Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2, Şubat 2016, s YENİDOĞAN YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE RİSK ANALİZİ VE YÖNETİMİ ÖZET

Transkript

1 InMaR Journal The Journal of International Management Research Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2, Şubat 2016, s Kurşat YURDAKOŞ 1 YENİDOĞAN YOĞUN BAKIM ÜNİTESİNDE RİSK ANALİZİ VE YÖNETİMİ ÖZET Sağlık hizmetleri temel olarak bir tedavi sürecini ve bu süreçte zarar vermemeyi amaçlar. Fakat hizmet sunumu prosesinde gelişebilecek risklere bağlı olarak hastalar ve çalışanlar zarar görebilmektedirler. Bu çalışma; hastanenin yenidoğan yoğun bakım ünitesi özelinde, hizmetlerin sunumu esnasında meydana gelebilecek risk odaklarını tespit etmek, değerlendirmek ve buna bağlı olarak önlemleri belirleyerek ve uygulayarak yüksek risklerin önlenmesini sağlamak amacıyla yapıldı. Yapılan bu çalışmada risklerin derecelendirilmesi için Fine-Kinney metodundan faydalanıldı. İlgili birim sorumlusu ve yardımcıları, kalite yönetim direktörü, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı sürece dahil edilerek Fine-Kinney Risk Değerlendirme Takımı oluşturuldu. Araştırmada, yenidoğan yoğun bakım ünitesine yönelik 4 adet ana tehlike ve bu tehlikelere bağlı olarak 10 adet risk tespit edildi. 4 adet ana tehlike irdelendiğinde; risklerin, risk değerlerine göre 5 i Önemli Risk (uzun dönemde iyileştirilmelidir yıl içerisinde ) ve 5 i Esaslı Risk (kısa dönemde iyileştirilmelidir birkaç ay içerisinde ) olarak değerlendirildi. Anahtar Kelimeler: Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi, Fine-Kinney Metodu, Risk Analizi, Risk Yönetimi. RISK ANALYSIS and MANAGEMENT in INFANT INTENSIVE CARE UNIT ABSTRACT Health services fundamentally aim a treatment process as well as not to cause harm in this process. However, patients and employees may get harmed depending on the risks possible to arise during service provision. This study, specific to infant intensive care unit, was conducted to detect and assess focuses of risk possible to arise during service provision as well as to prevent high risks by determining and implementing the measures accordingly. In this study, Fine-Kinney method was used to grade the risks. The Fine- Kinney Risk Assessment Team was formed by including the supervisor of the relevant department and his/her assistants, quality management director and occupational health and safety in the process. In the study, 4 main risks and 10 hazard-dependent risks were detected for the infant intensive care unit. When 4 main threats were scrutinized, 5 of them were determined to be Significant Risk (to be remedied in the long run, in a year ) and 5 other were determined to be Essential Risk (to be remedied in the short run, in a few months ) according to risk values. 1 Sağlık Bakanlığı, Samsun İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği İdari Hizmetler Başkanlığı, urungukaan@hotmail.com

2 Kürşat Yurdakoş 1. GİRİŞ Keyword: Infant Intensive Care Unit, Fine-Kinney Method, Risk Analysis, Risk Management. Son yıllardaki hareketli ve değişici çevresel şartlar, teşekkülleri, sürdürülebilir başarının sağlanması açısından tehdit etmekte ve yöneticileri farklı problemlerle karşı karşıya getirmektedir (Skerlavaj, vd., 2010: 6390). Bu durum sağlık kurumları açısından değerlendirildiğinde, spesifik yaşam alanı olan hastanelerin bünyesinde barındırdığı kullanıcılarını ve hasta/hasta yakınını tehdit eden tehlike ve buna bağlı olarak risklerinde önemsenmesi aşikârdır. Risk; fiili kayıp, yaralanma ve başka değişik zararlara kaynak olan dönüşümün olasılığını içerir (Kaplan ve Garrick, 1981: 11-27). Günümüzde her ne kadar 663 sayılı kanun hükmünde kararname ile kamu hastaneleri birlikleri kurularak inovatif bir adım atılsa da sağlık hizmetleri sağlık teknolojilerindeki gelişmeler, sosyal hayatın karmaşıklaşması, hizmet veren sağlık çalışanlarının ve alanlarının çeşitliliği, hastalık oluşturan etmenlerin fazlalığı gibi etkenler sonucunda hasta ve çalışan güvenliği konusu önem derecesi gittikçe artan bir süreç haline gelmiştir. Sağlık hizmetleri temel olarak bir tedavi sürecini ve bu süreçte zarar vermemeyi amaçlar. Fakat hizmet sunumu prosesinde gelişebilecek risklere bağlı olarak hastalar ve çalışanlar zarar görebilmektedirler (Çakır, 2007:128). Sağlık personelinin ve sağlık hizmetlerinin yanında restaurant, otelcilik vb. hizmetleri sunan, diğer hizmet yolu ile alınan personellerini, hasta ve yakınlarını, ziyaretçileri, öğrencileri bünyesinde bulunduran hastanelerde emniyetli ve sağlıklı bir ortam oluşturma eğilimi günümüzde hızla ivme kazanmaya başlamıştır (Nac, 2009: ). Sağlık hizmeti sunumu sürecinde hasta ve personelin göreceği zararlar; hasta açısından yaralanma, enfeksiyon gelişmesi ve hastanede kalış süresinin uzaması, sakatlık hatta ölümlerle, sağlık çalışanı açısından ise daha çok hastalığa maruz kalma, meslek hastalığı gelişmesi ve yaralanma gibi sonuçlar doğurabilmektedir (Aksay, Orhan ve Kurutkan 2012: 123). 50 yıldan fazla süredir endüstri sektörü için önem arz eden risk yönetimi (Aksay, 2003: 15-16), sağlık alanında ilk kez 1970 lerin ortalarında hukuki bir dava esnasında Amerika da ortaya çıkmıştır. İstenmeyen tıbbi hataların ve sağlık bakımı ile ilişkili olayların ve kazaların çoğunun azaltılmasını sağlamak için sağlık bakımının verilmesinde bu risklerin tanımlanması, analizi, azaltılması ve değerlendirilmesi yönteminin geliştirilmesine gerek duyulmuştur (East 1999: 39-41). Risk yönetimi, hasta güvenliği kültürünün yerleştirilmesi ile başlayan, aynı zamanda bir işletme olan hastanelerde, hastalara, ziyaretçilere ve çalışanlara olduğu kadar, çevrenin güvenlik ve emniyetini tehlikeye atabilecek ve hukuksal açıdan işletmeye zarar verebilecek olası durumlardaki riskleri tanımlayıp önlem almayı içeren bir yönetim biçimidir (Gökmen ve Güleç, 2010: 9). Risk yönetimi sağlık tesislerindeki hasta ve yakınlarının, ziyaretçilerin ve çalışanların üzerindeki yükümlülüklerini azaltacaktır. Risk yönetiminin diğer bir katkısı ise sağlık tesisinde meydana gelecek olayların, kazaların güvenli bir şekilde raporlanmasına olanak sağlamasıdır. Sistemde kullanılan sonuç raporları riskli bir durumun tanımlanmasında öncelikli olarak kullanılmaktadır (Griffin, 2006: 193). Sağlık tesislerinde risklerin analiz edilmesi ve yönetilmesi prosesi tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya çıkan risklerin değerlendirilmesi faaliyetlerini kapsar. Sağlık tesislerinde etkili bir risk yönetimi yapılması için risk analizlerinin doğru ve ayrıntılı yapılıp, risklerin tanımlanması gereklidir. Sağlık alanında risk analizi yapılırken sağlık tesislerindeki tüm birimler, bu birimlerin çalışma yöntemleri, çalışan personelin niteliği göz önünde

3 bulundurulmalıdır. Birimlerde belirlenen risklerin tanımları yapılarak, risklerle hangi birimlerde karşılaşılacağı ve karşılaşma sıklığı belirlenmelidir (Güler, Çobanoğlu, Vaizoğlu ve Tekbaş 2011). Yoğun bakım üniteleri (YBÜ), genel durumu kötü olan kritik hastaların izlendiği birimlerdir. Sağlık tesislerinde yatan hastaların yalnız %5-10 unun YBÜ lerde izlenmesine rağmen sağlık tesisleri infeksiyonlarının yaklaşık %25 i bu birimlerde görülmektedir (Trilla, 1994:1-4). Yeni Doğan Yoğun Bakım Ünitesi, riskli doğumlarda dünyaya gelen bebeklerin yaşama kazandırıldıkları yer olma özelliği taşır. Bu ünite, bebeklerin bakıma alındıkları özel kuvözler, taşıma kuvözü, ventilatörler, özel bakım yatağı, fototerapi cihazı gibi özel cihazlarla donatılmıştır (Medibafra, 2012). Bu çalışma; hastanenin yenidoğan yoğun bakım ünitesi özelinde, hizmetlerin sunumu esnasında meydana gelebilecek risk odaklarını tespit etmek, değerlendirmek ve buna bağlı olarak önlemleri belirleyerek ve uygulayarak yüksek risklerin önlenmesini sağlamak amacıyla yapıldı. 2. GEREÇ ve YÖNTEM Haziran Aralık 2015 tarihleri arasında Samsun İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesindeki Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi özelinde uygulandı. İlgili birim sorumlusu ve yardımcıları, kalite yönetim direktörü, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı sürece dahil edilerek Fine-Kinney Risk Değerlendirme Takımı oluşturuldu. Tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve gerekli kontrol ölçümlerinin yapılması için hastanede ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet verebilecek tüm istenmeyen olaylar tanımlandı. Risk değerlendirmesinin 2. adımında tehlikelerden kaynaklanan risklerin ne ya da neler olabileceğine karar verildi. Risklerin belirlenmesi aşamasından sonra tercih edilen nicel veya nitel yöntemlerle risklerin derecelendirilmesine geçildi. Yapılan bu çalışmada risklerin derecelendirilmesi için Fine- Kinney metodundan faydalanıldı. Fine-Kinney metodu, risklerin derecelendirilmesinde, derecelendirme sonuçlarına göre hangi işlere öncelik verilmesi ve kaynakların öncelikle nereye aktarılması konularında kullanılan bir tekniktir. Risklerin ağırlık oranları hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir. Fine-Kinney risk değerlendirmesi metodu, (O), (Ş) ve (F) skalalarından meydana gelmiş olup, Risk Derecesi(RD); RD = (O) x (Ş) x (F) olarak hesaplanır. :, tehlikenin insan ve/veya çevre üzerinde yaratacağı tahmini zararıdır. Tablo 1: Değeri Tablosu

4 Kürşat Yurdakoş :, tehlikeye zaman içinde maruz kalma tekrarıdır. Tablo 2: Değeri Tablosu :, zararın gerçekleşme olasılığıdır. Tablo 3: Değeri Tablosu Tablo 4: Fine-Kinney Metodu Risk Değerlendirme Sonucu

5 3. BULGULAR Tablo 5: Uygulama Sonucu Tespit Edilen Tehlikeler ve Neden Olabileceği Risklerle İlgili Fine-Kinney Metoduyla Hazırlanan Risk Değerlendirme Tablosu. TEHLİKELERE GÖRE RİSK SEVİYESİNİN TESPİT TABLOSU DÜZELTİCİ/ÖNLEYİCİ FAALİYET TESPİT TABLOSU DEĞERLENDİRME TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU ÖNLEM TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU Bölüm Faaliyet Tehlike Risk Etkilenme Şekli Etkilenen Riskin Tanımı Alınacak Önlemler YENİDOĞAN ÜNİTESİ Bebek Bakım Ve Tedavi Uygulamaları (İnvazif Girişimler, Numune Alma, Enfesksiyonlu Hasta Bakımı) Enfeksiyon Kan Ve Vücut Sıvıları İle Temas Etme Sıçrama, Dökülme, Kesici-Delici Alet Yaralanması Sonucu Hepatit B, Hepatit C ve HIV Gelişme Riski, Hastalardan İnhalasyon Yoluyla Bulaşan Solunum Yolu Hastalıkları Oluşma İhtimali. Hayati tehlike, meslek hastalıkları ve iş kaybı Hekim, Hemşire, bebekler Esaslı Risk Yenidoğan Bebeklerde Enfeksiyondan Korunmayı Sağlayan Lokal Bağışıklık, Hücresel Ve Humoral Bağışıklık Sistemi Erişkine Oranla Yetersizdir. Bu Dönemde Bebekler Enfeksiyona Yatkındır. Yenidoğan Ünitelerinde Uygulanan Enfeksiyon Kontrol Yöntemleri İle Enfeksiyon Oranları Önemli Oranda Azalmaktadır. Ünitelerde Giriş Çıkışlarda Uygulanan Kontrol Yöntemleri, Kapasitenin Dışında Hasta Kabulünün Önlenmesi, Hasta Odaklı Primer Hemşirelik Bakımının Uygulanması, Enfeksiyon Kontrol Komitesinin Etkin Çalışması, İzolasyon Ünitesinin Etkin Kullanımı, El Yıkama, Aletlerin Sterilizasyonu, Disposable Malzeme Kullanımı Ve Çalışanların Sağlığı Açısından Özel Önlemlerin Alınması Sayesinde Hastane Enfeksiyon Oranı Düşürülmelidir. Yapılan İşe Uygun Kişisel Koruyucu Ekipmanları Kullanmak, Kişisel Koruyucu Ekipmanların Kontrollü Kullanması, Özel Bebek Odasında Ellerden Bağımsız El Yıkama Alanı Olmalıdır. Çok Yataklı Bebek Odalarında, Yataklar El Yıkama Alanlarına En Fazla 6 M Uzaklıkta Olacak Şekilde Yerleştirilmelidir. El Yıkama Alanları Bebek Yatakları Ya Da Temiz Destek Depolarına 9 M den Daha Çok Yaklaştırılmamalıdır. Resimlere Uygun Yıkama Protokolü Her El Yıkama Alanında Bulunmalıdır. Sabunluk, Havlu Kutusu Ve Çöp Kutusu İçin Yer Belirlenmelidir. Biyolojik Olarak Zararlı Ve Zararsız Tıbbi Atıklar İçin Çöp Bidonları Olmalıdır. 0,

6 Kürşat Yurdakoş Tablo 5 Devamı. TEHLİKELERE GÖRE RİSK SEVİYESİNİN TESPİT TABLOSU DÜZELTİCİ/ÖNLEYİCİ FAALİYET TESPİT TABLOSU DEĞERLENDİRME TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU ÖNLEM TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU Bölüm Faaliyet Tehlike Risk Etkilenme Şekli Etkilenen Riskin Tanımı Alınacak Önlemler YENİDOĞAN ÜNİTESİ Ortam Havalandırması, Termal Konfor, Aydınlatma Ergonomi Termal Konforun Uygun Olmamasından Kaynaklı Risklerin Oluşma İhtimali Solunum yolu hastalıkları, Meslek Hastalıkları, İş Gücü Kaybı Hekim, Hemşire, Bebekler Esaslı Risk Yenidoğmuş Bebeğin Resüsitasyon/Stabilizasyon Alanı: Operatif-Nonoperatif Doğum Odalarında Ve Olası Doğum Alanlarında Resüsitasyon Ve Stabilizasyon İçin Bir Alan Oluşturulmalıdır. Odalarda Ventilasyon Sistemi Kontrol Paneli, Resüsitasyon Ve Stabilizasyon Sırasında Oda Havası C Olacak Şekilde Tasarlanmış Olmalıdır. Her Bebek Bakım Yatağının Elektrik Ve Gaz Çıkışı Gibi Mekanik İhtiyaçları Güvenli, Kolay Ulaşılabilir Ve Süreklilik Sağlayacak Şekilde Tasarlanmalıdır. Aynı Anda Kullanılabilen En Az 20 Elektrik Prizi Olmalıdır. Aynı Anda Ulaşılabilir En Düşük Gaz Çıkış Sayısı Hava İçin 3, Oksijen İçin 3 Ve Vakum İçin 3 Olmalıdır. Tüm Elektrik Çıkışlarının Normal Ve Acil Güç Kaynağı Olmalıdır. YYBÜ nde Hava Kaynaklı Enfeksiyon İzolasyonu Sağlanmış Odalar Olmalıdır. El Yıkama Ve Üst Değiştirme Yeri, Temiz Ve Kirli Materyallerin Deposu Oda Girişinin Yakınında Olmalıdır. Hava Kaynaklı Enfeksiyon İzolasyonu İçin Negatif Hava Basıncı İle Oda Havasını %100 Dışarı Veren Bir Ventilasyon Sistemi Kurulmuş Olmalıdır. Duvarlar, Tavan Ve Döşemeler Hava Geçirmez Şekilde Sıkıştırılmış Bir Madde İle Kaplanmış Olmalıdır. Bu Odalarda Kendinden Kapanır Kapılar Bulunmalıdır Ve Acil İletişim Sistemi Unutulmamalıdır. Gözlem Penceresi Olmalıdır. Yenidoğan Yoğun Bakım Odalarının Işıklandırması, Her Yatak Başında Işık Düzeyi En Düşük 10-En Fazla 600 Lux Arasında Olacak Şekilde Ayarlanmalıdır. Doğal Ve Elektrik Işık Kaynakları Kontrol Altında Tutulmalı Ve Transillüminasyon Gerektiği Takdirde Mutlak Karanlık Sağlanabilmelidir. Elektrik Işığı Kaynakları 80 Ve Üzeri Renk İndeksinde Olmalıdır. Yer Döşemesi Kolay Temizlenebilmeli Ve Mikroorganizmaların Büyümesine İzin Vermemelidir. Yoğun Trafiğe Ve Sık Silinmeye Dayanıklı Olmalıdır. Tezgâhlar, Çalışma Masası, Dolaplar: Pvc İçermemelidir. 0,

7 Tablo 5 Devamı. TEHLİKELERE GÖRE RİSK SEVİYESİNİN TESPİT TABLOSU DÜZELTİCİ/ÖNLEYİCİ FAALİYET TESPİT TABLOSU DEĞERLENDİRME TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU ÖNLEM TABLOSU DERECELENDİRME TABLOSU Bölüm Faaliyet Tehlike Risk Etkilenme Şekli Etkilenen Riskin Tanımı Alınacak Önlemler YENİDOĞAN ÜNİTESİ Tıbbi Cihazlar (Ventilatör, Perfüzatör, Enteral Cihaz) Alarmları, Personelin Kendi Aralarında Yüksek Sesle Konuşmaları, Hasta/hasta yakını, Telefon Sesleri Psikolojik- Duygusal /İstismar, Hasta yakını- Sağlık Çalışanı İletişimi Gürültü Konsantrasyon, Dikkat Ve Reaksiyon Kapasitesinin Zayıflaması, Fonksiyonel Bozukluklar Oluşması İhtimali (Yorgunluk, Uyku Bozuklukları Baş Ağrıları, Dolaşım Semptomları) Gibi) Geçici Sağırlık, Kulak Rahatsızlıkları, Hafif-İleri-Çok İleri Derecede İşitme Kaybı. Tükenmişlik Sendromu Yaşama İhtimali (Mobbing), Fiziksel (Saldırı, Darp Vs.), Sözel (Hakaret, Tehdit, İftira Vs.) Oluşması İhtimali İş Stresi, Ruhsal Sorunlar, Yaralanma, Hayati tehlike ve iş kaybı Hekim, hemşire Hekim, Hemşire, Temizlik Personeli Önemli Risk Önemli Risk Gürültü Kaynağı Olan Cihaz/Makine Çalışırken Çalışma Esnasında Kulak Koruyucular Kullanılması Ve İlgili Çalışanların Odio Testi Kontrolleri Yaptırılması. Arızadan Dolayı Gürültü Çıkartan Cihazların Hemen Bakım Ve Tamiri Yapılması Gürültülü İşlerde Çalışanlarda, Her 6 Ayda Bir Kulak Odyogramları Alınmalı Ve İşitme Kaybı Görülenlerde Gerekli Tedbirler Alınmalıdır. Gürültüye Maruziyetin Daha Az Olduğu Başka Çalışma Yöntemlerinin Seçilmesi, Yapılan İşe Göre Mümkün Olan En Düşük Düzeyde Gürültü Yayan Uygun İş Ekipmanının Seçilmesi, İşyerinin Ve Çalışan Yerlerin Uygun Şekilde Tasarlanması Ve Düzenlenmesi, İş Ekipmanını Doğru Ve Güvenli Bir Şekilde Kullanmaları İçin Çalışanlara Gerekli Bilgi Ve Eğitimin Verilmesi Gürültünün Teknik Yollarla Azaltılması Ünite İçinde Var Olan Sürekli Ses Ve Anlık Yüksek Ses i Saatte Db li Aşmamalıdır. Maksimum Anlık 65 Db lik Gürültüye İzin Verilebilir. Çalışanlara İletişim, Stres Yönetimi Ve Öfke Kontrolü İle Mesleki Bilgi Ve Becerilerini Arttırıcı Eğitim Yapılmalı. Çalışanlara Gerektiğinde Psikolojik Destek Sağlanmalı, Sosyal Organizasyonlar Düzenlenmeli, Hastalar Ve Hasta Yakınları, Hastalığı Ve Tetkik Ve Tedavileri Hakkında Yeterli Bilgilendirme Yapılarak Etkili İletişim Kurulması Sağlanmalı, 24 Saat Güvenlik Elemanı Tarafından Birimler Sık Aralıklarla Ziyaret Edilmeli, Hastane Genel Kullanım Alanları Güvenlik Kamerası İle İzlenmeli, Gereğinde Beyaz Kod Çağrısı Ve Bildirimi Yapılmalı 0, ,

8

9 Kürşat Yurdakul Araştırmada, yenidoğan yoğun bakım ünitesine yönelik 4 adet ana tehlike ve bu tehlikelere bağlı olarak 10 adet risk tespit edildi. 4 adet ana tehlike irdelendiğinde; risklerin, risk değerlerine göre 5 i Önemli Risk (uzun dönemde iyileştirilmelidir yıl içerisinde ) ve 5 i Esaslı Risk (kısa dönemde iyileştirilmelidir birkaç ay içerisinde ) olarak değerlendirildi (Tablo 5). Uygulanan Fine-Kinney analizi sonrası belirlenen öncelikli riskler ve getirilen öneriler sonrası hesaplanan risk puanları şu şekildedir: Kan ve vücut sıvıları ile temas etme, sıçrama, dökülme, kesici-delici alet yaralanmaları sonucu Hepatit B, Hepatit C ve HIV riski ve hastalardan inhalasyon yoluyla bulaşan solunum yolu hastalıkları oluşma ihtimali sonucu enfeksiyon gelişmesi tehlikesi Risk Derecesi puanı 360 (Esaslı Risk) olup, en yüksek risk puanına sahiptir. Alınan önlemlerden sonra esaslı risk büyük oranda düşürülmüştür (RD: 60). Ergonomi tehlikesine bağlı olarak gelişen termal konforun uygun olmamasından kaynaklı risklerin oluşma ihtimali RD puanı 270 (Esaslı Risk) olup, gerekli önlemler alındıktan sonra RD puanı 45 e (Olası Risk), Gürültü tehlikesine bağlı olarak gelişen reaksiyon kapasitesinin zayıflaması, fonksiyonel bozukluklar oluşması ihtimali (yorgunluk, uyku bozuklukları, baş ağrıları, dolaşım semptomları vb.) RD puanı 90 (Önemli Risk) olup, gerekli önlemler alındıktan sonra RD puanı 15 e (Önemsiz Risk), tehlikesine bağlı olarak gelişen tükenmişlik sendromu yaşama ihtimali (mobbing), fiziksel şiddet (saldırı, darp vb.), sözel şiddet (hakaret, tehdit, iftira vb.) oluşması ihtimali RD puanı 90 (Önemli Risk) olup, gerekli önlemler alındıktan sonra RD puanı 6 ya (Önemsiz Risk) düşürüldü. 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Kan ve vücut sıvıları ile temas etme, sıçrama, dökülme, kesici-delici alet yaralanmaları sonucu Hepatit B, Hepatit C ve HIV riski ve hastalardan inhalasyon yoluyla bulaşan solunum yolu hastalıkları oluşma ihtimali sonucu enfeksiyon gelişmesi tehlikesini önleme adına; yenidoğan bebeklerde enfeksiyondan korunmayı sağlayan lokal bağışıklık, hücresel ve humoral bağışıklık sistemi erişkine oranla yetersizdir. Bu dönemde bebekler enfeksiyona yatkındır. Yenidoğan ünitelerinde uygulanan enfeksiyon kontrol yöntemleri ile enfeksiyon oranları önemli oranda azalmaktadır. Ünitelerde giriş çıkışlarda uygulanan kontrol yöntemleri, kapasitenin dışında hasta kabulünün önlenmesi, hasta odaklı primer hemşirelik bakımının uygulanması, enfeksiyon kontrol komitesinin etkin çalışması, izolasyon ünitesinin etkin kullanımı, el yıkama, aletlerin sterilizasyonu, disposable malzeme kullanımı ve çalışanların sağlığı açısından özel önlemlerin alınması sayesinde hastane enfeksiyon oranı düşürüldü. Şöyle ki; yapılan işe uygun kişisel koruyucu ekipmanlar kullanıldı, kişisel koruyucu ekipmanların kontrollü kullanılması sağlanarak özel bebek odasında bağımsız el yıkama alanı oluşturuldu. Çok yataklı bebek odalarında, yataklar el yıkama alanlarına en fazla 6 m uzaklıkta olacak şekilde ayarlandı. El yıkama alanları, bebek yatakları ya da temiz destek depolarına 9 m den daha çok yaklaştırılmadı. Resimlerle uygun yıkama protokolü her el yıkama alanında bulunduruldu. Sabunluk, havlu kutusu ve çöp kutusu için yerler tekrar gözden geçirildi. Biyolojik olarak zararlı ve zararsız tıbbi atıklar için çöp bidonları tekrar değerlendirildi. Ergonomi tehlikesine bağlı olarak gelişen termal konforun uygun olmamasından kaynaklı risklerin oluşabilmesi ihtimali sonucunda, yeni doğmuş bebeğin resüsitasyon/ stabilizasyon alanı: operatif-nonoperatif doğum odalarında ve olası doğum alanlarında resüsitasyon ve stabilizasyon için oluşturulan alan tekrar değerlendirildi. Odalarda ventilasyon sistemi kontrol paneli, resüsitasyon ve stabilizasyon sırasında oda havası c olacak şekilde tasarlandı. Her bebek bakım yatağının elektrik ve gaz çıkışı gibi mekanik ihtiyaçları güvenli, kolay ulaşılabilir ve süreklilik sağlayacak şekilde tasarlandı. Aynı anda kullanılabilen en az 20

10 Kürşat Yurdakul elektrik prizi uygun hale getirildi. Aynı anda ulaşılabilir en düşük gaz çıkış sayısı hava için 3, oksijen için 3 ve vakum için 3 olacak şekilde farkındalık oluşturuldu. Tüm elektrik çıkışlarının normal ve acil güç kaynağı ayrıca değerlendirildi. YYBÜ nde hava kaynaklı enfeksiyon izolasyonu sağlanmış odaların tekrar denetimi sağlandı. El yıkama ve üst değiştirme yeri, temiz ve kirli materyallerin deposu oda girişinin yakınında olacak şekilde ayarlandı. Hava kaynaklı enfeksiyon izolasyonu için negatif hava basıncı ile oda havasını %100 dışarı veren ventilasyon sisteminin kontrollerinin sık aralıklarla yapılarak, kayıt altına alınması sağlandı. Duvarlar, tavan ve döşemeler hava geçirmez şekilde sıkıştırılmış madde ile kaplanmış olması dikkate alınarak, kalite kontrolleri sağlandı. Bu odalarda kendinden kapanır kapıların bulunması sağlanıp, gözlem penceresi değerlendirmeye alınıp uygun hale getirildi. Acil iletişim sisteminin aktif olarak kullanılacak durumda olması sağlandı. Yenidoğan yoğun bakım odalarının ışıklandırması, her yatak başında ışık düzeyi en düşük 10 - en fazla 600 lux arasında olacak şekilde ayarlandı. Doğal ve elektrik ışık kaynakları kontrol altında tutulmalı ve transillüminasyon gerektiği takdirde mutlak karanlık sağlanabilmesi konusunda çalışan personele eğitim verilerek farkındalık oluşturuldu. Elektrik ışığı kaynakları 80 ve üzeri renk indeksinde olacak şekilde kontrolleri yapıldı. Yer döşemesi kolay temizlenebilen ve mikroorganizmaların büyümesine izin vermeyen ve yoğun trafiğe ve sık silinmeye dayanıklı malzemeden oluşturuldu. Gürültü tehlikesine bağlı olarak gelişen reaksiyon kapasitesinin zayıflaması, fonksiyonel bozukluklar oluşması ihtimali (yorgunluk, uyku bozuklukları baş ağrıları, dolaşım semptomları) sonucunda, gürültü kaynağı olan cihaz/makine çalışırken çalışma esnasında kulak koruyucuların kullanılması ve ilgili çalışanların odio testi kontrolleri yaptırılması sağlandı. Arızadan dolayı gürültü çıkartan cihazların hemen bakım ve tamiri yapıldı. Gürültülü işlerde çalışanlarda, her 6 ayda bir kulak odyogramları alınmalı ve işitme kaybı görülenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır konusunda farkındalık oluşturuldu. Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemleri ayarlanıp, yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanı seçildi. İş ve çalışan yerleri uygun şekilde tasarlandı ve düzenlendi. İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimin verildi. Gürültü teknik yollarla azaltılıp, ünite içinde var olan sürekli ses ve anlık yüksek ses şiddeti saatte db li aşmayacak şekilde tedbirler sağlandı. Maksimum anlık 65 db lik gürültüye izin verilebilir. tehlikesine bağlı olarak gelişen tükenmişlik sendromu yaşama riski (mobbing) ve fiziksel şiddet (saldırı, darp vb.), sözel şiddet (hakaret, tehdit, iftira vb.) oluşması ihtimali sonucunda, çalışanlara iletişim, stres yönetimi ve öfke kontrolü ile mesleki bilgi ve becerilerini arttırıcı eğitim yapıldı. Çalışanlara gerektiğinde psikolojik destek sağlandı, sosyal organizasyonlar düzenlendi. Hastalar ve hasta yakınlarına, hastalığı ve tetkik ve tedavileri hakkında yeterli bilgilendirme yapılarak etkili iletişim kurulması sağlandı. 24 saat güvenlik elemanı tarafından birimler sık aralıklarla ziyaret edilerek, gereğinde beyaz kod çağrısı ve şiddet bildirimi yapılması önerildi. Hastane genel kullanım alanlarının güvenlik kamerası ile izlenmesi konusunda eğitim verilerek farkındalık oluşturuldu. Yapılacak olan risk yönetimi ve analizi, sunulan hizmet kalitesini artıracağı gibi finansal kaybı da önleyecektir. Ayrıca, hem hasta ve çalışan güvenliği için hem de hastane enfeksiyonlarının azaltılması bağlamında çeşitli risk kontrol mekanizmalarını kullanmak yerinde olacaktır. Fine-Kinney metodunun, risklerin ele alınmasında, riskin değerlendirilmesinde önleyici bir yöntem olabileceği görülmüştür.

11 Kürşat Yurdakul KAYNAKLAR Skerlavaj, M., Song, J.H., & Lee, Y. (2010). Organizational learning culture, innovative culture and innovations in South Korean firms, Expert Systems with Applications, Volume 37, Issue 9,pp Kaplan, S., & Garrick, B. J. (1981). On the quantitative definition of risk. Risk Analysis, Vol. 1, Çakır, A. (2007). Hasta Güvenliği Kültürü İle Kalite Yönetim Sistemi Arasındaki İlişkinin Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir, pp NAC, A., Spickett, J.T., Rumckev, K.B., Dhaliwal, S.S. (2009). Validity And Reliability Of The Safety Climate Measurement In Malaysia. International Review Of Business Research Papers, Vol. 5: Aksay, K., Orhan, F., Kurutkan, M.N. (2012). Sağlık Hizmetlerinde Bir Risk Yönetimi Tekniği olarak FMEA: Laboratuvar Sürecine Yönelik Bir Uygulama, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 4: 123. Aksay, K. (2003). Hastanelerde Risk Yönetimi ve Bağlantılı Fonksiyonlar: İstanbul Memorial Hastanesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, East, J. (1999). Control of infection in nursing homes: a risk-management approach. Journal of Hospital Infection, 43 (Supplement): Gökmen, H., ve Güleç, S. (2010). Tıbbi Malpraktis Riskinin Yönetiminde Bir Araç Olarak Hekim Mesleki Sorumluluk Sigortaları, Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Performans Yönetimi Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, S.1, Ankara, s.9 Griffin, Don. (2006). Hospitals. What They Are and How They Work, Third Edition, Jones and Bartlett Publishers, Inc., 193. Güler, Ç., Çobanoğlu, Z., Vaizoğlu, S.A. ve Tekbaş, Ö.F. (2011). Risk Yönetimi ve İletişimi, Ankara Trilla, A. (1994). Epidemiology of nosocomial infections in adult intensive care units. Intensive Care Med, 20:1-4.