Ýnci Kefalý (Chalcalburnus tarichi) Silajýnýn Pelet Yem Yapýmýnda Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma

Transkript

1 Cilt: 12 Sayý: , 2003 Ýnci Kefalý (Chalcalburnus tarichi) Silajýnýn Pelet Yem Yapýmýnda Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma Kenan GÜLLÜ, Þenol GÜZEL Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Bölümü, Kampüs, VAN Özet Bu araþtýrmada; Van Gölü Ýnci Kefalý'ndan (Chalcalburnus tarichi, Pallas 1811) balýk silajý yapýmý, depolanmasý ve elde edilen silajdan pelet yem yapýmý üzerinde çalýþýlmýþtýr. Asit muamelesiyle silaj yapým yöntemi kullanýlmýþtýr. Bir muamelede FA (Formik asit) tek baþýna uygulanmýþ, diðerinde ise FA ile SA (Sülfürik asit) birlikte uygulanmýþtýr. Olgunlaþan silajdan pelet yem yapýmýnda; %60 silaj, %19,5 mýsýr unu, %19 buðday kepeði ve %1,5 vitamin-mineral karmasý kullanýlmýþtýr. Yapýlan analizlerde; FA ile yapýlan silajdan üretilen peletin, HP (Ham protein) oraný %37,45, HY (Ham yað) %8,12, nem %11,2, HK (Ham kül) %12,13, sindirilebilir enerji deðeri 3755 kcal/kg; FA+SA yapýlan silajdan üretilen peletin ise HP oraný %41,01, HY %8,28, nem %11,1, HK %12,11, sindirilebilir enerji deðeri 3749 kcal/kg olarak tespit edilmiþtir. Bu çalýþmada, balýk silajýndan yapýlan pelet yemin maliyeti, balýk unundan yapýlan ticari pelet yemlerin maliyetinden yaklaþýk %40-45 oranýnda daha ucuz bulunmuþtur. Anahtar kelimeler: Ýnci kefalý, balýk silajý, pelet yem. A Research on Use in Pellet of Pearl Mullet (Chalcalburnus tarichi) Silage Abstract In this research, tried on production, storage and use in pellet of fish silage, produced from pearl mullet (Chalcalburnus tarichi, Pallas 1811). The method of treatment of acid was used. In the first treatment only formic acid (FA) was used, formic acid and sulphuric acid (FA+SA) in the second. In the producting pellet, silage (60%), corn meal (19.5%), wheat meal (19%) and vitamin-mineral mix (1.5%) were used. At reason of analysis; it was determined that the rate of crude protein was 37.45%, of crude oil was 8.12%, of moisture was 11.2%, of crude ash was 12.13%, of digestible energy was 3755 kcal/kg in the first pellet (FA); the rate of crude protein was 41.01%, of crude oil was 8.28%, of moisture was 11.1%, of crude ash was 12.11%, of digestible energy was 3749 kcal/kg in the second pellet (SA+FA). It was calculated that the cost of pellet, produced from fish silage was about 40-45% cheaper than trade pellet, produced from fish meal. Keywords: Chalcalburnus tarichi, fish silage, pellet. GÝRÝÞ Balýk silajý; parçalanmýþ veya kýyýlmýþ, balýk veya balýk iþleme artýklarýna asit ilavesiyle, enzimatik faaliyetlerle balýðýn sývýlaþtýrýlmasý ile elde edilen bir üründür (Raa ve Gildberg 1982, Raa ve ark. 1983). Balýk silajý konusunda ilk çalýþmalar 1930'da Ýsveç'te ve ondan 10 yýl sonra da Danimarka'da yapýlmýþtýr. Halen Danimarka ve Polonya'da yaygýn olarak uygulanmaktadýr. Balýk silajý yapýmýyla ilgili çalýþmalarýn amaçlarý; ekonomik deðeri düþük, bol miktarda bulunan su ürünlerinin ve su ürünleri iþleme artýklarýnýn deðerlendirilmesi, yem maliyetinin azaltýlmasý, balýk beslemede kullanýlan yaþ yemlerin depolama masraflarýnýn ortadan kaldýrýlmasý, balýða sindirilebilirliði kolay, doðal yeme yakýn deðerde bir yem verilmesi olarak sýralanabilir. Balýk silajýnýn doðru bir asiditede ve oda sýcaklýðýnda bozulmaksýzýn 2 yýl muhafaza edilebileceði bildirilmiþtir (Raa ve Gildberg 1982, Raa ve ark. 1983). Silaj, balýklar için yaþ yem olarak kullanýlabileceði gibi, yarý yaþ pelet (oregon pelet) yapýlarak ta balýk beslemesinde kullanýlabilir. Yarý yaþ pelet yapmak balýk beslemede daha uygun görülmektedir (Lovell 1978). Silaj, hemen pelet yem yapýlýp balýklara verilebileceði gibi, uygun silaj kaplarýnda birkaç ay süreyle de bekletilerek de pelet yapýlýp balýklara verilebilir (Michael 1987). Silaj; %60-%40 veya % 50-%50 oranýnda; ticari olarak üretilen ilave protein, vitamin ve pelet baðlayýcýlarý içeren bir karma ile karýþtýrýlarak, suya dayanýklý, depolama þartlarýna göre 3 gün süreyle kullaný-labilen yarý yaþ peletler olarak ta kullanýlabilir (Raa ve ark. 1983, Michael 1987). Yarý yaþ pelet yapýlan silajýn kalitesi ve miktarý, yemin protein deðerini etkiler. Disney ve ark. (1978), Kompiang ve ark. (1980), Hall (1992) balýk silajý ve kullanýmý üzerine yapýlan diðer çalýþmalardan bazýlarýdýr. Dünyada ve ülkemizde kültür balýkçýlýðý son yýllarda süratli bir geliþme sürecine girmiþ bulunmaktadýr. Ekonomik deðeri yüksek su ürünlerinin gerek karada havuzlar içerisinde ve gerekse deniz veya göllerde yüzer að kafesler içinde yetiþtiriciliði birçok ülkede uygulanmaktadýr. Balýk yetiþtiriciliðinde en yüksek girdiyi yem masrafý teþkil etmektedir. Yetiþtirilen balýklarýn beslenmesinde temel olarak kuru yemler, yaþ yemler ve yarý yaþ yemler olmak üzere üç çeþit yem kullanýlmakta, bazen bunlarýn kombinasyonu devreye girmektedir. Yetiþtiriciliði yapýlan karnivor (etobur) balýklarýn haftada bir gün, yaþ yem veya taze yem olarak Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 19

2 adlandýrýlan kýyýlmýþ balýk etleriyle yemlenmesi dengeli bir beslenme açýsýndan sýk sýk baþvurulan bir uygulamadýr. Ancak bu yaþ yemlerin her zaman el altýnda bulunmasý gerekmektedir. Yem için kullanýlacak balýklarý her zaman bulmak mümkün olmadýðýndan bu balýklarýn, bol yakalandýðý, ucuz olduðu dönemde satýn alýnýp soðuk hava depolarýnda uzun bir süre muhafaza edilmesi gerekmektedir. Soðuk depolama ise iþletme masraflarýný önemli ölçüde artýrmaktadýr (Beveridge 1987, Çetinkaya ve Güllü 1995). Yemlik balýklarýn ve su ürünleri iþleme sanayii atýklarýnýn silaj yapýlarak muhafazasý, dondurma ve soðutmadan daha ucuzdur. Bununla beraber, ekonomik deðeri düþük balýklarýn ve iþleme sanayi atýklarýnýn silaj yapýlmasýyla; balýklar tarafýndan sevilerek tüketilen, sindirilebilirliði yüksek, hijyenik açýdan emniyetli bir yarý-yaþ yem üretilmiþ olacaktýr (Michael 1987). Bu çalýþma ile, daha ucuza alternatif bir yem hammaddesi üretilmiþ ve su ürünleri iþleme sanayi atýklarýnýn deðerlendiril-mesi, balýða sindirim oraný yüksek yem verilmesi nedeniyle de çevrenin korunmasý temin edilmiþ olacaktýr. Ayrýca bu çalýþma, ülkemizdeki balýk silajý konusunda yapýlacak çalýþmalara katký saðlayacaktýr. Balýk yemi yapýmýnda kullanýlan temel hammaddelerden en önemlisi olan balýk ununun teminindeki güçlükler ve bu ürünün ithal edildiðinden dolayý pahalý olmasý, balýk yeminin yapým maliyetini artýrmaktadýr. Yemin yüksek fiyattan alýnmasý da iþletme masrafýný artýrmakta ve balýðýn pazarlama fiyatýný olumsuz yönde etkilemektedir. Yem sanayiine balýk unundan daha ucuz yem hammaddesi kazandýrmak, su ürünleri iþleme atýklarýný deðerlendirmek, çevrenin korunmasýna katký saðlamak ve balýk yetiþtiriciliðinde önemli sorunlardan olan yem maliyetini azaltmak bu çalýþmanýn temel amaçlarýndandýr. MATERYAL VE METOT Bu çalýþma, Yüzüncü Yýl Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Bölümü, Araþtýrma ve Uygulama Tesisi'nde gerçekleþtirilmiþtir. Silaj yapýmýnda kullanýlan Ýnci kefalý (Chalcalburnus tarichi, Pallas 1811), Van Gölü'nde yaþayan endemik bir balýk türüdür. Van ili ve çevresinde tüketilmektedir. Üreme zamanýnda bolca avlanan ucuz bir balýktýr. Van Gölü'nden avlanan yýllýk inci kefalý miktarý tondur (Anonim 1999). Bu balýk, Mayýs-Haziran aylarýnda bol miktarda avlanmakta ve bu dönemde oldukça ucuza satýlmaktadýr ( TL/kg, Temmuz 2001 tarihli fiyatý). Silajý yapýlan balýklar, Van'da faaliyet gösteren özel bir balýkçýlýk þirketi aracýlýðý ile temin edilmiþtir. Silaj yapýmýnda kullanýlan inci kefalý miktarý 100 kg dýr. K. GÜLLÜ - Þ. GÜZEL Balýklarýn kýyýlmasýnda, ayna delik çapý 10 mm olan kýyma makinesi kullanýlmýþtýr (Kompiang ve ark. 1980). Silajýn yapýmýnda; gýda tüzüðüne uygun, arsenik ve kurþun içermeyen %98'lik teknik sülfürik asit (SA) ve %85'lik teknik formikasit (FA) kullanýlmýþtýr. Bozulmayý önleyecek antioksidant madde, Buthil hidroksi toluen (BHT) ile silajdan pelet yem yapýmýnda kullanýlan yem hammaddeleri (mýsýr unu, buðday kepeði) ve vitamin-mineral maddeler (Tablo 1) Van Yem Sanayii'nden temin edilmiþtir. Tablo 1. Rasyona silajýn dýþýnda katýlan, diðer hammaddelerin ham protein, ham yað, ham selüloz ve sindirilebilir enerji deðerleri (Akyýldýz 1992). Silajýn yapýlmasýnda; balýk kýymasýyla asitin homojen karýþýmýnýn saðlanmasý iþlemi, fiberglas kaplar içerisinde küreklerle karýþtýrarak ve çizmelerle ezilerek yapýlmýþtýr. Silajýn depolanmasýnda, asit aþýndýrmasýna dayanýklý sert plastikten yapýlmýþ, 45 litre hacimli, aðzý kapaklý kaplar kullanýlmýþtýr. Silaj yapýmýnda; birinci metotta sadece FA, ikinci metotta ise hem SA hem de FA birlikte kullanýlmýþtýr. Organik asit pahalý olduðundan, maliyeti düþürmek için organik ve inorganik asit birlikte kullanýlmýþtýr (Hall 1992). Ýþletmeye getirilen balýklar tazyikli su ile güzelce yýkanmýþ ve sularý süzülene kadar bekletilmiþtir. Sularý süzülen balýklar, kýyma makinasýndan geçirilerek balýk kýymasý haline getirilmiþtir. Elde edilen kýyýlmýþ balýk iki eþit miktara (50'þer kg) ayrýlmýþtýr. Ayýrým iþleminden sonra; birinci metotta, balýk kýymasýnýn yarýsý büyük bir kap içerisinde %3 oranýnda FA ile muamele edilmiþ ve karýþýmýn ph sý 3,5'e düþürülmüþtür. Ayrýca oksidasyonu önlemek amacýyla 300 ppm oranýnda BHT ilave edilmiþtir (Tatterson ve Windsor 1982, Raa ve ark. 1983, Beveridge 1987). Kýyma içerisine asit homojen bir þekilde karýþtýrýlmýþtýr, çünkü karýþýmýn homojen olmamasý halinde asitin ulaþamadýðý yerlerde bozulma olacaðý bildirilmiþtir (Lovell 1978). Ýkinci metot için ayrýlan kýyýlmýþ balýk materyali büyük bir kaba konularak içerisine SA (%1,5 oranýnda) ve FA (%1,5 oranýnda) azar azar ilave edilip karýþtýrýlarak, balýk kýymasý ph' sýnýn 3,5'e düþmesi saðlanmýþtýr. Asitler ilave edilirken balýk kýymasý içerisine 300 ppm BHT eklenmiþtir. Her iki metot için bütün bu 20 Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48

3 Ýnci Kefalý (Chalcalburnus tarichi) Silajýnýn Pelet Yem Yapýmýnda Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma Ekoloji iþlemler yapýldýktan sonra elde edilen bu karýþýmlar ayrý ayrý silaj muhafaza kaplarýna konulup hava almayacak þekilde kapatýlarak stoklanmýþ ve silaj olgunlaþmaya býrakýlmýþtýr (Beveridge 1987, Akyýldýz 1992). Belli zaman aralýklarýyla, balýk silajýnýn ph'sý ölçülerek, ph'da yükselme olduðunda az miktar asit ilavesiyle ph 4'ün altýna düþürülmüþtür (Hall 1992). Ayrýca, silaj kaplarýnýn konulduðu odanýn sýcaklýðý günlük olarak ölçülmüþtür. Belirli aralýklarla silajýn fiziksel özellikleri gözlemlenmiþtir. Balýk silajýndan pelet yem yapýmýnda; %60 oranýnda silaj, %19,5 oranýnda mýsýr unu, %19 oranýnda buðday kepeði ve %1,5 oranýnda vitaminmineral karmasý kullanýlmýþtýr. Tartýlan sývý silaj, bir naylon üzerine ince bir katman halinde serilip gölge ve havadar bir yerde bekletilerek nemi bir miktar buharlaþtýrýlmýþtýr. Rasyona katýlacak diðer maddeler kuru olarak baþka bir kap içerisinde mikserle karýþtýrýlarak homojenize edilmiþtir. Bu karýþým, suyu hafif buharlaþtýrýlmýþ silaj içerisine katýlarak büyük bir kap içerisinde iyice karýþtýrýlmýþ ve yoðrulmuþtur. Daha sonra hamur kývamýndaki bu karýþým, 3 mm çapýnda ayna deliklerine sahip kýyma makinesinden geçirilerek kurutulmuþtur (Lovell 1978, Michael 1987). Silajdan yapýlan pelet yemin maliyetinin hesaplanmasý; silajýn birim maliyetinin hesaplanýp, yem hammaddelerinin ve vitamin-mineral maddelerinin piyasa birim fiyatlarýna eklenmesiyle yapýlmýþtýr. Maliyet hesaplarýnda, Haziran-Aðustos 2001 tarihi birim fiyatlarý baz alýnmýþtýr. Balýk kýymasýnýn, silajlarýn ve elde edilen pelet yemlerin kimyasal analizleri (ham protein, ham yað, kuru madde, vb.) Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Gýda Mühendisliði Bölümü Laboratuarýnda, Weende analiz metotlarýna göre yapýlmýþtýr (Akkýlýç ve Sürmen 1979). Sindirilebilir enerji deðerleri hesaplanmasýnda FAO metodu kullanýlmýþtýr (New 1987). BULGULAR Silajlarýn bulunduðu ortamýn sýcaklýðý, ortalama olarak 20±3 C olmuþtur. Birinci metotla (sadece FA kullanýlarak) yapýlan silajýn ph'sý ortalama 3,2±0,2, ikinci metotla (FA ve SA birlikte kullanýlarak) yapýlan silajýn ph'sý ortalama 2,5±0,2 olmuþtur. Silajýn 20±3 C'de 5 günde olgunlaþtýðý gözlenmiþtir. FA ile yapýlan silajýn renginin, koyu kahve rengi, siyaha yakýn bir renkte; kokusunun, hoþ kokulu malt kokusunda; kývamýnýn ise jelsi ve homojen bir yapýda olduðu gözlenmiþtir. FA+SA ile yapýlan silajýn renginin, kahverengi; kokusunun, keskin kokulu; kývamýnýn ise peltemsi homojen olmayan, üzerinde sývý ve yað katmanlarý oluþmuþ bir yapýda olduðu gözlenmiþtir. Balýk kýymasýnýn, formik asitle yapýlan silajýn (FA), Formik asit + sülfürik asitle yapýlan silajýn (FA+SA) ve silajlardan yapýlan pelet yemlerin kimyasal analiz sonuçlarý, Tablo 2'de verilmiþtir. Tablo 2. Ýnci kefalý balýk kýymasý, FA ile yapýlan silaj, FA+SA ile yapýlan silaj ve bu silajlardan yapýlan pelet yemlerin kimyasal analiz sonuçlarý ve sindirilebilir enerji deðerleri. *KM, kuru madde; HP, ham protein; HY, ham yað; HK, ham kül; HS, ham selüloz; NÖM, nitrojensiz öz madde; SE, Sindirilebilir enerji Silajdan yapýlan pelet yemlerin renklerinin açýk kahverengi, sertliklerinin ise ticari yemlere göre biraz daha sert olduðu gözlenmiþtir. FA ile yapýlan silajýn birim maliyeti TL/kg, Formik asit + Sülfürik asitle yapýlan silajýn birim maliyeti ise TL/kg olarak hesaplanmýþtýr. Formik asitle yapýlan silajdan elde edilen pelet yemin birim maliyeti TL/kg; formik asit ile sülfürik asitle yapýlan silajdan elde edilen pelet yemin birim maliyeti ise TL/kg olarak bulunmuþtur (Tablo 3). Tablo 3. Silajdan yapýlan pelet yemlerin birim maliyetleri. *1 kg pelet için gerekli olan yem hammadde miktarlarý (g). ** Nem oraný ortalama %75 olan sývý haldeki silajýn miktarýdýr. Pelet yapýmýna giren silajýn net miktarý ise 600 g'dýr (%10 nemli). TARTIÞMA VE SONUÇ Bu çalýþmada; FA kullanýlarak yapýlan silajýn ph'sý ortalama 3,2±0,2, FA ve SA birlikte kullanýlarak yapýlan silajýn ph'sý ortalama 2,5±0,2 olarak tespit edilmiþtir. Bulunan bu deðerler diðer çalýþmalarla paralellik arz etmektedir (Disney ve ark. 1978, Tatterson ve Windsor 1982, Raa ve ark. 1983). Bu çalýþmada, silajýn olgunlaþma süresi 20±3 C'de 5 gündür. Bazý çalýþmalarda; 20 C'de 2 günde, 10 C'de 5-10 günde olgunlaþtýðý (Tatterson ve Windsor 1982); C'de 1 haftada Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 21

4 olgunlaþtýðý (Raa ve ark. 1983) ve 35 C'de 13 günde olgunlaþtýðý bildirilmiþtir (Disney ve ark. 1978). Olgunlaþma süresi bakýmýndan, yapýlan bu çalýþmanýn sonucu Raa ve ark. (1983) ile benzerlik gösterirken, diðer araþtýrmacýlarýn sonuçlarýndan farklý bulunmuþtur. Bu farklýlýðýn nedenleri; silaj yapýmýnda kullanýlan balýk veya balýk artýklarý materyallerinin farklýlýðý, kullanýlan asidin cinsi ve kullaným oranlarýnýn farklýlýðý, ayrýca silajýn olgunlaþmak için býrakýldýðý ortamýn sýcaklýðýnýn farklýlýðýndan kaynaklandýðý düþünülmektedir. Silajdan elde edilen pelet yemlerin rengi, ticari yeme yakýn bir renkte, koyu kahverengi, yapýsý daha sýký bir yapýda, hemen ufalanmayan bir özelliðe sahiptir. Kokusu ise aðýr olmayan balýk kokusu ve hoþ malt kokusu içermektedir. Ticari yemler, üretilen fabrikanýn üretim tekniðine ve kullanýlan hammaddelere baðlý olarak, deðiþik renk, koku ve mukavemette üretilmektedir. Bu çalýþmada yapýlan peletler ise tamamen iþletme koþullarýnda yapýldýðýndan, ticari yemlerden fiziki yapý bakýmýndan farklý olmasý doðaldýr. Yapýlan bu çalýþmada elde edilen pelet yemlerin içerisinde %60 oranýnda balýk silajý bulunduðundan aðýrlýklý olarak balýk kokmasý beklenmektedir. Üretilen silajlarýn analizleri sonucu bulunan deðerler; FA ile yapýlan silajda; %77,75 nem, %16,42 ham protein, %3,32 ham yað, %2,51 ham kül, 4318 kcal/kg sindirilebilir enerji ve FA+SA ile yapýlan silajda ise %75,74 nem, %18,20 ham protein, %3,44 ham yað, %2,62 ham kül ve 4308 kcal/kg sindirilebilir enerji þeklinde olmuþtur (Tablo 2). Protein oranlarý; Tatterson ve Windsor (1982)'un bulduðu protein oranýndan (%15) yüksek ve Hall (1992)'ýn kuru maddede bulduðu protein oranýyla (%52-70) benzerlik gösterdiði görülmüþtür. Michael (1987)'ýn kuru maddede tespit ettiði protein oranýndan (%65) ise daha düþüktür. Bu oranlarýn farklýlýðýnýn silaj yapýmýnda kullanýlan balýk materyalinin farklýlýðýndan kaynaklandýðý düþünülmüþtür. Silajýn ham yað oraný, kullanýlan balýk materyalinin yaðlý olup olmamasýyla doðru orantýlýdýr. Ayrýca balýðýn yað oranýnýn mevsime göre de deðiþtiði bilinmektedir. Bu çalýþmada, balýk materyali olarak kullanýlan inci kefalýnýn, üreme döneminde yakalanmýþ olmasý nedeniyle yað oraný düþüktür. Bu nedenle yapýlan silajýn yað oraný da düþük olmuþtur. Çalýþmada silajýn yað oraný %3,32-3,44 iken, Hall (1992) bu deðeri %5, Heras ve ark. (1994) ise bu deðeri %7,6 olarak bulmuþtur. Ham kül oraný da ayný gerekçeler nedeniyle bazý çalýþmalarla paralellik gösterirken (Hall 1992, Heras ve ark. 1994), bazýlarýyla farklýlýk göstermiþtir (Michael 1987). K. GÜLLÜ - Þ. GÜZEL Hesaplanan sindirilebilir enerji deðeri, Michael (1987)'ýn bulduðu enerji deðerinden yüksek, Heras ve ark. (1994)'nýn bulduðu deðerden ise düþük bulunmuþtur. Ýki farklý asit uygulamasýyla elde edilen silajlardan yapýlan pelet yemlerin analiz sonuçlarý; FA'li silajdan yapýlan pelet yemde; ham protein oraný %37,45, ham yað oraný %8,12, nem oraný %11,2, ham kül oraný %12,13, ham selüloz oraný %2,79 ve Nitrojensiz öz madde oraný %28,31 þeklinde; FA+SA'li silajdan yapýlan pelet yemde ise; ham protein oraný %41,01, ham yað oraný %8,28, nem oraný %11,1, ham kül oraný %12,11, ham selüloz oraný %2,82 ve Nitrojensiz öz madde oraný %24,68 olarak bulunmuþtur (Tablo 2). Pelet yem yapýmýna giren silaj oranýnýn, bu çalýþmada %60 olmasý, diðer çalýþmalarda (Lie ve ark. 1988, Gonçalves ve ark. 1989, Viana ve ark. 1996) silajýn pelet yem yapýmýna katýlým oranlarýnýn daha düþük olmasý ve kendi aralarýnda da bu oranýn farklýlýðý, çalýþmalarda bulunan yem analiz sonuçlarýný da farklý kýlmýþtýr. Bu çalýþmada, silajdan yapýlan pelet yemlerdeki silajýn oraný (%60) yüksek olduðundan, elde edilen pelet yemdeki proteinin kaynaðýnýn çoðunu balýktan gelen protein oluþturmuþtur. Bu oran da, balýk unu kullanýlarak yapýlan pelet yemlerdeki balýktan gelen protein oranýndan daha fazladýr. Bu çalýþmada; silajdan yapýlan pelet yemler ile ticari pelet yemlerin ekonomik analizi yapýldýðýnda; silajdan yapýlan pelet yemin kg fiyatý, ticari yemin kg fiyatýndan %40-45 daha ucuza gelmektedir. Balýk yetiþtiriciliðinde yem maliyetinin, iþletme masraflarýnýn yaklaþýk %60-65 ini teþkil ettiði göz önüne alýndýðýnda, bu kalemdeki %40-45'lik tasarrufun ne kadar önemli olduðu ortadadýr. Bu da iþletmeci ve ülke ekonomisine kayda deðer katký saðlayacaktýr. Oregon pelet yapýmýnda yaygýn kullanýlan silajýn, endüstriye kazandýrýlmasý için ticari pelet yem yapýmýnda da kullanýldýðý bilinmektedir. Bazý çalýþmalarda; balýk silajý, balýk ununa destek mahiyetinde, pelet yemlerde %10-40 oranlarýnda kullanýlmaktadýr (Lie ve ark. 1988, Gonçalves ve ark. 1989). Böyle bir uygulama da balýk yemi üretiminde ekonomik avantajlar saðlar. Yapýlan bu çalýþmada; balýk beslemede kullanýlan pelet yemin yapýmýnda, balýk unu yerine kullanýlabilecek silajýn üretimi ve silajdan pelet yemlerin yapýmý çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþma, balýk silajýnda aminoasit, yað asitleri ve mikrobiyal faaliyetler açýsýndan da araþtýrýlmaya açýktýr. Ayrýca elde edilen pelet yemlerin balýklar tarafýndan sindirilebilirliði, balýklarýn büyümesi üzerine etkisi, diðer ticari yemlerle kýyaslanarak büyüme ve çevreye olan etkisinin araþtýrýldýðý çalýþmalara da ihtiyaç vardýr. 22 Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48

5 Ýnci Kefalý (Chalcalburnus tarichi) Silajýnýn Pelet Yem Yapýmýnda Kullanýmý Üzerine Bir Araþtýrma Ekoloji KAYNAKLAR Akkýlýç M, Sürmen S (1979) Yem Maddeleri ve Hayvan Besleme. Ankara Üniv. Vet. Fak. Yay. No: 357, Ankara Üniv. Basýmevi, Ankara. Akyýldýz R (1992) Balýk Yemleri ve Teknolojisi. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No. 1280, Ankara. Anonim (1999) Su Ürünleri Ýstatistikleri. Devlet Ýstatistik Enstitüsü, Ankara. Beveridge CM (1987) Cage Aquaculture. Fishing News Books Ltd., Farnham, Surrey, England. Çetinkaya O, Güllü K (1995) Balýk Silajý Üretimi, Depolanmasý ve Kullanýmý. Yüzüncü Yýl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 5, 2, Disney JG, Hoffman OJ, Clucas IJ, Barranco A, Francis BJ (1978) Development of Fish Silage/ Carbohydrate Animal Feed for Use in the Tropics. Trop. Sci. 20, Gonçalves JF, Santos S, Pereira VS, Baptista I, Coimbra J (1989) The Use of Fish Silage as an Ingredient for Eel Fingerling Nutrition. Aquaculture 80, Hall GM (1992) Fish Processing Technology. 1 st edition Blackie Academic and Professional, London, Glasgow, Newyork. Heras H, Mcleod CA, Ackman RG (1994) Atlantic Dogfish Silage vs. Herring Silage in Diets for Atlantic Salmon (Salmo salar): Growth and Sensory Evaluation of Fillets. Aquaculture 125, Kompiang IP, Arifudin R, Raa J (1980) Nutritional Value of Ensilage by-catch Fish from Indonesia Shrimp Trawlers. In: Conell JJ (ed), Advences in Fish Science and Tecnology, Fishing News Books Ltd., Farnham, Surrey, Lie Q, Waagbq R, Sandnes K (1988) Growth and Chemical Composition of Adult Atlantic Salmon (Salmo salar) Fed Dry and Silage Based Diets. Aquaculture 69, Lovell RT (1978) Practical Fish Diets. Fish Feed Tecnology, FAO/UNDP, Rome. Michael B (1987) Feed and Feeding of Fish and Shrimp. FAO/ UNDP, Rome. New NB (1987) Feed and Feeding of Fish and Shrimp: A Manuel on the Preparation Presentation of Compound Feeds for Shrimp and Fish in Aquaculture. FAO, ADCP, Rep. 87/26, Roma. Raa J, Gildberg A (1982) Fish Silage; A Review. Food Sci. and Nutrition 16, Raa J, Gildberg A, Strom T (1983) Silage Production-Theory and Practice. In: Ledward DA, Taylor AJ, Lawria RA (eds), Upgrading Waste for Feeds And Food, Butterworths, London, Tatterson IN, Windsor ML (1982) Fish Silage. Ministry of Aquaculture Fisheries and Food, Torry Research Station, publication no. 64, UK. Viana MT, Lopez LM, Garcia-Esquivel Z, Mendez E (1996) The Use of Silage Made from Fish and Abalone Viscera as an Ýngredient in Abolone Feed. Aquaculture 140, Temmuz - Aðustos - Eylül 2003, Sayý: 48 23