın yenilgisi, 3 Temmuz 1883 te başlamıştır. Kafka, Yahudi bir ailenin en büyük çocuğu olarak, Prag da dünyaya gelmiştir. Kafka nın iki erkek kardeşi, küçük yaşta ölür. Diğer üç kızkardeşi ise, Nazi Almanya sının organize ettiği Yahudi Soykırımı nda hayatlarını kaybeder. Babası zengin bir tüccardır. Annesi de zengin bir Yahudi ailesinden gelmektedir. Kafka nın anadili Almanca dır. Bunun yanında Çekçe de konuşabiliyordur. Yaşamını sıkıntıyla geçiren Kafka, bu sıkıntısını yazarak atlatmaya çalışır ve 1917 de verem olduğunu öğrenir. Ardından 1924 te de vefat eder. En yakın arkadaşı Max Brod a teslim ettiği vasiyetinde, tüm yazdıklarının imha edilmesi istediğini yazar. Çünkü Kafka, yazılarını fazla kişisel ve değersiz bulmaktadır. Ancak Max Brod, vasiyete uymayıp Kafka nın yazılarını düzenlemiş ve basılmasını sağlamıştır. Ölümünden 2 yıl sonra, 1926 da, tamamlanmamış bölümleri ile Dava adlı eser yayımlanır. Ayrıca bu eser, 1926 yılında yönetmen Orson Welles tarafından filme uyarlanmıştır. KAFKA NIN KARAKTERİ Kafka nın eserlerinin olduğu kadar kendisinin de bu denli karanlık ve karamsar olmasının temelinde ailesi yatar. Babası Zeynep ÖZDEMİR Avukat

2 68 > Kültür & Sanat çok otoriter biridir. Kafka ya neredeyse bir düşmanıymış gibi yaklaşır ve Kafka nın üzerinde büyük bir baskı kurarak Kafka yı kontrol etmeye çalışır. Bu otorite, Kafka nın yenemediği, karşı gelemediği ve onun yaşamasını engelleyen bir otoritedir. Bu otorite figürünü Kafka nın hemen her eserinde görebileceğiniz gibi özellikle Dava adlı eserinde bu büyük otoriteye şahit olacaksınız. Neticede Kafka, anadili Almanca olan bir Çek tir. Alman okulunda okumaktadır ve bunun yanında Çekçe de konuşabilmektedir. Bu nedenle Almanlar tarafından tam bir Alman olarak görülmez. Çekler de, Alman okulunda okuduğundan ve anadilinin Almanca olmasından dolayı Kafka yı tam bir çek olarak kabul etmezler. İşte Kafka, bu ikilem arasında, topluma yabancılaşarak büyür. Kafka, Hristyan diyarında yaşayan bir Yahudi dir. Sanat sevmez bir aileden geliyordur ve anadilini konuşamadığı bir ülkede yaşıyordur. Oluşan bu karşıtlıklar, Kafka yı kötü yönde etkilemiş ve onu yitirilmişliğin yazarı yapmıştır. Ayrıca karakterindeki bu karamsar hava romanlarına da çok güzel bir şekilde yansımıştır. Yazarın Dava adlı bu yapıtı da yitirilmişliğe ayna tutarak, gücü elinde bulunduranların bir yaşamı sessiz ve rahatça nasıl ortadan kaldırdığını yansıtır. Bunu yaparken de adalet sisteminin nasıl çökmüş olduğunu gösterecektir bize. KİTAPTAN BİR KESİT Sayfa 191: Yasa önünde nöbet tutan bir bekçi vardır. Taşralı bir adam bir gün ona gelip yasaya girme izni ister. Ancak bekçi, o anda izin veremeyeceğini söyler. Adam düşünür ve daha sonra girip giremeyeceğini sorar. Belki der bekçi, ama şimdi olmaz. Bekçi herzamanki gibi açık duran kapının önünden çekilir ve adam içeri bakmak için eğilir. Bunu gören bekçi güler ve şöyle der: Madem ki girmeyi bu kadar çok istiyorsun, beni aşarak içeri girmeyi bir dene bakalım. Ama bil ki ben güçlüyüm. Üstelik bekçilerin en küçüğüyüm. Her bir salonun girişinde gitgide daha güçlü bekçilere rastlayacaksın. Üçüncüsünden itibaren onların görüntüsüne ben bile katlanamıyorum. Taşralı adam bunca zorluk çıkacağını beklememiştir. Yasanın herkese her zaman açık olduğunu sanmıştır. Oysa şimdi, bekçiyi daha iyi inceledikçe, onun kürkünü, kocaman sivri burnunu ve uzun, seyrek ve tatar tarzı kara sakalını gördükçe, girmesine izin verilinceye dek beklemeye karar verir. Bekçi ona bir iskemle verip kapının yanında oturtur. Adam günlerce, yıllarca oturur. İçeri girme izni koparabilmek için girişimlerini sürdürür ve yaşvarışlarıyla bekçiyi yorar. Bekçi arada bir onu küçük sorgulamalara tabi tutar, köyü ve daha bir sürü konu hakkında sorular sorar, ama bunlar büyük toprak ağalarının sorduğu türden suya sabuna dokunmayan sorulardan ibarettir ve sorgunun sonunda, içeri girmesine izin veremeyeceğini söyler. Yolculuk için yanında çeşitli malzemeler bulunduran adam, çok değerli olsalar da, bekçiye rüşvet vermek için hepsini kullanır. Bekçi her şeyi alır ama bir yandan da, Sırf bir şeyleri ihmal ettiğini sanmayasın diye kabul ediyorum. der. Adam, yıllar boyu beklerken sürekli olarak bekçiyi inceler. Diğer nöbetçileri unutur, onun Yasa ya girmesine izin vermeyen ilk ve tek kişi olduğunu düşünür. İlk yıllarda talihin zalimliğine yüksek sesle lanetler okur. Sonraları yaşlandıkça homurdanmakla yetinir. Çocuklaşır ve bekçiyi incelediği uzun yıllar boyunca, sonunda kürkünün yakasındaki bitleri bile tanıdığı için, onlardan

3 Kültür & Sanat 69 > bekçiyi yumuşatmasına yardımcı olmalarını rica eder. Sonunda gözleri zayıf görmeye başlar ve etraf gerçekten karanlık mı yoksa gözleri mi onu yanıltıyor bilemez hale gelir. Şimdi de karanlığın içinden durmadan parlayan bir ışık seçmektedir. Artık ölüme yaklaşmıştır. Ölmeden önce, beyninde toplanan tüm anıları, bekçiye henüz sormadığı bir soru haline dönüşür. Kaskatı kesilen bedenini doğrultamadığı için de, bekçiye yanına gelmesi için bir işaret yapar. Bekçi üzerine iyice doğrulmak zorunda kalır çünkü aralarındaki boy farkı alabidiğine değişmiştir. Daha ne öğrenmek istiyorsun? Bir türlü doymak bilmiyorsun der. Herkes yasayı öğrenmek istediği halde, nasıl oluyor da uzun süredir benden başka hiç kimse içeri girmek istemedi? Bekçi adamın hayatına veda etmek üzere olduğunu görür ve kaybolan işitme duyusuna ulaşabilmek için kulağına gürler: Bu kapıdan girme hakkı yalnız sana tanınmıştı, bu giriş sırf senin için yapılmıştı. Ben artık gidiyorum, kapıyı da kapatıyorum. 1 Bu kısa kesit, kitabın en can alıcı noktasıdır. Hatta tüm kitabın özetidir diyebiliriz. Kitabın filme uyarlanmuş halinde de, bu yer 2 defa sahnelenmiştir. Filmin başında ve sonunda! Bu kesit iki boyutludur, bireysel ve toplumsal. Bireysel olarak bu kısım, aslında sadece kişinin içinde meydana gelen bir olaydır. Bekçi, içimizdeki kötülükler, korkular daha doğrusu bizim kötü tarafımızdır. Yasa ise, vicdandır. Bahsi geçen adalet de, tam da o vicdanın içinde yer almaktadır. Adalete bakar ama göremeyiz. Görürüz ama alamayız. Yapmamız gereken içimizdeki o adalet duygusunu çekip almaktır. Toplumsal olarak ise, bekçi otoritedir, baskıdır. Aslına bakılırsa bekçi, Kafka nın hayatındaki tüm otoriteleri temsil etmektedir. Naziler, babası, bürokrasi Ve kesitteki taşralı adam gibi Kafka da otoriteye boyun eğmiş, sadece denileni yapmıştır. Yaşamı 1 Franz Kafka-Dava, Varlık Yayınları, 2004, İstanbul. ve adalet için mücadele etmemiş, edememiştir ve sonunda ölüp gitmiştir işte Aksaklıklar beklemenin hiçbir yarar sağlamayacağını işaret eder bize. KİTAP TANITIMI Kitabımızın baş kahramanı Joseph K. bir bankada memur olarak çalışmaktadır. Bir sabah ansızın tutuklandığını, ancak normal yaşamına devam edebileceğini öğrenen Joseph K, ne ile suçlandığını bilmemektedir. Kitabın başlangıç cümlesi şöyledir: Joseph K. iftiraya uğramış olmalıydı, çünkü kötü bir şey yapmadığı halde bir sabah tutuklandı. İşte bu cümleden itibaren Joseph K, var olma hakkı için yargılanmaktadır. Ancak bunu anlayamayacak ve ölene dek suçunun ne olduğunu araştırmakla geçirecektir zamanını. Aslında K nın tutuklandığını öğrenmesi, zaten toplum içinde tutuklu olmuş olmasının farkına varmasından başka bir şey değildir. K nın farkına vardığı tek şey, içine kapatıldığı kafesidir.

4 70 > Kültür & Sanat İlk zamanlar pek de ciddiye almamıştır bu davayı. Hatta gün içerisinde aklına dahi gelmiyordur. Ancak daha sonra garip bir biçimde, herkesin davasından haberdar oluğunu görür. Aslında bunun nedeni, Joseph K nın haberi olmasa da, herkesin bir davasının oluşudur. Herkesin davadan haberdar olması, K nın etrafının çevrildiğinin bir dışavurumudur. Durumu öğrenen K nın amcası, K yı aklamak ve aile onurlarını kurtarmak adına, Joseph e bir avukat tutatarak ona yardım etmek ister. Bir müddet dava, amcasının tuttuğu avukat eliyle yürütülür. Ancak onca zaman geçmesine rağmen, daha hiçbir ilerleme kaydedememiştir avukat. Bunun üzerine Joseph K, davaya bizzat müdahale etmek isteyip avukatını azletmiştir. K, garip bir şekilde herkes tarafından yargılandığını fark eder. Sanki sanal bir mahkemededir. Toplum davacı, kendisi ise çoktan suçlu damgasını yemiş, mahkemedeki tek sanıktır. Diğer herkes ise K yı yargılayan hakim, savcı, avukattır. K, sanki bir kafestedir, hapsolmuştur. Avukatını azleden K, artık bu davadan yeterince bunalmış olduğundan mahkemede sözü geçen kimselerden yardım istemeye başlamıştır. Ancak onlardan da hiçbir zaman aklanamayacağını öğrenmiştir. Joseph K, yargılanmadan savunması alınmadan suçlu kabul edilmiştir zaten toplum tarafından. Artık damgalanmıştır Joseph K ve her şeyin güçlünün elinde olduğunu görür. Buradaki güç yasadır, yasayı bilmektir, mahkemenin adamı olmak, davadan haberdar olmaktır. Sanıklar avukatların, avukatlar ise yargıçların kölesi gibidir. Her şey hileye, rüşvete dayanmaktadır. Parası ve mahkemede bir tanıdığı olmayan, bir hiçtir. Bunun yanında davaların uzun süreler boyunca sonuçlandırılamadığına tanık olmuştur. Bu durum kendisinde olduğu gibi, kişiyi (sanığı) bezdirmekte ve hayatını o davadan ibaret kılmaktadır. Sonunda Joseph K, son 1 yılını dava ile geçirmiş ve artık kendini kaybetmiştir. Bırakın işi ile ilgilenmeyi, kendisiyle bile ilgilenemez olmuştur. Hayatı dava olmuştur ve tüm buı uğraşlarına rağmen eline hiçbir şey geçmemiştir. SONUÇ Sonunda bir akşam, iki adam gelir Joseph K nın kapısına. K nın kollarına girip konuşmadan onu uzağa sürüklerler. Kentin dışına çıkıp tarlalara gelindiğinde o iki adam düzgün bir yer aramaktadırlar. Bir boşluğa yerleştirilip bıçakların çıktığını görünce anlamıştır Joseph K öleceğini. Çukura yatırılmış idamını beklerken düşüncelere dalar. Bir yardım beklemektedir umutsuzca. Bu sırada karşı binadan yansıyan güneş ışığını görür. Her yer karanlıktır, sadece o cılız ışığı görmektedir K. O sırada ışığın içinden ona ellerini uzatan bir adam görür ve K da ona ulaşmak için ellerini uzattığında bıçaklar boynuna ve kalbine saplanmıştır. Joseph K, idam edilmiştir sessiz ve sakince Geriye sadece, ölmeden hemen önceki o cılız ışığın verdiği umut kalmıştır. Yararı olmayan, zayıf bir umuttur belki de ama umuttur işte! İnsanın sahip olduğu biricik şey de budur aslında. Sonuç olarak bu kitap, insanoğlunun içinde doğduğu toplumun tüm kurumlarıyla birlikte bireyi nasıl esirleştirdiğini vurgular. Ölüm, Kafka nın en önemli sığınağı olarak, yaşam kafesinden kurtulmasının gereğidir.

5 Kültür & Sanat > BİLİYORDUM Kışlar koydum üst üste Baharlar olacaklarını biliyordum. Geceleri boyadım mavilere Gündüze benzediler. Sonra güneş çaldım biraz taa uzaklardan. Aydınlandım, aydınlattım. Susadım, sevdalara, aşklara Denize koştum hep, Akdeniz e Akdeniz in mavi tuzu değdi tenime Yandım, yanıldım, yaralandım Düştüm Kalktım... Düş tüm; bir genç kızın gecesine düştüm. Sabah oldu; Kalktım. Günler geçti, aylar geçti, zaman geçti. Zaman, geç değildi. Hala vardı bir köşede kalmış harcamadığım umutlarım. Güçtü beni ayakta tutan. Düşüncemdeki güç. Ve güç değildi hiçbir şey Zaman hiç geç değildi. Kışlar koydum üst üste. Baharlar olacaklarını biliyordum. Kahan Onur Arslan 71