TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU

Transkript

1 TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU C EKÝM 2009

2 TASARRUF MEVDUATI SÝGORTA FONU Büyükdere Caddesi No:143 Esentepe/ÝSTANBUL Tel.: (212) Faks: (212) Proje Ekibi Proje Lideri: Ahmet MUTLU Hazýrlayanlar: Raf Temizliði Proje Grubu Editör: Yaþar ERDÝNÇ Kapak ve Ýç Tasarým : GNG Tanýtým / Dizgi : Karizma Yayýncýlýk / Oðuzhan KARA Baský : Artus Basým Ýkitelli Organize Sanayi Bölgesi Eskoop San. Sit. B-1 Blok No: 63 Ýkitelli / ÝSTANBUL Tel.: (212) ISBN: ÝSTANBUL - EKÝM 2009

3 RAF TEMÝZLÝÐÝ KÝTAPLIÐI 1- EGEBANK 2- ÝNTERBANK 3- ÝKTÝSAT BANKASI 4- ETÝBANK 5- TOPRAKBANK 6- EGS BANK 7- YURTBANK 8- BANK EKSPRES 9- ESBANK 10- BANK KAPÝTAL 11- PAMUKBANK 12- DEMÝRBANK ULUSAL BANK 13- TÜRK TÝCARET BANKASI 14- YAÞARBANK SÝTEBANK TARÝÞBANK 15- KENTBANK 16- SÜMERBANK 17- BAYINDIRBANK 18- MARMARA BANK ÝMPEXBANK KIBRIS KREDÝ BANKASI ÝSTANBUL ÞUBESÝ TYT BANK 19- ÝMAR BANKASI 20- TMSF ÇÖZÜMLEME DENEYÝMÝ

4

5 Raf Temizliði Projesi kapsamýnda yer alan bu kitapta; Bankanýn çözümleme süreci, idari, mali, hukuki ve denetsel yönlerden ayrý ayrý deðerlendirilmiþtir. Kitap, 30 Haziran 2009 tarihli veriler esas alýnarak hazýrlanmýþ olmakla birlikte, bu tarihten sonra gerçekleþen önemli olay ve geliþmeleri de içermektedir. Yayýnýn tüm içeriði adresinde yer almaktadýr. Kamuoyunu bilgilendirme amacýyla hazýrlanmýþ olan bu yayýnda yer alan bilgilerin doðru ve eksiksiz olmasý için gerekli özen gösterilmiþ olmakla birlikte bu yayýnda yer alan bilgilere dayanarak çýkarýlan sonuçlardan TMSF sorumlu tutulamaz. Yayýnda yer alan bilgiler kaynak belirtilerek kullanýlabilir.

6

7 ÖNSÖZ Batan bankalarýn kamuya olan maliyetini azaltma yolunda gösterdiði performansla Türkiye'ye bir baþarý öyküsü armaðan eden TMSF, Raf Temizliði Kitaplarý ile yakýn tarihimizde bankacýlýk sektöründe yaþanan sorunlarýn daha net görülmesine ve anlaþýlmasýna katký saðlamayý amaçlamýþtýr. Ýki yýlý aþkýn bir süredir, 25 kiþilik uzman bir ekibin yoðun bir tempo ile çalýþtýðý TMSF'nin en önemli projelerinden biri olan Raf Temizliði Projesi, elinizde tuttuðunuz bu kitaplarla hayata geçirilmiþ bulunmaktadýr. Raf Temizliði Projesi kapsamýnda her banka için ayrý bir kitap hazýrlanmýþ ve bankalarýn çözümleme süreçleri kronolojik olarak tüm detaylarýyla incelenmiþtir. Kitaplarda ilk olarak bankalarýn Fona devir sebepleri ve kullanýlan istismar yöntemleri anlatýlmýþ, sonrasýnda çözümleme ve geri kazaným faaliyetleri, mali bünyelerini rehabilite etme, satýþ, devir ve birleþtirme gibi çözümleme adýmlarý ve hukuki süreçleri ortaya konulmuþtur. Batan bankalarla ilgili 40 bin sayfa evrak, 7 bin döküman ve çok sayýda banka raporu satýr satýr incelenerek ortaya çýkarýlan 20 kitaplýk Raf Temizliði Projesinin, bankacýlýk ve finans konularýnda gerek aktüel gerekse bilimsel çalýþma yapanlar için yararlý olacaðýna inanýyorum. Raf Temizliði Projesi kapsamýndaki kitaplar e-book olarak adresinde de yer alacak ve uzman ekiplerimiz kitaplarla ilgili güncellemeleri yapmaya devam edeceklerdir. Bu projenin ve nihayetinde kitaplarýn ortaya çýkmasýnda ve tasarýmýnda önderlik yapan, Kurumumuzdan ayrýlýncaya kadar projeyi yöneten eski Fon Baþkan Yardýmcýsý Ferruh Tunç'a, uzun ve yorucu çalýþmalarla raporlarý kitap formatýna getiren Raf Temizliði Projesi Grubunda yer alan bütün arkadaþlarýma ve deðerli proje editörümüz Yaþar Erdinç'e ayrý ayrý teþekkür ediyorum. Elinizdeki kitabýn yakýn tarihimizde yaþanan bankacýlýk krizlerinin nedenlerinin ve sonuçlarýnýn iyi analiz edilmesi ve dersler çýkartýlmasýna vesile olmasýný diliyorum. TMSF BAÞKANI Ahmet ERTÜRK

8

9 Kýsaltmalar Dizini Þekiller Dizini Tablolar Dizini ÝÇÝNDEKÝLER GÝRÝÞ FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ TARÝHÇE 1.3. TARÝÞBANK'IN YAKIN ÝZLEME DÖNEMÝ Bankanýn Yakýn Ýzleme Kapsamýna Alýnmasý Kasým 2000 ve Þubat 2001 Krizleri Mali Bünye Sorunlarýnýn Derinleþmesi Fona Devir Kararý Tariþbank'ýn Fona Devir Nedenleri TARÝÞBANK'IN FONA DEVREDÝLMESÝ Sorunlu Krediler ve Risk Temerküzü Özkaynak Yetersizliði Banka Yönetiminde Yaþanan Sorunlar FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ FONA DEVÝR SONRASINDA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER Banka Yönetim ve Denetim Kadrosunun Deðiþtirilmesi Banka Hisselerinin Fon Tarafýndan Devralýnmasý Hâkim Ortak ve Yöneticilerle Ýlgili Ýþlemler

10 2.3. MALÝ BÜNYEYE ÝLÝÞKÝN ÇALIÞMALAR Fona Devir Sonrasý Gerçek Mali Durumun Tespiti Mali Bünye Rehabilitasyonu Rehabilitasyon Sonrasý Mali Bünye FON TARAFINDAN ATANAN YÖNETÝCÝLERCE BANKADA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER TARÝÞBANK'IN SATIÞI VARLIK ÇÖZÜMLEMELERÝ VARLIK ÇÖZÜMLEMELERÝNE KISA BAKIÞ GAYRÝMENKULLERÝN ÇÖZÜMLENMESÝ Gayrimenkullerin Fiili Devir Ýþlemleri Gayrimenkullerden Saðlanan Geri Kazanýmlar HÂKÝM ORTAKLARDAN ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMESÝ TAHSÝLÝ GECÝKMÝÞ KURUMSAL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMESÝ Kurumsal Alacaklarýn Fiili Devir Ýþlemleri Kurumsal Alacaklarýn Çözümleme Uygulamalarý Çözümlenen Kurumsal Alacaklar Çözümlemesi Devam Eden Kurumsal Alacaklar GAYRÝNAKDÝ KREDÝLER TAHSÝLÝ GECÝKMÝÞ BÝREYSEL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMESÝ HÝSSE DEVÝR SÖZLEÞMESÝNDEN KAYNAKLANAN KREDÝ DIÞI TAZMÝN ÖDEMELERÝ ÇÖZÜMLEMENÝN HUKUKÝ SÜRECÝ YÜRÜTÜLEN DAVA VE TAKÝPLERE KISA BAKIÞ BANKANIN FONA DEVRÝNÝN ÝPTALÝNE ÝLÝÞKÝN DAVA MALÝ BÜNYE REHABÝLÝTASYONUNA ÝLÝÞKÝN DAVA BANKA HÝSSELERÝNÝN SATIÞINA ÝLÝÞKÝN DAVALAR BANKA ZARARININ TAZMÝNÝ ÝÇÝN AÇILAN DAVALAR FON TARAFINDAN ÇÖZÜMLENEN VARLIKLARA ÝLÝÞKÝN DAVA VE TAKÝPLER Gayrimenkullere Ýliþkin Dava ve Takipler Tahsili Gecikmiþ Kurumsal Alacaklara Ýliþkin Dava ve Takipler Tahsili Gecikmiþ Bireysel Alacaklara Ýliþkin Dava ve Takipler BANKANIN YÖNETSEL OPERASYONEL FAALÝYETLERÝ VE VARLIKLARI ÝLE ÝLGÝLÝ DAVA VE TAKÝPLER

11 5. GENEL DEÐERLENDÝRME VE SONUÇ... TANIMLAR VE KAVRAMLAR... KAYNAKÇA

12

13 KISALTMALAR DÝZÝNÝ ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ TABLOLAR DÝZÝNÝ

14 KISALTMALAR DÝZÝNÝ 2004 Sayýlý Ýcra Ýflas Kanunu 2834 Sayýlý Tarým Satýþ Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkýnda Kanun 4389 Sayýlý Bankalar Kanunu 5411 Sayýlý Bankacýlýk Kanunu 6183 Sayýlý Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun 6762 Sayýlý Türk Ticaret Kanunu Aydýn Kimya Sanayi ve Ticaret A.Þ. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurulu Bankalar Yeminli Murakýplarý Bayýndýrbank A.Þ. Denizbank A.Þ. Devlet Ýç Borçlanma Senetleri Döviz Tevdiat Hesabý Hisse Devir Sözleþmesi Köy Tarým ve Sanayi Makinalarý Sanayi ve Ticaret A.Þ. Milli Aydýn Bankasý T.A.Þ. Sermaye Piyasasý Kurumu Sosyal Sigortalar Kurumu Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonu T.C. Baþbakanlýk Hazine Müsteþarlýðý T.C. Merkez Bankasý A.Þ. Tariþ Yatýrým Menkul Deðerler A.Þ. Türk Ceza Kanunu Türkiye Halk Bankasý A.Þ. Tariþ Ýncir Tarým Satýþ Kooperatifleri Birliði Tariþ Pamuk Tarým Satýþ Kooperatifleri Birliði Tariþ Üzüm Tarým Satýþ Kooperatifleri Birliði Tariþ Zeytin Tarým Satýþ Kooperatifleri Birliði 2004 Sayýlý Kanun 2834 Sayýlý Kanun 4389 Sayýlý Kanun 5411 Sayýlý Kanun 6183 Sayýlý Kanun TTK Aykim BDDK BYM Bayýndýrbank Denizbank DÝBS DTH HDS Köytaþ Tariþbank/Banka SPK SSK TMSF/Fon Hazine TCMB Tariþ Yatýrým TCK Halk Bankasý Ýncir Birliði Pamuk Birliði Üzüm Birliði Zeytinyaðý Birliði 14 KISALTMALAR DÝZÝNÝ

15 TARÝÞBANK 15

16 ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ Þekil 1: Þekil 2: Þekil 3: Þekil 4: Þekil 5: Fona Devir Öncesi Döneme Kýsa Bakýþ... Tariþbank'ýn Fona Devir Nedenlerine Kýsa Bakýþ... Fona Devir Sonrasý Döneme Kýsa Bakýþ... Varlýk Çözümlemelerine Kýsa Bakýþ... Yürütülen Dava ve Takiplere Kýsa Bakýþ ÞEKÝLLER DÝZÝNÝ

17 TABLOLAR DÝZÝNÝ Tablo 1: Tariþbank Ortaklýk Yapýsý TABLOLAR DÝZÝNÝ 17

18 GÝRÝÞ Banka, Birinci Dünya Savaþý'nýn arifesinde 20 kadar incir üreticisi tarafýndan sancýlý bir süreci takiben resmi kuruluþunu tamamlayýp 21 Þubat 1914 tarihinde "Ýncirciler Bankasý" adýyla faaliyetlerine baþlamýþtýr. Banka merkezi 1983 yýlýnda Ýzmir'e nakledilmiþ ve ayný tarihte Tariþ Birlikleri Banka sermayesine yüzde 95 oranýnda iþtirak etmiþtir. BYM raporlarýna göre Tariþbank'ta sermaye yetersizliði, likidite zafiyeti, sorunlu kredilerde artýþ ve zarar artýþý gibi bir takým olumsuzluklar tespit edilmiþtir. Bu tespitler üzerine Tariþbank, 27 Ocak 2000 tarihinde yakýn izleme kapsamýna alýnmýþtýr. Bu kapsamda, mali bünyesindeki olumsuzluklarýn giderilmesi için istenen tedbirleri almayan, zararý özkaynaklarýný aþarak yabancý kaynaklara sirayet eden ve yükümlülüklerinin toplam deðeri varlýklarýnýn toplam deðerini aþan Tariþbank'ýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi BDDK'nýn 9 Temmuz 2001 tarihli kararýyla, Fona devredilmiþtir. Tariþ Birlikleri tarafýndan söz konusu BDDK kararýnýn iptali ve yürütmenin durdurulmasý talebiyle açýlan davada, Danýþtay itirazýn kabulüne ve dava konusu iþlemin yürütülmesinin durdurulmasýna karar vermiþtir. Mahkemenin bu kararý üzerine BDDK, 18 Þubat 2002 tarihli kararýyla Bankanýn ortaklýk haklarýný eski ortaklarýna iade etmiþ, Banka yönetimine 4389 Sayýlý Kanunun 14/1-a maddesine istinaden atamalar yapmýþtýr. Ancak, Tariþ Birlikleri tarafýndan açýlan davanýn esastan görüþülmesi sonucunda, tesis edilen iþlemde hukuka aykýrýlýk bulunmadýðý karara baðlanmýþ, bu karar üzerine eski ortaklarýna iade edilen Bankanýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi BDDK'nýn 23 Mayýs 2002 tarihli kararýyla tekrar Fona devredilmiþtir. Tariþbank'ýn, Fona devrinden sonra hýzla mali bünyesinin rehabilitasyonu ve sisteme geri kazandýrýlmasý çalýþmalarýna baþlanmýþtýr. Banka mali bünyesinin rehabilitasyonu akabinde bankanýn satýþ hazýrlýklarý tamamlanmýþtýr. Denizbank'tan alýnan 5 Eylül 2002 tarihli satýn alma talebi, BDDK tarafýndan uygun bulunmuþ ve Fon Yönetim Kurulunun kararýyla baþlatýlan hisse devir görüþmeleri mutabakatla sonuçlanmýþtýr. Bu kapsamda, Fon ile Denizbank 18

19 arasýnda 21 Ekim 2002 tarihinde HDS imzalanmýþ ve kapanýþ bilançosunda özkaynaklarýn deðeri sýfýra eþit olmak kaydýyla Fona ait Tariþbank hisseleri, bedelsiz olarak Denizbank'a devredilmiþ olup fiili birleþtirme iþlemleri 27 Aralýk 2002 tarihinde tamamlanmýþtýr. Fonun, yönetim ve denetimini devraldýðý bankalarla ilgili misyonu tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruyarak devraldýðý bankalarý kamuya en az maliyetle ve en kýsa sürede çözümlemektir. Bu kapsamda, Tariþbank'ýn Fona devredilmesiyle baþlayýp Bankanýn mali bünyesinin rehabilite edilerek Denizbank'a satýþýyla sonlanan sürece iliþkin tüm detaylar bu kitapta yer almaktadýr. Kitap, beþ ana bölümden oluþmaktadýr. Ýlk bölümde Tariþbank'ýn Fona devir öncesi dönemi ortaya konulmuþ ve devir nedenleri ayrýntýlý bir þekilde sunulmuþtur. Ýkinci bölümde ise Bankanýn Fona devri sonrasýnda alýnan önlemler ve yapýlan çalýþmalar ile bunlarýn sonuçlarýna yer verilmiþtir. Üçüncü bölümde, Fon tarafýndan devralýnan varlýklarýn çözümlenmesi ve geri kazaným çalýþmalarý anlatýlmýþtýr. Dördüncü bölümde çözümlemenin hukuki süreci, yürütülen dava ve takipler detaylarýyla sunulmuþ olup son bölümde ise genel bir deðerlendirme yapýlmýþtýr. TARÝÞBANK 19

20

21

22 1.1. FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ Tariþbank'ýn 1914 yýlýnda kuruluþundan, 9 Temmuz 2001 tarihinde Banka hisselerinin Fon tarafýndan devralýnmasýna kadar geçen süreçte yaþanan olaylar kronolojik olarak Þekil 1'de sunulmuþtur. ÞEKÝL 1: FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEME KISA BAKIÞ 1914 Kuruluþ 1915 Kooperatif Aydýn Ýncir Müstahsilleri A.Þ Tarým Satýþ Kooperatifleri ve Birliklerin Oluþumu 1949 Birliklerin Tariþ Ýsmi Altýnda Ortak Hareket Etmesi 2000 Yakýn Ýzleme Kasým 2000 ve Þubat 2001 Krizlerinin Mali Bünye Üzerindeki Olumsuz Etkileri 28 ÞUBAT 2001 FONA DEV R 22 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

23 1.2. TARÝHÇE Özel sermayeli bir mevduat bankasý olan Tariþbank, sermayenin millileþtirilmesi, incir üreticisinin para ve kredi sorunlarýný çözmek ve böylece incir piyasasýna hâkim yabancý tüccar ve komisyonculardan oluþmuþ incir tröstünün etkinliðini kýrmak amaçlarýyla, Topçuoðlu Nazmi Bey, Kazým Nuri Çörüþ Bey ve Ahmet Sarý Bey öncülüðündeki yirmi kadar incir üreticisi tarafýndan, 24 Eylül 1913 tarihinde Aydýn'da kurulmuþtur. Birinci Dünya Savaþý'nýn arifesinde "Ýncirciler Bankasý" adýyla yola çýkýlarak, sancýlý bir süreci takiben 21 Þubat 1914 tarihinde resmi kuruluþunu tamamlayýp yasal kimliðine kavuþan Tariþbank, Aydýn'da Kurþunlu Han'ýn iki odasýnda faaliyetine baþlamýþtýr. Kuruluþunun ertesinde ikinci þubesini Ýzmir'de, incir tröstünün merkezi olan Yemiþçiler Çarþýsýnda açmýþtýr. 120 bin ortaklý dev bir çiftçi kooperatifi olan Tariþ Birliklerinin kökleri de bu döneme uzanmaktadýr. Ege Bölgesi üreticilerini kooperatifçilik ilkeleri doðrultusunda toplayan Kooperatif Aydýn Ýncir Müstahsilleri Anonim Þirketi, Tariþbank'ýn bir kolu olarak 21 Aðustos 1915 tarihinde kurulmuþtur. 9 Ekim 1935 tarihinde, 2834 Sayýlý Kanun ile Tarým Satýþ Kooperatifleri ve bunlarýn birlikleri oluþturulmuþtur yýlýnda her biri ayrý bir tüzel kiþiliðe sahip olan bu birlikler, Tariþ ismi altýnda ortak hareket etmeye baþlamýþlardýr. Kuruluþundan itibaren ihtisas bankasý olarak faaliyetini sürdüren Banka, iþgal yýllarýnda faaliyetini durdurmuþ ve 1925 yýlýnda tekrar faaliyete baþlamýþtýr. 1926'da sermayesini bir milyon liraya çýkarmýþ; özellikle dünya iktisadi buhraný sýrasýnda gösterdiði yüksek performansýyla bölgede çiftçiliðin ve ticari hayatýn idamesinde önemli katkýlarý olmuþtur. Ýkinci Dünya Savaþý içinde, artýk hissedarlarýnýn çoðunluðunu oluþturan bölge kooperatiflerinin sandýðý vazifesini görmüþtür yýlýnda, Zeytinyaðý Birliði Tariþ bünyesinden ayrýlmýþtýr. 1 TARÝÞBANK 23

24 Banka merkezi, 1983 yýlýnda Ýzmir'e nakledilmiþ ve ayný tarihte Tariþ Birlikleri Banka sermayesine yüzde 95 oranýnda iþtirak etmiþtir. Bankanýn sermayesi, 1998 yýlýnda 1,5 milyon YTL iken arka arkaya yapýlan sermaye artýrýmlarý ile 55 milyon YTL'ye yükseltilmiþ ve tamamý ödenmiþtir. Tariþbank'ýn Fona devir tarihi olan 9 Temmuz 2001 itibarýyla ortaklýk yapýsý aþaðýdaki gibidir: TABLO 1: TARÝÞBANK ORTAKLIK YAPISI NOM NAL SERMAYE ORTAKLAR PAY (%) (B N YTL) Pamuk Birliði Üzüm Birliði Zeytinyaðý Birliði Ýncir Birliði Diðer ,79 20,64 20,64 13,59 0,34 TOPLAM , TARÝÞBANK'IN YAKIN ÝZLEME DÖNEMÝ Bankanýn Yakýn Ýzleme Kapsamýna Alýnmasý Tariþbank özellikle 1999 yýlý sonlarýnda gerçekleþtirilen denetimlerde, sermaye yetersizliði, likidite zafiyeti, gelir-gider dengesizliði, sorunlu kredilerde artýþ, gayrinakdi kredilerde risk temerküzü ve zarar artýþý gibi bir takým olumsuzluklar tespit edilmiþtir. Bu tespitler üzerine Tariþbank, Devlet Bakanlýðýnýn 27 Ocak 2000 tarihli onayý ile 4389 Sayýlý Kanunun 14/2 maddesine istinaden yakýn izleme kapsamýna alýnmýþtýr. Bankanýn yakýn izleme kapsamýna alýnmasýný takiben; Yapýlan denetimlerde, mali bünye sorunlarýnýn yaný sýra idari kadrolarda yaþanan hýzlý deðiþim ile yöneticilerin mesleki yetersizlikleri ve yönetimde yaþanan uyumsuzluklar üzerinde durulmuþ ve Banka üst yönetimi ve idari 24 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

25 kadrolarda yaþanan yoðun sirkülasyonun Bankanýn istikrarlý politikalar üretmesini engellediði vurgulanmýþtýr. Banka yönetimine 4389 Sayýlý Kanuna istinaden atamalar yapýlmýþ ve yönetim kurulu üyesi olarak atanan kamu temsilcisinin katýlmadýðý kararlarýn icra edilmemesi Banka yönetiminden istenmiþtir. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafýndan Banka yönetimine; nakit sermaye artýrýmý, sorunlu kredilerin tasfiye edilmesi ve takip hesaplarýna aktarýlarak gerekli karþýlýklarýn ayrýlmasý, risk temerküzünden kaçýnýlmasý, uzun vadeli plasmanlardan kaçýnýlarak aktif-pasif vade yapýsýnýn uyumlaþtýrýlmasý, gider azaltýcý tedbirlerin alýnmasý, ihtiyaç fazlasý gayrimenkullerin satýþý, verimsiz þubelerin kapatýlmasý konularýnda uyarýlarda bulunulmuþtur Kasým 2000 ve Þubat 2001 Krizleri Tariþbank, Kasým 2000 ve Þubat 2001 krizlerinde nakit açýðý sorunlarýyla karþýlaþmýþtýr yýlýnýn Temmuz ayýnda 2-6 milyon YTL arasýnda deðiþen nakit açýðý, ayný yýlýn Kasým ayýnda 12 milyon YTL'ye, 6 Aralýk 2000 tarihinde ise 22 milyon YTL'ye yükselmiþtir. Kriz süresince piyasadan temin edilemeyen fonlar, Tariþ Birlikleri tarafýndan yüksek faiz oranlarýndan kullandýrýlan fonlarla karþýlanmýþtýr. Diðer taraftan, Tariþbank'ý bir Devlet bankasý olarak algýlayan mevduat müþterileri de bu dönemde mevduatlarýný çekmemiþlerdir. Tariþ Birlikleri tarafýndan Bankanýn fonlanmasý ve mevduat çekiliþinin yaþanmamasý, Tariþbank'ý likidite krizinden korumuþtur. Ancak likidite darboðazýný aþan Tariþbank, yüksek fonlama maliyetleri nedeniyle Kasým 2000 ve Þubat 2001 krizlerinde önemli ölçülerde zarar etmiþtir. Krizlerin Bankaya maliyeti yaklaþýk 10 milyon YTL olmuþtur. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu talimatlarý doðrultusunda Tariþbank sermayesinin, 2000 yýlý içerisinde 40 milyon YTL tutarýnda artýrýlmasýna karar verilmekle birlikte, ortaklarca apel ödemelerinin zamanýnda gerçekleþtirilmemesi ve nakit açýðýnýn Kasým 2000 krizi boyunca yüksek faizle borçlanma yoluyla kapatýlmaya çalýþýlmasý, sermaye artýþýnýn gerçekleþtirilen kýsmýnýn Banka mali bünyesi üzerindeki olumlu etkilerini ortadan kaldýrmýþtýr. TARÝÞBANK 25

26 Mali Bünye Sorunlarýnýn Derinleþmesi Tariþbank'ýn mali bünye sorunlarý, yaþanan krizlerle birlikte derinleþmiþ ve Bankacýlýk Düzenleme Denetleme Kurumu tarafýndan apel ödemelerinin gerçekleþtirilmesi ve bunu takiben ilave nakit sermaye artýrýmý yapýlmasý talimatlarý verilmiþtir. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumunun, sermaye artýrým talimatlarýna iliþkin olarak yaþanan geliþmelere aþaðýda yer verilmiþtir: Sermayenin artýrýlmasý gündemiyle Banka genel kurulu, 3 Þubat 2001 tarihi itibarýyla toplantýya davet edilmiþ ancak toplantý nisabýnýn saðlanamamasý üzerine toplantý ertelenmiþtir. Ertelenen genel kurul toplantý tarihi 14 Nisan 2001 olarak belirlenmiþ ve gerçekleþtirilmesi planlanan sermaye artýþýna mahsuben Pamuk ve Üzüm Birlikleri tarafýndan 10 milyon 470 bin YTL tutarýnda tevdiatta bulunulmuþtur. Banka hâkim ortaklarýndan Zeytinyaðý Birliði ve Ýncir Birliði, sermaye artýrýmýna katýlmama yönünde karar almýþtýr. Banka genel kurulu, 14 Nisan 2001 tarihinde de yeterli nisap saðlanamamasý nedeniyle toplanamamýþ ve ikinci kez ertelenen genel kurulun 4 Mayýs 2001 tarihinde toplanmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. BYM'nin 26 Nisan 2001 tarihli mütalaasýnda, sermaye artýþýnýn gerçekleþtirilememesi halinde, her gün 160 bin YTL zarar üreten Bankanýn faaliyetlerini sürdürmesinin mümkün olmayacaðý belirtilmiþtir. Önceki yýllardan devreden zarar sonucu Banka özkaynaklarýný tümüyle yitirmiþ, bu durumla baðlantýlý olarak Banka yönetim kurulu baþkaný ve genel müdürü 10 Mayýs 2001 tarihi itibarýyla istifa etmiþtir. Üç kez ertelenen Banka genel kurulu, 22 Haziran 2001 tarihinde toplanabilmiþ ve 20 milyon YTL tutarýnda sermaye artýrým kararý alýnmýþtýr. Ancak, Zeytinyaðý Birliði ve Ýncir Birliði çekimser oy kullanmýþ ve sermaye artýrýmýna katýlmayacaklarýný ifade etmiþlerdir. 26 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

27 Pamuk Birliði ve Üzüm Birliði, 5 Temmuz 2001 tarihinde sermaye artýrýmýna yönelik olarak bloke hesaplarda tutulan yaklaþýk 9 milyon YTL'nin vadesiz ticari mevduat hesaplarýna aktarýlmasýný talep etmiþlerdir TARÝÞBANK'IN FONA DEVREDÝLMESÝ Fona Devir Kararý Mali bünyesindeki olumsuzluklar nedeniyle 27 Ocak 2000 tarihinden itibaren yakýn izleme kapsamýnda bulunan ancak bu kapsamda alýnmasý istenen tedbirleri almayan, zararý özkaynaklarýný aþarak yabancý kaynaklara sirayet eden ve yükümlülüklerinin toplam deðeri varlýklarýnýn toplam deðerini aþan Tariþbank'ýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi BDDK'nýn 9 Temmuz 2001 tarihli kararýyla 4389 Sayýlý Kanunun 14/3 maddesine istinaden Fona devredilmiþtir. Tariþ Birlikleri tarafýndan söz konusu BDDK kararýnýn iptali ve yürütmenin durdurulmasý talebiyle açýlan davada, Danýþtay Ýdari Dava Daireleri Genel Kurulu, 23 Kasým 2001 tarihli karar ile itirazýn kabulüne ve dava konusu iþlemin yürütmesinin durdurulmasýna karar vermiþtir. Mahkemenin bu kararý üzerine BDDK, 18 Þubat 2002 tarihli kararýyla Bankanýn ortaklýk haklarýný eski ortaklarýna iade etmiþ, Banka yönetimine 4389 Sayýlý Kanunun 14/1-a maddesine istinaden atamalar yapmýþtýr. Ancak, Tariþ Birlikleri tarafýndan açýlan davanýn esastan görüþülmesi sonucunda, tesis edilen iþlemde hukuka aykýrýlýk bulunmadýðý karara baðlanmýþ, bu karar üzerine eski ortaklarýna iade edilen Bankanýn temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi BDDK'nýn 23 Mayýs 2002 tarihli kararýyla tekrar Fona devredilmiþtir. TARÝÞBANK 27

28 11 Temmuz FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

29 Tariþbank'ýn Fona Devir Nedenleri Tariþbank'ýn Fona devredilmesinden sonra BYM tarafýndan düzenlenen devir raporunda, Banka mali bünyesinin özellikle 1999 yýlýndan itibaren bozulmaya baþladýðý ve ileriki yýllarda bozulmanýn artarak devam ettiðinin görüldüðü, Bankanýn Fona devredilmesinin esas olarak; Risk daðýlýmýný saðlayamamýþ olan Bankanýn sorunlu kredilerinin aktif içerisinde çok büyük bir yer tutmasý, Bankanýn özellikle ortaklýk yapýsý nedeniyle istikrarlý bir yönetime kavuþamamasý, sýklýkla yaþanan yönetici deðiþikliklerinin yanýnda, yöneticilerin mesleki yetersizlikleri ve yönetimde yaþanan uyumsuzluklar, idari kadrolarda atamalarýn liyakat ve yeterlilik ilkelerinden uzak bir þekilde yapýlmýþ olmasý, Her geçen gün zarar üretmeye devam eden Bankanýn zarar miktarýnýn özkaynaklarý da aþarak yabancý kaynaklara sirayet etmiþ olmasý ve Bankadaki mevcut zararý da karþýlayarak Bankanýn kâr üretebilecek bir seviyeye gelmesini saðlayacak sermaye artýþlarýnýn yapýlamamýþ olmasý nedenlerinden kaynaklandýðý belirtilmiþtir. ÞEKÝL 2: TARÝÞBANK'IN FONA DEVÝR NEDENLERÝNE KISA BAKIÞ 1 Sorunlu Krediler ve Risk Temerküzü 2 Özkaynak Yetersizliði 3 Yönetim Ýstikrarsýzlýðý ve Yetersizliði TARÝÞBANK 29

30 Sorunlu Krediler ve Risk Temerküzü Bankanýn mali bünyesindeki bozulmanýn temel nedeni risk temerküzü ve krediler portföyünde yaþanan olumsuzluklar nedeniyle artan zarardýr. Banka kredi riskleri, az sayýda firmada ve bazý sektörlerde yoðunlaþmýþtýr. Bankanýn 30 Haziran 2000 tarihli mali tablolarý üzerinden yapýlan denetiminde, canlý krediler portföyünün yüzde 45'inin 20 firmaya ve yüzde 52'sinin 30 firmaya ait olduðu, bu firmalarýn ise çoðunluðunun tarým ve tekstil sektörlerinde faaliyet gösterdiði tespit edilmiþtir. Bankanýn aktifindeki bozulmanýn temel nedeni, tahsilatýnda güçlük yaþanan krediler nedeniyle aktifin seyyaliyetini yitirmesi ve takip hesaplarýna aktarýlan kredi sayýsýnda yaþanan artýþa paralel olarak ayrýlan karþýlýklar ve faiz gelirlerinin artýrýlamamasý nedeniyle zarar rakamýnýn artýþ göstermesidir. Banka, kuruluþ amacý olan tarým sektörünün finansmaný politikasýndan özellikle 1990'lý yýllarýn ortasýndan itibaren uzaklaþmaya baþlamýþ ve kredi portföyünde aðýrlýk ticari kredilere kaymýþtýr. Ancak ticari kredi tahsisinde deri ve tekstil gibi yüksek düzeyde borçlanma rasyosu ve finansman gideri ile çalýþan ve kredi riski yüksek olan sektörlerin seçilmesi bunun yanýnda, riskin daðýtýlmasý ilkesine aykýrý bir þekilde, az sayýda firmaya yüksek montanlarda kredi kullandýrýlmasý neticesinde krediler portföyünün kalitesi gittikçe bozulmuþ ve zarar rakamý giderek artmýþtýr Özkaynak Yetersizliði 2000 yýlý içinde Banka sermayesinin 40 milyon YTL tutarýnda artýrýlmýþ olmasýna raðmen, ortaklarca apel ödemelerinin zamanýnda gerçekleþtirilmemesi ve Bankanýn özellikle Kasým 2000 krizinde nakit açýklarý nedeniyle yüksek faizle borçlanmasý nedeniyle söz konusu sermaye artýþý Banka mali bünyesini iyileþtirmeye yetmemiþ, Banka özkaynaklarý yapýsallaþan gelir-gider dengesizliði ve zararlar karþýsýnda yetersiz kalmýþtýr. Bankanýn yakýn izleme kapsamýna alýndýðý 2000 yýlýndan itibaren sýklaþtýrýlan BYM denetimlerinde; 31 Aralýk 1999 tarihi itibarýyla sermaye yeterliliði standart rasyosu üzerinden 21 milyon YTL, likidite rasyolarý üzerinden 26 milyon YTL ilave sermayeye ihtiyaç duyulduðu, 30 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

31 30 Haziran 2000 tarihi itibarýyla sermaye yeterliliði standart rasyosu üzerinden 6 milyon YTL, özkaynaklarýn baðlý deðer ve masraf-zarar kalemlerini karþýlama oraný üzerinden 8 milyon YTL, likidite rasyolarý üzerinden ise 15 milyon YTL ilave sermayeye ihtiyaç duyulduðu, Sermaye yeterliliði standart rasyosunun, Eylül 2000 itibarýyla yüzde 2,6 Ekim 2000 itibarýyla negatif (-) yüzde 1,1 olarak hesaplandýðý, Özkaynaklarýnýn 31 Mart 2001 tarihi itibarýyla negatif (-) 811 bin YTL olarak gerçekleþtiði, ödenmiþ sermayedeki artýþa karþýn zarar miktarýnda meydana gelen yükseliþ neticesinde özkaynak rakamýnýn negatif olarak gerçekleþtiði ve net özkaynaðýn duru bilançodan hareketle negatif (-) 14 milyon YTL olarak hesaplandýðý, 31 Mart 2001 tarihi itibarýyla sermaye yeterliliði standart rasyosunun negatif (-) yüzde 30 olarak gerçekleþtiði belirlenerek, bu durumda sermaye ihtiyacýnýn 32 milyon YTL, likidite bakýmýndan sermaye ihtiyacýnýn ise 51 milyon YTL olduðu, baðlý deðerler ve masraf-zarar kalemlerinin özkaynaklarla karþýlama gücünü gösteren oranýn ise azami yüzde 100 olmasý gerekirken, duru bilanço rakamlarýna göre yüzde 170 olarak hesaplandýðý ve bu oranýn özkaynaklarýn mevcut haliyle söz konusu kalemleri karþýlamaktan uzak olduðu, hususlarý tespit edilmiþtir. Bilanço komposizyonunun zarar üretmeye devam etmesi, Banka özkaynaklarýný eritmiþ ve muhtelif denetim raporlarýnda ve Bankaya verilen talimatlarda sürekli olarak nakit sermaye artýrýmý gereksinimi üzerinde durulmuþtur. Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Banka sermayesinin 20 milyon YTL tutarýnda artýrýlmasýna yönelik muhtelif talimatlarýna raðmen sermaye artýrým prosedürü bir türlü baþlatýlamamýþtýr. Nitekim, Banka sermaye artýþýnýn görüþüleceði olaðan genel kurul toplantýsý 3 Þubat 2001, 14 Nisan 2001 ve 4 Mayýs 2001 tarihlerinde toplantý nisabýnýn saðlanamamasý nedeniyle üst üste üç kez toplanamamýþtýr. Diðer taraftan, 19 Mart 2001 tarihinden itibaren Pamuk ve Üzüm Birlikleri tarafýndan Bankaya tevdiat olarak toplam 10,5 milyon YTL aktarýlmýþtýr. TARÝÞBANK 31

32 22 Haziran 2001 tarihinde toplanabilen Banka olaðan genel kurul toplantýsýnda sermayenin 20 milyon YTL artýrýlarak 75 milyon YTL'ye çýkarýlmasýna karar verilmiþ ancak Ýncir Birliði ile Zeytinyaðý Birliði sermaye artýrýmýna katýlmayacaklarýný bildirmiþlerdir. Ancak, Tariþbank'ýn Fona devir tarihi itibarýyla tevdiat olarak Bankaya saðlanan kaynaklarýn sermayeye ilavesi de dahil olmak üzere sermaye artýrýmý ile ilgili olarak Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumuna Banka tarafýndan herhangi bir baþvuru yapýlmamýþtýr. Denetim raporlarýnda, Banka üst yönetimindeki istikrarsýzlýklar ve Tariþ Birliklerinin, Bankaya bakýþ açýsýnýn mali bünyesinin iyileþtirilmesi yönünde karar alýnmasýný ve alýnan kararlarýn etkin bir þekilde uygulanmasýný engellediði, mali piyasalarda meydana gelen krizler nedeniyle katlanýlmak zorunda kalýnan yüksek faiz maliyetinin, sermaye ödemelerinin mali bünyeye katkýsýný azalttýðý belirtilmiþtir. Bankanýn en büyük ortaðý yüzde 99,6'lýk pay ile Tariþ Birlikleridir. Tariþ Birlikleri, 1 Haziran 2000 tarihine deðin faaliyetlerini 30 Nisan 1985 tarih ve 3186 sayýlý "Tarým Satýþ Kooperatifleri ve Birliklerinin Kuruluþu Hakkýnda Kanun Hükmünde Kararnamenin Deðiþtirilerek Kabulüne Dair Kanun" kapsamýnda yürütmekte iken, adý geçen Kanun, 1 Haziran 2000 tarih ve 4572 sayýlý "Tarým Satýþ Kooperatif ve Birlikleri Hakkýnda Kanun" ile yürürlükten kaldýrýlmýþtýr. Anýlan Kanun ile Tariþ Birliklerinin yeniden yapýlanmalarý ile özerk ve mali yönden baðýmsýz bir yapýya kavuþturulabilmelerini teminen gereken tedbirlerin belirlenmesi konularýnda çalýþma, inceleme ve önerilerde bulunmak üzere T.C. Sanayi Bakanlýðý bünyesinde Yeniden Yapýlandýrma Kurulu oluþturulmuþtur. Yeniden Yapýlandýrma Kurulu tarafýndan Tariþ Birliklerine, kooperatif ve birliklerin yeniden yapýlandýrýlmasý için ihtiyaç duyulan finansmanýn önemli bir bölümünün Dünya Bankasýndan temin edilecek kredilerden karþýlanacaðý, bu kredinin saðlanmasý için Birliklerin maliyet azaltýcý tedbirler almasýnýn yaný sýra Tariþbank'a sermaye artýrýmý için fon aktarmamalarý gerektiði ifade edilmiþtir. Bunun üzerine Birlikler, Bankanýn sermaye artýrýmýna katýlým konusunda isteksiz davranmýþlardýr. 32 FONA DEVÝR ÖNCESÝ DÖNEM

33 Banka Yönetiminde Yaþanan Sorunlar Yönetimde yaþanan sorunlar Banka mali bünyesindeki zaafiyetin nedenlerinden biri olarak gösterilmektedir. BYM tarafýndan gerçekleþtirilen muhtelif denetimlerde; Bankanýn ortaklýk yapýsý nedeniyle üst yönetiminde ve diðer idari kadrolarýnda sirkülasyonun çok yoðun olduðu, bunun yaný sýra yöneticilerin mesleki yetersizlikleri ve yönetimde yaþanan uyumsuzluklar, idari kadrolarda liyakat ve yeterlilik esaslarýnýn dikkate alýnmamasý hususlarý vurgulanarak, bu durumun yöneticilerin verimli çalýþmasýný ve Bankanýn istikrarlý politikalar üretmesini ve kurumsal bir kimlik kazanmasýný engellediðine iþaret edilmiþtir yýlýndan Fona devir tarihi olan 9 Temmuz 2001 tarihine kadar olan süreç içinde yönetim kurulu baþkanlarýnýn ortalama görev sürelerinin 8 ay, genel müdürlerin ise 6 ay olduðu, 1995 yýlýndan yine Fona devir tarihine kadar Bankada 8 genel müdür ve 14 genel müdür yardýmcýsýnýn görev yaptýðý, Bankanýn 537 olan personel sayýsýnýn yüzde 48'inin Bankada çalýþma süresinin 5 yýl, ortalama kýdem süresinin ise 8 yýl olduðu tespit edilmiþtir. TARÝÞBANK 33

34

35

36 2.1. FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ Bu bölümde Tariþbank'ýn 9 Temmuz 2001 tarihinde temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetiminin Fona devredilmesinden sonra nasýl bir yol izlenerek çözümleme yapýldýðý ayrýntýlý bir þekilde verilmiþtir. ÞEKÝL 3: FONA DEVÝR SONRASI DÖNEME KISA BAKIÞ 1 Fona Devir Sonras lk Faaliyetler Yönetim ve denetim kadrosunun deðiþtirilmesi Banka hisselerinin Fon tarafýndan devralýnmasý Banka hâkim ortak ve yöneticileri ile ilgili iþlemler 2 Banka Mali Durumunun Tespiti ve Mali Bünyenin Rehabilitasyonu Fona devir tarihindeki gerçek mali durumun tespiti Mali bünyenin rehabilitasyonuna yönelik çalýþmalar 3 Banka Hisselerinin Sat þ na Yönelik Çal þmalar Bankanýn satýþý 4 Bilanço Kalemlerinin Devri Denizbank tarafýndan istenmeyen bilanço kalemlerinin Fon ile Fon bankalarýna devri 36 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

37 2.2. FONA DEVÝR SONRASINDA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER Tariþbank'ýn 9 Temmuz 2001 tarihinde temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetiminin Fona devredilmesinden sonra yönetim ve denetim kadrosu deðiþtirilmiþ daha sonra Banka hisselerinin tamamý Fon tarafýndan devralýnmýþtýr. Banka eski yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile bir kýsým yöneticileri aleyhine mali sorumluluk davalarý açýlmýþtýr Banka Yönetim ve Denetim Kadrosunun Deðiþtirilmesi Tariþbank yönetim kurulu üyeleri ve denetçileri, Fon Yönetim Kurulunun 10 Temmuz 2001 tarihli kararý ile görevden alýnarak yerlerine yeni yönetim ve denetim kurulu üyeleri atanmýþtýr. Bilahare duyulan ihtiyaç üzerine yönetim kurulu üyeliklerinde bir takým deðiþikliklere gidilmiþtir. Bankanýn Fona devrine iliþkin BDDK kararý hakkýnda verilen yürütmenin durdurulmasý kararý üzerine Tariþbank yönetim ve denetim kurullarýna Fon tarafýndan atanan üyeler 18 Þubat 2002 tarihinde görevden alýnmýþlar ve bu kez BDDK tarafýndan 4389 Sayýlý Kanunun 14/1-a maddesi uyarýnca yönetim kurulu üyeliklerine atamalar yapýlmýþtýr. Tariþ Birlikleri tarafýndan açýlan davanýn esastan görüþülmesi sonucunda Danýþtay, Bankanýn Fona devrine iliþkin BDDK kararýnda hukuka aykýrýlýk bulunmadýðýný karara baðlamýþ ve bu kararý müteakip Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafýndan atanan yönetim kurulu üyeleri ile denetçiler bu kez Fon Yönetim Kurulunun 23 Mayýs 2002 tarihli kararýyla tekrar atanmýþlardýr Banka Hisselerinin Fon Tarafýndan Devralýnmasý 4389 Sayýlý Kanunun 14. maddesinin 5 numaralý fýkrasýnýn (a) bendinin (ab) alt bendi; ayný kanunun 14. maddesinin 3 numaralý fýkra hükümlerine göre temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankalar için Fona, devredilen bankanýn devir tarihi itibarýyla düzenlenecek bilançosunu esas almak suretiyle, Sigorta kapsamýnda bulunan mevduat tutarýný aþmamak ve hisselerinin tamamýna sahip olmak kaydýyla, sermayesine tekabül eden zararlarýný devralma yetkisi vermektedir. Bu kapsamda, devralýnan zararlara istinaden yapýlacak ödemelerin karþýlýðýný temsil eden hisseler baþkaca bir iþleme gerek kalmaksýzýn Fona intikal etmektedir. TARÝÞBANK 37

38 Fona tanýnan bu yetkiye istinaden ve Fon Yönetim Kurulunun 10 Temmuz 2001 tarihli kararýyla Tariþbank hisse senetlerinin tamamý, Bankanýn ödenmiþ sermayesine tekabül eden 55 milyon YTL tutarýndaki zararýnýn söz konusu Bankaya ödenmesi karþýlýðýnda Fon tarafýndan devralýnmýþtýr. Banka hisselerinin Fona devrinin gerekçesini teþkil eden 9 Temmuz 2001 tarihli BDDK kararýnýn iptali ve yürütmenin durdurulmasý istemiyle, Tariþ Birlikleri tarafýndan açýlan davada, Danýþtay Ýdari Dava Daireleri Genel Kurulu, yürütmeyi durdurma kararý vermiþtir. Bunun üzerine, BDDK 18 Þubat 2002 tarihli kararýyla ortaklýk haklarýnýn iadesine karar vermiþtir. Fon Yönetim Kurulu ise 18 Þubat 2002 tarihli kararýyla Bankaya aktarýlan 55 milyon YTL'nin, 10 Temmuz 2001 tarihinden 20 Mart 2002 tarihine kadar faiziyle birlikte tahsil edilmesine karar vermiþ ve bu kapsamda Bankadan 15 Mart 2002 tarihinde 45 milyon YTL Fona aktarýlmýþtýr. Fon Yönetim Kurulu 2 Nisan 2002 tarihli kararýyla bakiye 10 milyon YTL alacak ile faizinin tahsilini Danýþtayýn esas hakkýndaki kararýna kadar ertelemiþtir. Tariþ Birlikleri tarafýndan açýlan davanýn esastan görüþülmesi sonucunda, Bankanýn Fona devrine iliþkin BDDK kararýnda, hukuka aykýrýlýk bulunmadýðý karara baðlanmýþtýr. Bunun üzerine, Fon Yönetim Kurulu bu kez 23 Mayýs 2002 tarihli kararýyla iade alýnan 45 milyon YTL'nin tekrar Bankaya aktarýlmasý ve Banka nezdindeki 10 milyon YTL tutarýndaki alacaðýn mahsubu karþýlýðýnda hisse senetlerinin Fona devrine karar vermiþtir. Ayrýca Fon Yönetim Kurulunun 24 Haziran 2002 tarihli kararýyla ise 18 Þubat 2002 tarihli kararda belirtilen faiz þartýnýn kaldýrýlmasýna karar verilmiþtir Hâkim Ortak ve Yöneticilerle Ýlgili Ýþlemler Tariþbank hâkim ortaklarý, Tariþ Birliklerinden oluþmaktadýr. Tariþ Birlikleri, Banka sermayesinin yüzde 96,7'sine sahiptir. Banka, 4389 Sayýlý Kanunun 14/3 maddesi kapsamýnda Fona devredilmiþtir. Fona devir tarihi itibarýyla Bankanýn, hâkim ortaðý Tariþ Birlikleri ile iliþkileri incelendiðinde, Tariþ Birliklerinin Bankadaki nakdi kredilerinin 6 milyon YTL, gayrinakdi kredilerinin ise 471 bin YTL olduðu tespit edilmiþtir. Söz konusu nakdi kredi, toplam nakdi kredilerin yüzde 10'una, gayrinakdi kredilerin ise toplam gayrinakdi kredilerin yüzde 1,5'ine tekabül etmektedir. Tariþ Birliklerinin ayný 38 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

39 tarih itibarýyla Bankada tuttuðu fonlarýn toplamý 22 milyon YTL'dir. Bu fonun 17 milyon YTL'lik kýsmý repo, 5 milyon YTL'lik kýsmý da mevduat hesaplarýnda yer almaktadýr. Bunun dýþýnda, devir tarihi itibarýyla diðer pasifler hesabýnda sermaye artýrýmý amacýyla Bankaya yatýrýlmýþ olan devirden birkaç gün sonra Tariþ Birliklerinin serbest kullanýmýna býrakýlan 10 milyon YTL tutarýndaki apel ödemesi de bulunmaktadýr yýlý faaliyet dönemine iliþkin olarak hazýrlanan denetim kurulu raporunda Tariþbank yönetim ve denetim kurulu üyeleri ve bir kýsým yöneticilerinin bazý firmalara kullandýrýlan kredilerde yapýlan usulsüzlükler ile Bankayý zarara uðrattýklarý belirtilmiþtir. Denetim kurulu, bu tespitten hareketle, 2001 yýlý Banka genel kuruluna sorumluluklarý tespit edilenlerin 1997, 1998 ve 1999 yýllarýna ait ibralarýnýn kaldýrýlmasýný önermiþ ve söz konusu genel kurulda bu kiþilerin ibralarý hükümsüz sayýlmýþtýr. Tariþbank eski genel müdür, yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile bir kýsým personel hakkýnda açýlmýþ olan 40 mali sorumluluk davasý bulunmaktadýr. Bu davalar Banka Teftiþ Kurulunun soruþturma raporlarý ile sorumluluklarý tespit edilen Banka çalýþanlarý ile genel müdür ve diðer bir kýsým Banka yönetim ve denetim kurulu üyeleri hakkýnda açýlan davalardýr. Banka tarafýndan açýlan davalara, Fon Kurulunun 19 Ekim 2006 tarihli kararý ile 5411 Sayýlý Kanunun 133. maddesi uyarýnca devamýna karar verilmiþtir. Ayrýca, Banka Teftiþ Kurulu raporlarýna göre dava açýlmasý gerekli görülen bazý þahýslara dava açýlmamýþ olduðu tespit edilmiþ ve Fon Kurulunun 4 Ekim 2007 tarihli kararý ile bu kiþiler hakkýnda mali sorumluluk davasý açýlmýþtýr MALÝ BÜNYEYE ÝLÝÞKÝN ÇALIÞMALAR 4389 Sayýlý Kanunun 14/6-b maddesi uyarýnca, hisseleri Fona intikal eden bankalarýn mali bünyesinin güçlendirilmesi ve yeniden yapýlandýrýlmasý için gerektiðinde sermayesini artýrmaya, TCMB'nin görüþü alýnmak suretiyle, Bankanýn kanuni karþýlýk yükümlülüklerini cezai faizlerini de kaldýrmak suretiyle ertelemek veya düþürmeye, iþtirak, gayrimenkul ve diðer aktiflerini satýn almaya ve bunlarý teminat olarak alýp karþýlýðýnda avans vermeye ya da mevduat yapmaya, alacaklarýný, zararlarýný devralmaya ve anýlan maddede sayýlan tedbirler dýþýnda gerekli görülecek her türlü tedbiri almaya Fon yetkili kýlýnmýþtýr. TARÝÞBANK 39

40 Bankada gerçekleþtirilen denetim çalýþmalarý sonucunda Bankanýn gerçek mali durumu tespit edilmiþ, söz konusu Bankanýn içinde bulunduðu likidite sýkýntýsýnýn çözümüne katký saðlamak ve mali yapýsýyla ilgili sorunlarý çözmek amacýyla nakit giriþi saðlayarak sermaye artýrýmý yapýlmasý, mevduat yapýlmasý, donuk alacaklarýn nakit giriþi saðlamak suretiyle tasfiye edilmesi, yüksek olan kaynak maliyetlerinin düþürülmesi ve yurtdýþý bankalar nezdindeki bloke depolarýn likide edilmesi gibi önlemler alýnmýþtýr Fona Devir Sonrasý Gerçek Mali Durumun Tespiti Duru bilanço üzerinden BYM tarafýndan yapýlan deðerlendirmeler aþaðýda sunulmuþtur: Aktif Kalitesi: Banka aktifinin yüzde 54'ünü oluþturan masraf-zarar kalemleri ile baðlý deðerler, aktif kalitesinin bozukluðuna iþaret etmektedir. Banka aktifindeki bozulmanýn temel nedeni, tahsilatýnda güçlük yaþanan krediler nedeniyle aktifin seyyaliyetini yitirmesi ve takip hesaplarýna aktarýlan kredi sayýsýnda yaþanan artýþa paralel olarak ayrýlan karþýlýklar ve faiz gelirlerinin artýrýlamamasý nedeniyle zarar rakamýnda görülen artýþtýr. Kaynak Yapýsý, Özkaynaklar, Likidite: Net özkaynaklarýn negatif bakiye vermesi ve masraf-zarar kalemleri ile baðlý deðerin özkaynaklarla karþýlanma oranýný gösteren ve ideali yüzde 100 olan rasyonun yüzde 242 düzeyinde olmasý, Bankanýn Fona devir tarihi itibarýyla zararýnýn özkaynaklarý aþarak yabancý kaynaklara sirayet ettiðini göstermiþtir. Aktif-pasif vade uyumsuzluðu bulunan, kaynaklarý en fazla üç ay vadede yoðunlaþan, sorunlu kredileri ve gelir getirmeyen aktifleri yüksek düzeyde bulunan Bankanýn likidite rasyolarý son derece düþük düzeylerde gerçekleþmiþtir. Bankanýn özkaynak ihtiyacý; sermaye yeterliliði standart rasyosu üzerinden 49 milyon YTL, likidite rasyolarý üzerinden 98 milyon YTL olarak tespit edilmiþtir. Zarar, Gelir-Gider Dengesi, Kârlýlýk: Fona devir tarihi itibarýyla Banka zararý toplam 98 milyon YTL olup bu zararýn 49 milyon YTL'si dönem zararý, 49 milyon YTL'si ise geçmiþ yýl zararlarýdýr. Zarar toplamý, aktif toplamýnýn yüzde 34'ünü teþkil etmektedir. Banka Fona devir tarihinden önceki üç yýlýn mali tablolarýnda zarar açýklamakla birlikte, BYM raporlarýnda da belirtildiði üzere, gerçek zarar Banka tarafýndan açýklanan zararýn oldukça üzerindedir. Bunun nedenleri; 40 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

41 Bankanýn takibe intikal ettirilmesi gerektiði halde, sorunlu kredileri takip hesaplarýna aktarmayarak canlý krediler arasýnda izlemesi ve bunlar için karþýlýk ayýrmamasý, reeskont uygulamasý, Takibe aktarýlmýþ olan firmalara gereði kadar karþýlýk ayrýlmamasý uygulamalarýdýr. Sonuç olarak, Banka 1990'lý yýllarýn özellikle ikinci yarýsýndan itibaren asýl kuruluþ amacý olan zirai kredi politikasýný geri plana atarak agresif bir büyüme politikasýný benimsemiþ ve bu politika çerçevesinde riskin yayýlmasý yoluyla güvenli bir büyüme yerine, az sayýda firmaya yüksek limitli kredi verme yoluna gidilmiþ, kredi tercihinde sektörel riskin ve borçlanma düzeyinin oldukça yüksek olduðu tekstil ve deri sektörleri öne çýkmýþtýr. Bu uygulamalar neticesinde, aktifteki en önemli plasman alaný olan krediler, 1988 yýlýndan bu yana yaþanmakta olan ekonomik durgunluk ve özellikle söz konusu sektörlerin marjinal fayda ve verimliliklerinin düþüþ göstermesine baðlý olarak seyyaliyetini yitirmiþ, Banka tahsilat bakýmýndan sýkýntý yaþamaya, vadesi gelmiþ kredileri süreklilik kazanan bir þekilde temdit etmeye baþlamýþtýr. Bunun sonucunda, Bankanýn aktifi giderek donuklaþmýþ ve meydana gelen zararý sonunda özkaynaklarý aþarak yabancý kaynaklara sirayet etmiþtir. Bankanýn hâkim hissedarý Tariþ Birliklerinin tabi olduklarý mevzuattan ve Dünya Bankasý gibi kuruluþlardan saðladýklarý fonlarýn þartlý kullandýrýmlarýndan kaynaklanan nedenlerle, gerektiði zaman ve gereði kadar sermaye artýþýný gerçekleþtirememeleri, zararýn özkaynaklarý aþmasý sonucunda etkili olmuþtur. Banka aktifindeki kredilerden saðlýklý tahsilat saðlanamamasýna baðlý olarak, gelir-gider dengesi de bozulmuþtur. Bankanýn faiz gelirleri içinde en önemli kalem kredilerden alýnan faizler olup faiz giderlerinin de büyük bölümü mevduata verilen faizlerdir. Faiz dýþý gider kalemlerinin yüzde 57'si provizyonlardan ve özellikle de BYM tarafýndan yapýlan düzeltmeler neticesinde takip hesaplarýna aktarýlan ve daha önce aktarýlmýþ olmakla birlikte eksik karþýlýk ayrýlmýþ olduðu tespit edilen kredilere ayrýlan karþýlýklardaki artýþtan oluþmaktadýr. Bankanýn 9 Temmuz 2001 tarihli devir bilançosu ve kâr-zarar tablosu rakamlarýna göre, faiz gelirlerinin faiz giderlerini karþýlama oraný yüzde 58 gibi oldukça düþük düzeyde gerçekleþmiþ, faiz dýþý gelirlerin faiz dýþý giderleri karþýlama oraný da yüzde 13 olarak hesaplanmýþtýr. TARÝÞBANK 41

42 Mali Bünye Rehabilitasyonu Temettü hariç ortaklýk haklarý ile yönetim ve denetimi Fona devredilen Bankada Fon tarafýndan öncelikli olarak gerçekleþtirilen faaliyetlerden bir kýsmý da, Bankanýn normal bankacýlýk faaliyetlerini emin bir þekilde devam ettirmesinin saðlanmasý amacýyla yürütülen mali bünye rehabilitasyon faaliyetleridir. Bankanýn 55 milyon YTL'lik ödenmiþ sermayesine karþýlýk gelen zararý Fon tarafýndan devralýnmak suretiyle Banka hisselerinin tamamýna sahip olunmasýnýn ardýndan, BYM tarafýndan gerçekleþtirilen durulaþtýrma iþlemleri sonucunda belirlenen kaynak ihtiyacý doðrultusunda Fon tarafýndan Bankaya çeþitli kaynak aktarýmlarýnda bulunulmuþ, ayný amaçla Bankanýn TCMB'ye olan bir kýsým yükümlülüklerine de muafiyet getirilmiþtir. TCMB Yükümlülüklerinin Kaldýrýlmasý: 4389 Sayýlý Kanunun 14/6-b maddesi uyarýnca, Fon Yönetim Kurulunun 10 Temmuz 2001 tarihli kararý çerçevesinde, Tariþbank'ýn, kanuni karþýlýk yükümlülüklerini gerçekleþtirememesinden dolayý doðmuþ ve doðacak cezai faizleri kaldýrýlmýþ, TCMB nezdinde mevcut mevduat munzam karþýlýklarý Bankaya iade edilmiþ, ayrýca Bankanýn döviz pozisyon oranýný tutturamamasý nedeniyle doðmuþ cezai faizleri kaldýrýlmýþ, bu nedenle doðacak cezai faizleri ertelenmiþtir. Bu kapsamda, Bankaya TCMB tarafýndan zorunlu karþýlýk iadesi yapýlmýþtýr. Ýhtiyat Aktarýmý: Fon Yönetim Kurulunun 25 Ekim 2002 tarihli kararýyla, Tariþbank ýn Fona devredilmesi kararlaþtýrýlan gayrimenkulleri, tahsili gecikmiþ alacaklarý, Bayýndýrbank a devredilmesi kararlaþtýrýlan diðer aktifleri karþýlýðýnda, Bankanýn net özkaynak tutarýnýn sýfýr olarak gerçekleþmesini saðlamak amacýyla Bankaya Fon portföyünde bulunan DÝBS in 28 Ekim 2002 tarihinde aktarýlmasýna karar verilmiþtir. Söz konusu karar çerçevesinde varlýk devirlerinin karþýlýðýný teþkil etmek ve Bankanýn net özkaynak tutarýnýn sýfýr olarak gerçekleþmesini saðlamak amacýyla Bankaya toplam 44,7 milyon YTL DÝBS aktarýmý yapýlmýþ olup, bu tutarýn özkaynak açýðýný ifade eden 18 milyon YTL'lik kýsmý ihtiyat aktarýmý niteliðindedir Rehabilitasyon Sonrasý Mali Bünye Sermaye yeterliliði standart rasyosu bakýmýndan özkaynak ihtiyacý incelendiðinde, asgari yasal oran olan yüzde 8'e ulaþabilmesi için Bankanýn özkaynak ihtiyacýnýn 42 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

43 49 milyon YTL, likidite bakýmýndan özkaynak ihtiyacýnýn 98 milyon YTL olduðu tespit edilmiþtir. Bankanýn Fona devredilmesinin ardýndan Fon tarafýndan saðlanmýþ olan 55 milyon YTL tutarýndaki kaynak, asgari sermaye yeterliliði standart rasyosuna ulaþmak için gerekli olan sermaye ihtiyacýný karþýlamakla birlikte likidite durumuna göre Bankaya gerekli olan sermaye miktarýný karþýlamaktan uzak kalmýþtýr. Bankaya rehabilitasyon amacýyla yapýlan ihtiyat aktarýmý bulunmamaktadýr. Yukarýda açýklanan ihtiyat aktarýmý, Bankanýn Denizbank'a devri aþamasýnda özkaynak açýðýný kapatmaya yöneliktir FON TARAFINDAN ATANAN YÖNETÝCÝLERCE BANKADA GERÇEKLEÞTÝRÝLEN FAALÝYETLER Fona devir sonrasýnda Tariþbank'ta aktif çözümlemesine yönelik faaliyetler baþlamýþtýr. Bu kapsamda, kredilerin tahsili ve yeniden yapýlandýrýlmasý, taþýnmaz satýþý, þube kapatma ve þubelerin yeniden organizasyonu yoluna gidilmiþtir. Fona devir tarihi itibarýyla Tariþbank'ýn iþtirak ve baðlý menkul deðerleri, Tariþ Yatýrým, Aykim, Köytaþ, Halk Bankasý ve Swift'ten oluþmaktadýr. Söz konusu iþtirak ve baðlý menkul deðerler Bankanýn satýþý ve devren birleþmesi ile birlikte Denizbank'a intikal etmiþtir. SPK tarafýndan Tariþbank'a, 19 Mart 1997 tarihinde 685 bin YTL bedelle satýlan ve 14 Temmuz 1998 tarihinde T.C. Kültür Bakanlýðýnca Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Alaný kapsamýna alýnan Ýzmir Pasaport mevkiindeki gayrimenkul ekspertiz deðeri dikkate alýndýðýnda, Bankanýn likidite sorunlarýna kýsmen çözüm olabilecek büyüklükte olduðu düþünülmüþ ancak gayrimenkulün Banka tarafýndan satýþýna iliþkin giriþimlerinden bir sonuç alýnamamýþtýr. Söz konusu gayrimenkul Bankanýn satýþý ile birlikte Fona devredilen gayrimenkuller arasýnda yer almýþtýr. TARÝÞBANK 43

44 2.5. TARÝÞBANK'IN SATIÞI Satýþa Hazýrlýk Süreci: Fon Yönetim Kurulunun 29 Mayýs 2002 tarihli kararý uyarýnca Tariþbank hisselerinin satýþa sunulmasýna karar verilmiþtir. Bankanýn satýþý ile ilgili iþlemler aleyhine Tariþ Birlikleri tarafýndan dava açýlmýþ, Mahkeme tarafýndan iþlemlerde mevzuata aykýrýlýk bulunmadýðýndan bahisle davanýn reddine karar verilmiþtir. Satýþ: Tariþbank satýþ ilanýna iliþkin iki yatýrýmcý tarafýndan yapýlan baþvuru BDDK'nýn 19 Haziran 2002 tarihli kararýyla kabul edilmemiþtir. Bunun üzerine, BDDK ve Fon Yönetim Kurulunun 2 Eylül 2002 tarihli kararlarýyla, Tariþbank'ýn; Ýþtiraki olan Tariþ Yatýrým'ýn gayrimenkullerinin ve tahsili gecikmiþ alacaklarýnýn kayýtlý deðerleri üzerinden Fona devredilmesine, 20 Eylül 2002 tarihine kadar satýþ dahil baþka bir çözüm bulunamamasý halinde, Bankanýn gayrinakdi yükümlülükleri ve diðer aktif ve pasifiyle birlikte, Bayýndýrbank bünyesinde devren birleþtirilmesine, birleþme iþlemlerinin 20 Eylül 2002 tarihine kadar gerçekleþtirilmesine ve Tariþbank'ýn mevduat kabul etme ve bankacýlýk iþlemleri yapma izninin 20 Eylül 2002 tarihi itibarýyla kaldýrýlmasýna, Tariþbank'ýn tüm hak ve yükümlülüklerinin Bayýndýrbank'a hukuken devrinin temin edilmesinden sonra tüzel kiþiliðinin sona erdirilerek Ticaret Sicilinden terkininin saðlanmasýna, karar verilmiþtir. Bu aþamada, Denizbank'tan alýnan 5 Eylül 2002 tarihli satýn alma talebi, BDDK'nýn 11 Eylül 2002 tarihli kararýyla uygun bulunmuþ ve Fon Yönetim Kurulunun 10 Ekim 2002 tarihli kararýyla baþlatýlan hisse devir görüþmeleri mutabakatla sonuçlanmýþtýr. Bu kapsamda, Fon ile Denizbank arasýnda 21 Ekim 2002 tarihinde HDS imzalanmýþ ve kapanýþ bilançosunda özkaynaklarýn deðeri sýfýra eþit olmak kaydýyla Fona ait Tariþbank hisselerinin, bedelsiz Denizbank'a devri hüküm altýna alýnmýþtýr. Tariþbank hisselerinin satýþýna iliþkin olarak Fon ile Denizbank arasýnda imzalanan 21 Ekim 2002 tarihli HDS; taraflar, konu, tanýmlar, devir iþlemleri, gayrinakdi kredilerin takibine iliþkin esaslar ve taraflarýn yükümlülükleri, kapanýþ, beyan ve taahhütler, kapanýþ sonrasý iþlemleri, diðer hükümler, tebligat, yetkili mahkeme ve 44 FONA DEVÝR SONRASI DÖNEM

45 yürürlük hususlarýný içeren 12 maddeden oluþmaktadýr. HDS ekinde; Tariþbank'ýn 25 Ekim 2002 tarihli bilançosu, Denizbank tarafýndan devralýnmayacak canlý krediler ve gayrinakdi krediler listesi, Tariþbank'ýn taraf olduðu davalar listesi ile Tariþbank'ýn mevcut þube listesi bulunmaktadýr. Tariþbank'ýn Denizbank'a devredilmesinde Banka þubelerinin kapanmasýnýn ve personelin iþsiz kalmasýnýn sosyal maliyeti de göz önünde bulundurulmuþ ve Banka 29 þubesi ve 345 personeli ile Denizbank'a devredilerek çalýþanlarýn iþlerinin korunmasý saðlanmýþtýr. BDDK'nýn 19 Aralýk 2002 tarihli kararý ile Tariþbank ve Denizbank genel kurullarýnýn devre dair kararlarýnýn tescil edilmesine onay verilmesi, 4389 Sayýlý Kanunun 18. maddesinin 1 numaralý fýkrasý ve bu fýkra hükmüne dayanýlarak çýkarýlan yönetmelik uyarýnca uygun görülmüþ ve bu karar kapsamýnda Tariþbank, Denizbank ile birleþtirilmiþtir. Birleþme iþlemleri 27 Aralýk 2002 tarihinde tamamlanmýþtýr. Pamuk Birliði, Üzüm Birliði, Ýncir Birliði ile Zeytinyaðý Birliði tarafýndan, Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Fon aleyhine, Tariþbank'ýn Denizbank'a satýlmasýna iliþkin olarak alýnan, Fon Yönetim Kurulunun 10 Ekim 2002 tarihli kararlarýnýn iptali için dava açýlmýþtýr. Danýþtay 19 Nisan 2005 tarihli kararýnda, davanýn reddine karar vermiþ, bu karar davacý tarafça yasal süresi içinde temyiz edilmemiþ olup 2 Temmuz 2005 tarihinde kesinleþmiþtir. Alýcý Tarafýndan Ýstenmeyen Bilanço Kalemlerinin Devri: 10 Ekim 2002 tarihli Fon Yönetim Kurulu kararý ve HDS kapsamýnda, Tariþbank bilançosunda yer alan toplam 26,7 milyon YTL tutarýndaki varlýklar Fon ve Bayýndýrbank'a devredilmiþtir. Buna göre; Fona devredilen tahsili gecikmiþ alacaklarýn net defter deðeri 9,7 milyon YTL, Bayýndýrbank'a devredilen canlý kredilerin net defter deðeri 894 bin YTL ve yine Fona devredilen gayrimenkullerin net defter deðeri ise 16,2 milyon YTL'dir. Tariþbank tarafýndan Fona ve Bayýndýrbank'a devredilen toplam 26,7 milyon YTL tutarýndaki varlýklar ile negatif (-) 18 milyon YTL özkaynak karþýlýðý olarak ilgili Bankaya; 41 milyon YTL nominal deðerli ve 42,8 milyon YTL net deðerli DÝBS ile 1,7 milyon YTL nominal ve 1,9 milyon YTL net deðerli DÝBS 28 Ekim 2002 valörüyle aktarýlmýþtýr. TARÝÞBANK 45