GOLDEN SOFTWARE. GRAPHER v D Graphing System. Kullanım KıIavuzu Üzerine Notlar. Yard.Doç.Dr. Orhan POLAT. Eylül 2002, DEÜ İzmir

Transkript

1 GOLDEN SOFTWARE GRAPHER v2.01 2D Graphing System Kullanım KıIavuzu Üzerine Notlar Yard.Doç.Dr. Orhan POLAT Eylül 2002, DEÜ İzmir

2 ÖNSÖZ Bu notlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Jeofizik Müh. Böl. 'de verilmekte olan 3.yarıyıl programına ait BİL-203 kod numaralı JEOFİZİKTE BİLGİSAYAR UYGULAMALARI - I dersini alan öğrencilere, başvuru kaynağı olması amacıyla hazırlanmıştır. Bu kitapçıktaki metin bilgilerinin oluşturulmasında, Grapher yazılımının "Help" menüsü ve yazılım üzerindeki "deneyim" dikkate alınmıştır. Bu bir kullanım kılavuzunun türkçe tercümesi değil, tamamen yazılım üzerinde deneyim sonrası kazanılan, öğrencinin işine yarayacak temel bilgilerin ve kullanım kılavuzu üzerine notların yer aldığı bir açıklama dökümanıdır. Şekillerin oluşturulmasında; Grapher'ın "Samples" dosyaları ve özel olarak yaratılan dosyalar kullanılmıştır. Metindeki olası hataların düzeltilmesine ve bir daha tekrarlanmamasına yardımcı olmak bakımından, gerekli görüldüğünde aşağıdaki adresine konu ile ilgili mesaj gönderilebilir : deu.edu.tr Golden Software firmasının çıkardığı Grapher (ver. 2.01) 'ın kullanımına ilişkin bilgilerin verildiği bu notların, öğrencilere faydası olması dileğiyle. Yrd.Doç.Dr. Orhan POLAT İzmir, Ekim 2002

3 İÇİNDEKİLER Sayfa No 1. GİRİŞ VERİ OLUŞTURMA (WORKSHEET) ÜST BAR File (Dosya) Edit (Düzenle) Sembol-Çizgi-Boyama Ayarları Eksen Ayarları View (Görünüm) Draw (Çiz) Arrange (Düzenle) Graph (Grafik) Line/Symbol (Çizgi/Sembol) Bar Chart (Düşey Çizgisel Çizim) Function (Fonksiyon) Hi-Low Close (Yüksek-Düşük Açılış/Kapanış Grafiği) Polar Pie Chart (Elma Diyagramı) Histogram (Düşey Diktörtgen Çizim) Window (Pencere) Help (Yardım)... 17

4 GRAPHER v GİRİŞ : Golden Software firmasının çıkardığı "Grapher" yazılımı, iki boyutlu (2D) verilerin çizdirilmesinde kullanılır. Genellikle temel bilimlerde ve mühendislik uygulamalarında tercih edilir. Verilerin istatiksel analizlerini yapabilir. İstenirse bu sonuçları hem ekrana yansıtır, hem de bir dosyaya kaydeder. Açılış ekran görüntüsü Şekil 1.1 'de verilmiştir. Grapher logosunun Üst Bar yatay ikonlar düşey ikonlar koordinatlar Şekil 1.1 Grapher programı açılış görüntüsü altında yer alan sayfa yapısı dinamiktir. Yani mouse oynatıldığında, o an üzerinde bulunduğu grid alanının X-Y koordinat birimleri (şekilde sol altta) sürekli değişir. Bu birimler, istenirse "cm" veya "inch" olarak kullanıcı tarafından değiştirilebilir (cm seçilmesi tavsiye edilir). Bunun için sırasıyla "File Preferences" ikonlarına tıklanır (Şekil 1.2) ve ekrana gelen "General" menüsünde "Page Units" isteğe göre değiştirilir. Yapılan hataların kaç defa (aralıksız) geriye alınabileceği ise, soldaki "Number of Undo Levels" penceresinde belirlenir (bu sayı en çok 25 olabilir). Ayrıca üstteki "Rulers/Grid" menüsü içerisinde, her cm' nin kaça bölüneceği, "Horizontal (Yatay)" ve "Vertical (Düşey)" pencereleri içerisinde yer alan "Ruler divisions per cm" rakamları değiştirilerek tespit edilir (10 yapılması tavsiye edilir, 1 cm=10 mm). 1

5 Dinamik sayfa üzerinde grid nokta sayısının belirlenmesi (Ruler divisions per cm) ve grid alanının ekranda gösterilip gösterilmeyeceği (Display Options Display grid) yine burada yapılır. Yapılan bu değişiklikler hafızada tutulur ve program her çalıştırıldığında aynı işlemlerin bir daha yapılmasına gerek kalmaz. Öte yandan Grapher açılış ekranında görülen yatay ve düşey ikonların amacı, kullanıcının Şekil 1.2 "File Preferences" penceresi bazı önemli işlemleri, Üst Bar'ı kullanmaya gerek kalmadan hızlı ve kolay bir şekilde yapmasını sağlamaktır. Bu ikonların isimleri, mouse ile üzerlerine gelindiğinde (ve bir süre beklendiğinde) ekranda küçük bir pencere içinde belirir. İkonun amacının ne olduğuna dair açıklama ise, altta X-Y koordinat satırının solunda verilir. 2. VERİ OLUŞTURMA (WORKSHEET) : Grapher'da çizim yapabilmek için bir veri dosyasına gereksinim vardır. Bu veri dosyası, Bölüm 3.6'da anlatılacağı gibi yedi farklı çizim formatından biri (Function) hariç, altısı (Line/Symbol, Bar Chart, Hi-Low Close, Polar, Pie Chart, Histogram) kullanılarak çizdirilir. Yaratılacak veri dosyasının uzantısı.dat olmalıdır. Veriler eğer bir ascii editöründe (Notepad, Edit, vb) yazılacaksa, her satırda yer alan faklı sütun değerleri arasına virgül (comma) veya TAB (boşluk) konur. Sütun başlıkları ise çift-tırnak ( " " ) veya tek tırnak ( ' ' ) içinde yazılır (Şekil 2.1). Eğer veriler doğrudan Grapher'da yazılacaksa (ki küçük boyutlu veriler için tavsiye edilen budur), o taktirde "File New Worksheet" ikonlarına tıklanır ve ekrana gelen sayfada veri girişine derhal başlanır (Şekil 2.2). Veri girişi direkt olarak Grapher'da yapıldığından satır ve sütunlara rakamlardan başka herhangi bir karakter (virgül, TAB, vb) konulmaz. Veri girişi bittikten sonra, satır ve sütunlardaki rakamların birbirlerinden nasıl ayrılacakları (virgül, TAB, " ", ' ', vb) Grapher tarafından (kullanıcının kontrolünde) otomatik olarak yapılır. Sütun aralıkları (istenirse) A,B,C,... ikon sınırları arasına mouse ile tıklanıp, sağa-sola sürüklenerek genişletilebilir. Ekrana girilen verinin X-Y düzleminde çizdirilmesi ise, "Graph New Graph " menüsü içinde seçilecek bir grafik formatı (Function hariç) ile yapılır. Bu konuda detay bilgiler için Bkz. Bölüm

6 Şekil 2.1 "Notepad" ile yazılmış veri Şekil 2.2 "Worksheet" de veri girişi 3. ÜST BAR : Üst Bar'da yer alan File, Edit, View, Draw, Arrange, Graph, Window, Help menü açıklamaları kısaca şu şekildedir : File (Dosya) : Üzerine tıklandığında ekrana gelen menüler Şekil 3.1 'de verilmiştir. Yeni sayfa yaratma (New), Varolan dosyayı açma (Open), Kapatma (Close), Üzerine (Save) veya Farklı İsimle Kaydet (Save As) gibi Windows işletim sisteminin temel komutları burada yer alır. "Import" ile farklı yazılımlar tarafından yaratılmış dosyalar Grapher formatına dönüştürülür "Export" ile Grapher dosyaları diğer yazılımlara ait farklı formatlara dönüştürülür. Açılış sayfasının yatay (landscape) veya düşey (vertical) olarak belirlenmesi ile sayfa formatı (A4, A3, vb) değişiklikleri "Page Setup" altında yapılır. "Preferences" ile Bölüm 1'de anlatıldığı gibi ileri düzey açılış düzenlemeleri yapılır. Şekil 3.1 " File (Dosya) " penceresi Grapher dosya uzantısı. grf 'dir. 3

7 3.2 - Edit (Düzenle) : Üzerine tıklandığında ekrana gelen menüler Şekil 3.2A'da verilmiştir. Geri (Undo), İleri (Redo) alma, Kesme (Cut), Kopyalama (Copy), Yapıştırma (Paste), Silme (Delete), Tümünü Seçme (Select All), İşaretlenenin Tersini Seçme (Invert Selection) gibi Windows işletim sisteminin temel komutları bu bölümde yer alır. "Insert New Object (Yeni Nesne Yerleştir)" komutu ile Grapher'ın desteklediği bir yazılım açılır (örneğin Adobe Illustrator, Ulead Photo Impact, vb). Çizimler o yazılımda yapılır ve yazılımdan çıkıldığında o yazılımda hazırlanmış olan çizim (veya text) otomatik olarak Grapher ana sayfasına getirilir. "Object Manager (Nesne Yöneticisi)" ise dinamik sayfa üzerinde yer alan çizimlere ait eksen ve veri düzenlemelerini yapar (Şekil Şekil 3.2A " Edit (Düzenle) " penceresi 3.2B). Bu komut, dinamik sayfa üzerinde ve çizim olmayan herhangi bir boşlukta çift-mouse tıklamasıyla da çalışır. "Properties (Özellikler)" ise, ekrandaki çizim üzerinde mouse ile işaretlenmiş istenilen bir özelliğin (eksen, metin yazısı, grafik, vb) düzenlemelerini yapar. Ekranda "Line/Symbol" (Bkz. Bölüm 3.6) formatındaki bir çizime ait "grafik" işaretli iken "Properties" ikonuna tıklandığında ekrana gelen menü Şekil 3.2C 'de verilmiştir. Burada "Line Plot" menüsü içinde, veri dosyası "Worksheet", X (yatay) ve Y (düşey) eksen özellikleri ise hemen altta yer alan "X Axis - Y Axis" ikonlarına tıklanarak değiştirilir. Veri dosyasında ikiden fazla sütun varsa, hangi sütunların hangi eksenleri temsil edeceği "Worksheet Columns" penceresinde belirlenir. Grafiğin, otomatik çizimi istenmediğinde "Auto" işareti kaldırılır ve çizimin hangi satır aralıklarında, kaçar adımda yapılacağı "First, Las t, Step" hanelerine birer sayı girilmesiyle Şekil 3.2B "Object Manager " penceresi 4

8 girilmesiyle olur. X ve Y eksenlerine ait verilerin istenilen aralıktaki değerleri çizdirmek için, altta yer alan "Limit Curve To" penceresi kullanılır. Veriler içinde çizilmesi istenen en küçük (min) ve en büyük (max) sayı aralıkları, önce ilgili pencerede "Custom" seçeneğinin işaretlenmesi (genelde ilk açılışta "None" dur) ve sonra "Value" kısmına (limitler arasında kalma koşuluyla) bir sayı girilmesiyle olur. Örnekleme adımları Şekil 3.2C " Properties (Özellikler) " penceresi (Frequency)'nın grafik üzerinde çeşitli sembollerde gösterilmesi, "Symbol" ikonuna tıklamayla yapılır (Şekilde içi dolu daire). "Frequency" değeri sıfır seçilirse, semboller grafik üzerinde gösterilmez ve sadece çizgi (line) ekranda yer alır Sembol-Çizgi-Boyama Ayarları : Ekrandaki bir grafiğe ait bu düzenlemeleri yapmak için önce boş bir alanda çift-mouse tıklaması yapılır veya "Object Manager" çağrılır. Burada herhangi bir "Line Plot" işaretlenerek "Properties" ikonuna tıklanır. Böylece bu çizime ait sembol büyüklüğü, şekil ve renk istendiği şekilde değiştirilebilir. Grapher'ın en etkili yönlerinden birisidir. Böylece aynı X-Y eksenine ait bir çok grafik, bu yöntemle farklı biçimlerde gösterilebilir. Sembol çizimleri ile ilgili yapılabilen ayarlamalar, grafik çizgi (line)'leri içinde yapılabilir. Ama bu düzenlenmeler "Line Properties" menüsü içinde yapılır. "Fill Properties" menüsü içinde ise, çizilen eğrinin altında kalan alanın hangi renge yada desene boyanacağı belirtilir. Bütün bu anlatılanlara ilişkin örnek bir grafik Şekil 'de verilmiştir Eksen Ayarları : Eksen düzenlemelerinin yapılacağı pencere iki türlü çağrılabilir. Ya "Object Manager" dan "X-Y Axis" seçilip "Properties" ikonuna tıklanır, yada şeklin çizili olduğu ekranda X veya Y ekseni üzerine mouse ile çift tıklanır. Bu takdirde ekrana gelen görüntü aşamaları (a,b,c,d) sırasıyla Şekil 'deki gibi olur. Bu pencerelerin açıklamaları şu şekildedir : 5

9 Şekil "Line/Symbol" grafiğinde "Sembol, Çizgi, Boyama" seçenekleri (a) (b) (c) (d) Şekil "X-Y Eksen" ayar pencereleri (a) penceresi : "Scale (Ölçek)" ikonu ile eksen, lineer veya logaritmik yapılır. "Lenght" ile eksen uzunluğu değiştirilebilir, "X: Y:" değerleri ise eksenin sol alt köşe başlangıcının dinamik sayfa üzerindeki koordinatlarını belirler. En küçük yada en büyük eksen değeri (kullanıcının tercihine göre) "Axis min-max" da verilir ("Auto" penceresindeki işaret kaldırılarak). "Descending (Aşağı Doğru)" ile eksen üzerindeki rakamlar aşağıdan-yukarı yerine yukarıdan-aşağı dizilir. Eksen ismi "Title" (renk ve büyüklük değişiklikleri için "Editor" a tıklayın), ismin eksenden ne kadar uzakta yazılacağı da "X-Y offset" pencerelerinde belirlenir. Eksen adının çeşitli açılarda döndürülerek yazımı, "Angle" penceresine " o " arasında bir rakam girilmesiyle yapılır. Eksene dik 6

10 doğrultuda grid çizgileri ise "Grid Lines" ikonuna tıklanarak yapılır. Çizilen şekilde eksenin görülmesi istenmiyorsa, "Hide axis" ikonuna tıklanır. (b) penceresi : Eksen üzerindeki ölçeklendirmeler, "Major (Ana)" ve "Minor (Yardımcı)" pencerelerinde "Spacing (Ölçek Aralığı)" ve "Divisions (Yardımcı Ölçek Aralıkları)" pencerelerinde yapılır. İstenirse ölçek çizgileri eksenin üzerinde (Show ticks on top) gösterilebilir. Ölçek aralıkların hangi değerden başlayacağı ve hangi değerde biteceği, alttaki "Tick Range (Ölçek Aralığı)" penceresinde yer alan "First (İlk)" ve "Last (Son)" satırlarında belirlenir. (c) penceresi : Ölçeklere ait rakamlar ile ilgili her türlü format düzenlemeleri "Major-Minor Tick Labels" pencerelerinde yapılır. "Show labels" işareti kaldırılarak rakamların ekranda gösterilmeleri önlenebilir. Yada rakamların, ölçek çizgilerinin üstünde (Above) veya altında (Below) yazılmaları sağlanır. Ölçek çizgilerinden bağımsız olarak kaç adet rakam gösterileceği "Frequency" değerinin değiştirilmesiyle mümkün olur. "Format" ikonuna tıklandığında, rakamların hangi matematiksel formatta yazılacağı ve virgülden sonra kaç hane duyarlı (Digits after decimal point) olacağı belirlenebilir. Ayrıca rakam font tipinin değiştirilmesi "Text Properties" alt menüsüne tıklanarak yapılır. (d) penceresi : X ekseninin çizgi tipi (kesikli, düz, vb) "Style", rengi "Color" ve kalınlığı "Witdth" ile değiştirilebilir. Penceredeki ilgili menüler kullanılarak eksen başlangıç veya bitiş noktaları, ok işaretleri ( ) ile gösterilebilir View (Görünüm) : Üzerine tıklandığında ekrana gelen menüler Şekil 3.3 'de verilmiştir. "Fit to Window" seçildiğinde ekrandaki şekil, Grapher yazılım penceresinin kapladığı bütün alana yayılır. "Page" ile şeklin yer aldığı sayfa, Grapher yazılım penceresinin kapladığı bütün alana yayılır. "Actual Size" ile şeklin gerçek boyutu ekrana getirilir. "Full Screen" ile şekil, mönitör'ün her tarafını kapsayacak şekilde ekrana gelir. Eski hale dönmek için "Esc" tuşuna veya mouse'a tıklanır. "Zoom" da şekil boyutları değiştirilir. "In" ile büyütme, "Out" ile küçültme yapılır. Bu işlemler "Bölüm 1 Giriş" te gösterilen "Düşey ikonlar" kullanılarak daha kolay yapılır. "Rectangle" ile, kullanıcının şekil üzerinde görmek istediği bir alan diktörtgen'le büyültülür. "Selected" ile şekil üzerinde mouse ile işaretli bir yer (eksen, grafik noktaları, vb) büyültülür. 7

11 3.4 - Draw (Çiz) : Üzerine tıklandığında ekrana gelen menüler Şekil 3.4 'de verilmiştir. Grafiğin okumasına ve yorumlanmasına yardımcı olabilecek çeşitli şekillerin (Text, Polygon, Polyline, Symbol, Rectangle, Rounded Rect, Ellipse) ekrana çizilmesini sağlar. Bu komutların seçimi, yine ekranın solundaki "Düşey İkonlar" kullanılarak, daha kolay yapılabilir. İstenilen bir şeklin çizimi bittikten sonra "Select" ikonuna basılarak, şekil ile ilgili çizgi kalınlığı, rengi ve iç boyamaları yapılabilir. Şekil 3.3 " View (Görünüm) " penceresi Arrange (Düzenle) : Üzerine tıklandığında ekrana gelen menüler Şekil 3.5 'de verilmiştir. Aynı sayfada birden fazla şeklin olması durumunda, bunların öncelik sıralarına göre ekrana getirilmesi ile ilgili düzenlemelerin yapıldığı bölümdür. "Move to Front" ile seçili bir şekil yada nesne, en üste gönderilir. "Move to Back" ile, en alta gönderilir. "Move Forward" şeklin bir adım üste, "Move Backward" ise bir adım alta gönderilmesini sağlar. Şekil 3.4 "Draw (Çiz)" penceresi Şekil 3.5 " Arrange (Düzenle) " penceresi "Combine (Birleştir)" ile iki yada daha fazla şekil tek bir şekilmiş gibi davranır ve birleşirler. "Break Apart (Ayır)" ile kombine hale getirilmiş olan şekiller ayrılırlar. "Rotate (Döndür)" ile seçili bir nesne o arasında döndürülür. "Free Rotate (Serbest Dönme)" ile seçili bir nesne, mouse ile istenildiği kadar serbestçe döndürülür. "Align Objects (Nesneleri Hizala)" ile birden fazla şekil ve nesnelerin yatay (horizontal) veya düşey (vertical) hizalamaları yapılır. 8

12 3.6 - Graph (Grafik) : Grapher yazılımında verilerin 2-boyutlu çizimlerinin yapıldığı en önemli bölümdür. Burada "Yeni Grafik (New Graph)" çizimleri yapıldığı gibi (Şekil 3.6A), "Add to Graph (Grafiğe Ekle)" ile mevcut şekle; yeni eksen, veri, lejand ilave edilebilir (Şekil 3.6B). Ayrıca mevcut şekilde, işaretlenmiş bir eksenin kopyası karşı kenara otomatik olarak çizdirilir (Duplicate Axis, Ekseni Kopyala). Şekil 3.6A "Graph (Grafik)" penceresinde "Yeni Grafik (New Graph)" yaratılması Şekil 3.6B "Graph (Grafik)" penceresinde "Add to Graph (Grafiğe Ekle)" yaratılması Line/Symbol (Çizgi/Sembol) : Grapher'da, Worksheet ile girilen verilerin X-Y düzlemindeki çizimleri burada yapılır. Örneğin Şekil 2.2'de verilen ve Worksheet'de girişi yapılmış Kuyu Log'u özdirenç (Ω.m) verilerini ele alalım. Çeşitli derinlikler için 3 ayrı kuyuya ait ölçüm sonuçları ve derinlik değerleri ile beraber toplam 4 Sütun (Column) oluşturulmuştur. Sırasıyla "Graph New Graph Line/Symbol" ikonlarına tıklandığında ve Şekil 3.2C 'dekine benzer bir görüntü ekrana gelir. X için A-derinlik sütunu, Y için B-(1.KUYU) özdirenç sütünu seçilsin. "OK" 9

13 tuşuna tıklandığında sonuç derhal ekrana çizilecektir (Şekil 3.6.1a). Buradan sonra eğri üzerinde istenilen değişiklikleri yapmak için, Bölüm 3.2 Properties'de anlatılan işlemler takip edilebilir. Aynı şekil üzerine diğer kuyulardan elde edilen ölçüm sonuçlarını çizdirmek için önce "Edit Select All", sonra "Graph Add to Graph Plot Line/Symbol Plot" yapılır. Ekrana gelen pencerede, mevcut grafik üzerine çizim yapılacağı belirtildikten ("OK" tuşuna basıldıktan) sonra, "Open Worksheet" penceresi açılır. Şekil 3.6.1a'daki çizimde kullanılan aynı. dat verisi açılır. Bu sefer Y sütunu için C-(2.KUYU) özdirenç sütunu seçilir ve "OK" tuşuna basılır. Aynı işlemler D sütunundaki 3.KUYU verileri için de Şekil 3.6.1a "Line/Symbol" ile tekli grafik yaratılması yapıldığında ekrana görüntüsü, Şekil 3.6.1b ' deki gibi olur. Böylece tek bir dosya içinde yer alan verilerle, ortak eksenlere sahip çoklu grafik çizimi elde edilmiş olur. Boşlukta çift-mouse tıklandığında "Object Manager" penceresi açılır (Şekil 3.6.1c). Burada yer alan eğri (plot) ve eksen (axis) isimleri üzerinde "EditID" yapılarak yeniden adlandırma yapılmıştır. Böylece hangi eğrinin, hangi kuyu verisine ait olduğu daha rahat görülür. Kuyu verilerinin çizim sırası, istendiğinde sağdaki "Up" ve "Down" ikonlarına tuşlanarak değiştirilebilir. Şekil 3.6.1b "Line/Symbol" ile çoklu grafik yaratılması Bu aşamadan sonra kuyu verileri tek tek işaretlenir ve "Properties" ikonuna tıklanarak Bölüm 3.2'de anlatıldığı gibi "Line, Fill Properties" ve "Symbol" özellikleri, büyüklük-renk-desen özellikleri ile birlikte değiştirilir. İşlemler her bir 10

14 kuyu verisi için tek tek yapıldığında, ekrana gelecek olan görüntü Şekil d 'deki gibi olacaktır. Dikkat edilirse en sağda yer alan şekilde, istenilen bütün değişikliklerin yapılmış ve eğri değişikliklerinin son halini almış olduğu görülür. Eksen isimleri ve ölçeklendirmeleri, Şekil 3.6.1c'deki X- Derinlik, Y-Özdirenç seçenekleri işaretlenip "Properties" ikonuna tıklanarak yapılır. Bu aşama Bölüm Eksen Ayarları' nda anlatıldığı gibi yapıldığından, artık şekil üzerinde istenen bütün düzenlemeler tamamlanmış olur (Şekil 3.6.1e). Şekil 3.6.1c "EditID " ile yeniden isimlendirilen "Object Manager" penceresi Şekil 3.6.1d Kuyu verisi eğrilerinin "Özelliklerinin" değiştirilmesi Şekil 3.6.1e Kuyu verisi grafiğine ait eksen düzenlemeleri 11

15 Bar Chart (Düşey Çizgisel Çizim) : Grapher'da, Worksheet ile girilen verilerin Düşey Çizgisel Gösterimleri (Bar Chart) burada yapılır. Sırasıyla "Graph New Graph Bar Chart" ikonlarına tıklanarak ve Bölüm 3.6.1'deki işlem sırası takip edilerek Şekil 'deki görüntü elde edilir. Şekil Kuyu verilerinin "Bar Chart" formatında gösterimi Function (Fonksiyon) : Dışarıdan veri dosyası okutulmadan, verilerin matematiksel bir fonksiyonla Grapher tarafından hesaplanıp çizdirilebildiği tek seçenektir. Örneğin, y = x 3 3 x + e 2 + 5x + 7x + 3 2x denkleminde çeşitli x değerlerine karşılık gelen y değerlerinin Grapher tarafından hesaplanıp çizdirilmesi için, "Graph New Graph Function" ikonlarına tıklanır. Ekrana gelen menüde "Equation (Eşitlik)" penceredeki "Y = F(X) =" satırına, ( ( sqrt (pow (x,3) ) ) / (pow (x,3) + 5*pow (x,2) + 7*x + 3 ) ) + ( exp (2*x) ) yazılır ve "OK" tuşuna basılır (Şekil 3.6.3a). Sonuç hızlı bir şekilde Grapher tarafından hesaplanır ve ekrana çizilir (Şekil 3.6.3b). Diğer matematiksel ve istatistiksel fonsksiyonlar aşağıda verilmiştir : 12

16 Trigonometrik Fonksiyonlar : sin(x) : sinüs cos(x) : kosinüs tan(x) : tanjant asin(x) : ark sinüs acos(x) : ark kosinüs atan(x) : ark tanjant Eksponensiyel Fonksiyonlar : exp(x) : eksponensiyel fonksiyon (e x ) sinh(x) : hiperbolik sinüs cosh(x) : hiperbolik kosinüs tanh(x) : hiperbolik tanjant ln(x) : Doğal logaritma log10(x) : 10 tabanına göre logaritma pow(x,y) : x'in y.inci kuvveti (x y ). Çeşitli Fonksiyonlar : min(x,y) : en küçük x ve y değerleri max(x,y) : en küçük x ve y değerleri randn(x,y) : Gauss dağılımına uyan, aritmetik ortalaması x ve standart sapması y değerine karşılık gelen rasgele bir sayı üretir randu(x) : 0 ile x arasında rasgele bir sayu üretir sqrt(x) : x'in karekökü ( x ) Istatistiksel Fonksiyonlar sum(a..z) : Bir sütündaki sayıların toplamı avg(a..z) : Bir sütündaki sayıların ortalaması std(a..z) : Bir sütündaki sayıların standart sapması (standard deviation) rowmin(a..z) : Bir sütündaki en küçük sayıyı bulur rowmax(a..z) : Bir sütündaki en büyük sayıyı bulur Şekil 3.6.3a "Function" a ait formül giriş penceresi 13

17 Şekil 3.6.3b "Function" da tanımlanan formüle ait grafik Hi-Low Close (Yüksek-Düşük Açılış/Kapanış Grafiği) : Grapher'da, Yer Bilimcilerden ziyade istatiksel amaçlı olarak Temel bilimciler tarafından kullanılan bir grafik gösterim formatıdır. Daha çok sürekli verilerin belli zaman aralıklarından değişimlerinin görülmesi amacıyla kullanılır. Özellikle borsa verilerinin açılış/kapanış zamanlarında yaptığı en yüksek ve en düşük işlem hacimleri 5 sütun olacak şekilde bir veri dosyasına girildiğinde (Şekil 3.6.4a), değişimlerin grafiksel olarak izlenmesi için "Hi-Low Close" çizim formatı tercih edilir (Şekil 3.6.4b). Bu şekilde düşey çizgiler en büyük ve en düşük değerleri, sola dönük yatay çizgi açılış endeksini, sağa dönük yatay çizgi ise kapanış endeksini göstermektedir. Şekil 3.6.4a "Hi-Low Close" için Worksheet'de yazılmış bir veri dosyası 14

18 Şekil 3.6.4b Borsa açılış/kapanış endeks değerlerinin "Hi-Low Close" da gösterimi Polar : Grapher'da derece, radyan veya grad birimlerinin, radyal uzaklığa göre çizdirilmesi istendiğinde kullanılan grafik şeklidir (Şekil 3.6.5). Şekil "Polar" grafik çizim örneği 15

19 Pie Chart (Elma Diyagramı) : Grapher'da 2-boyutlu verilerin, elma dilimi şeklinde çizdirilmesi için kullanılan grafik şeklidir. Örnek bir veri girişi Worksheet kullanılarak yapılmış (Şekil 3.6.6a) ve bu veriye ait "Pie Chart" menüsü, " Graph New Graph Pie Chart " yapılarak Şekil 3.6.6a "Pie Chart" için Worksheet'de yazılmış dosya Şekil 3.6.6b ' de verilmiştir. Burada her bir dilimin Şekil 3.6.6b "Pie Chart" penceresi merkezden ne kadar uzakta olacağı (Explode) ve içlerinin hangi renk yada desene boyanacağı belirlenir. Dilim açıklamalarının (başlıklar) uzaklığı ise "Distance" ikonu ile yapılır. Bu şekilde hazırlıklar bittiğinde "OK" tuşuna basılır (Şekil 3.6.6c). Şekil 3.6.6c "Pie Chart" grafik çizim örneği 16

20 Histogram (Düşey Diktörtgen Çizim) : Grapher'da X ve Y değerlerinin birbirlerine eşit olmadığı durumlarda kullanılan bir çizim şeklidir. Daha çok Yer bilimcilerin kullandığı Histogram türü grafik çizimlerine ait bir örnek Şekil 'de verimiştir. Şekil "Histogram" veya "Bar Chart" ile hazırlanmış grafik örneği Window (Pencere) : Windows işletim sisteminin, hemen her yazılımda yer alan değişmeyen temel menülerinden birisidir. Pencerelerin büyütülmesinde/küçültülmesinde kullanılır Help (Yardım) : Windows işletim sisteminin, hemen her yazılımda yer alan ve sadece o yazılıma özel temel menülerden birisidir. "Help Help Topics" tıklandığında Grapher ile ilgili herhangi bir konuda ister konu başlıkları (Content), ister İndex, istenirse harf girilerek ve aratma yapılarak (Find) bilgi alınır. SON 17