Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı; COPD; Kronik Bronşit; Astım; Amfizem.

Transkript

1 KOAH Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı; COPD; Kronik Bronşit; Astım; Amfizem. Kronik Obstruktif Akciğer hastalıklarında akciğere dolan havanın dışarı atılması zorlaşır. Akciğerler oksijeni azalmış hava ile doludur, kirli hava dışarı atılamadığından taze hava da akciğere giremez. Hasta yavaş yavaş boğulur. Kronik Obstruktif Akciğer Hastalıkları birkaç çeşittir. Amfizem: akciğerdeki hava kesecikleri ( alveoller) hasar görür ve birleşerek genişler, Kronik bronşit: akciğerin hava yolları gevşer ve balonlaşır, hava içinde hapis kalır. Astım: hava yolarlının daralmasına bağlı olarak hava akciğerde hapis kalır. Hepsinde akciğer harabiyet farklı olsa da sonuç aynıdır. Akciğer içindeki havayı boşaltamaz, içeride sürekli kirli hava kalır ve hasta yavaş yavaş boğulur. KOAH dünyada dördüncü, ülkemizde üçüncü en büyük ölüm sebebidir. KOAH Neden olur? Kronik Obstruktif Akciğer Hastalıklarının en büyük sebepleri: Sigara, ve Toksik, kirli ve kimyasal maddelerin sürekli solunması Genetik olarak bu hastalıklara meyil ( alfa 1- antitirpsin eksikliği ) olarak sayılabilir. KOAH Kimlerde görülür? Sigara içenlerde,

2 Sigara içmese de sigara dumanına maruz kalan kişilerde, Ailesinde KOAH hastası olan kişilerde, Toksin ve kimyasal maddelere sürekli maruz kalan kişilerde, Çocukluğunda sık akciğer hastalığı geçiren kişilerde, 50 yaş üstü kişilerde sık görülür. KOAH belirtileri nelerdir? Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı uzun süreli bir hastalıktır. Hastalık şikayetleri başlangıçta hafiftir ve hastalar bu hafif şikayetleri pek dikkate almazlar. En sık görülen erken dönem şikayetleri: Sabah öksürüğü, Sık balgam çıkarma, Hırıltılı nefes alma, Çabuk yorulma ve nefes nefese kalma dır. Hastalık ilerledikçe hastanın şikayetleri de artar. İleri dönemde görülen şikayetler: Nefes darlığında artma, En ufak egzersizle ortaya çıka nefes darlığı, Düz yatamama; Düz yatınca boğulma hissi, Sürekli halsizlik, yorgunluk, Konsantrasyon güçlüğü, Üfler gibi nefes alma, Öne eğilme isteği; öne eğilince daha iyi nefes alma olarak sayılabilir Hastalık ataklar halinde seyreder. Şikayetlerin arttığı atak dönemleri olur bunlara KOAH aktivasyonları denir. Her atakta akciğer fonksiyonları giderek azalır. Bir süre sonra hasta tuvalete dahi gidemeyecek derecede nefessiz kalır, yatağa bağımlı hale gelir. KOAH teşhisi nasıl konur? Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı akciğer kapasitesini

3 bozan, kronik olarak ilerleyen bir hastalıktır. Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise çok yardımcı olur. Teşhiste; Akciğer filmi: diğer akciğer hastalıkları, tümör ve iltihapları ayırmak için, Akciğer tomografisi: akciğer harabiyetini görmek için, Akciğer fonksiyon testleri: akciğer kapasitesini ölçmek için ve Kan testleri: kandaki oksijen ve karbondioksit miktarını görmek için istenir. KOAH tedavisi: Kronik Obstruktif Akciğer hastalığını ortadan kaldırabilecek bir tedavi yoktur. Tedavide amaç akciğerdeki harabiyetin durdurulması ve şikayetlerin azaltılarak yaşam kalitesinin düzeltilmesidir. Bu amaçla ilk yapılacak işlem Sigaranın bırakılması dır, Sigaranın bırakılması tedavinin en önemli basamağıdır. Sigaranın bırakılması hastalığın ilerlemesini yavaşlatır, Çevrenin düzenlenmesi, Etrafta solunumu zorlayan gaz, toz, kimyasal madde, buhar, alerjen madde var ise bunların uzaklaştırılması, evde iş yerinde sigara içen var ise kapalı ortamda sigara içilmesinin engellenmesi, İlaç tedavisi: KOAH tedavisinde solunum yollarını açan, Solunum yolarlında mukus salgısını azaltan, Mukus atılımını arttıran, Solunum yollarındaki iltihaplanmayı azaltan, Enfeksiyonlar ile savaşan ( antibiyotikler ) ilaçlar kullanılır.

4 Aşılar: KOAH hastalarının her türlü akciğer enfeksiyonundan korunması şarttır. Her akciğer enfeksiyonu zaten azalmış olan akciğer kapasitesine ciddi hasarlar verir ve hastanın nefes kapasitesini ciddi şekilde bozar. Her akciğer enfeksiyonu mutlaka kalıcı bir zarar verir. KOAH hastalarının Yıllık Grip aşılarını, Pnemokok zatüre aşılarını olması gerekir. Oksijen: Bu tedavilerin yeterli olmadığı durumlarda hastaya daha iyi nefes alabilmesi için ekstra oksijen verilir. Ekstra oksijen nefes almak için harcanan çabayı azaltarak kalp ve beyin fonksiyonlarını arttırır, yaşam kalitesini bir miktar düzeltir. Egzersiz: Özel egzersizler göğüs kaslarını güçlendirerek daha iyi nefes almayı sağlar. Böylece hastanın fiziksel kapasitesi ve yaşam kalitesi yükseltilir. Beslenme: KOAH hastalarında beslenme çok önemlidir: kilo almak akciğerin yükünü de arttıracağı için KOAH şikayetlerini arttırır, yaşam kalitesini bozar. Dengeli, az yağlı, bol lifli, sebze ve meyveden zengin beslenmek gerekir, Sık aralıklarla az yemek nefes almayı zorlamaz, öğünlerde fazla yemek nefes almayı zorlaştırır. Gaz yapan gıdalardan kaçınmak gerekir, gaz nefes almayı zorlaştırır, Bol su mukus salgısının atılması için gereklidir. Yaşam tarzı değişiklikleri: Yapılabildiği kadar fiziksel aktivite

5 yapılmalıdır, Şikayetlerin artması fiziksel kapasiteyi hızla düşürür, Anksiyete ve heyecandan uzak olmak gerekir: Anksiyete şikayetleri hızla alevlendirir, Cerrahi tedavi: Az bir hasta gurubu cerrahi tedaviden fayda görebilmektedir, KOAH dan korunma: Kronik Obstruktif Akciğer hastalıklarından korunmanın temel yolu akciğerlerimizi korumaktır. Sigara içmemek, Sigara içilen yerde durmamak, Kirli havaya maruz kalmamak, Kirli, tozlu, toksik, pis, gazlı havalarda çalışmak zorunda isek gerekli koruyucu maskeleri kullanmak, Zatüre aşıların yaptırmak ( pnemokok aşısı ), Yıllık Grip aşısını yaptırmak KOAH dan korunmanın temel yoludur. Referanslar: 1. American Lung Association 2. National Lung Health Education Program 3. The Canadian Lung Association 4. Health Canada 5. COPD fact sheet. American Lung Association website. at: nt.asp?ct= July 15, Eisner MD, Balmes J, Katz PP, et al. Lifetime environmental tobacco smoke exposure and the risk of chronic obstructive

6 pulmonary disease. Environmental Health: A Global Access Science Source. 2005;4:7. 7. It has a name: COPD. National Heart, Lung, and Blood Institute website. at: July 15, Spirometry. National Lung Health Education Program website. at: July 15, /4/2008 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : El Moussaoui R, Roede BM, Speelman P, Bresser P, Prins JM, Bossuyt PM. Abstract Short-course antibiotic treatment in acute exacerbations of chronic bronchitis and COPD: a meta-analysis of double-blind studies. Thorax. 2008;63: /6/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Poole P, Chacko E, Wood-Baker R, Cates CJ. Influenza vaccine for patients with chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane Database Syst Rev. 2009;(4):CD /14/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Donesky-Cuenco D, Nguyen HQ, Paul S, Carrieri-Kohlman V. Yoga therapy decreases dyspnea-related distress and improves functional performance in people with chronic obstructive pulmonary disease: a pilot study. J Altern Complement Med. 2009;15: ASTIM

7 Astım; Asthma; Asthma Bronchiale; Astım solunum yollarının alerjik hastalığıdır. Hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi, öksürük, çabuk yorulma şikayetleri ile seyreder. Sebebi ve risk faktörleri: Astım solunum yollarının iltihabi reaksiyonudur. Alerjiye, irritasyona, ilaca, kimyasal maddelere, dumana bağlı olabilir. astım sırasında bronşlarda kasılma, şişme, ödem, mukus birikmesi ve daralma olur. En sık rastlanan astım sebepleri: Ev tozu, Hayvan tüyleri, Hava değişimi ( en sık soğuk hava ), Kirli hava, Eğersiz, Küf, Polen, Solunun sisteminin iltihabi hastalıkları ve soğuk algınlığı, grip vb. Aşırı stres, Sigara dumanıdır. Hassas kişilerde aspirin astım ataklarını başlatabilir. Astım hastalarının çoğunda genetik yatkınlık vardır. Ailede genellikle egzama, saman nezlesi, gıda alerjisi vb. alerjik hastalar görülür. Astım atakları: Astım hastalığı ataklar şeklinde seyreder. Atakların süresi ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Ataklar dakikalar boyunca kısa süreli yada günler boyunca uzun süreli olabilir. Bazı ataklar çok şiddetli ve boğulmaya gidecek derecede tehlikeli olabilir. Bazı hastalarda ise ataklar solunun sıkıntısı nefes darlığı atakları şeklinde seyreder.

8 Astım şikayetleri: Öksürük ( genellikle kuru öksürük olur), Nefes darlığı, sık nefes alma, çabuk yorulma, Hırıltılı solunum, Ani başlar, Gece ve sabaha karşı şiddetlenir, Soğuk havada artar, kötüleşir, Egzersiz ile kötüleşir, Kendi kendine düzelir, Bronş açıcılar ile düzelir, Astım krizi sırasında aşağıdaki durumlar acil durum varlığını gösterir Yüz ve dudaklarda mavi mor renk Şuur bulanıklığı, sersemlik hali başlaması, Aşırı zorlu solunum, Nabzın çok yüksek olması, Nefes darlığı ile birlikte panik hali, Terleme. Ciddi astım ataklarında hastane bakımı gerekir. Astım alerji testleri: Alerji testleri astım sebebini ortaya koymak için yapılır. En sık karşılaşılan alerji sebepleri solunum alerji paneli adı altında beraber çalışılır. En sık görülen alerjik astım sebepleri: Ev tozu ve mite alerjisi, Hayvan tüyü alerjisi, Küf alerjisi, Polen alerjisidir. En sık görülen solunum irritan maddeleri ise : Sigara dumanı, Kirli hava, Egzoz ve baca dumanıdır.

9 Astımın şiddetini ölçmek için doktorlar aşağıdaki testleri değerlendirirler Arter kan gazı, Akciğer filmi, Kan eozinofil sayısı Kanda IgE miktarı, Akciğer fonksiyon testleri Astım tedavisi: Astım tedavisinin bir amacı alerjen ve astımı başlatan maddeden kaçınmak diğeri de astım ataklarını ilaçlar ile kontrol altına almaktır. Astım tedavisinde temel olarak iki ilaç kullanılır: Astım ataklarını önleyen ilaçlar, Astım ataklarını tedavi eden ilaçlar. Astım kontrol ilaçları atakları engellemeye çalışan ve her gün alınması gereken ilaçlardır. Bu amaçla en çok kullanılan ilaçlar İhalen steroidler, bronşlarda iltihap ve ödemi önler, Beta agonist ilaçlar (astım şikayetlerinin başlamasını engeller), Lökotrien inhibitörleri, Omalizumab, Kromolin sodyum, Aminofilin, teofilin dir. Astım ataklarını tedavi amacıyla Bronş açıcı ilaçlar, Steroid ilaçlar kullanılır. Astımın kalıcı tedavisi yoktur. Ancak tedavi ile uzun süreli şikayetsiz dönemler sağlanabilir. İyi bir tedavi ile astım hastaları hayatlarını normal şekilde yaşarlar.

10 Astımın yan etkileri Astımın yan etkileri bazen çok ağır ve şiddetli olur. Egzersiz kapasitesinde azalma, çabuk yorulma, gece şikayetlerine bağlı uykusuzluk ve uyku düzensizliği, uzun süren öksürük, sık akciğer iltihaplanması en sık görülen komplikasyonlardır. Aşağıdaki durumlarda doktorunuza başvurmalısınız: Normal dozda ilaçlara rağmen geçmeyen astım atağı, Tedaviye rağmen şikayetlerin giderek artması, Konuşurken nefes darlığı, Aşağıdaki durumlarda acil servise başvurmalısınız: Şuur bulanıklığı, uykuya meyil, Ağız etrafında dudaklarda mavi mor renk, morarma, Nefes darlığı ile birlikte panik hali, Şiddetli göğüs ağrısı. Astımdan korunma: Atakları başlatan maddeden, durumdan uzak kalmak en önemli adımdır. Ev tozu astımlarında halı, perde, pelüş oyuncak gibi toz barındıran eşyaların kaldırılması, Günlük elektrikli süpürge ile temizlik, elektrikli süpürge çalışırken hastanın ortamdan çıkarılması, Hayvan tüyü astımlarında evde kedi köpek beslenmemesi, beslenecek ise yaşam alanlarından özellikle yatak odasından uzak tutulması, Kuştüyü eşyaların kaldırılması, Aromasız kokusuz temizlik maddelerinin kullanılması, Evin küf üremeyecek kadar kuru olması, Evde böcek kontrolü, Evde sigara içilmemesi, Tozlu ortamlardan, nemli ortamlardan, buhar alanlarından, aşırı soğuk bölgelerden uzak durmak

11 astımdan korunmanın önemli adımlarıdır. Referanslar: 1. National Asthma Education and Prevention Program Expert Panel Report 3:Guidelines for the Diagnosis and Management of Asthma. Rockville, MD. National Heart, Lung, and Blood Institute, US Dept of Health and Human Services; NIH publication Wechsler ME. Managing asthma in primary care: putting new guideline recommendations into context. Mayo Clin Proc. 2009;84: [PubMed] 3. Fanta CH. Asthma. N Engl J Med. 2009;360: [PubMed ANEMİ (KANSIZLIK) Anemi çocuklarda büyüme gelişme geriliğinin en önemli sebeplerinden biridir. Öğrenme kabiliyetini düşüren zeka gelişimini yavaşlatan ve okul başarısını düşüren kansızlık basit kan testleriyle kolayca tespit edilebilen bir hastalıktır. ANEMİ (KANSIZLIK) NEDİR? Kansızlık özellikle büyüme, gelişme, zeka ve başarıyı olumsuz etkileyen bir sağlık sorunudur. Anemi kan hücrelerinin eksikliği sonucu oluşan kansızlık tablosudur. Kansızlık özellikle büyüme gelişme geriliği, öğrenme, zeka ve okul başarısında düşmeye neden olduğundan giderek büyüyen bir toplumsal sorun haline gelmektedir. Kansızlıktan en çok hamileler, bebekler, okul çağı çocukları ve gençler etkilenmektedir. Kansızlık birçok sebebe bağlı olabilir.

12 Ülkemizde en sık görülen kansızlık sebebi demir ve vitamin eksikliğidir. demir ve vitamin eksikliğinin ise en büyük sebebi dengesiz ve düzensiz beslenmedir. Kansızlık basit testlerle çok kolay ve hızlı tespit edilebilir. Doğumdan itibaren düzenli kan sayımı yapılması kansızlık ve kötü sonuçları önlemenin en temel yoludur. ANEMİ ŞİKAYETLERİ NELERDİR? Kansızlığın şiddetine ve süresine bağlı olarak çarpıntı, solukluk, çabuk yorulma, halsizlik, konsantrasyon azalması, baş ağrısı, nefes darlığı, uykuya meyil, baş dönmesi, çocuklarda huzursuzluk,iştahsızlık, okul başarısında düşme en sık görülen şikayetlerdir. Hamilelerde ve çocuklarda kansızlık büyüme ve gelişmeyi bozar. ANEMİ NASIL TESPİT EDİLİR? Anemi nedenleri basit kan testleriyle kolayca tespit edilebilir. Anemi tespit edilen hastalarda serum demiri, demir bağlama kapasitesi ve ferritin miktarına mutlaka bakılmalıdır. Şikayet olsun olmasın doğumdan itibaren yılda bir kan sayımı yapılması kansızlığı tespit etme ve önlemenin ilk adımıdır. Ayrıca halsizlik, yorgunluk, solukluk, çabuk yorulma, okul başarısında düşme, çarpıntı şikayetleri varsa mutlaka bir kan sayımı yapılmalıdır BNP

13 Pro- BNP; Brain natriutetic peptide test; N- terminal pro-bnp test; Kalp ve damarlar tarafından üretilen bir proteindir. Kalp yetmezliğinde kandaki miktarı artar. Kalp yetmezliği teşhisinin kolay, hızlı ve pratik bir yoludur. Kalp yetmezliği teşhisinde BNP ve Pro BNP testinin önemi gittikçe artmaktadır. Artık kalp yetmezliği teşhisi için efor testi EKG gibi birçok test yerine basit bir kan testi ile BNP tayini yeterli olmakta ve tanı koyabilmektedir. BNP, Pro-BNP, N terminal Pro BNP aynı amaçla kullanılan ve aynı proteini ölçen testlerdir. BNP testi ne için yapılır? Kalp yetmezliği bulguları var ise teşhis koymak amacıyla BNP testi yapılır. Kalp yetmezliğinde ayaklarda ödem, nefes darlığı, çabuk yorulma, karında şişme olabilir. Kalp yetmezliği şikayetleri birçok hastalıkla karışır. Karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları ve akciğer hastalıklarında da benzer şikayetler olur. BNP testi ile kısa sürede kalp yetmezliği teşhisi konur. Şikayetler kalp yetmezliğinden ise BNP test sonucu yükselir. Tedavi ile BNP değeri düşer. BNP için normal değerler: Erişkin BNP : < 100pg/dL altında olmalıdır. 100 ve üzeri kalp yetmezliği olarak kabul edilir. Kalp yetmezliği arttıkça BNP değeri de artar. Referanslar: 1. Redfield MM. Heart Failure with normal ejection fraction. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap Jessup M, Abraham WT, Casey DE, Feldman AM, Francis GS, Ganiats TG, et al focused update: ACCF/AHA Guidelines for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a

14 report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines: developed in collaboration with the International Society for Heart and Lung Transplantation. Circulation Apr 14;119(14): Lindenfeld J, Albert NM, Boehmer JP, et al. Executive Summary: HFSA 2010 Comprehensive Heart Failure Practice Guideline