Chapter 16. Fiyat Seviyeleri ve Uzun Vadede Döviz Kurları. Slides prepared by Thomas Bishop

Transkript

1 Chapter 16 Fiyat Seviyeleri ve Uzun Vadede Döviz Kurları Slides prepared by Thomas Bishop Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

2 Önizleme Tek Fiyat Kanunu (Law Of One Price) Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity) Satınalma Gücü Paritesinin Eksiklikleri Faiz Oranları Ve Enflasyon İlişkisi: Fisher Etkisi Real Faiz Oranları Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-2

3 Döviz Kuru Harekeleri Uzun vade modelleri, döviz kurlarının nasıl hareket ettiği ile ilgili tamamen gerçekçi tarifler olmak amacında değil, piyasa katılımcılarının gelecekteki döviz kurları hakkında oluşturacakları öngörüleri ve uzun vadedeki döviz kuru harekelerini tasvir etmek amacındadır. 16-5

4 Tek Fiyat Kanunu (Law of One Price) Tek fiyat kanunu (law of one price) farklı rekabetçi piyasalardaki aynı ürün, taşıma masrafları ve piyasalar arası engeller önemli olmadığı durumda, aynı fiyattan satılmalıdır. Neden? Bir restorandaki pizza fiyatı $20 iken karşı caddedeki benzer bir restoranda aynı pizza $40 olsun. Ne olmasını beklersiniz? Birçok kişi 20$ lık pizzayı satın alır, az sayıda kişi 40$ olanı satın alır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-6

5 Tek Fiyat Kanunu (devam) Seattle da ve Vancouver da iki pizza restoranını düşünün. Tek fiyat kanununa göre aynı pizzanın iki farklı şehirdeki fiyatı (fiyatı ölçmek için ortak para birimi kullanılıyor) piyasalar rekabetçi ve taşıma masrafları ile piyasalar arası engeller önemsiz ise eşit olmalıdır. P pizza US P pizza Canada E US$/C$ P pizza US = (E US$/C$ ) x (P pizza Canada) = Seattle daki pizza fiyatı = Vancouver daki pizza fiyatı = US doları/kanada doları döviz kuru Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-8

6 Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity) Satınalma gücü paritesi (Purchasing power parity) tek fiyat kanununun ülkeler arası tüm ürün ve hizmetler ya da temsili ürün ve hizmet gruplarını içeren bir ürün sepeti için uygulanmasıdır. P US P Kanada E US$/C$ P US = (E US$/C$ ) x (P Canada ) = ABD deki ortalama fiyat seviyesi = Kanada daki ortalama fiyat seviyesi = ABD doları/kanada doları döviz kuru Aynı para birim cinsinden ölçüldüğünde ülkelerin fiyat seviyelerinin (ürün sepetinin fiyatının) aynı olmasını öngörür. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-9

7 Satınalma Gücü Paritesi (devam) Satınalma gücü paritesine göre E US$/C$ = P US /P Kanada ortalama fiyat seviyeleri döviz kurunu belirler ABD deki fiyat seviyesi sepet başına $200, Kanada daki fiyat seviyesi sepet başına C$400, PPP ye göre C$/US$ döviz kuru C$400/US$200 = C$2/US$1 olmalıdır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

8 Satınalma Gücü Paritesi (devam) Satınalma gücü paritesi E US$/C$ = P US /P Kanada PPP tüm ülkelerdeki insanların para birimleri ile aynı satın alma gücüne sahip olduklarını öngörür: Kanada daki fiyatlar iki misli yüksek olduğuna göre 2 Kanada doları ile 1 ABD dolarının satın alabileceğine eşit miktar ürün satın alınabilir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

9 Satınalma Gücü Paritesi (devam) PPP nin 2 formu vardır: Mutlak (Absolute) PPP: Döviz kurları ülkeler arasındaki ortalama fiyat seviyeleri oranına eşittir E $/ = P US /P EU Relatif (Relative) PPP: döviz kurundaki değişimler iki dönem arasındaki fiyat değişimine (yani enflasyona) eşittir: (E $/,t - E $/, t 1 )/E $/, t 1 = US, t - EU, t t = t-1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

10 Satınalma Gücü Paritesi (devam) Relatif (Relative) PPP: (E $/,t - E $/, t 1 )/E $/, t 1 = US, t - EU, t t = t -1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı t = (P t P t-1 ) / P t-1 Örnek: ABD de fiyat seviyesi bir yılda %1 artarken Avrupa da %5 artıyorsa PPP doların Euro ya göre%5 değer kaybedeceğini öngörür. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

11 Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

12 PPP nin Eksiklikleri Mutlak PPP için ampirik kanıt azdır. Farklı ülkelerdeki aynı ürün sepetlerinin aynı kur üzerinden hesaplanan fiyatları birbirinden olukça farklı. Relatif PPP veri ile daha tutarlıdır, ancak o da döviz kuru tahminlerinde zayıftır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

13 Şekil 15-2: Yen/Dollar Döviz Kuru ve Relatif Japonya-ABD Fiyat Seviyeleri, Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

14 Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu? (2007) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

15 Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu? (2007) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

16 Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu? (2013)

17 PPP nin Eksiklikleri (devam) PPP nin tam tutmamasının nedenleri: tek fiyat kanunu görülmez çünkü 1. Ulaştırma Maliyetleri 2. Ticaret Engelleri (Örnek: Gümrük Vergileri, Kotalar), 3. Ticareti Yapılmayan Mallar (Non Tradables), 4. Serbest Rekabetten Sapmalar (Örnek: Piyasaya Fiyatlandırma (Pricing To Market), Tam Rekabetçi Olmayan Piyasalar (Imperfect Competition) 5. Tüketim Davranışındaki Farklılıklar 6. Mal Ve Hizmet Sepeti İçin Ortalama Fiyat Ölçümlerindeki Farklılıklar Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

18 PPP nin Eksiklikleri (devam) Ticaret engelleri ve ticareti olmayan ürünler Taşıma masrafları ve devletin ticaret kısıtları ticareti masraflı yapar ve bazı durumlarda ticareti olmayan (non-tradable) ürün ve servislere neden olur. Servislerin çoğu zaman ticareti yapılamaz: servisler genellikle kısıtlı bir coğrafya içerisinde sunulur (örneğin,saç kesimi hizmetleri). Taşıma masrafları arttıkça döviz kurunun PPP den farklı olacağı aralık da o kadar büyür. Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

19 PPP nin Eksiklikleri (devam) Eksik rekabet (Imperfect competition) fiyat ayrımcılığına neden olabilir: piyasa için fiyatlandırma Bir firmanın tüketicilerin ne ödemek isteyeceğine dair beklentilere göre, karını maksimize etmek için aynı ürünü farklı pazarlarda farklı fiyatlara satması Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

20 PPP nin Eksiklikleri (devam) Mal ve hizmetlerin ortalama fiyat ölçülerindeki farklılıklar Ortalama fiyat düzeyleri, mal ve hizmetlerin temsili gruplarının ("sepet") ölçümündeki farklılıklar nedeniyle ülkeden ülkeye farklıdır. Mal ve hizmetlerin temsili grupları ("sepet") leri farklı olduğu için, onların ortalama fiyatlarının da aynı olması gerekmez. Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

21 Şekil 16-3: Fiyatlar ve Relatif Gelir, 2010

22 Döviz Kurları için Reel Döviz Kuru Yaklaşımı PPP nin eksikliklerinden dolayı, ekonomistler daha iyi bir teori yapmak için PPP yi genellemeye çalışmışlar ve reel döviz kuru tanımını geliştirmişlerdir. Reel döviz kuru (q US/EU ) : İki ülkenin ürün sepetlerinin relatif fiyatını gösterir. q US/EU = (E $/ x P EU )/P US Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved

23 Döviz Kurları için Reel Döviz Kuru Yaklaşımı Reel döviz kuru (q US/EU ) : İki ülkenin ürün sepetlerinin relatif fiyatını gösterir. q US/EU = (E $/ x P EU )/P US Başka bir deyişle, iki ülkede üretilen mal ve hizmetlerin relatif değeridir. Örneğin, Avrupa da üretilen mal ve hizmet grubunun dolar cinsinden fiyatının Amerika da üretilen mal ve hizmet grubunun dolar fiyatına oranıdır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved