YENİ GIDA YASASI VE 12.FASIL

Transkript

1 YENİ GIDA YASASI VE 12.FASIL PROF.DR.AZİZ EKŞİ ANKARA ÜNİ.GIDA MÜH.BÖLÜMÜ DÜNYA GIDA GÜNÜ SEMPOZYUMU 16 EKİM 2010

2 DÜNYA GIDA GÜNÜ 16 EKİM 1945, FAO nun kurulduğu gün FAO nun 1979 toplantısında dünya gıda günü olarak kabul ediliyor Öneri,Macaristan Tarım Bakanı Dr.Pal ROMANY den AMAÇ;yoksulluğa,yetersiz beslenmeye ve açlığa dikkatin çekilmesi

3 ÖNCE GIDA En iyisi, 1981 ve 1982 konu başlığı; food comes first BM KARARI: gıda insan yaşamının ve sağlığının önkoşuludur,temel insan gereksinimidir 96 DÜNYA GIDA ZİRVESİ: yeterli ve besleyici gıdaya ulaşma her insanın hakkıdır

4 HEDEF ve GERÇEK Açlık 840 milyon dolayında insanı ilgilendiriyor 2015 yılında yarıya indirgenmesi hedefleniyor 2009 da milyona çıkıyor Yarılanma belki 2030 da

5 GÜNEY/KIRSAL/KADIN

6 YETERSİZ BESLENME ASYA/PASİFİK %63 AFRİKA %26 KARAYİP %05 Y.DOĞU/K.AFRİKA %04 GELİŞMİŞ %02 AÇLIK: %16 ASYA, %33 AFRİKA

7 GIDA GÜVENCESİ Gıdaların bulunabilirliği ve ulaşılabilirliği ile ilgili(üretim, dağıtım,gelir düzeyi) Bir aile; fertleri aç değilse ve açlıktan ölüm korkusu yaşamıyorsa gıda güvencesinden söz edilmektir

8 EKSİK OLAN GIDA mı? T. MALTHUS 1798 de; nüfus artışının gıda üretimini aşacağını ve bir acı yaşanacağını öngörüyor 1YANLIŞ: 2. dünya savaşından sonra;dünya nüfusu 2 kat,gıda üretimi 3 kat artıyor. 1 DOĞRU:2010 da dünya nüfusunun 1/3 i gıda güvencesinden yoksun

9 MADALYONUN öteki yüzü 2006 da, aşırı kilolu insan sayısı yetersiz beslenen insan sayısını aştı(1.0/0.8 milyar) DÜNYADA,son 30 yılda ; - obezite %20 arttı - diyabet en az %25 arttı - yüksek tansiyon %25-50 arttı

10 GELECEĞEE ilişkin 2025 yılında dünya nüfusu ~8 MİLYAR olacak Dağılım değişmezse, gıda güvencesi için gıda üretiminin 2 kat artırılması gerekecek 2050 GG için gerekli artış: AFRİKA %300,G.AMERİKA %80, ASYA %70,K.AMERİKA %30.

11 Gıda güvencesi için 4 yol çiftçiye maksimum kazanç sağlanması (avrupa yaklaşımı) dağılımdaki eşitsizliğin dengelenmesi (gıda adaleti) üretimin yöre değiştirmesi (gıda hegemonyası) farklı gümrük bölgeleri (fiyatların korunması)

12 DÜNYA gıda ticareti TAHIL 6 firma %85 KAHVE 8 firma %60 ÇAY 7 firma %90 KAKAO 3 firma %83 MUZ 3 firma %80

13 ÇÖZÜM Gıda yetersizliği farklılıktan kaynaklanıyor,ekolojik farklılıkla başlayan ve teknolojik farklılıkla devam eden Çözüm de politikadan geçiyor HERKESE YETERİ KADAR gıda, ne eksik ne de fazla!..

14 yeni GIDA YASASI(5996) VE 12. FASIL

15 AB gıda tüzüğü 178/2002/EC AB GIDA TÜZÜĞÜ 852/2004/EC GIDA HİJYENİ 882/2004/EC GIDA /YEM YASASI VE HAYVAN SAĞLIĞI

16 AB GIDA TÜZÜĞÜ 178/02/EC HEDEF: insan yaşamı,sağlığı ve tüketici çıkarlarının(adil ticaret dahil) yüksek düzeyde korunması GENEL İLKELER: yasanın uyumlu olması gereken (yasa koyucular için) GENEL GEREKLİLİKLER: gıdanın uyumlu olması gereken (gıda işletmecisi için)

17 5 genel ilke GIDA yasasının uyması gereken: RİSK ANALİZİ İHTİYATLILIK TÜKETİCİ ÇIKARI SAYDAMLIK HIZLI UYARI

18 AB yolunda 35 BAŞLIK tan 12 incisi: gıda güvenliği,veterinerlik ve bitki sağlığı politikaları

19 AÇILIŞ için 6 kriter AB ile uyumlu GIDA/YEM ve VETERİNERLİK çerçeve mevzuatı GG,HS ve BS alanında AB ve UA ile uyumlaştırma stratejisi, hayvan kimliklendirme ve tescil sisteminin uygulanmaya başlaması yurtiçi hayvan hareketleri ve kesimlerin kontrolu hakkında ayrıntılı rapor TRAKYA nın OIE tarafından şaptan ari bölge olarak tanınması gıda işletmelerinin AB ye uyum açısından sınıflandırılması

20 5996 sayılı yasa(çerçeve) 13 HAZİRAN 2010 da yayımlandı Beklenmiyordu ama,12.fasil 30 HAZİRAN 2010 da açıldı dönem başkanı M. ANGEL MORATINOS un sürprizi diye tanımlandı

21 İLKELERE uyum 5 İLKE açısından 5996 sayılı yasa

22 1. RİSK ANALİZİ AB 178/2002: bilimsel kanıtlara dayanmalı;bağımsız,tarafsız ve saydam olmalı,rd açısından EFSA nın görüşü belirleyici TR 5996: ilke benimseniyor,rd bağımsız bir organa değil RD komisyonları(!)na bırakılıyor ve karar tavsiye niteliğinde (26/1,26/2) (-)

23 2.İHTİYATLILIK AB 178/2004: bilimsel belirsizlik devam ediyorsa olası etki sağlığa zararlı sayılmalı TR 5996:zararlı etki olasılığı varsa ve bilimsel belirsizlik devam ediyorsa, daha kapsamlı RD ye kadar üretimin ya da tüketimin engellenebilmesi (26/5) (-)

24 3.TÜKETİNİN KORUNMASI AB 178/2002: Tüketici taklitten, tağşişten,yanıltılmaktan ve aldatılmaktan korunmalı TR 5996:gıdalar sağlığa zararsız ve tüketime uygun olmalı(21/1), taklit ve tağşiş edilmiş olmamalı(24/4),bilgiler yanıltmamalı(24/3) (+)

25 4.SAYDAMLIK AB 178/2004: halka danışılmalı ve halk bilgilendirilmeli TR 5996: kontrol sonuçları uygun görüldüğünde açıklanmalı(31/6), riskin mahiyeti ve önlemler hakkında bilgi verilmeli(26/4) uygun görme belirsiz,halka danışma yok!.. (-)

26 5. HIZLI UYARI AB 178/2004: insan sağlığı için gıda/yem kaynaklı risk varsa üye ülke,ec ve EFSA arasında bildirim zorunluluğu TR 5996: insan,hayvan,bitki sağlığı ve gıda güvenliğini sağlamak için risk bildirim sistemi kurulması öngörülüyor (25/1) (+-)

27 GEREKLİLİKLERE uyum 4 GEREKLİLİK açısından 5996 sayılı yasa

28 1.GIDANIN ZARARSIZLIĞI AB 178/2004: Tüketime sunulan gıda sağlığa zararsız ve tüketime uygun olmalı TR 5996: GÜVENİLİR(!) olmayan gıdanın piyasaya arzının yasak olması((21/1) HACCP sistemi kurulma zorunluluğu(29/4) (+)

29 2.YAILTICI OLMAMA AB 178/2004: etiket,reklam ve tanıtma bilgileri tüketicide yanılgıya yol açmamalı TR 5996: etiket,reklam ve tanıtma bilgileri yanıltıcı olmamalı((24/3) (+)

30 3. İZLENEBİLİRLİK AB 178/2004: üretim,işleme ve dağıtım aşamasında bir-önceki ve bir-sonraki hakkında bilgi veren izlenebilirlik sistemi TR 5996: üretim,işleme ve dağıtım aşamasında gıda işletmecisi tarafından izlenebilirliğin sağlanması(24/1) izlenebilirliğin sağlanacağı etiketleme sistemi(24/2) (+-)

31 4. PİYASADAN ÇEKME AB 178/2004: gıda güvenliği gerekliliklerine aykırılık durumunda gıdanın, işletmeci tarafından piyasadan çekilme zorunluluğu TR 5996: mevzuata uygun olmayan gıdaların satışının durdurulma yetkisi ve işletmeci tarafından piyasadan toplanma zorunluluğu (23/1b) (+)

32 DİĞER: GIDA KODEKSİ RESMİ KONTROL

33 1. GIDA KODEKSİ gıda kodeksinin (yatay ve dikey düzenleme) hazırlanması öngörülüyor Bu görev UGK KOMİTESİ ne(+ alt komisyonlar) veriliyor UGKK belirsiz(kuruluş,sayı,süre vd) (-)

34 2. RESMİ KONTROL Kontrolun;uygun sıklıkta, tarafsız,şeffaf, mesleki gizlilik içinde gerçekleşmesi öngörülüyor(31/1) Kontrol görevlisinin de bağımsız,tarafsız ve dürüst olmasından söz ediliyor(31/3) FAKAT, özerk bir kontrol sisteminden (EN 45004,ISO 17020) söz edilmiyor!.. (-)

35 KAPANIŞ için 6 kriter Hayvanları kimliklendirme ve tescil için uyumlu(ab) ve işlevsel bir sistem uygulaması Hayvansal gıda işletmeleri için onaylı iyileştirme programı ve uygulanmaya başlanması(çiğ süt,tüberküloz,brusella) Hayvan hastalıklarının bildirimi ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesi

36 KAPANIŞ için 6 kriter TSE kontolu için etkili bir sistem oluşturulması AB hayvan sağlığı mevzuatının uygulanması(işletmeleri bilgilendirmesi ve uygulamaya hazırlanması) Resmi kontrol için AB ye tam uyumlu bir sistem oluşturulması(idari kapasite, altyapı,finans)

37 GIDA tüketimi kg/kişi.yıl GIDA TÜRKİYE AVRUPA DÜNYA tahıl baklagil sebze meyve süt et yumurta balık

38 GIDA KAYNAKLI tehlikeler ZOONOTİK ETKEN PATOJEN MİKOTOKSİN PESTİSİT KALINTISI HORMON KALINTISI METAL KONTMİNASYONU vd

39 GIDA GÜVENLİĞİ için gıda yasası ve kodeksi bilimsel,güncel,uyumlu - risk değerlendirme kurulu kontrol sistemi(akredite) analiz altyapısı(akredite) eğitim/yaptırım kamuya bilgi

40 UNUTMAYALIM!..