SPOR KULÜPLERİNE YEREL YÖNETİMLERCE YARDIM YAPıLMASı

Transkript

1 SPOR KULÜPLERİNE YEREL YÖNETİMLERCE YARDIM YAPıLMASı Atilla İNAN Bir toplumda devlet, örgütlü çalı manın en geli mi kurumudur. Devlet kadroları da örgütlü dayanı ma gruplarının gizli veya açık rekabeti sonucunda olu ur. Demokratik yönetimlerde açık rekabet esastır ve baskı grupları arasındaki yarı ma belirli ilke ve kurallara göre yürütülür. İktidar yarı ında, iktidarda olanlar hem iktidarlarını, hem yanda larını korumak için kendilerine destek olan kurum ve kurulu ları kollamı lardır. Yarı ma ko ullarında e itliği sağlamak açısından bir açıklık rejimi olan demokratik ya ama geçi le birlikte derneklerin kamu desteğinden yararlandırılması ko ullarının belirlenmesi en önemli konulardan biri olmu tur. Ba arılı sporculara devlet ileri gelenlerince ödül verilmesi eklindeki davranı lar tarihimiz kadar eskidir. Ancak, dernek veya dernek benzeri kurulu lara yardım ve bu yardımın ilkeleri, tarihimize ili kin ara tırmalar derinle tikçe kolayca kanıtlanabilecektir. Osmanlı spor tarihini incelemi olan Atıf Kahraman, ı okçuluk, atıcılık, güre gibi bazı geleneksel sporlarımızda daha ba arılı, becerili ve bilgili askerler yeti tirilmesi amacıyla, bu alanlarda eğitim veren yerlere devletçe destek sağlanmasından söz eder. Hatta bazı önemli yarı maların sonuçlarının tayininin Şer'i Mahkemelerde çözülmesine ili kin mahkeme kararları örnek gösterilmektedir. Bu arada, hala yürürlükte olan 17 Rebiullahir 1331 tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanunu Muvakkatı, at yarı ları düzenlenmesini bir kamu görevi olarak kabul etmi tir. ı Aynı ekilde, tarih ve 1580 sayılı Belediye Kanunu bir beldenin ve belde sakinlerinin "mü terek ve medeni ihtiyaçlarını" düzenlerken, sporu ihmal etmemi tir. Nitekim, belediyenin görevlerini sayan 15 inci maddesinin 33 üncü bendinde; "Oyun ve spor yerleri yapmak", 46 ncı bendinde "Yarı yerleri yapmak ve i letmek", 54 üncü bendinde "Stadyumlar tesis etmek ve i letmek", birer belediye görevi olarak sayılmı tır. Sayı t.ay Uzman Denetçisi. ı Atıf Kahraman, Osmanlı Spor Tarihi, henüz yayınlanmamı çalı ma. ı Atilla İnan, "Derneklere Devlet ve Kamu Kurumlannca Yardım Yapılabilmesi Ko ullan", Malı Hukuk Dergisi, Yıl 1988, Sayı 15, s. 37. çağrlt.q Yn1'1 Yönetimin, Gıt 3, Sa,ı 2, Mtu11994,

2 52 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER Spor sahaları yapmak, yarışmalar düzenlemek, yerel yönetimlerin görevi olarak sayılml sa da, spor kulüplerine yardım yapılması, hukuk düzenimizde henüz yerini almamıştır. Toplumsal ve siyasal baskılarla yerel yönetimler spor kulüplerine yardım etmek zorunda kalmaktadırlar. Fakat bu yardımlar yasalara aykırı bulunduğundan teftiş layihalarının alışılmı konusu olmuş, Sayıştay da böyle yardımlar yapılması kaqısında sorumlular hakkında zimmet ve tazmin kararlan vermiştir. Ancak, bu arada sosyal gerçekliğin etkisiyle, Sayıştay kararlarının katılığının azaldığı, hatta spor kulüplerine yardım konusunda bir hoşgörünün geliştiği görülmektedir. İşte bu incelemeyle, spor kulüplerine yardım konusunda Sayıştay kararlarıyla ulaşılan anlayış vurgulanmaya çalışılacaktır. ANAYASA'NIN SPORA BAKıŞ AÇısı 1982 Anayasası'nın 58 inci maddesi "Gençliğin korunması", 59 uncu maddesi "Sporun geliştirilmesi" başlıklarını taşımakta ve bu konulara ilişkin hükümleri içermektedir. "Gençliğin korunması" başlığını taşıyan maddede "Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır." hükmü bulunmaktadır. "Sporun geliştirilmesi" başlığını taşıyan maddede ise; "Devlet, her yaştaki Türk vatandaşının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder. Devlet başarılı sporcuyu korur." denilmektedir. Doğalolarak, gençliğin korunması ve sporun geliştirilmesi ile ilgili olarak devlete düşen görevlerin bir kısmının gerçekleştirilebilmesi, gençlik ve spor kulüplerine yardım yapılarak yerine getirilebilir. DERNEKLER YASASI'NIN SPOR KULÜPLERİNE BAKıŞ AÇısı Devletin yapabileceği her türlü harcamanın kapsamı ve yönteminin yasalarla düzenlenmesi gerektiği kuşkusuzdur. Hukuk düzenimizde, gençlik ve spor kulüpleri dernek statüsünde olduğu için, konu genel hatlarıyla Dernekler Yasası ve Beden Terbiyesi Yasası'nda düzenlenmiş bulunmaktadır sayıh Dernekler Yasası'nın 61. maddesinde; "Dernekler siyasi partilerden, işçi ve işveren sendikalarından ve mesleki kuruluşlardan herhangi bir suretle maddi yardım kabul edemezler ve adı geçen kuruluşlara yardımda bulunamazlar" hükmü vardır. Bu hüküm, dernek çalışmaları hakkında sınırlamalar getiren Anayasa'nın 33 üncü maddesinden daha fazla kısıtlayıcı özeııik taşımaktadır. Çünkü Anayasa hükmü, derneklerin sendikalar, meslek kuruluşları ve vakıflarla olabilecek ilişkilerini, siyasal amaç taşımaması şartına bağladığı halde; Dernekler Yasası, sendikalar ve meslek kuruluşları ile olabilecek

3 SPOR KULÜPLERİNE YEREL YÖNETIMLERCE 53 yardımlaşmaları bütünüyle yasaklamıştır. Bu yasaklayıcı hükümler dışında devletin derneklere yardım edebilmesi bazı koşullara bağlanmıştır. Dernekler Yasası 'nın 61. maddesinin ikinci fıkrası; "Genel ve katma bütçeli dairelerle, mahalli idareler, kamu iktisadi te ekkülleri ile bunlara bağlı müesseseler ve sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait kurulu lar, ancak kamu yararına çalışan derneklere; Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, 57 nci maddeye göre tescillerini yaptıran spor kulüpleri, gençlik kulüpleri ve gençlik ve spor kulüplerine; kamu kurum ve kurulu ları ile yükseköğretim kurumları da 57 nci maddenin birinci fıkrasına göre kurulan amatör kulüplere yardım edebilirler." hükmünü getirmi tir. Derneklere yardım konusunda bir olanak tanıyan ve bu arada kısıtlamaları getiren yasa hükmünün alanını belirlerken, bazı kavramlara açıklık getirmek gerekir. Yardım Yardım, Türk Dil Kurumu'nun sözlüğüne göre ba kasına destek olmak, iane vermek anlamına geliyor. Ancak, koşullara göre, kimi zaman kaf ılığı olabilecek bir biçimde i yaptırmak da yardım niteliği kazanabilir. Bu nedenle sağlıklı değerlendirmeler yapabilmek için, somut olayları değerlendirmek gerekir yılı Edirne Belediyesi hesabının Sayı tay ı. Dairesince incelenmesinde, Kırkpınar güre lerine katılan sporcuların okullarda kalması karşılığında belediyece ödenen bedel, hizmet karşılığı olarak kabul edilmiş ve yardım niteliğinde sayılmamıştır. Kamu Yararına Çalışan Dernek Dernekler Yasası'nın 59. maddesine göre bir dernek; derneğin faaliyetiyle ilgili bakanlıkların görüşleri, İçişleri Bakanlığı'nın önerisi, Danıştay İdari İşler Kurulu'nun kararı ve Bakanlar Kurulu'nun onayı ile kamu yararına çalışan dernek statüsünü alabilir. Kamu yararına çalıştıklarına karar verilen derneklerin, yapılan denetimler sonucunda bu niteliklerini kaybetmeleri halinde, kamu yararına çalışan dernek kararı için öngörülen koşullara uyularak, kaldırma kararı alınır. Ayrıca Dernekler Yasası dışında, bütçe yasalarında da, devletçe derneklere yardım yapılabilmesi koşullarına ilişkin hükümler konulmaktadır. Bu hükümler, belirli projeleri olan derneklere projelerini ve gerçekleştirme yöntemlerini kanıtlamalan koşuluyla yardım imkanı sağlamaktadır. Ancak, kamu yararına çalışan her derneğe yerel yönetimlerin yardım edebileceğini düşünmemek gerekir. Yaeılacak yardımın yerel yönetimin çalışma amaçlarına uygun olması zorunludur. Orneğin, Sayıştay 5. Dairesinin 19 Mart 1987 tarih ve 990 sayılı bir kararında şöyle denilmektedir: "Türk İdareciler

4 54 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER Derneğine yardım yapmak, özel idarenin görevleri arasında değildir. İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanunu Muvakkatı'nda ve diğer mevzuatta bu ya!dı.~ın yapılacağına dair bir hüküm bulunmamaktadır. Kaldı ki 1984 yılı Niğde il Ozel İdaresi bütçe kararnamesinde yardım yapılacak derneğin adı konulmamı tır. Bu durumda kamu yararına çah an dernek olmaktan b3 ka, dernek amacı ile yerel yönetimlerin amaçları arasında uygunluk olması ve bütçe kararnamelerinde açıklık bulunması ko ullarının birlikte aranması gerekmektedir." Gençlik ve spor kulüplerinin kamu yararına çalı an dernek niteliğini kazanmaları, yasal ko ullar gerçekle tiğinde mümkün görülmektedir. Dernekler Kanunu'nun 61 inci maddesinde gençlik kulübü, gençlik ve spor kulübü ve spor kulübü terimleri geçmektedir. Yasada sadece spor faaliyeti yapan kulüpler "spor kulübü", bo zamanı değerlendirme amacına yönelik dernekler "gençlik kulübü", her iki amacı birlikte gerçekle tiren dernekler ise "gençlik ve spor kulübü" olarak tanımlanmı tır. PROFESYONEL KULÜPLERE YARDIM Dernekler Yasası uyarınca profesyonel kulüplere sadece Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü yardım edebilir. Bu nedenle diğer kamu kurulu larının, belediyelerin ve il özel idarelerinin profesyonel spor kulüplerine yardım yapmaları yasal değildir. Bu durum, yargı kararlarında da belirtilmi tir. Örneğin Sayı tay 8 İnci Dairesi, Kahramanmara İl Özel İdare Saymanlığının 1984 yılı hesaplarını incelemesi sonucunda, profesyonel kulüplere il özel idaresince yardım yapılmasını uygun görmemi ve tazmin kararı vermi tir. AMATÖR KULÜPLERE YARDIM Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü amatör kulüplere yardım yapabilir. Hatta 3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu'nun 21. maddesinde; "Memur ve i çi sayısı 500'den fazla olan müesseseler, fabrikalar, ticaret evleri ve sair kurumlar kendi memur ve i çilerine beden terbiyesi yaptırmak için genel direktörlüğün teklifi ve isti are heyetinin kararı üzerine icra vekilleri heyeti tarafından verilecek karara göre jimnastik salonu, spor salonu, yüzme havuzu gibi tesisleri yaptırmaya ve uzman beden terbiyesi öğretmeni veya antrenörü tutmaya mecburdurlar." hükmü yer almaktadır. Yasa hükmünden anla ı1dığl üzere, yasada aranılan ko ulların gerçekle mesi halinde, kamu kurulu ları yanında özel i letmelerin de spora yardım yapması mecburiyeti getirilmektedir. Kötüye kullanma olasılığı ve spor kulüp1eri ile siyasal kurumlar ve ki ilerin yakın ili kisi yüzünden, spor kulüplerine yardım konusunda gerek yasa koyucumuz, gerek yargı organlarımız çok titiz davranmı tır. Hatta yargı organlarımızın titizliği çok daha katı olmu tur. Bununla birlikte sosyal gerçeklik, Sayı tay'ın tutumunda bir yumu amayı yanında getirmi tir. Örneğin,

5 SPOR KULÜPLERİNE YEREL YÖNETIMLERCE 55 tarih ve 6075 sayılı kararında, yeni kurulan bir amatör spor kulübünün dernek tüzüğünün yayınlanması giderinin yerel yönetim kurumunca kar ılanamayacağını karara bağlayan Sayı tay, 1992 yılında geli tirdiği son içtihatlarla konuya yeni bir bakı açısı getirmi tir. Sayı tay, Çorum Özel İdare Müdürlüğü'nün 1990 yılı hesabının 1992 yılında incelenmesi sonucunda verilen bir kararında, amatör spor kulüplerine malzemeler vermek eklinde yardımların yapıldığı bir olayda ''Yöre gençlerinin, spor yapmaları için gereken ortamı sağlamak ve amatör sporların te viki amacıyla yapılan malzeme yardımında bir usulsüzlük bulunmadığından, konu hakkında ili ilecek bir husus olmadığına" karar vermi tir. SONUÇ Görüldüğü gibi Sayı tay, amatör spor kulüplerine yardım konusunda eski tutumunu deği tirmi bulunmaktadır. Malzeme vermek eklinde ayni yardımların mümkün olduğu, içtihatlarla geli tirilmi bulunmaktadır. Gerçekten Sayı tay 5 inci Dairesinin bu kararı, sosyal gerçeklik kar ısında akılcı bir sentezdir. Sayı tay 5 inci Dairesi, yardımın malzeme verilerek yapılması halinde yasalolabileceğini hükme bağlayarak; hem ihtiyaçların kar ılanmasını sağlamak, hem de kötüye kullanmaları önlemek açısından akılcı bir çözüm getirmektedir. Bu yüzden, kötüye kullanmaları ortadan kaldırarak, amatör spor kulüplerine yardım olanağını arttıran söz konusu kararın, spor aracılığıyla toplum eğitimine büyük katkılarda bulunduğu söylenebilir.