2012 KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU

Transkript

1 2012 KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ ANKARA S. MERT, Ş.DOLU

2 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI GİRİŞ TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ 2012 YILI SONUÇLARI TİCARETİN ÖNÜNDEKİ EN SORUNLU FAKTÖRLER BÖLGELERE GÖRE 2012 ETI SONUÇLARI BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER Asya ve Pasİfİk Bölgesİ AVRUPA VE KUZEY AMERİKA BÖLGESİ Latİn Amerika ve Karayİpler ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA SAHRA ALTI AFRİKA KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN DURUMU PAZARA ERİŞİM SINIR YÖNETİMİ ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI İŞ ÇEVRESİ

3 ŞEKİL LİSTESİ Şekil ve 2010 Karşılaştırmalı Endeks (ETI) Değerleri Şekil Ticaretin Kolaylaştırılması Alt Endeks Sıralamaları Şekil 3 İhracatın Önündeki En Sorunlu Faktörler Şekil 4 İthalatın Önündeki En Sorunlu Faktörler TABLO LİSTESİ Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2012) Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama) 2

4 YÖNETİCİ ÖZETİ Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu WEF tarafından ilk defa 2008 yılında yayınlandığından bu yana önemli bir referans kaynağı haline gelmiştir. Birçok ülkenin, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik çabaları için bir malzeme çantası olmuştur ve söz konusu rapor şirketlere yatırım kararlarında yardımcı olmaktadır. Rapor, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) vasıtasıyla dünya çapında üst düzey kamu ve özel diyalogların kurulması için temel oluşturmuştur. Bu sayede oluşan diyaloglar, bir ülkeye veya bölgeye özel ticaret engellerinin aşılmasına yönelik olarak hem hükümetler tarafından hem de özel sektör tarafından neler yapılabileceği, hangi adımların atılabileceği odağında gelişmektedir. Bu görüşmelerde, insanların ve eşyanın dolaşımında engelleri aşabilmek için açık sınırlar zihniyetini inşa edebilme düşüncesi, genel olarak en etkili yaklaşım olmuştur. Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşan ve aşağıda özetlenen 4 temel alt endeksten oluşmaktadır. 1. Pazara Erişim Alt Endeksi, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. Bu endeks iç ve dış pazarlara pazarlara erişim bileşeninden oluşmaktadır. 2. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, gümrük idarelerinin verimliliği, ithalat-ihracat işlemlerinin verimliliği ve sınır idarelerinin şeffaflığı bileşenlerinden oluşmaktadır. 3. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi, ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı bileşenlerinden oluşmaktadır. 3

5 4. İş Çevresi Alt Endeksi, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. İş Çevresi Alt Endeksi de düzenleyici çevre ve fiziksel güvenlik bileşenlerinden oluşmaktadır Yılı Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması raporunun kapsadığı ülke sayısı, bir önceki rapora 7 ülkenin daha eklenmesiyle 125 ten 132 ye yükselmiştir. Bir önceki raporda olduğu gibi 2012 Ticaretin kolaylaştırılması Endeksinde Singapur 1.sırada, Hong Kong 2. sırada yer almıştır. Bu iki ülke, serbest ticaret politikası, mükemmel altyapı, çok iyi işleyen bir sınır yönetimi, yatırım ve ticaret için elverişli bir iş çevresi ile endeksin tüm bileşenlerinde güçlü bir performans sergilemiştir. Yine bir önceki sıralamada olduğu gibi endeksteki başarılı performanslarıyla Danimarka 3., İsveç 4. sırada yer almış ve Yeni Zelanda yükselişini devam ettirerek 5. sıraya yükselmiştir Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik testinin gösterdiği gibi, söz konusu endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı bir gücü bulunmaktadır. Analiz göstermektedir ki, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde (ETI Score) kaydettiği %1 lik bir puan artışı, o ülkenin ihracatında gerçekleşen %1.7 lik bir artışa işaret etmektedir. İthalatçı ülkeler için bahsedilen bu etki daha fazla olup, endeksteki %1 lik bir puan artışı, ülkenin ithalatında %2.3 lük bir yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki birlikte değerlendirildiğinde ve diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin ortalama ETI skorunda %1 lik bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde %4 lük bir artışa işaret ettiği tahmin edilmektedir. Diğer taraftan, 2012 Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu, işletmelerin ihracat ve ithalat sırasında ulusal düzeyde karşılaştığı engellere ışık tutacak önemli bir yenilik getirmektedir. İşletme yöneticileri ile yapılan anketlere dayanan bu çalışma, ithalat açısından en büyük engelin yüksek gümrük maliyetlerine neden olan gümrük idaresi ile tarife engelleri ve tarife dışı engeller olduğunu, ihracatı kısıtlayan en önemli engellerin ise ilgili pazarları ve alıcıları tanıma güçlüğü ile ihracat finansmanının yetersizliği olduğunu göstermektedir. 4

6 Türkiye bir önceki raporda olduğu gibi 2012 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde de 62. sırada yer almıştır Raporuna göre Türkiye özetle; Pazara Erişim Alt Endeksinde bir önceki yıla göre dört sıra gerileyerek 51. sırada yer almıştır. Sınır Yönetimi Alt Endeksinde, bir önceki yıla göre 2 sıra gerileyerek 63. sırada yer almıştır. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde bir önceki yıla göre 10 sıra yükselerek 47. sırada yer almıştır. İş Çevresi Alt Endeksinde bir önceki yıla göre bir sıra yükselerek 86. sırada yer almıştır. Öte yandan rapora göre, Türkiye ticaretin kolaylaştırılmasının önemli kategorilerinde iyi bir performans göstermiştir. Tarımsal ürünlerdeki yüksek tarifelerin neden olduğu güçlükler ve toplam ithalatın oldukça sınırlı bir bölümüne (%24 üne) uygulansa da oldukça karışık bir tarife yapısının yanında, Türkiye nin nispeten açık bir ticaret politikasına ( bu alanda 37.sıra ) sahip olduğu belirtilmektedir. Rapora göre, Türkiye nin ihracatçıları yurtdışında oldukça yüksek tarifelerle karşılaşmasına rağmen, emsallerine göre nispeten daha yüksek bir tercih marjından yararlanmaktadırlar. Türkiye nin ticaretin kolaylaştırılmasında iyi bir pozisyon almasındaki diğer etkenler, özellikle hava ve kara taşımacılığında oldukça geniş ve tatmin edici düzeyde olan ulaşım altyapısı ve sevkiyatların düzenli, makul bedel ile zamanında yapılmasını sağlayan lojistik hizmetleri olarak belirtilmektedir. Diğer taraftan raporda, Türkiye de ticaretin kolaylaştırılması için gümrük işlemlerinin getirdiği yükün azaltılması (bu alanda 90.sıra) ve sınırlarda şeffaflığının artırılması (bu alanda 86.sıra) yönünde reformlar yapılmasının gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca bir bölümü terörizm kaynaklı olarak fiziksel güvenlik unsurunun düşen görünümünün Türkiye için dezavantaj oluşturduğuna yer verilmektedir. 5

7 1. KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI GİRİŞ Uluslararası ticaretin gündemi son birkaç yılda birçok kayma yaşamıştır. Küresel ticaretin 2008 deki ani düşüşünden sonra uluslararası ticaret, gelişmekte olan piyasalar sayesinde ve bu piyasalar içinde diğer ekonomilere göre daha hızlı canlanmıştır. Aynı zamanda 2011 de Japonya da yaşanan tsunami gibi olaylar, arz zincirinin devam eden uluslararası parçalanmasını pekiştirmiştir. Doha Kalkınma Gündemi de çıkmazda olduğundan söz konusu gelişmeler, ülkelerin ticaretin kolaylaştırılması yönünde alabileceği pratik önlemlerin önemini daha da artırmaktadır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu ilk defa 2008 yılında yayınlandığından bu yana önemli bir referans kaynağı haline gelmiştir. Birçok ülkenin, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik çabaları için bir malzeme çantası olmuştur ve şirketlere yatırım kararlarında yardımcı olmaktadır. Rapor Dünya Ekonomik Forumu vasıtasıyla dünya çapında üst düzey kamu ve özel diyalogların kurulması için temel oluşturmuştur. Bu diyaloglar, bir ülkeye veya bölgeye özel ticaret engellerinin aşılmasına yönelik olarak hem hükümetler kanadından hem de özel sektör kanadından neler yapılabileceği, hangi adımların atılabileceği odağında gelişmektedir. Bu görüşmelerde, insanların ve eşyanın dolaşımında engelleri aşabilmek için açık sınırlar zihniyetini inşa edebilme düşüncesi, genel olarak en etkili yaklaşım olmuştur. Bu yönde atılacak adımlara yardımcı olmak amacıyla bu yılki rapor, her ülke için ayrı ayrı olmak üzere, ithalat ve ihracatta en sorunlu olarak görülen alanlar için doğrudan önlemler dizisi ortaya koyma uygulamasını başlatmıştır. İşletme yöneticileri ile yapılan anketlere dayanan bu çalışma, ithalat açısından en büyük engelin yüksek gümrük maliyetlerine neden olan gümrük idaresi ile tarife engelleri ve tarife dışı engeller olduğunu, ihracatı kısıtlayan en önemli engellerin ise ilgili pazarları ve alıcıları tanıma güçlüğü ile ihracat finansmanının yetersizliği olduğunu göstermektedir. 6

8 1.2. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, Dünya Ekonomik Forumunun Ulaşım Sanayi Ortaklığı Programı çerçevesinde geliştirilmiş ve ilk kez 2008 yılında yayımlanmıştır. Bu süreçte bir dizi kuruluş (the Global Express Association (GEA), the International Air Transport Association (IATA), the International Trade Centre (ITC), the United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), the World Bank, Dünya Gümrük Örgütü (WCO) ve Dünya Ticaret Örgütü) ile işbirliği ve bilgi paylaşımı yapılmıştır. Ayrıca Dünya Ekonomik Forumunun anılan programının bir parçası olan birçok şirketten de önemli bilgiler alınmıştır. Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır. 1. Pazara Erişim Alt Endeksi, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. 2. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. 3. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. 4. İş Çevresi Alt Endeksi, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. Bu dört alt endeksin her biri, ticareti kolaylaştırıcı bir dizi bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler aşağıdaki gibi belirlenmiştir. İç ve Dış Pazara Erişim Gümrük İdarelerinin Verimliliği 7

9 İthalat- İhracat İşlemlerinin Verimliliği Sınır İdarelerinin Şeffaflığı Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı Düzenleyici Çevre Fiziksel Güvenlik İç ve Dış Pazarlara Erişim Bileşeni, bir ülke piyasasının koruma düzeyini, ticaret rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda karşılaştığı koruma düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat malları üzerinde uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff measures) değil, aynı zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı, tarifelerin çeşitliliği (the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of tarif peaks), farklı tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin (specific tariffs) payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler açısından ele alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan hedef pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır. Gümrük İdarelerinin Verimliliği Bileşeni, gümrük otoritelerince ve ilgili diğer idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir. İthalat-ihracat İşlemlerinin Verimliliği Bileşeni, gümrük idaresi kapsamının üstüne çıkarak, gümrüklerce ve ilgili sınır kontrol idarelerince yapılan kontrol işlemlerinin etkililiğini ve verimliliğini, ithalat ve ihracat işlemleri için gereken belge ve gün sayısını, ithalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ortaya çıkan toplam maliyeti (vergi ve tarifelerin dışında) ölçer. Sınır İdaresinin Şeffaflığı Bileşeni, ithalat ve ihracatla ilgili olarak, her bir ülkede görülen yolsuzluk düzeyini ve kayıtdışı ödemelerin veya rüşvetin yaygınlığını değerlendirmektedir. Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni, havalimanı yoğunluğu, karayollarının yüzdesi, nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir 8

10 ülkede taşıma yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve havayolu, karayolu, denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının kalitesini ele almaktadır. Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni, liner taşımacılık şirketlerinin sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği (the ability to track and trace international shipments) dahil, sevkiyatlar için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış noktasına zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin yetkinliği hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz etmektedir. Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla ilişkili sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı Bileşeni, her bir ülkede cep telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır. Düzenleyici Çevre Bileşeni, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete elverişlilik düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi ticaret yapan şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma açıklık, ülkedeki politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi, sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok taraflı anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer almaktadır. Fiziksel Güvenlik Bileşeni, hem genel suç/şiddet anlamında, hem de terör tehdidi anlamında ülkelerdeki şiddet seviyesi ile kanun ve düzeni uygulama gücü kapsamında emniyet hizmetlerinin güvenilirliğini ölçmektedir. Güvenlik çevresi, eşyanın bir sorun yaşanmadan olmadan varış noktasına sevkiyatı konusunda büyük önem arz etmektedir. Bahsedilen tüm bileşenler bir dizi değişkenden oluşmakta ve kullanılan veri seti, sayısal veriler ile anket verilerini içermektedir. Sayısal veriler uluslararası kuruluşlar (ITC, UNCTAD, World Bank, WTO gibi) ve halka açık kaynaklardan, anket verileri ise her yıl 9

11 Dünya Ekonomik Forumunca belirlenen ve bu araştırma kapsamındaki ülkelerin üst düzey iş çevreleriyle yapılan anketlerden elde edilmiştir. Çalışmada incelenen 9 bileşen 4 er alt endeks halinde gruplandırılmıştır. Her ülke için toplam skor, alt endekslerin ağırlıklandırılmamış ortalamasının (unweighted average) alınması ile hesaplanmıştır. Öte yandan, 2009 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik testinin gösterdiği gibi, bu endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı bir gücü bulunmaktadır. Analiz göstermektedir ki, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde (ETI Score) kaydettiği %1 lik bir puan artışı, o ülkenin ihracatında gerçekleşen %1.7 lik bir artışa işaret etmektedir. İthalatçı ülkeler için bahsedilen bu etki daha fazla olup, endeksteki %1 lik bir puan artışı, ülkenin ithalatında %2.3 lük bir yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki birlikte değerlendirildiğinde ve diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin ortalama ETI skorunda %1 lik bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde %4 lük bir artışa işaret ettiği tahmin edilmektedir TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ 2012 YILI SONUÇLARI 2012 Yılı Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması raporunun kapsadığı ülke sayısı, bir önceki rapora 7 ülkenin (İran, Angola, Lübnan, Moldova, Haiti, Ruanda ve Yemen) daha eklenmesiyle 125 ten 132 ye yükselmiştir yılı raporu bir önceki rapora (2010 Raporu) göre küçük değişiklikler ihtiva etmektedir. Birinci bileşende, sadece 61 ülke için güncel bilgi olduğundan dolayı tarife dışı engeller göstergesi Endeks hesaplanmasından çıkarılmıştır. Raporda bu hususa ilişkin daha geniş bilgi edinildiğinde göstergenin yeniden ekleneceği bildirilmektedir. Raporda 2010 yılı raporundan da anılan göstergenin çıkarılmış hali ile 2012 yılı karşılaştırması ek olarak yer almıştır. Çalışmaya eklenen araştırma sonuçlarına dayanarak 8. bileşende ticaret finansmanına erişim bileşeni (access to trade finance) eklenmiştir. Sermaye kontrolünün düzeyini ölçen değişken kaldırılmıştır. Bileşen 7 deki sabit telefon hatları göstergesi kaldırılmış ve bu bileşene internet kullanıcılarının sayısı eklenmiştir. 10

12 Şekil ve 2010 Karşılaştırmalı Endeks (ETI) Değerleri 11

13 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinin (ETI) 2010 ve 2012 sonuçları Şekil 1 de karşılaştırılmalı olarak görülmektedir. Görüldüğü gibi 2012 sonuçlarında önde gelen ilk 10 ülke bir önceki raporda yer alan ülkelerle büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Listede önde gelen ülkeler yerli pazarları dar olan ticaretin kilit rol üstlendiği açık ekonomilerdir. Bir önceki raporda olduğu gibi 2012 Ticaretin kolaylaştırılması Endeksinde Singapur 1.sırada, Hong Kong 2. sırada yer almıştır. Bu iki ülke, serbest ticaret politikası, mükemmel altyapı, çok iyi işleyen bir sınır yönetimi, yatırım ve ticaret için elverişli bir iş çevresi ile endeksin tüm bileşenlerinde güçlü bir performans sergilemiştir. Yine bir önceki sıralamada olduğu gibi endeksteki başarılı performanslarıyla Danimarka 3., İsveç 4. sırada yer almış ve Yeni Zelanda yükselişini devam ettirerek 5. sıraya yükselmiştir. Türkiye bir önceki raporda olduğu gibi 2012 Endeksinde de 62. sırada yer almıştır. 12

14 Şekil Ticaretin Kolaylaştırılması Alt Endeks Sıralamaları 13

15 14

16 1.4. TİCARETİN ÖNÜNDEKİ EN SORUNLU FAKTÖRLER 2012 Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Raporu, işletmelerin ihracat ve ithalat sırasında ulusal düzeyde karşılaştığı engellere ışık tutacak önemli bir yenilik getirmektedir. İşletme yöneticileri ile yapılan anketlere dayanan bu çalışmada, ihracat ve ithalatı etkileyen en önemli faktörler üzerinden ilgililere çeşitli sorular sorulmuştur. Şekil 3 te görüldüğü gibi ihracatın artırılmasının önündeki en önemli darboğaz ilgili pazarları ve alıcıları tanıma güçlüğüdür. Bu sorunun ardından ihracat finansmanının yetersizliği faktörü gelmektedir. Taşıma maliyetleri, yolsuzluk, maliyetli gümrük işlemleri ise bu sorunlara göre çok daha sonra gelmektedir. İthalat alanında ise tarife engelleri ve tarife dışı engeller ile yüksek gümrük maliyetlerine neden olan gümrük işlemleri, ithalatın önündeki en önemli engeller olarak ortaya çıkmaktadır (Şekil 4). Uluslararası taşımacılık maliyetleri, bu alanda üçüncü sorunlu faktör olarak görünmektedir. Bu sonuçlar hem ikili ve çoklu düzeyde ticaretin kolaylaştırılmasının hem de hükümetlerin kendi sahası içinde ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik pratik önlemler almasının önemini ortaya koymaktadır. Şekil 3 İhracatın Önündeki En Sorunlu Faktörler 15

17 Şekil 4 İthalatın Önündeki En Sorunlu Faktörler 2. BÖLGELERE GÖRE 2012 ETI SONUÇLARI 2.1. BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER ASYA VE PASİFİK BÖLGESİ Raporda Asya ve Pasifik bölgesinin dünya çapında en hızlı büyüyen ve en büyük ekonomilere ev sahipliği yaptığı, bölgede yer alan ülkelerin çoğunun, ticaretin nimetlerinden üst düzeyde yararlandığı ve ticareti büyüme stratejilerinin merkezine koyduğu belirtilmektedir. Ticaretin Kolaylaştırılması Skoru, bölgenin önde gelen ülkelerinden Singapur, Hong Kong ve Yeni Zelanda ile bölgenin diğer ülkeleri arasında büyük bir fark olduğunu göstermektedir. Bu durum Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi nin sonuçlarının da yansıttığı gibi ilk 20 dışında kalan bölge ülkelerinin henüz ticaretin sunduğu imkânlardan yeterince faydalanamadığını ortaya koymaktadır AVRUPA VE KUZEY AMERİKA BÖLGESİ Avrupa Birliği ne üye olan çok sayıda ülke, gelişmiş altyapı ve ulaştırma hizmetleri ve etkili sınır yönetimleri ile ETI sonuçlarında ilk 20 arasında yer almaktadır. Fakat raporda bu ülkelerin ticaret performanslarının, AB ortak ticaret politikası ile sınırlı bulunduğu ifade edilmektedir. 16

18 Amerika Birleşik Devletleri, bozulan altyapı ve iş çevresinin elverişsizliği nedeniyle bu yılki sıralamada 23. olarak düşüş trendini sürdürmüştür. Rusya 2012 sıralamasında 112. olarak, Brezilya, Çin ve Hindistan gibi diğer büyük gelişmekte olan ekonomilerin gerisinde kalmıştır. Öte yandan Türkiye, bir önceki raporda da olduğu gibi genel skorda 62. olmuştur. Rapora göre, Türkiye ticaretin kolaylaştırılmasının önemli kategorilerinde oldukça iyi performans göstermiştir. Tarımsal ürünlerdeki yüksek tarifelerin neden olduğu güçlükler ve toplam ithalatın oldukça sınırlı bir bölümüne (%24 üne) uygulansa da oldukça karışık bir tarife yapısının yanında, Türkiye nin nispeten açık bir ticaret politikasına ( bu alanda 37.sıra ) sahip olduğu belirtilmektedir. Rapora göre, Türkiye nin ihracatçıları yurtdışında oldukça yüksek tarifelerle (116.) karşılaşmasına rağmen, emsallerine göre nispeten daha yüksek bir tercih marjından yararlanmaktadırlar. Türkiye nin ticaretin kolaylaştırılmasında iyi bir pozisyon almasındaki diğer etkenler, özellikle hava ve kara taşımacılığında oldukça geniş ve tatmin edici düzeyde olan ulaşım altyapısı ve sevkiyatların düzenli, makul bedel ile zamanında yapılmasını sağlayan lojistik hizmetleri olarak belirtilmektedir. Diğer taraftan raporda, Türkiye de ticaretin kolaylaştırılması için gümrük işlemlerinin getirdiği yükün azaltılması (bu alanda 90.sıra) ve sınırlarda şeffaflığının artırılması (bu alanda 86.sıra) yönünde reformlar yapılmasının gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca bir bölümü terörizm kaynaklı olan düşük ve kötüye giden fiziksel güvenlik unsurunun Türkiye için dezavantaj oluşturduğuna yer verilmektedir LATİN AMERIKA VE KARAYİPLER Latin Amerika ve Karayipler de yer alan ülkelerin ortalama performanslarına bakıldığında, buradaki ülkelerin çoğunun ETI sıralamasında ortalarda yer aldığı görülmektedir. Bu raporun daha önceki basımlarında da vurgulandığı üzere, bölgenin yerli ve yabancı pazarlara erişimdeki üstün performansı bu bölgedeki ülkelerin en temel gücünü oluşturmaya devam etmektedir. Ancak özellikle ihracat ve ithalat yapan şirketlere yüksek maliyet getiren yolsuzluk ve fiziksel güvenlik eksikliği anlamında iş çevresinin geliştirilmesine ihtiyaç olduğu belirtilmektedir. bölge ülkelerinden Şili 17

19 sıralamada 14., Kosta Rika 43. olarak iyi bir performans göstermişlerdir. Bölgenin daha büyük ekonomilerinden Meksika 65., Brezilya ise 84. sırada yer almışlardır ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesi ticaretin kolaylaştırılması konusunda yüksek seviyede çeşitlilik gösteren bir bölgedir. Örneğin Birleşik Arap Emirlikleri sıralamada ilk 20 arasına girerken Cezayir en alt sıralarda (120.) yer almaktadır. Rapora göre Suudi Arabistan (27.) gibi birçok Körfez ülkesi açık ekonomi politikaları, etkili sınır yönetimi ve gelişmiş altyapıları ile ticarete uygun bir çevreye sahiptir. Kuzey Afrika ülkelerinin ise ekonomi politikası ve iş çevresi anlamında altyapılarını geliştirmelerine ihtiyaç vardır SAHRA ALTI AFRİKA Sahra Altı Afrika ülkeleri farklı seviyelerde ticarete olanak tanımaktadırlar ve son yıllardaki ticaretin serbestleştirilmesi çabaları bölgenin bütün olarak ticaret performansını arttırmak için yeterli olmamıştır. Raporda çoğu Afrika ülkesinin ticareti serbestleştirdiğini ve bu sayede hedef pazarlarda tanınan tercihlerden yararlandığını fakat ticaretin kolaylaştırılmasındaki temel yeniliklerin henüz başarılamadığı belirtilmektedir. Sonuç olarak, Afrika hala diğer bölgelere nazaran ticaret yapmakta daha maliyetli bir bölge durumundadır. 3. KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE NİN DURUMU 3.1. PAZARA ERİŞİM Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2012 Raporuna göre, Türkiye Pazara Erişim Alt Endeksinde 2012 yılında, bir önceki yıla göre dört sıra gerileyerek 4,2 puanla 132 ülke arasında 51 inci sırada yer almıştır. Bu sıralamayı belirleyen faktörlere bakıldığında, ithal ürünlere uygulanan tarife oranlarının, bu tarifelerin karmaşıklığının, hedef pazarlarda karşılaşılan tarife oranlarının ve hedef pazarlarda tercih marjının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payıyla (%76,2) ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. 18

20 Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 TÜRKİYE 2009 SİNGAPUR 2012 ALMANYA 2012 GÜRCİSTAN 2012 POLONYA 2012 GÜNEY KORE 2012 MALEZYA 2012 PAZARA ERİŞİM Tarife Oranı Tarife Dışı Önlemler n/a n/a n/a 38 n/a 2 -Tarifelerin Karmaşıklığı Tarife Dağılımı Tarife Pikleri Spesifik Tarifeler Farklı Tarifeler Gümrüksüz İthalatların Payı Hedef Pazarlarda Karşılaşılan Tarife Hedef Pazarlarda Tercih Marjı Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2012, 2010 Tarife oranı alt göstergesine bakıldığında, Singapur, Almanya ve Polonya nın bu alt göstergede ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır yılında Türkiye de ithalat işlemlerinde uygulanan ortalama tarife oranı %5,1 (2010 yılında %4,7, 2009 yılında %3,8 dir.) iken bu oran Singapur da %0, Almanya ve Polonya da %0,9 dur. Genel sıralamada ülkemizden üst sıralarda bulunan Güney Kore de tarife oranı %8,5, Malezya da ise %6 dır. Tarifelerin karmaşıklığı alt göstergesinde yer alan öğelere bakıldığında ise örneğin farklı tarifeler ögesinde 2010 yılında ithalatta bir ülkeye uyguladığımız 237 iken (2010 da 222 idi.) çeşit farklı tarife söz konusu iken Singapur da bu sayı 7 dir. Gümrüksüz ithalatların payı alt göstergesine bakıldığında, Türkiye nin bu alt göstergede 132 ülke arasında 25 inci sırada yer aldığı, ancak 2010 yılına göre 2 sıra gerilediği dikkat çekmektedir yılında gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payı %76,1 (2009 da %85,1 idi.) iken bu oran 2012 yılında %76,2 olmuştur. Singapur da ise ithalat işlemlerinin tamamından hiç gümrük vergisi alınmamış, Gürcistan da ise tüm ithalatın %91,7 si (2010 yılında %95,7 si idi.) gümrüksüz gerçekleştirilmiştir. 19

21 Hedef pazarlarda karşılaşılan tarife alt göstergesinde Türkiye nin oldukça gerilerde kaldığı izlenmektedir. Türk ihracatçıları hedef pazarlarda ortalama %5,9 (2010 yılında %5,8) tarife oranı ile karşılaşırken Singapurlu ihracatçılar %4,3, Malezyalılar ise %4,7 tarife ile karşılaşmaktadırlar. Hedef pazarlarda tercih marjı alt göstergesine bakıldığında ise bu alt göstergede Türkiye nin Singapur, Almanya, Polonya, Malezya ve G.Kore nin önünde olduğu izlenmektedir. Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2012) Türkiye 2012 Türkiye 2010 Singapur Almanya Gürcistan Polonya G.Kore Malezya Tarife Oranı (%) 5,1 4, ,9 1 0,9 8,5 6,0 Tarife Dışı Önlemler (endeks 0-100) Tarifelerin Karmaşıklığı (endeks 1-7) Gümrüksüz İthalatların Payı (%) Hedef Pazarlarda Karşılaşılan Tarife (%) Hedef Pazarlarda Tercih Marjı (endeks 0-100) n/a n/a 29,1 69,8 n/a 70,1 n/a 16,6 4,5 4,8 6,9 3 4,7 3,0 4,9 4,4 76,2 76, ,6 91,7 64,6 46,1 78,2 5,9 5,8 4,3 5,7 5,5 5,7 5,7 4,7 36,2 34,2 22,2 9,7 44,6 9,7 5,6 17,2 Kaynak: The Global Enabling Trade Report SINIR YÖNETİMİ Sınır Yönetimi Alt Endeksi nde Türkiye 2012 yılında, bir önceki yıla göre 2 sıra gerileyerek 4,1 puanla 63 üncü sırada yer almıştır. Bilindiği üzere Sınır Yönetimi Alt Endeksi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar gümrük idaresinin verimliliği, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği ve gümrük idaresinin şeffaflığı dır. Buna göre Türkiye 2012 yılında gümrük idaresinin verimliliği bileşeninde puanını 3,9 dan 4,1 e yükselterek 68 inci sırada, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeninde 4,8 puanla 60 ncı ve sınır idaresinin şeffaflığı bileşeninde 3,5 puandan 3,3 puana gerileyerek 68 inci sırada yer almıştır. 20

22 Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, gümrük işlemlerinin getirdiği yükün, ithalat ve ihracatta gerekli belge sayısının ve ithalat ve ihracatta yapılan düzensiz (belgesiz) ödemelerin ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken sınır geçişlerinde yapılan kontrol işlemlerinin verimliliğinin, ithalatta geçen sürenin, ithalatın maliyeti ile yolsuzluk algısının ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 TÜRKİYE 2009 SİNGAPUR 2012 ALMANYA 2012 GÜRCİSTAN 2012 POLONYA 2012 GÜNEY KORE 2012 MALEZYA 2012 SINIR YÖNETİMİ Gümrük İdaresinin Verimliliği Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük Gümrük Hizmetleri Endeksi İthalat ve İhracat İşlemlerinin Verimliliği --Kontrol İşlemlerinin Verimliliği İthalatta geçen süre İthalat için gerekli belgeler İthalatın maliyeti İhracatta geçen süre İhracat için gerekli belgeler İhracatın maliyeti Sınır İdaresinin Şeffaflığı İhracat ve İthalatta Yapılan Usulsüz Ödemeler(Rüşvet) --Yolsuzluk Algısı Endeksi Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2012,

23 Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük alt göstergesine bakıldığında, Singapur un bu alt göstergede ilk sırada yer aldığı göze çarpmaktadır. Bu alt göstergedeki sıralama oluşturulurken Ülkenizde gümrük işlemlerinin verimlilik düzeyini nasıl değerlendirirsiniz? sorusu sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1 den 7 ye kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan son derece verimsiz, 7 puan çok verimli anlamına gelmektedir.) 2012 yılında Türkiye bu alt göstergede bir önceki yıla göre puanını 0,3 yükselterek 3,7 puan almış ve verimlilik düzeyi orta olarak değerlendirilmiştir. Singapur ise 6,2 (2010 yılında 6,4 almıştı.) puan almıştır. Gümrük Hizmetleri alt göstergesine bakıldığında, Singapur un bu alt göstergede geçen yıl olduğu gibi tam puan alarak ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Gümrük Hizmetlerinde sıralama, gümrük idaresi ve ilgili kuruluşlar tarafından sunulan hizmetlerin farklı yönlerini yakalayan Global Express Derneği nin 15 farklı soru içeren anketine dayandırılmıştır. Söz konusu anket, eşyanın elektronik veri değişim sistemleri kullanılarak gümrüklemesinin yapılması, gümrük çalışma saatleri, çalışma saatlerinin dış ticaret erbabının ihtiyaçlarına göre ayarlanıp ayarlanmadığı, normal çalışma saatlerinde alınan hizmet için ödenen ücret, risk analizine dayalı fiziksel kontrol mekanizmaları, muayene işlemleri ve bu işlemlerin çabukluğu ve düşük değerli gönderiler için vergilerden muafiyetler gibi hizmetleri içermektedir yılında Türkiye bu alt göstergede 2010 yılında olduğu gibi 7,5 puan almış ve gümrük hizmetleri ortanın üzeri olarak değerlendirilmiştir. Kontrol işlemlerinin verimliliği alt göstergesinde yine Singapur ve Almanya nın üst sıralarda yer aldığı gözlenmektedir. Bu alt göstergede, gümrük işlemleri ve sınırda görevli diğer kuruluşların yaptığı işlemlere yer verilmiştir. Lojistik Performans Endeksi anketine katılanlara uluslar arası lojistik alanındaki deneyimleri doğrultusunda çalıştıkları ülkedeki kontrol işlemlerinin verimliliği sorulmuş ve 1 den 5 e kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan son derece verimsiz, 5 puan çok verimli anlamına gelmektedir.) 2012 yılında Türkiye bu alt göstergede 2010 yılına göre 13 sıra yükselmiş ve 3,2 puan alarak verimlilik düzeyi ortanın üstü olarak değerlendirilmiştir. Singapur 4,1 ve Almanya ise 3,9 puan alarak kontrol işlemlerinde verimli olarak değerlendirilmişlerdir. 22

24 Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi Türkiye 2012 Türkiye 2010 Singa pur Alman ya Gürcis tan Polon ya G.Ko re Malez ya ,2 4,7 4,9 4,4 4,4 5,0 Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük(endeks 1-7) Gümrük Hizmetleri Endeksi (endeks 0-12) Kontrol İşlemlerinin Verimliliği (endeks 1-5) ,6 9 7,5 9,5 6, ,1 3,9 2,9 3,3 3,4 3,3 İthalatta geçen süre(gün) İthalat için gerekli belgeler (sayı) İthalatın maliyeti (konteyner başına dolar) İhracatta geçen süre(gün) İhracat için gerekli belgeler (sayı) İhracatın maliyeti (konteyner başına dolar) İhracat ve İthalatta Yapılan Usulsüz Ödemeler(endeks 1-7) Yolsuzluk Algısı Endeksi (endeks 0-10) Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2012, ,6 5,4 5,5 4,8 4,5 4, ,2 8 4,1 5,5 5,4 4,3 İthalatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur un ilk sırada yer aldığı, Almanya nın da ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ithalat işleminin başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır yılında Türkiye de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 15 gün iken Singapur da bu süre 4 (2010 yılında 3 gün idi.), Almanya da 7, Güney Kore de 7 ve Gürcistan da 13 gündür. Polonya bu alt göstergede ülkemizden kötü durumdadır. İthalat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore nin 132 ülke içerisinde 3 üncü sırada yer aldığı gözlenmiştir. Bu alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi, gümrükleme dokümanları, liman belgeleri, ithalat lisansları gibi ithalat için gerekli tüm belgeleri kaspamaktadır. Türkiye de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için gereken belge sayısı 8 iken Güney Kore de bu sayı 3, Singapur ve Gürcistan da 4, Almanya ve Polonya da 5 tir. İthalatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Malezya ve Singapur un ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri, 23

25 gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir yılında Türkiye de bir konteyner eşyanın ithali için 1063 USD maliyet oluşmakta iken Singapur da bir konteyner eşyanın ithali için 439 USD, Malezya da ise 435 USD ödenmektedir. İhracatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur un ilk sırada yer aldığı, Almanya ve Güney Kore nin ise ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ihracat işleminin başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır yılında Türkiye de bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 14 gün iken Singapur da bu süre 5, Almanya da 7, Güney Kore de 7 ve Gürcistan da 10 gündür. Polonya ve Malezya bu alt göstergede ülkemizden kötü durumdadır. İhracat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore nin 132 ülke içerisinde 2 nci sırada, Singapur, Almanya ve Gürcistan ın de ön sıralarda yer aldığı gözlenmiştir. Bu alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi, gümrükleme dokümanları, liman belgeleri, izin belgeleri gibi ihracat için gerekli tüm belgeleri kapsamaktadır. Türkiye de bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için gereken belge sayısı 7 iken Güney Kore de bu sayı 3, Singapur, Almanya ve Gürcistan da 4 tür. İhracatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Malezya ve Singapur un ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri, gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir yılında Türkiye de bir konteyner eşyanın ihracı için 990 USD maliyet oluşmakta iken Malezya da bir konteyner eşyanın ihracı için 450 USD, Singapur da 456 USD ödenmektedir. İthalat ve ihracatta yapılan usulsüz ödemeler alt göstergesine bakıldığında, Singapur un bu alt göstergede 132 ülke arasında 2 nci sırada yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergedeki sıralama oluşturulurken Ülkenizde firmaların ithalat ve ihracatla ilgili belgesiz veya rüşvet niteliğinde ödeme yapması ne kadar yaygındır? sorusu sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1 den 7 ye kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan yaygın, 7 puan asla olmaz anlamına gelmektedir.) 2012 yılında Türkiye bu alt göstergede 2010 yılına göre 8 sıra gerileyerek 86 ıncı sırada yer almış ve 3,1 puan (

26 yılında puanı 3,4 idi.) almıştır. Singapur 6,6, Almanya ise 5,4 puan almıştır. Türkiye karşılaştırılan ülkeler içerisinde en kötü durumdadır. Yolsuzluk algısı endeksinde ise yine Singapur un ön sıralarda olduğu izlenmektedir. Bu endeks hazırlanırken iş çevreleri ve ülke analistlerinin kamu sektöründeki yolsuzluk algıları dikkate alınmıştır. Anketi cevaplayanlar 0 dan 10 a kadar puan vermişlerdir. (0 puan yüksek, 10 puan düşük anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye yolsuzluk algısı alt göstergesinde 4,2 puan (2010 yılında puanı 4,4 idi.) almıştır. Bu iş çevrelerinin kamu kesimindeki yolsuzluk algısının ortanın üzerinde olduğunu göstermektedir. Bu puan Singapur da 9,2 (iş çevreleri kamu kesiminde yolsuzluğun neredeyse hiç yapılmadığını söylemişlerdir.), Almanya da 8 olarak gerçekleşmiştir ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2012 Raporuna göre, Türkiye Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde bir önceki yıla göre 10 sıra yükselerek 4,3 puanla (bir önceki yıl puanı 3,9 idi.) 132 ülke arasında 47 nci sırada yer almıştır. Ulaşım ve İletişim Alt Endeksi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar ulaşım alt yapısının mevcudiyeti ve kalitesi, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi ve bilgi ve iletişim teknolojileri (ICTs)nin mevcudiyeti ve kullanımı dır. Buna göre Türkiye 2012 yılında ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde ciddi bir gelişme kaydederek 4,9 puanla (2010 yılında 68 inci sırada ve puanı 4,1 idi.) 39 uncu sırada, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde yükselerek 4,2 puanla (2010 yılında 57 inci sırada ve puanı 3,9 idi.) 38 inci sırada, ICTs nin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeninde 11 sıra gerileyerek 3,8 puanla (2010 yılında 53 üncü sırada ve puanı 3,5 idi.) 64 üncü sırada yer almıştır. Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, havaalanı yoğunluğunun, demiryolu altyapı kalitesinin, taşımacılık sektöründe GATS (General Aggrement on Trade in Services) taahhütlerinin, iş hayatında internet kullanımının yaygınlığının, cep telefon aboneliğinin, devlet online hizmet endeksi ile bireysel internet kullanımının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken aktarma bağlantı endeksinin, asfalt yolları, hava ulaşımı alt yapı kalitesinin, karayolu kalitesinin, liner taşımacılık bağlantı endeksinin, sevkiyat kolaylığı ve karşılanabilirliğinin, lojistik yetkinliğin, sevkiyatların zamanında ulaşmasının, posta hizmetlerinin verimliliğinin, geniş bant 25

27 internet kullanımının ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. Özellikle asfalt yol ve sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliğinde, 2010 yılına göre sıralamada ciddi gelişme kaydetmiştir. Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 ULAŞIM VE İLETİŞİM ALT YAPISI Ulaşım Alt Yapısının Mevcudiyeti Ve Kalitesi --Havaalanı Yoğunluğu Aktarma Bağlantısı Endeksi Asfalt Yol Havayolu Ulaşım Altyapısının Kalitesi Demiryolu Altyapısının Kalitesi Karayollarının Kalitesi Liman altyapısının kalitesi Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi --Liner Taşımacılık Bağlantı Endeksi Sevkiyat Kolaylığı ve Karşılanabilirliği Lojistik Yeterlilik İzleme ve takip edebilirlik Sevkiyatların Varış Yerine Zamanında Ulaşması --Posta hizmetleri endeksi Taşımacılık sektöründe GATS n/a taahhütleri - Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı --İş Hayatında İnternet Kullanımının Yaygınlığı -- Cep Telefonu Aboneliği Geniş Bant İnternet Aboneliği Bireysel İnternet Kullanımı Sabit Telefon Bağlantısı* Devlet Online Hizmet Endeksi Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2012,2010 TÜRKİYE 2009 SİNGAPUR 2012 ALMANYA 2012 GÜRCİSTAN 2012 POLONYA 2012 GÜNEY KORE 2012 MALEZYA 2012 *2012 yılı Endeksinden çıkarılmıştır. 26

28 Ulaşım ve iletişim altyapısı alt endeksinde Almanya, Singapur ve Güney Kore nin ilk sıralarda yer aldığı izlenmektedir. Ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde asfalt yolların tüm yollar içindeki payının, havayolu ulaşımı altyapı kalitesinin, demiryolu altyapı kalitesinin, karayolları kalitesinin, liman altyapı kalitesinin özellikle Almanya ve Singapur da çok iyi durumda olduğu görülmektedir. Ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde, liner taşımacılık yapan firmaların sağladığı hizmetlerin kalitesinin, uluslararası sevkiyat göndermenin kolaylığı ve ücretinin, lojistik hizmetlerin kalitesi ve yeterliliğinin, sevkiyatların varış yerine zamanında ulaşmasının, posta hizmetlerinin verimliliğinin yine Almanya ve Singapur da çok iyi durumda olduğu izlenmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı alt göstergesinde ise iş hayatında internet kullanımının yaygınlığının, geniş bant internet aboneliğinin, devletin online hizmetlerdeki verimliliğinin bilhassa Güney Kore de çok iyi durumda olduğu göze çarpmaktadır. Ülkemiz, özellikle Aktarma Bağlantısı Endeksi, Asfalt Yol, Havayolu Ulaşım Altyapısının Kalitesi, Liner Taşımacılık Bağlantı Endeksi, Sevkiyat Kolaylığı ve Karşılanabilirliği, Lojistik Yeterlilik, İzleme ve takip edebilirlik, Sevkiyatların Varış Yerine Zamanında Ulaşması alt göstergelerinde bir önceki yıla göre kayde değer şekilde gelişme kaydetmiştir İŞ ÇEVRESİ Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2012 Raporuna göre, Türkiye İş Çevresi Alt Endeksinde bir önceki yıla göre bir sıra yükselerek aynı puanla (3,9) 132 ülke arasında 86 ıncı sırada yer almıştır. Ülkemizin Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde en kötü olduğu alan 2010 yılında olduğu gibi yine iş çevresidir. İş Çevresi Alt Endeksi iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlar düzenleyici çevre ve fiziksel güvenlik tir. Buna göre Türkiye 2012 yılında düzenleyici çevre bileşeninde 3,9 puanla (2010 yılında 3,7 puanla 71 inci sırada idi) 55inci sırada, fiziksel güvenlik bileşeninde (2010 yılında 4,1 puanla 96 ncı sırada idi) 4 puanla 102 inci sırada yer almıştır. 27

29 Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, mülkiyet haklarının, etik ve yolsuzluğun, nüfuzu kötüye kullanmanın, devlet verimliliğinin, polis hizmetlerinin güvenilirliğinin, suç ve şiddetten kaynaklanan iş zararının, terörizmden kaynaklanan iş zararının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken iç rekabetin, finansal piyasaların verimliliği ve ticaret finansmanının mevcudiyetinin ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama) GÖSTERGELER TÜRKİYE 2012 TÜRKİYE 2010 TÜRKİYE 2009 SİNGAPUR 2012 ALMANYA 2012 GÜRCİSTAN 2012 POLONYA 2012 GÜNEY KORE 2012 MALEZYA 2012 İŞ ÇEVRESİ Düzenleyici Çevre Mülkiyet Hakları Etik ve Yolsuzluk Nüfuzu Kötüye Kullanma Devlet Verimliliği İç Rekabet Finansal Piyasaların Verimliliği Yabancı Katılıma Açıklık Yabancı personel istihdam kolaylığı Yabancı mülkiyetin yaygınlığı FDI ile ilgili düzenlemelerin etkisi Uluslararası sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar* ---Çok taraflı ticaret kurallarına açıklık Ticaretin finansmanın mevcudiyeti** Fiziksel Güvenlik Emniyet Hizmetlerinin Güvenilirliği Suç ve Şiddetten Kaynaklanan İş Zararı --Terörizmden Kaynaklanan İş Zararı Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2012, 2010 *2012 yılında endeksten çıkarılmıştır. ** 2012 yılında endekse ilk defa eklenmiştir. İş çevresi alt endeksinde Singapur un ilk sıralarda yer aldığı izlenmektedir. Düzenleyici çevre alt göstergesinde, mülkiyet hakları ile fikri mülkiyet haklarının korunma derecesinde, ülkenin kamudaki etik standartları ile yine kamudaki yolsuzluk 28

30 oranı durumunda, yargının bağımsızlığı ve devlet görevlilerinin bazı bilinen firmalara ya da kişilere avantaj sağlayacak şekilde nüfuz kullanmalarında, devletin verimliliğinde, iç pazardaki rekabette, finansal piyasaların verimliliğinde ve yabancı katılıma açıklıkta özellikle Singapur un çok iyi durumda olduğu görülmektedir. Fiziksel güvenlik alt göstergesinde ise emniyet hizmetlerinin güvenilirliği ve suç şiddetten kaynaklanan iş zararında yine Singapur un oldukça iyi durumunda olduğu izlenmektedir. Bu alt endekste ülkemiz, mülkiyet hakları ile fikri mülkiyet haklarının korunma derecesi, ülkenin kamudaki etik standartları ile yine kamudaki yolsuzluk oranı durumu, devlet verimliliği alanlarında bir önceki yıla göre sıralamada ciddi yükseliş kaydetmiştir. NOT: BU RAPORDA YER ALAN DEĞERLENDİRMELER UZMAN GÖRÜŞÜ OLUP SADECE BİLGİLENDİRME AMACIYLA HAZIRLANMIŞTIR. BU RAPORDA YER VERİLEN GÖRÜŞ VE DEĞERLENDİRMELER, HİÇBİR ŞEKİLDE T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI NIN KURUMSAL GÖRÜŞ VE YAKLAŞIMINI YANSITMAMAKTADIR. 29