İSLAM HUKUKUNA GÖRE MÜSLÜMAN KOCA İLE KİTABİ EŞ ARASINDAKİ SORUMLULUKLAR

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İSLAM HUKUKUNA GÖRE MÜSLÜMAN KOCA İLE KİTABİ EŞ ARASINDAKİ SORUMLULUKLAR"

Transkript

1 İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 26, 2015, s İSLAM HUKUKUNA GÖRE MÜSLÜMAN KOCA İLE KİTABİ EŞ ARASINDAKİ SORUMLULUKLAR Dr. Hasan ÖZER* Özet: Aile toplumun temel taşıdır. Erkek ve kadının hukuki bir bağ ile bir araya gelmesiyle oluşan ailede karşılıklı hak ve sorumluluklar doğmaktadır. Bu çalışmada Müslüman erkek ile kitabî kadının evliliği neticesinde ortaya çıkacak olan ailevi hak ve sorumluluklar ele alındı. Klasik literatürde nikâh, talak, nafaka, hazr ve ibâha, miras vb. farklı konular altında değinilmiş olan bu mesele sistemli bir şekilde ortaya çıkarıldı ve bu çerçevede günümüz araştırmalarına yer verildi. Bunun sonucu olarak böyle bir durumda bulunan evli çiftin birbirlerine karşı hukuki hak ve sorumluluklarına İslâm hukukunun bakışı ortaya konuldu. Bu minvalde Müslüman kocanın nikahı altında bulunan kitabi eşin kendi dinine ait ritüelleriyle ilgili hakları, nafaka, eşler arası adalet, mehir, giyim kuşam, mesken, cinsel ihtiyaçlar gibi aile hukukuna müteallik konulardaki hakları ile temizlik, sıla-i rahim, miras vb. konular ele alındı. Anahtar Kelimeler: Müslüman, Gayr-i Müslim, Nikah, Talak, Ehl-i Kitab, Ailevi Sorumluluk. The Responsibilities Between The Muslim Husband and The Wife of the Book According to the Islamic Law Abstract: The family is the cornerstone of society. In the family that is formed by men and women combine with a legal bond, it arises mutual rights and liabilities. In this study, it is discussed the rights and liabilities of family that arise as a result of the marriage of a Muslim man and woman of the book. This issue that is addressed under such different topics as nikah (wedding), talak (divorce), nafaka (alimony), hazr, ibaha, and miras (heritage) in the classical literature is revealed in a systematic way, and included the researches of present day in this context. As a consequence, it is introduced the view of the Islamic Law on the legal rights and liabilities of the married couples towards each other in such a situation. In this manner, it is discussed the rights of the wife of the book, who are under a Muslim husband s wedding, which are related to the rituals in her own religion, and her rights related to such matters belonging to the family law as alimony, peer justice, bridewealth, clothing, housing, sexual needs, and her rights and liabilities like purity, visiting to relatives (sıla-i rahim), and heritage. Keywords: Muslim, Non-Muslim, Wedding (Nikah), Divorce (Talak), People of the Book (Ehl-i Kitab), Family Responsibilities. I. GIRIŞ Sosyal ve hukukî bir ilişki olan evlilik neticesi oluşan aile, toplumun temel unsuru ve medeniyetin vazgeçilmezidir. Aile hukuku ise İslam medeniyetine Fıkıh Medeniyeti ismini veren 1 fıkhın özel bir bölümünü oluşturmaktadır. Klasik fıkıh kitaplarında söz konusu bölüm nikâh-talak başlıkları altında, bazılarında ibadât * DİB Selçuk Dini Yüksek İhtisas Merkezi, hasankafiyeci@hotmail.com 1 Muhammed Âbid el-câbirî, Arap-İslâm Aklının Oluşumu (trc. İbrahim Akbaba), İstanbul 2000, s. 97.

2 214 Dr. Hasan ÖZER ile muamelât arasında, bazılarında ise muamelattan sonra incelenmiştir. Bunun nedeni fıkıhçıların nikâh-talak bölümünü ibadetler, bazılarının ise muameleler kısmına dâhil etmeleridir. Günümüz bazı İslam hukuku araştırmacıları nikâh ve talak konularını ahval-i şahsiye içerisinde işlerken, bazıları ise aile hukuku adıyla müstakil bir bölüm olarak ele almışlardır. İslam hukuku, gayr-i müslimlerle evlilik hususunda erkek ve kadına göre değişen hükümlere yer vermiştir. Söz gelimi Müslüman erkeğin ehl-i kitap kategorisine giren gayr-i Müslim kadınların iffetli olanlarıyla evlenebileceği Kur ân-ı Kerim in açık hükmü ile izne bağlanmışken 2 aynı ruhsat Müslüman kadına tanınmamış ve İslam alimlerinin icmaı ile böyle bir evlilik batıl addedilmiştir. Müslüman erkeğin ehl-i kitab dışındaki bir kadınla evlenmesi de ittifakla geçersiz sayılmıştır. 3 İslam alimleri, Müslüman kadının ancak Müslüman erkekle evlenebileceğini, 4 ehl-i kitab bile olsa gayr-ı müslim erkekle evlenmeyeceğini aksi takdirde aralarının ayrılacağına dair vardıkları sonucu 5 Müslüman olmadıkları müddetçe müşriklerle evlenmeyin 6 ayetinin yanı sıra İslam üstündür, ona hiç bir şey üstün gelemez 7 şeklindeki bazı hadislere dayandırmışlardır. Aynı doğrultuda gayr-i müslim bir kadının Müslüman olması halinde kocasının İslam a girmeyi reddetmesi durumunda ilke olarak aralarının ayrılacağını (tefrik) da hükme bağlamışlardır. 8 Eşlerden birinin İslam dan çıkması (irtidat) halinde de boşamaya gerek kalmaksızın derhal aralarının ayrılıp nikâh akdinin sonlandırılacağı da aynı paralelde ulaşılan sonuçlardan birisidir. 9 Ancak günümüz toplumlarında gelişen yeni durumlar sebebiyle konu ile ilgili bazı tartışmalar ve farklı fikirler ortaya çıkmıştır. Ömer Nasuhi Bilmen (ö. 1971) bahsi geçen konuları şu şekilde özetlemektedir. Gayr-i müslim eşlerden kadın Müslüman olsa kocasına da Müslüman olması teklif edilir. İslamiyeti kabul etmediği takdirde karı koca tefrik edilir. Çünkü Müslüman bir kadının gayr-i müslim bir erkekle evlenmesi batıldır. Müslüman bir kadının gayr-i müslim bir erkekle nikâhı mün akid olmaz araları hemen ayrılır. Hatta gayr-i 2 el-maide, 5/5. 3 İbnü l-hümâm, Şerhu Fethi l-kadîr (thk. Abdurrezzâk Gâlib el-mehdî), Beyrut 1415/1995, III, 394, , 408; İbn Kudâme, el-muğnî (thk. Muhammed Şerafeddin Hattab-Seyyid Muhammet Seyyid), Kahire 1416/1997, IX, 373; Muhammed Ebû Zehra, el-ahvâlu ş-şahsiyye, Kahire, ts., Dâru l-fikri l-arabî, s ; Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye fî ş-şerî ati l-islâmiyye, Beyrut 1404/1984, s Kâsânî, Bedâi u s-sanâi (thk. Ali Muhammed Muaavviz-Adil Ahmet Abdülmevcut), Beyrut 1418/1997, III, ; M. Kadri Paşa, el-ahkâmü ş-şer iyye fi l-ahvâli ş-şahsiye ma a şerhi Muhammed Zeyd el-îbânî (thk. Muhammed Ahmed Sirâc-Ali Cuma Muhammed), Kâhire , I, Serahsî, el-mebsût (thk. Ebû Abdillah Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail), Beyrut 1421/2001, V, 43-44; Zekiyüddîn Şaban, el-ahkâmu ş-şer iyye li l-ahvâli ş-şahsiyye, Bingazi 1409/1989, s ; Düzenli, Behlül, Gayri Müslimlere Dair Fetvalar, İstanbul 2015, s. 128, 133, el-bakara, 2/ Buhârî, Cenâiz, Mâverdî, el-hâvî fî fıkhi ş-şâfiî, Beyrut 1414/1994, IX, ; İbn Hazm, el-muhallâ, Kahire 1352, IX, 449; Kâsânî, age., III, , ; Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye fî ş-şerîati l-islâmiyye, Beyrut 1404/1984, s. 64, 101; Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Aile İlmihali, İstanbul 1434/2013, 172; Düzenli, age., s. 129, İbnü l-hümâm, Şerhu Fethi l-kadîr, III,

3 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 215 müslim erkek nikâhtan sonra İslâmı kabul etse de yine araları ayrılır. Çünkü bu akit batıl olduğu için sonradan verilen onayla sahih hale dönüşmez. Zira bu nikâhın haramlığı Kitap, Sünnet ve icma ile sabittir. Müslüman bir kadının gayr-i müslim bir erkekle evlenmesi hikmete ve maslahata uygun değildir. Bu husustaki haramlık helallik dini bir siyaset ve toplumsal bir hikmetin gereğidir. Bilindiği üzere erkekler, aile hayatında hâkim, kadınlar ise birçok hususta kocalarına tabi durumdadır. 10 Ehl-i kitap da olsa İslam a düşmanlık ve Müslümanlara nefret duyan bir kadınla evlenmenin de mekruh olduğu hususunda icma oluşmuştur. 11 Müslüman kadının gayr-i müslim erkekle evlenmesinin haram kılınmasında çeşitli hikmetlerin bulunduğu muhakkaktır. Kaynaklarda ve bazı çağdaş araştırmalarda bununla ilgili farklı yorumlara yer verilmiştir. Bunlardan bir kısmı ilkesel bazıları da örfi değerlendirmelere dayanmaktadır. Bu bağlamda ehl-i kitap ile evlenen Müslüman kadına kocasının kavvam sıfatını 12 kötüye kullanıp kendisi üzerinde egemenlik kurması yoluyla aşağılanmasının, rencide edilmesinin engellenmesinin hedeflendiği vurgulanır ve Allah kafirlere mü minler aleyhine asla yol vermeyecektir 13 ayetiyle de bağlantı kurularak Allah ın buna razı olmayacağı ifade edilir. 14 Mesela Hanefî fakihi Kâsânî (ö. 587/1191) Müslüman kadının gayr-i müslimle evliliğinin, müminin kafirin velayetine girmesi anlamına geleceğinden bu ayete aykırılık taşıdığına işaret eder. 15 Bunun yanında çocukların babasının inanç değerleri ve yaşam biçimini benimseme riski altında olmasının bu yasakta etkili olduğuna vurgu yapılırken aynı endişelere kadın açısından da yer verilir. Mesela kadının aralarında oluşacak ülfet sonrası kocasının dinine ilgi duymasının ya da Onlar/müşrikler sizi cehenneme çağırırlar 16 ayetinde işaret edildiği üzere kocasının bu yöndeki davetine kadının icabet etmesinin yahut kocanın despotik bir tavırla Müslüman eşinden kendi dininin gereklerine göre davranmasını talep etmesinin feci sonuçlara yol açabileceği 17 hikmetine mebni bu yasağın getirilmiş olabileceği belirtilir. 18 Esasen bu husus konumuzla doğrudan ilgili olmadığından daha fazla üzerinde durulmayacaktır. Sonuç olarak söylemek gerekirse ilgili deliller ve zikredilen sebeplerin yanı sıra başka gerekçelerle Müslüman kadının gayr-i müslim erkekle evlenmesinin haram kılındığı hususunda icma oluşmuş 19 ve tarihi süreç içinde İslam toplumlarındaki 10 Ömer Nasûhî Bilmen, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul 1976, II, İbnü l-hümâm, age., III, 396; Döndüren, Aile İlmihali, s en-nisâ, 4/ en-nisâ, 4/ Bk. Ali Ahmed el-carcâvî, Hikmetü t-teşrî ve felsefetühü, Kahire, ts., Dâru l-fikr, II, Bk. Kâsânî, age., III, 465; el-carcâvî, age., s el-bakara, 2/ Bk. Carcâvî, age., II, Bk. Kâsânî, age., III, 465; Carcâvî, age., s Muhammed Ebû Zehra, age., s ; Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye, s. 101; Düzenli, age., s. 129.

4 216 Dr. Hasan ÖZER uygulama buna göre şekillenmiştir. 20 Ana hatlarıyla verdiğimiz bu fıkhî hükümlerden sonra şunu belirtmeliyiz ki bu çalışmadan esas amaç Müslüman ile gayr-i müslimin evlenmesi konundaki meşruiyet tartışmaları değil, meşru sayılan kısmıyla meydana gelmiş olan Müslüman erkek ile kitabî kadının evliliği neticesinde ortaya çıkacak olan ailevi sorumlulukları araştırmaktır. Bu makalede klasik kaynaklarda farklı konular içinde değinilen bu meseleyi günümüz araştırmalarına da başvurarak ele almak, böyle bir evlilik yapmış olan evli çiftlerin birbirlerine karşı fıkhî hak ve sorumluluklarını araştırmaktır. İslam hukuku bakımından sırf gayr-i müslim kadınla evlilik durumunda karşılıklı ailevi sorumlulukları ele alan gerek klasik literatürde gerekse modern araştırmalarda müstakil bir çalışma gözümüze ilişmedi. Bu konu daha çok klasik kaynaklarda nikâh, talak, nafaka, hazr ve ibaha, miras vb. bölümlerdeki konular içinde serpiştirilmiş modern araştırmalarda da kısa bilgilerle yetinilmiştir.ancak burada istisna edilmesi gereken çalışma Nihat Dalgın ın İslam Hukukuna Göre Müslüman Gayr-i Müslim Evliliği (Samsun: Etüt yy., 2005) adlı araştırmasıdır. Başlığından da anlaşılacağı üzere Müslüman ile gayr-i müslim evliliğini oldukça ayrıntılı şekilde ele alan bu tetkik konunun bizim araştırdığımız kısmına da özel başlıkta yer vermiştir. Bununla birlikte, temelde bu konuyu incelemeyi amaçlamadığı için konuya bütün ayrıntılarıyla yer vermemiş gözükmektedir. Şunu da ifade etmeliyiz ki bu meselede derli toplu ulaşabildiğimiz tek çalışma olması münasebetiyle gerek sistematik gerekse içerik bakımından makalemizi hazırlarken en çok istifade ettiğimiz araştırma bu olmuştur. II. MÜSLÜMAN ERKEĞIN EHL-I KITÂB LA NIKÂHI Fıkhi olarak sıhhat şartlarını taşıyan bir nikah akdi, hem Müslümanlar hem zimmiler hem de Müslümanlar ile kitabiler arasında geçerlidir. Burada görüş ayrılıkları bulunsa da bazı istisnalardan da bahsedilebilir. Söz gelimi Müslüman ile Müslümanın evliliğinde nikahı fasit kılan bazı şartlar zimmilerin kendi arasında gerçekleştirdikleri nikahı fasit kılmaz. Bu görüş Ebû Hanîfe (ö.150/767), Ebû Yûsuf (ö.182/798) ve İmâm Muhammed e (ö.189/805) göredir. Züfer e (ö.158/775) göre ise Müslümanlar arasında akdedilen nikahı fasit kılan her şart ve eksiklik zimmîlerin kendi aralarındaki nikah akdini de fasit kılar. Mesela şahitsiz gerçekleştirilen bir nikah zimmîler arasında da geçerli değildir. Çünkü İslam mahkemesinde tescil ettirilmeseler bile zimmîlerin kendi aralarında kıydıkları nikah fıkhî şartlara göre gerçekleştirilmelidir. Şahitsiz gerçekleştirilmiş bir akitle evlenmiş iki zimmi, Züfer e göre Müslüman olsalar bile ayrılmalıdır. Çünkü ona göre zimmilik şartlarını 20 Bu konudaki deliller ve değerlendirmeleri ile ilgili olarak bk. Köse, Saffet, Aile Hayatıyla İlgili Problemler, İslâm Hukuku El Kitabı (Ed. Talip Türcan), Ankara 2012, s

5 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 217 kabul edenler fıkhın hükümlerini kabul etmiş ve sorumluluklarını ona göre yerine getirmeyi taahhüt etmiş sayılırlar. Dolayısıyla zimmiler arasında şahitsiz yapılan nikah akdi, fıkha göre fasit olduğu için zimmiler arasında da fasittir. Nikah ancak şahitlerle gerçekleşir 21 hadisi umum ifade etmektedir. Sonuç olarak şahitsiz nikahın gerçekleşmeyeceği hükmü sabit olmuştur. Nitekim zimmiler de haramlarla mükelleftir. 22 Ebû Hanîfe, Ebû Yûsuf ve İmâm Muhammed e göre ise bunların ayrılmaları gerekmez. Müslüman olmadan önceki nikahları da geçerlidir. Ancak zimmilerin kendi dinlerine göre şahitsiz yapılan nikahın geçerli olması durumunda fıkıh açısından onların bu uygulaması meşru sayılır. Nitekim zina ve benzeri bazı tasarrufları hariç, içki ve domuz etini mülk edinmelerine müsaade edildiği gibi şahitsiz nikâhlarına da müsaade edilmelidir. Ayrıca şahitlik nikâhın devam (beka) şartı değil, sıhhat şartıdır. Nitekim şahitlerin ölmesiyle nikâh akdi sona ermez. Dolayısıyla gayr-i müslimler için şahitlik akdin oluşum/iptida şartı olarak ileri sürülemez. Çünkü şahitlik ibadet anlamı taşır. Şahitliği Allah için ikame ediniz 23 ayetinde de buna işaret vardır. Neticede gayr-i müslim bu gibi şartlarla mükellef değildir. Kur an da yer alan evlendirme ile ilgili delillerde herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Nikah akdi yapılırken Müslümanlar için şahit bulundurma kaydı (takyid) ise başka bazı delillerle sabit olmuştur. Ancak gayr-i müslimler için böyle bir kayıt yapabilmek, artı bir delile ihtiyaç duyar. Böyle bir delil de bulunmamaktadır. 24 İmam Züfer in ileri sürdüğü gayr-i müslimlerin zimmet akdinin sonucu olarak İslam hükümlerini kabul ettikleri şeklindeki görüşü Ebû Hanîfe ve İmâmeyn tarafından da isabetli görülmüştür. Ancak Züfer e göre zimmilerin şahitsiz olarak yaptıkları nikahlarının meşru sayılması da İslam hükümleri şartlarına tabidir. Bununla birlikte İmam Züfer in ileri sürdüğü, şahitsiz evlenmenin haram olduğuna dair delilin genel hüküm (umum) ifade ettiği için zimmileri de kapsadığı iddiası geçerli değildir. Bilakis bu delil sadece Müslümanlara hastır. Zimmilerin bundan müstesna olduğuna dair sınırlandırıcı (muhassıs) başka bir delil vardır. Mesela zimmî bir erkek, zimmi bir kocanın iddetini bekleyen zimmi bir kadınla evlenirse Ebû Hanîfe ye göre nikahı sahihtir. Nitekim zimmiler arasında şahitsiz nikahın durumu da böyledir. 25 Yani zimmi erkeğin kadının iddetinin dolmasını beklemesi nasıl şart değilse, zimmilerin kendi aralarındaki nikahlarında şahit bulundurmaları da şart değildir. 21 Tirmizî, Nikâh, Serahsî, el-mebsût, V, 37; Kâsânî, age., III, ; İbn Âbidîn, Muhammed Emîn (v.1252/1836), Reddü l-muhtâr ale d-dürri l-muhtâr şerhu Tenvîri l-ebsâr (thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavviz), Riyad 1323/2003, IV, 347 ve devamı. 23 et-talak, 65/2. 24 Kâsânî, age., III, ; Bâbertî, el- İnâye şerhu l-hidâye (thk. Ebû Mahrûs Amr b. Mahrûs), Beyrut 1428/2007, II, 345; İbnü l-hümâm, age., III, Serahsî, el-mebsût, V, 37-39; Kâsânî, age., III, ; Alim b. el-alâ, el-fetâvâ et-tâtârhâniyye fi l-fıkhi l-hanefî, Beyrut 1426/2005, II, ; Bilmen, age., II,

6 218 Dr. Hasan ÖZER Züfer, iddet bekleyen zimmi kadınla zimmi erkeğin evlenmesini fasit saymaktadır ve bunu kendi görüşüne delil olarak sunmaktadır. Ona göre iddet bekleyen kadınla evlenilemeyeceğini ifade eden ayetin 26 hükmü umum ifade etmektedir. Zimmiler de haramlarla muhataptır. Ebû Hanîfe ye göre ise iddette ibadet manası bulunduğu için zimmiler bununla mükellef değildir. Ayetlerde de buna işaret vardır. 27 İbadet ile ilgili hükümlerle zimmiler mükellef tutulmadıkları gibi iddetle de mükellef tutulamazlar. Diğer bir açıdan bakıldığında iddet kocaya ait bir haktır. Gayr-i müslimin de böyle bir itikadı bulunmamaktadır. Ancak Müslüman erkek için böyle bir hak ortaya çıkar. Mesela Müslüman bir erkeğin iddetini bekleyen kitabi bir kadınla yine Müslüman bir erkek evlenemez. Çünkü Müslüman erkeğin iddetinin beklenmesi onun bir hakkıdır. 28 III. MÜSLÜMAN GAYR-I MÜSLIM EVLILIĞINDE KARŞILIKLI HAK VE SORUMLULUKLAR İslam hukukunun belirlediği ilkeler çerçevesinde Müslümanlar arasındaki evlilikte olduğu gibi Müslüman erkek ile kitabî kadın arasında gerçekleşen evlilik akdi neticesinde de karşılıklı hak ve yükümlülükler ortaya çıkmaktadır. Bunları şu başlıklar halinde ele alabiliriz: A. DINÎ RITÜELLERLE İLGILI HAK VE SORUMLULUKLAR İslam hukuku açısından bakıldığında genel anlamda gayr-ı müslim azınlıklar açısından kamu hukukuna giren hususlarda mülkilik esas alınmıştır. Söz gelimi zina onlar için de yasak kapsamındadır. Zaten bütün ilahi dinlerde kadın-erkek beraberliğini meşru kılan tek yol nikahtır. Zimmet akdinin de bir sonucu olarak özel hukuk alanına giren konularda ise ilke olarak serbest bırakılmışlardır. Bu konuda özellikle Hanefîler daha liberal bir tutum almışlar dinlerini ilgilendiren tercihlerinde (el-ahkâm fi d-diyânât) ilkesel olarak serbest olmalarını biz onları kendileriyle başbaşa bırakmakla emrolunduk kuralına dayandırmışlardır. 29 Karıkoca arasındaki ilişkilerde de bu ilke geçerlidir. Getirilen bazı kısıtlamalar ise işin özüne yönelik değildir. 30 Söz gelimi nafile ibadetlerle ilgili sınırlamalarda bu gözükebilir. Şöyle ki, bütün kutsal metinlerde ve ahlak kitaplarında insandaki en güçlü dürtünün bir başka ifadeyle insanın en zayıf yönünün şehevi arzuları olduğu belirtilir. 26 el-bakara, 2/ el-ahzâb, 33/ Kâsânî, age., III, 561; Bâbertî, el- İnâye şerhu l-hidâye (thk. Ebû Mahrûs Amr b. Mahrûs), Beyrut 1428/2007, II, 345; İbnü l-hümâm, age., III, ; Döndüren, Aile İlmihali, s ; Düzenli, age., s وقد أمرنا أن نتركهم وما يدينون.110 XI, Serahsî, el-mebsût, 30 bk. Muhammed Mahmud b. Ahmed el-aynî, el-binâye şerhu l-hidâye (thk. Eymen Salih Şaban), Beyrut 1420/2000, V, ;İbn Nüceym, el-bahru r-râik şerhu Kenzi d-dekâik (thk. Zekeriya Umeyrât), Beyrut 1418/1997, III, 326; Dalgın, İslam Hukukuna Göre Müslüman Gayr-i Müslim Evliliği, Samsun 2005, s. 95.

7 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 219 Bütün ilahi dinlerde olduğu gibi bir insanın bu arzusunu nikahlı eşi dışında tatmin etmesi mümkün değildir. Bu nedenle kocanın eşinden talep edebileceği durumlar sebebiyle zorunlu ibadetler dışında eşe bazı kısıtlamalar getirebileceği öngörülmüş, eşin kocasıyla istişare sonucu bu türden ibadetlerini yapması tavsiye edilmiştir. Dolayısıyla bütün ilahi dinlerde en ağır günahlardan ve suçlardan birisi kabul edilen zinaya düşme riskine karşı bu türden esnek kısıtlamalar Müslüman eş için olduğu kadar 31 ehl-i kitap eş için de söz konusu edilmiştir. Bu bağlamda mesela Müslüman kocanın zimmî eşini havraya veya kiliseye gitmekten ve de dinî merasimlere katılmaktan menedebileceğine dair bir hükme yer verilmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi koca için, sadece zimmi eşinin değil Müslüman eşinin de makul gerekçelerle belli ölçüler dahilinde camiye gitmesine engel olabileceği öngörülmüştür. 32 Ameller niyetlere göredir 33 hadisi gereği Müslüman eş bu sebeple nafile ibadet mesela oruç tutamasa da tutmuş gibi sevabını alır. Kendisine özgü anlamlar dünyasının araçları olması sebebiyle diğer dinlerin sembollerine karşı çekinceler bulunmakla birlikte Müslüman kocanın ilkesel anlamda bazı sınırlamalar istisna edilirse ehl-i kitap eşinin kutsallarına saygı göstermekle yükümlü olduğu kabul edilmiştir. 34 Bir rivayete göre Ahmed b. Hanbel in (ö. 241/855) Müslüman kocanın, ehl-i kitap olan eşinin eve haç getirmesine, zünnar takmasına bir isteksizlik gösterse de engel olamayacağı görüşünde olduğu nakledilmektedir. 35 Müslüman koca, cinsel istifadeye mani olsa bile ehl-i kitap olan eşinin inancına göre zorunlu olan oruçlarını tutmasını, kendi evinde usulüne uygun şekilde yapacağı diğer ibadetlerini mesela namaz kılmasını engelleyemez, kutsal kitabını okumasına mani olamaz. Buradaki kısıtlama sadece sesini yükseltmemesinden ibarettir. Yahudi eşini, adetli iken aynı yatakta yatmaya ve cinsel ilişki dışında organlarından faydalanmak için zorlayamaz. Keza Yahudi eşini, iş yapma yasağı bulunan cumartesi (sebt) günü çalışması; haram kabul ettiği etleri ve iç yağlarını yemesi için baskı yapamaz. 36 Hanbelî mezhebi, bazı ihtilaflar bulunmakla birlikte Müslüman kadının camiye gitmesinin kocasının iznine bağlı olmasına kıyaslayarak, Müslüman kocanın bazı gerekçelerle zimmî karısının kiliseye, havraya, anne babasını sürekli ziyarete gitmesine ve dinî bayramlarına çıkmasına izin vermeme hakkı tanımaktadır. Hanbelîler bu hususta şöyle bir çıkarımda bulunmaktadırlar: Kocaya itaat vaciptir (farz), söz konusu eylemler ise vacip değildir, vacipler ise vacip olamayan fiiller için 31 Haddâdî, el-cevheratü n-neyyire (thk. Said Bektaş), Devha 1436/2015, II, Cessâs, Şerhu Muhtasari t-tahâvî (thk. Saîd Bekdaş), Beyrut 1431/2010, IV, ; Haddâdî, el-cevheratü nneyyire, IV, 269; el-fetâva l-hindiyye, Kahire 1411/1991, I, Buhârî, Bedü l-vahy, 1; Müslim, İmâre, Nihat Dalgın, age., s İbn Kudâme, el-muğnî, XIII, 838; İbn Kayyim el-cevziyye, Ahkâmü ehli z-zimme (thk. Subhi Salih), Beyrut 1983, II, İbn Kudâme, age., IX, , XIII, ; İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, 441; Dalgın, age., s

8 220 Dr. Hasan ÖZER terk edilmez. 37 Hanbelî mezhebi alimlerince zikredilen örneklerden şöyle bir sonuç çıkarılabilir: Müslüman koca zimmi karısının evdeki özel dini ritüellerine mani olamaz, ancak isteğe bağlı ibadetlerin ifası için mabetlere gitmesi hususunda bazı sınırlamalar getirebilir. Müslüman ile evli bulunan gayr-i müslim bir kadının kilise ve havra gibi mabede giderek ayinlere katılma hakkı bulunup bulunmadığı İslam alimleri arasında tartışılmıştır. Çoğunluk alimlerin tercihi böyle bir durumda kocasının buna engel olma hakkının bulunduğu şeklindedir. Buna gerekçe olarak ise Müslüman bir hanımın bile camiye gitmesine kocasının engel olabileceği durumda kitap ehli kadının mabede gitmesine engel olmanın doğal olduğu belirtilmektedir. Bu görüşlerin tarihi süreçteki toplumsal yapı ve algılarla yakın ilişkisi olduğu söylenebilir. Günümüzde kadınların dışarı çıkması konusundaki algı göz önünde bulundurulduğunda mabede gitmesi de ibadet özgürlüğü çerçevesinde değerlendirilebilir. 38 Müslüman koca ehl-i kitaptan olan eşini İslam ın ibadet ve o türden hükümlerini yerine getirmeye zorlayamaz. İddet örneğinde olduğu gibi Müslüman erkek, gayr-i müslim eşini cünüplük, hayız ve nifastan dolayı gusletmesi için zorlayamaz. Çünkü gusül Müslüman için farz olan bir uygulamadır. Gayr-i müslim kadın bunlarla yükümlü değildir. Müslüman kocanın gayr-i müslim eşinin evden çıkmasına (yani başka bir eve taşınma talebine) engel olma hakkının bulunduğu kabul edilmektedir. Çünkü barınacak ev temini, kocanın sorumluluğundadır. 39 Şâfi î mezhebi, temel haklarda Müslüman kadın ile ehl-i kitap eş arasında çok fazla bir fark gözetmezken bazı hususlarla ilgili kısıtlamalarda daha sıkı davrandığını gösteren içtihatlara sahiptir. Mesela Müslümanın nikahı altında bulunan kitabi kadının, nikah, mehir, nafaka, mesken, cinsel ihtiyaçların karşılanması, eşler arası adalet, talak, zıhar, îlâ ve li ân gibi konularda genel anlamda Müslüman kadınlarla aynı hükme tabi oldukları kabul edilmiş, giyim kuşam (tesettür), hayız, nifas ve cenabetten sonra gusül için icbar edilebileceğine hükmedilmiştir. Yine bu mezhebe göre koca kitabi eşinden temizliğe (necaset) riayet etmesini isteyebilir ve domuz eti yemesini de engelleyebileceği savunulmuştur. Bunun yanında Müslümanlar için de bazı sınırlamalar bulunan soğan sarımsak gibi kötü kokusuyla insanlara eza veren şeyler ile sağlığa zararlı yiyecekleri yemekten menedileceği, sarhoş edici içki kullanmasını engelleyebileceği, mabetlerine (havra veya kilise) gitmesine kısıtlama getirebileceği hükme bağlanmıştır. 40 Mâlikiler, gusül konusunda hayız ile cünüplüğü ayırırlar ve kocanın ehl-i 37 Örnekler için bk. İbn Kudâme, age., IX, ; İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, Dalgın, age., s Cessâs, Şerhu Muhtasari t-tahâvî (thk. Said Bektaş), Beyrut 1431/2010, IV, 338; Kâsânî, age., III, 561; İbnü l- Hümâm, age., III, Mâverdî, age., IX, ; Şirbînî, Muğni l-muhtâc ilâ ma rifeti me ânî elfâzi l-minhâc, Beyrut, ts., Dâru l-fikr, III,

9 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 221 kitaptan olan eşinden hayzının kesilmesinden sonra gusletmesini isteyebileceği ancak cünüplük sebebiyle zorlayamayacağı kabul edilmiştir. 41 B. YIYECEK VE İÇECEKLER Müslüman bir koca ile evli bulunan kitabi bir kadının İslam ın yasakladığı yiyecek ve içecekleri kullanıp kullanamayacağı konusunda İslam hukukçuları arasında bazı görüş ayrılıkları vardır. Mesela Müslümanla evli bulunan zimmi bir kadının inancı açısından mubah görülen domuz etini yemesi konusunda klasik literatürde bilgiler bulunmaktadır. Hanefi mezhebine göre Müslüman koca ehl-i kitaptan olan eşinin domuz eti yemesine engel olamaz. 42 Yine bu mezhebe göre Müslüman koca, zimmi karısını şarap içmekten alıkoyamaz. Çünkü ona göre şarap içmek helaldir. Ancak kadının evde içki bulundurmasına müsaade etmeyebilir. Zira onlara göre helal olsa da kokusu kocaya zarar verir. Nitekim bir koca Müslüman eşini soğan sarımsak yemekten menedebileceği gibi zimmi eşini de bu manada evinde şarap içmekten menedebilir. 43 Şâfiîler de bir görüşe göre cinsel istifadeye mani olmadığı için Müslüman kocası, ehl-i kitap eşinin domuz eti yemesini engelleyemez. Ancak eşi Yahudi ise kendi dinine göre domuz eti haram olduğu için kocası onu bundan menedebilir. 44 Hanbelîlerde ise domuz eti konusunda iki farklı görüş bulunmaktadır. 45 Sarhoşluk verici maddelerin içilmesini engelleyip engelleyemeyeceği de tartışılmış bu konuda da müspet ve menfi iki görüş ortaya çıkmıştır. Mezhepte şarabın necis olduğu hükmüne bağlı olarak engellenmesi gerektiği yönünde bir eğilimin öne çıktığı anlaşılmaktadır. 46 Ehl-i kitap eşin bazı yiyecek-içeceklerine getirilen kısıtlamalar inanç özgürlüğüne bir müdahale olarak görülmemelidir. Çünkü bu tür yiyecekiçeceklerin alınması dini bir vecibe olmadığı gibi dinin doğrudan bir tavsiyesi de değildir. Dolayısıyla Müslüman eş açısından haram olan bu tür yiyecek-içeceklerin alınması aynı mekânı ve ortamı paylaşan eşin helal olan yiyecekleri ile karışma veya onlara bulaşma, hijyen riski taşıma gibi problemleri olabileceği gibi bazı psikolojik sorunları ve fiili zorlukları da gündeme getirebilir. Dolayısıyla birlikte bir yaşam için kocanın eşinden bu kadarlık bir tolerans beklemesi herhangi bir problem çıkarıcı özelliğe sahip değildir. 47 C. NAFAKA, MEHIR, MESKEN, GECELEME / İKAMET (KASM), 41 Karâfî, ez-zehîre (thk. Muhammed Haccî), Beyrut 1994, I, Bâbertî, el- İnâye, II, 345; İbn Âbidîn, Reddü l-muhtâr, IV, İbn Nüceym, el-bahru r-râik, III, 183; el-fetâva l-hindiyye, I, 281; İbn Âbidîn, age., IV, 312; Ömer Nasûhî Bilmen, age., II, 169; Dalgın, age., s Şirbînî, age., II, İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, İbn Kudâme, age., IX, , XIII, 838; İbnü l-kayyim, age., II, Dalgın, age., s

10 222 Dr. Hasan ÖZER TEDAVI VE SILA-I RAHIM Kitâbî bir kadınla evli olan Müslüman koca, nafaka temini ve birden fazla evli ise eşleri arasında adalet konusunda eşit davranmak durumundadır. Yani yiyecek, giyecek ve mesken temini ile ilgili masraflar gibi nafakaya dâhil olan hususlarda tıpkı Müslüman eş gibi davranmak ve mali gücüne göre hareket etmekle sorumludur. Çünkü nafaka kocanın eşine karşı vazifeli olduğu hususlardan birisidir. Bu açıdan eşin Müslüman olup olmaması arasında fark yoktur. 48 Ancak klasik mezhep kaynaklarında tedavi masrafları, doktor ücreti, ameliyat ve hacamat giderlerinin nafakaya dahil olmadığı belirtilmektedir. 49 Bu tür görüşlerin daha çok örfi uygulamalara bağlı olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Nitekim çağdaş bazı araştırmacılar tedavi, hastane, ameliyat gibi sağlık giderlerinin nafakaya dahil edilmesinin günümüz şartlarında daha uygun olacağını savunmaktadırlar. 50 Çünkü onlara göre söz konusu masraflar, nafakayla temin edilmek istenen kadının hayatının devamının sağlanma gerekçesine kıyas edilebilir. Dolayısıyla sağlık giderleri de kadının hayatını sürdürebilmesinde temel ihtiyaçlardandır. 51 İslam hukukçuları birden fazla kadınla evli olan Müslüman kocanın yanında geceleme sırası bakımından Müslüman ve gayr-i müslim ayırımı yapmaksızın mutlak olarak eşler arasında eşit davranmasının farz olduğunu belirtmişlerdir. 52 Mehir ahkamı bakımından da gayr-i müslim kadın, Müslüman kadın gibidir. Kocanın, eşlerin dini mensubiyetini dikkate almadan nikah akdinin sonuçları içerisinde sayılan mehri vermesi bir yükümlülüktür. 53 Müslüman koca, Müslüman olsun veya olmasın karısını mesela müzmin hastalığı bulunan babasının bakımını yapmaktan menedemez. Kadının bu konuda kocasına itaat yükümlülüğü yoktur. 54 Müslüman koca, ister Müslüman olsun ister zimmi olsun karısının itikadına göre evlenilmesi haram olan (mahrem) kişilerle baş başa kalmasına, evlerinde gecelememek şartıyla anne-babasını ve yakın akrabalarını belli aralıklarla ziyaret etmesine mani olamaz. 55 Şayet Mecusiler gibi inançlarına göre oğul, baba ve 48 Kâdîhân, el-fetâvâ l-hâniyye (thk. Sâlim Mustafa Bedrî), Beyrut 2009, I, 367; Aynî, el-binâye, V, ; M. Kadri Paşa, el-ahkâmü ş-şer iyye fi l-ahvâli ş-şahsiye (thk. Muhammed Ahmed Sirâc-Ali Cuma Muhammed), Kâhire , I, ; Abdülkerim Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn ve l-müste menîn fî dari l-islâm, Beyrut 1402/1982, s ; Dalgın, age., s. 94; Nafaka ile ilgili farklı fetvalar için bk. Düzenli, age., s Komisyon, el-fetâva l-hindiyye, I, 549; Şirbînî, age., III, 431; İbn Kudâme, age., XI, 207; Abdülkerim Zeydan, el- Mufassal fî ahkâmi l-mer e ve l-beyti l-müslim fi ş-şerî ati l-islâmiyye, Beyrut 1413/1993, VII, Zeydan, el-mufassal, VII, 185; Dalgın, age., s. 94; Kahveci, Nuri, İslam Aile Hukuku, İstanbul: Hikmetevi yayınevi, 2014, s. 144; Çolak, Abdullah, İslâm Aile Hukuku, Malatya 2014, s Zeydan, el-mufassal, VII, Şafiî,el-Ümm, Beyrut 1393, V, 7-8; Mergînânî, el-muhtârâtü n-nevâzil (thk. Ahmet Güneş), İstanbul 1435/2014, s ; Kâdîhân, I, ; Nesefî, Kenzü!d-dekâik (thk. Saîd Bekdâş), Beyrut 1432/2011, s. 266; Zeylâ î, Tebyînü lhakâik (thk. Ahmed İzzû İnâye), Beyrut 1420/2000, II, ; Aynî, el-binâye şerhu l-hidâye (thk. Eymen Salih Şaban), Beyrut 1420/2000, V, 250; İbnü l-hümâm, age., III, ; İbn Kudâme, el-muğnî, IX, ; Komisyon, el-fetâva l-hindiyye, I, 281, 340; M. Kadri Paşa, el-ahkâmü ş-şer iyye, I, ; Dalgın, age., s M. Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye, s. 117, ; Döndüren, Aile İlmihali, s ; Kahveci, age., s. 133; Çolak, age., s İbnü l-hümâm, III, 417; M. Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye, s İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, 441; M. Muhyiddîn Abdülhamid, el-ahvâlü ş-şahşiyye, s ; Düzenli,

11 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 223 kardeşle evlilik yasağı bulunmayan akrabalarıyla baş başa kalmasına ve yolculuğa çıkmasına mani olabilir. 56 D. TEMIZLIKLE İLGILI BAZI HÜKÜMLER Hanefî literatüründe yer alan bilgilere göre Müslüman koca, beden ve giysi temizliğine dikkat etmesi hususunda eşini uyarabileceği gibi 57 rahatsız edici koku sürünmesine de engel olabilir. 58 Şafiîlere göre de Müslüman kadın gibi, Müslüman erkekle evli bulunan kitabi kadın da bedenini ve elbiselerini necasetten temizlemeye icbar edilir. 59 Hanbelî mezhebinde ayrıntılarda farklı görüşler bulunmakla birlikte Müslüman koca, kitabî eşinin beden temizliğine özen göstermesini isteyebileceği gibi saç ve tırnaklarının sınırlarını kişisel beklentileri ve örfün icaplarına göre çizebilir. 60 E. BOŞANMA ILE İLGILI BAZI HÜKÜMLER Kur ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamberin sünnetine bakıldığında evlilikte ana ilkenin kalıcılık ve mutluluk esası üzerine kurulması olduğu anlaşılır. 61 Ancak evlilik belli sebeplerle taraflardan birisi veya her ikisi için de çekilmez hale geldiğinde ayrılık meşru kılınmış ve bununla ilgili hem prosedür anlamında hem de sonrasındaki hükümler bağlamında fıkhi düzenlemeler yapılmıştır. Bir Müslümanla evli olan ehl-i kitap kadının ayrılması durumunda da bu hükümler geçerlidir. Söz gelimi Müslümanın kitabi eşini boşaması, Müslüman hür eşini boşaması gibidir ve iddet hükümlerine tabidir. 62 Yine aynı şekilde boşama konusunda gayr-i müslim eş, Müslüman bir kadın gibi boşanma (tefrik) ve boşama hakkına sahip bulunmaktadır. Bu hususta evli kadın, Ebû Hanîfe (ö.150/767) ve Ebû Yûsuf a (ö.182/798) göre kocasının iktidarsızlık gibi cinsel hayatı olumsuz etkileyen sağlık problemlerine sahip olması halinde mahkemeye müracaat ederek boşanma hakkına sahip bulunmaktadır. İmam Muhammed (ö.189/805) ve diğer üç mezhep kadının mahkemeye müracaat ederek boşanma sebeplerinin sınırlarını daha geniş tutmuşlar ve kocasıyla birlikte yaşamasından zarar göreceği bütün kusur ve hastalıklar için mahkemeye başvurup ayrılma talebinde bulunabileceği kabul edilmiştir. 63 age., s İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, Dalgın, age., s İbnü l-hümâm, age., III, 417; İbn Nüceym, age., III, Şirbînî, Muğni l-muhtâc, III, İbn Kudâme, el-muğnî, IX, ; İbn Kayyim el-cevziyye, Ahkâmü ehli z-zimme, II, Saffet Köse, Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu, Konya 2014, s Abderî (v. 897), et-tâc ve l-iklîl, Beyrut 1398, IV, 141, Mevsılî, el-muhtâr li l-fetâvâ (thk. Saîd Bekdâş), Beyrut 1433/2012, s. 339; Karâfî, ez-zehîre, IV, 419; İbn Rüşd, Bidâyetü l-müctehid, Kahire 1395/1975, II, 51; İbn Kudâme, IX, ; Mâverdî, IX, 338; Şirbînî, III, 165; Muham5- med Ebû Zehra, el-ahvâlu ş-şahsiyye, Kahire, ts., Dâru l-fikri l-arabî, s ; Zekiyüddîn Şaban, el-ahkâmu şşer iyye, s ; Döndüren, age., Aile İlmihali, s. 424.

12 224 Dr. Hasan ÖZER Kocasının talaka yetki vermesi (tefviz) gibi durumlarda da eş, boşama yetkisine haizdir ve sonuç olarak bu konularda gayr-i müslim eş ile Müslüman eş eşit haklara sahiptir. 64 Ancak boşamanın sonucu olan iddet bekleme konusunda Müslüman eş ile ehl-i kitab eş arasında bazı farklılıklar vardır. Mesela Müslüman eş iddet esnasında evden dışarı çıkamazken ehl-i kitap eş ibadet özelliği taşıyan şer î hükümlere muhatap olmadığı için dışarı çıkabilir. 65 F. ÇOCUKLA İLGILI İŞLEMLER: ÇOCUK TERBIYESI VE YETIŞTIRILMESI HIDÂNE Hidane, çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi ile ilgili bir kavramdır ve daha çok karı-kocanın evliliğe son vermesi sebebiyle çocukların bakım ve terbiyesinin kime ait olacağı ile ilgili bir sorundur. Bu sebeple fıkıh kitaplarında daha çok boşanma bahisleriyle bağlantılı olarak ele alınır. Burada esas sorun, annenin dininin farklı olması sebebiyle çocuğun inanç ve kültürel değerler bağlamında korunmasına yöneliktir. Müslüman koca ve ehl-i kitap eşten müteşekkil çiftten dünyaya gelen çocuk, Müslüman sayıldığından çocuklarla ilgili işlemler tamamıyla İslam inanç, örf ve adeti üzere cereyan eder. Çocuğa isim verilmesi, beslenmesi, yetiştirilmesi, eğitimi konularında İslami kurallar ve İslam ahlakı ilkelerine göre davranılması esastır. 66 Karı-kocadan biri Müslüman ise çocuk Müslüman olana tabi olur. 67 Şâfiî mezhebi alimlerinden Şirbînî (ö. 977/1570) üç sebebe bağlı olarak çocuğun Müslüman kabul edileceğini belirtir. Bunlardan ilki anne babasından birinin Müslüman olmasıdır. İkincisi, tek başına çocuğun bir Müslüman tarafından esir alınmasıdır. Çünkü bu durumda çocuğun velayeti esir alan Müslümana geçer. Üçüncüsü ise çocuğun İslam ülkesinde terk edilmiş şekilde bir Müslüman tarafından bulunmuş (lakît) olmasıdır. Bu durumda çocuk, Müslüman ülkeye nispetle Müslüman sayılmaktadır. 68 Mezheplere göre farklı tanımları yapılan hidâne; Hanefilerce şöyle tarif edilmektedir: Kendi işlerini göremeyecek yaştaki çocuğa, yetkili olan kişinin muayyen süre içinde bakması ve onu terbiye etmesi hak ve görevidir Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn, s. 431; Dalgın, age., s Bilmen, age., II, 387; Döndüren, Aile İlmihali, s Dalgın, age., s Zeylâ î, Tebyînü l-hakâik, II, ; Aynî, el-binâye, V, ; İbn Nüceym, el-bahru r-râik, III, ; İbn Âbidîn, Reddü l-muhtâr ale d-dürri l-muhtâr, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavviz, Riyad 1323/2003, VII, 370; M. Kadri Paşa, el-ahkâmü ş-şer iyye, I, ; Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn s Şirbînî, el-iknâ fî halli elfâzi Ebî Şucâ, Beyrut 1415, II, İbn Âbidîn, Reddü l-muhtâr, V, ; Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2005, s. 166.

13 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 225 Hidâne, çocuğun bir hakkı olarak görülmüş ve bu hususta bakıcının aynı dinden olma şartı da aranmamıştır, çocuk Müslüman olduğu halde bakıcı arasında bir fark yoktur. Dolayısıyla bu hususta Müslüman kocanın Müslüman eşi ile ehl-i kitaptan olan eşi arasında bir fark yoktur. 70 Hidâne konusunda anneye ayrıcalık tanınması ve bu konuda din farkına itibar edilmemesinin asıl sebebi olarak annenin çocuğuna karşı çok derin bir şefkat ve merhamet duyması bu duygunun da din farklılığına göre değişmeyeceğine dair inanç vardır. 71 Bununla birlikte Hanefiler, İmam Mâlik in öğrencilerinden İbnü l-kasım (ö.191/806) ve kendi adıyla anılan müstakil bir mezhebin imamı olan Ebû Sevr (ö.240/854) gayr-i müslim anneye çocuğun bakımı ve terbiyesi için verilmesi hususunda annenin çocuğa kendi dinini ya da İslam dışında bir dini aşılamaması konusunda hassasiyet göstermesi gerektiğini şart koşarlar. Aksi bir durumda çocuğun kendisine verilmeyeceğine hükmederler. 72 Hanefilerin dışında Malikiler, Şafiîler ve Hanbelîler ise hidâneyi bir tür velayet gördüklerinden Müslüman çocuk için gayr-i müslim terbiyecinin olmasını caiz görmemişler, konuyu Allah kafirlere mü minler aleyhine asla yol vermeyecektir 73 ayetinin umumilik ifade eden kapsamında saymışlardır. Ayrıca böyle bir sonuçta gayr-i müslim annenin çocuğunu İslam dışında bir dine yönlendirmesi, domuz eti ve içki gibi haram olan yiyecek ve içeceklere dikkat etmemesi sonucu çocuğun haramlara alışması endişesi de etkili olmuştur. Böylece çocuğun Müslümanlığın esaslarına göre yetişmesine engel olabilir. Ayrıca fasıkın velayetine kıyas ile de varılan sonuç güçlendirilmek istenmiştir. Buna göre çocuk üzerinde velayeti engellenen fasık Müslümana göre gayrı müslimin velayetinin evleviyetle engellenebileceği savunulur. 74 Zahirilerin en güçlü alimlerinden olan İbn Hazm (ö.456/1064) da süt emme süresince ve anneye ihtiyaç duymayacağı yaşa kadar çocuğun annede kalacağını süt emme dönemi sona erip, söylenenleri anlayacak çağa geldikten sonra kafir ve fasık kimselerin çocuğun bakım ve eğitimini üstlenemeyeceğini savunur. 75 Sonuç olarak annelik hakkı, maddi ve şefkat-merhamet gibi manevi ihtiyaçları 70 Kâsânî, age., V, 212; İbnü l-hümâm, age., IV, ; Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn, s Serahsî, el-mebsût, V, 197; İbnü l-hümâm, age., IV, 330; İbn Âbidîn, Reddü l-muhtâr, V, ; Bardakoğlu, Ali, Hidâne, DİA, İstanbul 1998, XVII, İbnü l-hümâm, age., IV, ; Eşkan, Selma, İslam Aile Hukukunda Çocuğun Bakım ve Eğitimi, Erzurum 1999, s. 61 (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı). 73 en-nisâ, 4/ İbn Kudâme, age., XII, 286, ; Şirbînî, age., III, 452, 453, 455; Mâverdî, age., XVII, 395; Zeydan, Ahkâmu zzimmiyyîn, s ; Necib el-mutî î, Tekmiletü l-mecmû, XVIII, 324; Eşkan, İslam Aile Hukukunda Çocuğun Bakım ve Eğitimi, s İbn Hazm, el-muhallâ, Kahire 1352, X, 323; Eşkan, İslam Aile Hukukunda Çocuğun Bakım ve Eğitimi, s. 61; Bardakoğlu, Hidâne, DİA, XVII, 469.

14 226 Dr. Hasan ÖZER göz önüne alınarak çocuğun küfür adetlerini benimsemesinden korkulmadıkça, dinleri ayırt edecek çağa gelinceye kadar gayr-i müslim de olsa annesinde kalmasının daha isabetli olacağı yönündeki Hanefi içtihadı makul gözükmektedir. Çünkü daha öncede belirtildiği gibi şefkat ve merhamet dinin değişmesiyle değişmez. 76 G. MIRAS İslam ın iki ana kaynağı Kur ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamber in Sünneti miras ahkâmını ayrıntılı şekilde belirlemişlerdir. Bu çerçeveye giren hususlar genel anlamda mukadderat-ı şer iyyeden sayıldığından içtihada kapalı alanlardan birisi olarak kabul edilmiştir. İslam miras hukukunda belirlenen hükümlerden birisi din farkının miras engellerinden birisi sayılmış olmasıdır. Yani miras bırakan veya mirasçıdan birinin Müslüman olmaması miras engelidir. Bir diğer ifadeyle taraflardan birinin Müslüman diğerinin gayr-i müslim olduğu durumda sağ kalanın ölene mirasçı olması mümkün değildir. Zira Hz. Peygamber Müslüman kafire, kafir Müslümana mirasçı olamaz 77 buyurmuştur. Müslüman olarak vefat eden kimseye gayr-i müslim yakınlarının mirasçı olmayacağı hususunda icma vardır. Mesela vefat eden bir Müslümana gayr-i müslim olan en yakın akrabaları anne babası, çocukları ve eşi dahil mirasçı olamaz. Bu konuda icma vardır. Aynı şekilde sahabenin çoğunun tercih ettiği görüşe göre Müslüman da kafire mirasçı olamaz. Bu aynı zamanda fukahânın da görüşüdür. 78 Sahabeden gelen bazı rivayetlerde Müslümanın kafire mirasçı olabileceğine dair görüşlere de rastlanmaktadır. Bu görüş sahipleri konuyu Müslüman-kafir arasında velayet ilişkisine göre ele alırlar ve İslam üstündür, ona hiç bir şey üstün gelemez 79 hadîsinden hareketle Müslümanın gayr-i müslime mirasçı olabileceğini ancak gayr-i müslimin Müslümana mirasçı olamayacağını savunurlar. Bir başka gerekçe olarak da miras hakkının özel ve genel sebeplerle de kazanılabildiği bu yolla İslam memleketinde mirasçısı bulunmayan gayr-i müslime (zimmî) Müslümanların mirasçı olabildiği fakat gayr-i müslimin Müslümana hiçbir zaman ne genel sebeple ne de özel sebeple mirasçı olamadığı yönündeki hükümleri gösterirler. Yine aynı görüşü mürtedin Müslümana mirasçı olamadığı halde, Müslüman ona mirasçı 76 Serahsî, el-mebsût, V, 197; İbnü l-hümam, age., IV, 330; İbn Âbidîn, age., V, ; Carcâvî, Hikmetü t-teşrî, s. 107; Çocuğun Bakımı ve Eğitimi, s. 62; Bazı fetvalar için bk. Düzenli, age., s ; Konuyla ilgili detaylar için bk. Bardakoğlu, Hidâne, DİA, XVII, Ebû Dâvûd, Ferâiz, 10; Tirmizî, Ferâiz, 15-16; İbn Mâce Ferâiz, Mâverdî, age., VIII, 78-79; IX, 227; Serahsî, el-mebsût, V, 39, XXX, 36-37; İbn Kudâme, age., VIII, ; Dimyâtî, Hâşiyetü İ âneti t-tâlibîn, ts., III, 262; Nevevî, Ravzatü t-tâlibîn ve umdetü l-müftîn, Beyrut 1405, VI, 29; Zekeriyâ el- Ensârî, Fethu l-vehhâb bi şerhi Menheci t-tullâb, Beyrut 1418, II, 14; Ebü l-hasan el-mâlikî, Kifâyetü t-tâlibi r-rabbânî li risâleti Ebî Zeyd el-kayravânî (thk. Yusuf Şeyh Muhammed el-bakâ î), Beyrut 1412, II, 503; İbnü l-kayyim, Ahkâmü ehli z-zimme, II, 452; Muhammed Ebû Zehra, el-ahvâlu ş-şahsiyye, Kahire, ts., Dâru l-firi l-arabî, s. 105; Ali Himmet Berki, İslam Hukukunda Miras ve İntikali, sadeleştiren: İrfan Yücel, DİB. Yayınları, Ankara 1986, s. 31, 33; Aktan, age., 48-49; Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn, s Buhârî, Cenâiz, 79.

15 İslam Hukukuna Göre Müslüman Koca İle Kİtabi Eş Arasındakİ Sorumluluklar 227 olabildiği hükmüyle temellendirmeye çalışırlar. Bu görüş sahipleri bazı rivayetlerde yer alan İslam arttırır, eksiltmez 80 yani Müslüman olanın hakkını arttırır, onun hakkından hiçbir şeyi eksiltmez şeklindeki hadisleri de delil alırlar. 81 Hanefiler, din farkının miras engeli oluşturduğuna dair görüşlerini ayet ve hadislere dayanarak savunurlar. Bu bağlamda mirasçılığın aynı zamanda bir velayet ilişkisi olduğunu kafirler birbirlerinin velileridir 82 ayet-i kerimesinin Müslüman ile kafir arasında velayetin bulunmadığını beyan ettiğini dolayısıyla Müslüman ile kafir arasında mirasçılık velayetinin bulunmadığına evleviyetle delalet ettiği fikrini öne çıkarırlar. Öte yandan Hz. Peygamber in açık biçimde Müslüman, kafire, kafir Müslümana mirasçı olamaz 83 ve iki ayrı dine mensup olan birbirine mirasçı olamaz 84 şeklindeki hadisleriyle din farkını miras engeli olarak belirlediğini savunurlar. 85 Hanefiler, Müslümanın gayr-i müslime mirasçı olabileceği yönündeki hadislere de bazı itirazlarda bulunmuşlardır. İslam üstündür, ona hiç bir şey üstün gelemez 86 rivayetindeki üstünlükten maksat, ya delil bakımından ya da galip gelme bakımından üstünlüktür. Netice itibariyle bu hadisten, sonuçta zaferin Müslümanlara ait olduğu anlaşılır. İslam artırır, eksiltmez 87 hadisini de şöyle değerlendirirler: Bize göre, gayr-i müslimin Müslümana mirasçı olamaması gibi, Müslümanın da gayr-i müslime mirasçı olamaması, Müslümanın İslam a girmesinden değil, gayr-i müslimin küfründen dolayıdır. Her iki hadisten de Müslümanın gayr-i müslime mirasçı olmasını anlamak pek mümkün görünmemektedir. 88 Sonuçta Hanefîler, sahih nikahın sonuçlarından olan mirası ehl-i kitap eş için az önce zikredilen delilleri sebebiyle kabul etmemişlerdir. 89 Mirasla ilgili bazı özel durumları ifade eden örnekler klasik eserlerde yer almıştır. Mesela annesinden doğduğunda Müslüman kabul edildiği halde çocuk, doğmadan önce vefat eden gayr-i müslim babasına mirasçı olup olmayacağı meselesine kaynaklarda yer verilmiştir. Gayr-i müslim eşlerden koca vefat eder, ardından hamile karısı Müslüman olursa doğan çocuk annesine tabi olacağından Müslüman olarak dünyaya gelmiş olur. Fakat babasının vefatı esnasında gayr-i müslim bulunan annesine tabi olacağı itibara alınarak babasına mirasçı kılınmıştır İbn Ebî Şeybe, el-musannef (thk. Kemal Yusuf el-hût), Riyad 1409, VI, 284; Ebû Davûd, Ferâiz, 10; Ahmed b. Hanbel, el-müsned, XXXVI, Serahsî, el-mebsût, XXX, 37-39; Zeydan, Ahkâmu z-zimmiyyîn, s el-enfâl, 8/ Ebû Dâvûd, Ferâiz, 10; Tirmizî, Ferâiz, 15-16; İbn Mâce Ferâiz, Ahmed b. Hanbel, el-müsned, XI, 245, 433; Ebû Dâvûd, Ferâiz, 10, ; Tirmizî, Ferâiz, 16; İbn Macce, Ferâiz, Serahsî, el-mebsût, XXX, Buhârî, Cenâiz, İbn Ebî Şeybe, el-musannef, VI, 284; Ahmed b. Hanbel, XXXVI, 379; Ebû Davûd, Ferâiz, Serahsî, el-mebsût, XXX, Serahsî, el-mebsût, V, Süyûtî, el-eşbâh ve n-nazâir, Beyrut 1413/1983, s ; Hamza Aktan, Mukayeseli İslam Miras Hukuku, İzmir 2008, s. 51.

16 228 Dr. Hasan ÖZER III. SONUÇ İslam hukukuna göre din farkı geçici evlenme manilerindendir. Bunun istisnası Müslüman erkeğin ehl-i kitabın iffetli kadınlarıyla evlenebilmesine verilen izindir. İslam hukukunun belirlediği ilkeler çerçevesinde Müslümanlar arasındaki evlilikte olduğu gibi Müslüman erkek ile kitabî kadın arasında yapılan evlilik akdinin sonucunda karşılıklı hak ve yükümlülükler doğar. Zaten akit, karşılıklı hak ve yükümlülükleri belirleyen bir sözleşmedir. Aşağıda bu konu ile ilgili olarak varılan sonuçlara yer verilecektir. İslam hukuk kaynaklarına bakıldığında Müslüman koca bazı özel durumlar hariç, ilkesel anlamda kitabi hanımının kutsallarına saygı gösterir, dinince zorunlu kılınmış ibadetlerini yerine getirmesine engel olamaz, nafile kabilinden olan ritüellerine makul gerekçelere bağlı olarak kısıtlama getirebilir. Nafaka temini, mehir ve birden fazla evli ise adalet konusunda koca bakımından eşler için Müslüman ile ehl-i kitap arasında fark yoktur. Talak konusunda da fıkhi ahkam belirleyicidir. Söz gelimi hem kendisi bakımından hem de onunla evlenmek isteyen diğer bir Müslüman açısından iddet hükümleri dikkate alınmak durumundadır. Klasik kaynaklarda tedavi masrafları ile yükümlülük bulunmadığı belirtilen bazı ayrıntılar örfi kabullerle ilgili gözükmektedir ve bu konuda çağdaş araştırmacıların farklı değerlendirmeleri mevcuttur. Hristiyan kitabi eşini domuz eti yemesi ve içki içmesi ile ilgili konularda bazı farklı görüşler bulunmaktadır. Hanefiler bu konuda serbestlik yanlısı iken Şafiîler bazı gerekçelerle buna karşı çıkmaktadırlar. Kaynaklarda Müslüman kocanın kitabi eşinden beden temizliği ve bakımı konusunda dikkatli davranmasını talep edebileceği ifade edilmektedir. Bu hususta ehl-i kitap eşi de kocasından aynı şeyleri talep edebilir. Hz. Peygamberin empatiyi tavsiye eden hadisi 91 bu konuda ölçüdür. Müslüman kocanın kitabi eşini hasta anne-babasına bakmaktan ve yakın akrabalarını ziyaret etmekten alıkoyamayacağı kaynaklarda açıkça belirtilmektedir. Müslüman koca ile zimmî kadından müteşekkil çiftten dünyaya gelen çocuk, müslüman sayılır. Fukahanın hidane ile ilgili görüşlerinde bu husus belirleyici olmuştur. Din ayrılığının mirasa mani olduğu ilkesi gereği kitabi kadın Müslüman kocasına, Müslüman koca da kitabi eşine mirasçı olamaz. 91 Buhârî, Îmân, 7; Müslim, Îmân, 71, 72.

Hulle'nin dayanağı âyet ve hadistir.

Hulle'nin dayanağı âyet ve hadistir. Bir İslâm hukuku terimi olarak; üç talakla boşanmış olan bir kadının, eski kocasına yeniden dönebilmesi için, üçüncü bir erkekle usûlüne göre evlenip, ölüm veya boşanma ile bu ikinci evliliğin sona ermesi

Detaylı

İslam Hukukunun kaynaklarının neler olduğu, diğer bir ifadeyle şer î hükümlerin hangi kaynaklardan ve nasıl elde edileceği, Yemen e kadı tayin edilen

İslam Hukukunun kaynaklarının neler olduğu, diğer bir ifadeyle şer î hükümlerin hangi kaynaklardan ve nasıl elde edileceği, Yemen e kadı tayin edilen İslam Hukukunun kaynaklarının neler olduğu, diğer bir ifadeyle şer î hükümlerin hangi kaynaklardan ve nasıl elde edileceği, Yemen e kadı tayin edilen Muâz b. Cebel'in Hz. Peygamber in (s.a.v.) sorduğu

Detaylı

Yazar= Soner DUMAN. Soru:

Yazar= Soner DUMAN. Soru: Yazar= Soner DUMAN Soru: Bir ana-baba, çocuğuna karını boşayacaksın. Biz buna daha fazla dayanamayız, ya o ya da biz. Boşanmazsan hakkımızı helal etmeyiz diyor. Bu durumda çocuğun ana-babasına itaat ederek

Detaylı

TALAK (ERKEĞİN BOŞAMA HAKKI)

TALAK (ERKEĞİN BOŞAMA HAKKI) TALAK (ERKEĞİN BOŞAMA HAKKI) O talak iki defadır. Her birinden sonra kadını ya iyilikle tutmak, ya da güzellikle ayırmak gerekir. (Bakara 2/229) Ey Peygamber! Kadınları boşadığınızda iddetleri içinde boşayın

Detaylı

14. BÖLÜMÜN DİPNOTLARI

14. BÖLÜMÜN DİPNOTLARI (1) En Nisa Sûresi: 11. (2) El Meydani-El Lübab fi Şerhi'l Kitab-Beyrut: 1400 C: 4, Sh: 186. Ayrıca El Mavsili-El İhtiyar fi Ta'lili'l Muhtar-İst: 1980 Çağrı Yay. C: 5, Sh: 84. (3) El Mavsili-A.g.e. C:

Detaylı

NAFAKA. Nafakasının yiyecek sınıfları ekmek veya un, tuz, yağ, sabun, odun ve her ihtiyaçta kullanılmak üzere laz

NAFAKA. Nafakasının yiyecek sınıfları ekmek veya un, tuz, yağ, sabun, odun ve her ihtiyaçta kullanılmak üzere laz NAFAKA 1 - İbni Nüceym Fetvalarından: "Hind, kendisini boşayan kocasından hamile olduğunu ifade edip, gebelik Açıklama: Kadın ister fakir isterse zengin olsun, ister Müslüman isterse ehl-i kitaptan bulunsun,

Detaylı

İmam-ı Muhammed Terkine ruhsat olmayan sünnettir der. Sünnet-i müekkededir.[6]

İmam-ı Muhammed Terkine ruhsat olmayan sünnettir der. Sünnet-i müekkededir.[6] K U R B A N Şartlarını hâiz olub,allah a yaklaşmak amacıyla kesilen kurban;hz. Âdem in çocuklarıyla başlayıp [1],Hz. İbrahim-in oğlu İsmail-in kurban edilmesinin emredilmesi[2],daha sonra onun yerine koç

Detaylı

7- Peygamberimizin aile hayatı ve çocuklarla olan ilişkilerini araştırınız

7- Peygamberimizin aile hayatı ve çocuklarla olan ilişkilerini araştırınız 4. SINIFLAR (PROJE ÖDEVLERİ) Öğrenci No 1- Dinimize göre Helal, Haram, Sevap ve Günah kavramlarını açıklayarak ilgili Ayet ve Hadis meallerinden örnekler veriniz. 2- Günlük yaşamda dini ifadeler nelerdir

Detaylı

1 İslam ne demektir? Hazreti Peygamberimiz in (sallallahu aleyhi ve sellem) getirdiği din olup bunu kabul etmek, Allah a ve resulüne itaat etmektir.

1 İslam ne demektir? Hazreti Peygamberimiz in (sallallahu aleyhi ve sellem) getirdiği din olup bunu kabul etmek, Allah a ve resulüne itaat etmektir. İBADET 1 İslam ne demektir? Hazreti Peygamberimiz in (sallallahu aleyhi ve sellem) getirdiği din olup bunu kabul etmek, Allah a ve resulüne itaat etmektir. 2 İslam ın şartı kaçtır? İslam ın şartı beştir.

Detaylı

FIKIH KÖŞESİ YAZILARI Zekât ve Fitre Müslümanlar zekât ve fitrelerini şahıslardan ziyade kuruluşa verebilir mi? Zekât ve Fitre ibadetleri, sosyal

FIKIH KÖŞESİ YAZILARI Zekât ve Fitre Müslümanlar zekât ve fitrelerini şahıslardan ziyade kuruluşa verebilir mi? Zekât ve Fitre ibadetleri, sosyal FIKIH KÖŞESİ YAZILARI Zekât ve Fitre Müslümanlar zekât ve fitrelerini şahıslardan ziyade kuruluşa verebilir mi? Zekât ve Fitre ibadetleri, sosyal dayanışma ve İslamî değerlerin mali olarak desteklenmesi

Detaylı

NİKAH-II (Rükün ve Şartları)

NİKAH-II (Rükün ve Şartları) İSLAM HUKUKU-I DERS -8 NİKAH-II (Rükün ve ) Prof. Dr. Abdülaziz BAYINDIR & Doç. Dr. Servet BAYINDIR İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyeleri DERSİN AKIŞI Rükünleri Rükünlerde Aranan Şartlar

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS FIKIH I İLH

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS FIKIH I İLH DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS FIKIH I İLH 307 5 2+0 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Yüz Yüze / Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

Allah Kuran-ı Kerim'de bildirmiştir ki, O kadın ve erkeği eşit varlıklar olarak yaratmıştır.

Allah Kuran-ı Kerim'de bildirmiştir ki, O kadın ve erkeği eşit varlıklar olarak yaratmıştır. İslam a göre kadınlar erkeklerden daha değersiz kabul edilmez. Kadınlar ve erkekler benzer haklara sahiptirler ve doğrusu bazı hususlarda kadınlar, erkeklerin sahip olmadığı bazı belirli ayrıcalıklara

Detaylı

Mehir hakkında Dinimizin Bildirdikleri

Mehir hakkında Dinimizin Bildirdikleri Mehir hakkında Dinimizin Bildirdikleri Karabük ten Ali Kılınç: Mehirle ilgili dinimizin emirleri nelerdir? Düğün nişan gibi mesut günlerde hanım kızlarımıza erkek tarafından takılan takıların mülkiyeti

Detaylı

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2012), ss

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2012), ss Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2012), ss. 349-353. Sami Kılıç, İlâhi Dinlerde Yiyecek ve İçecekler Ankara: Sarkaç Yayınları, 2011, IX+226 s. Bilindiği üzere doktrinel ve

Detaylı

EDİRNE İL MÜFTÜLÜĞÜ 2015 MERKEZ 4. DÖNEM VAAZ (EKİM, KASIM, ARALIK) VE İRŞAT PROGRAMI

EDİRNE İL MÜFTÜLÜĞÜ 2015 MERKEZ 4. DÖNEM VAAZ (EKİM, KASIM, ARALIK) VE İRŞAT PROGRAMI 5.10.2015 Pazartesi 06.10 2015 Salı Y.ÇİFTÇİ S.AL Y.ÇİFTÇİ 7.10.2015 Çarşamba Y.ÇİFTÇİ 15:00 8.10.2015 Perşembe S.AL S.AL 9.10.2015 Cuma E.ÜZÜM S.AL Y.ÇİFTÇİ 15:00 E.ÜZÜM (Siyer ) Mirac ve Hediyesi Namaz

Detaylı

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARINDA YÖNTEM VE TEKNİKLER SEMİNERİ

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARINDA YÖNTEM VE TEKNİKLER SEMİNERİ T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARINDA YÖNTEM VE TEKNİKLER SEMİNERİ KONU: ESKİ TÜRKLERDE KALIN VE KALININ HUKUKİ DURUMU HAZIRLAYAN

Detaylı

ÇANAKKALE İLİ GELİBOLU İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ 2016 YILI 1. DÖNEM (OCAK-ŞUBAT-MART) VAAZ VE İRŞAD PROGRAMI

ÇANAKKALE İLİ GELİBOLU İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ 2016 YILI 1. DÖNEM (OCAK-ŞUBAT-MART) VAAZ VE İRŞAD PROGRAMI Sıra No ÇANAKKALE İLİ GELİBOLU İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ 2016 YILI 1. DÖNEM (OCAK-ŞUBAT-MART) VAAZ VE İRŞAD PROGRAMI VAAZ EDENİN VAAZIN ADI SOYADI ÜNVANI YERİ TARİHİ GÜNÜ VAKTİ KONUSU Dr. İbrahim ÖZLER İlçe Müftüsü

Detaylı

ZEKÂT VE FİTRE NİN TOPLAMA VE DAĞITIMI

ZEKÂT VE FİTRE NİN TOPLAMA VE DAĞITIMI 5 İÇINDEKILER ZEKÂT VE FİTRE NİN TOPLAMA VE DAĞITIMI ÖZET 18 1. MESELE: ZEKÂT VE FİTRENİN AYNI OLUŞU 21 Zekât 21 Fitre (Sadaka-i Fıtr) 22 Sadaka 22 Zekât ve Fitrenin Hikmeti 22 Zekât ve Fitrenin Aynı Oluşu

Detaylı

Acaba İslam dini Kadın ın sünnet olması doğrultusunda bir destur vermiş midir?

Acaba İslam dini Kadın ın sünnet olması doğrultusunda bir destur vermiş midir? Acaba İslam dini Kadın ın sünnet olması doğrultusunda bir destur vermiş midir? Rahman ve Rahim Olan Allah ın Adıyla Acaba İslam dini Kadın ın sünnet olması doğrultusunda bir destur vermiş midir? Kısacası

Detaylı

TEPEBAŞI İLÇESİ 2016 YILI RAZAMAN AYI VAAZ VE İRŞAT PROGRAMI

TEPEBAŞI İLÇESİ 2016 YILI RAZAMAN AYI VAAZ VE İRŞAT PROGRAMI S.NO TEPEBAŞI İLÇESİ 2016 YILI RAZAMAN AYI VAAZ VE İRŞAT PROGRAMI VAAZ EDENİN VAAZIN TARİH ADI SOYADI UNVANI YERİ VAKTİ KONUSU Tepebaşı Camii 1 05.06.2016 29 Şaban Nalbant Camii Rahman Camii Ramazan'a

Detaylı

SEVGİ USTA VELAYET HUKUKU

SEVGİ USTA VELAYET HUKUKU SEVGİ USTA VELAYET HUKUKU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XXI VELAYET HUKUKU 1. Giriş...1 I. Konunun Tanıtımı...1 II. Kavramlarda Birlik Meselesi...14 III. Çalışmanın İnceleme Planı...18

Detaylı

İslâm Hukukunda Kadının Boşa(n)ma Hakkı

İslâm Hukukunda Kadının Boşa(n)ma Hakkı İslâm Hukukunda Kadının Boşa(n)ma Hakkı Yazar Dr. Öğr. Üyesi Suat Erdoğan ISBN: 978-605-2233-15-3 1. Baskı Eylül, 2018 / Ankara 100 Adet Yayınları Yayın No: 281 Web: grafikeryayin.com Kapak, Sayfa Tasarımı,

Detaylı

ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI

ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI 5 İÇINDEKILER ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI ÖZET 18 1. MESELE: ZEKÂT VE FİTRENİN AYNI OLUŞU 21 Zekât 21 Fitre (Sadaka-i Fıtr) 22 Sadaka 22 Zekât ve Fitrenin Hikmeti 22 Zekât ve Fitrenin Aynı

Detaylı

Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Günümüz Fıkıh Problemleri

Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Günümüz Fıkıh Problemleri Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Günümüz Fıkıh Problemleri -Ders Planı- Dersin konusu: islamda kadının giyim-kuşamı [tesettür- örtünme] Ön hazırlık: İlgili tezler: ismail yıldız nesibe demirbağ

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM BOŞANMA

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM BOŞANMA İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V İÇİNDEKİLER VII KISALTMALAR Xn GİRİŞ 1 I. Genel Olarak : 1 II. İnceleme Konusu ve Sınırlandırılması 2 III. Konunun İnceleniş Şekli ve Plan 2 BİRİNCİ BÖLÜM BOŞANMA 1. Milletlerarası

Detaylı

5. SINIF DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ

5. SINIF DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ 5. SINIF DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ Allah İnancı Ünite/Öğrenme Konu Kazanım Adı KOD Hafta Tarih KD1 KD2 KD3 KD4 KD5 KD6 Allah Vardır ve Birdir Evrendeki mükemmel düzen ile Allahın (c.c.) varlığı ve birliği

Detaylı

1. Adı Soyadı: Zekeriya GÜLER 2. Doğum Tarihi: 1959 3. Unvanı: Prof. Dr. 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl

1. Adı Soyadı: Zekeriya GÜLER 2. Doğum Tarihi: 1959 3. Unvanı: Prof. Dr. 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl 1. Adı Soyadı: Zekeriya GÜLER 2. Doğum Tarihi: 1959 3. Unvanı: Prof. Dr. 4. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İlahiyat Selçuk Üniversitesi Y. Lisans İlahiyat (Hadis) Selçuk Üniversitesi

Detaylı

Evlenme Akdi. şartları. rükunler/unsurlar. irâde beyanı (icap-kabul/sîga) taraflar (veli-vekil) akdin mevzuu (makudun aleyh)

Evlenme Akdi. şartları. rükunler/unsurlar. irâde beyanı (icap-kabul/sîga) taraflar (veli-vekil) akdin mevzuu (makudun aleyh) Evlenme Akdi rükunler/unsurlar şartları 1. İnikad şartları 2. Sıhhat şartları irâde beyanı (icap-kabul/sîga) taraflar (veli-vekil) akdin mevzuu (makudun aleyh) 3. Nefaz şartları 4. Lüzum şartları bu üç

Detaylı

OLGUN AKBULUT ANAYASAL DİNSEL ÇOĞULCULUK

OLGUN AKBULUT ANAYASAL DİNSEL ÇOĞULCULUK OLGUN AKBULUT ANAYASAL DİNSEL ÇOĞULCULUK İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... V GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM DİNSEL ÇOĞULCULUK ve BENZER KAVRAMLAR I. Vatandaşlık...7 A. Sosyal Bilimlerde Vatandaşlık Kavram(lar)ı...8

Detaylı

Faiz Parasıyla Yapılan Evde Namazın Hükmü

Faiz Parasıyla Yapılan Evde Namazın Hükmü Faiz Parasıyla Yapılan Evde Namazın Hükmü Soru: Esselamu aleykum ve rahmetullahi ve berekatuhu. Benim sorum şudur: Faizden kazanılan para ile yapılan evde kılınan namazın hükmü nedir? Cevap: Aleykum selam

Detaylı

Özürlü akan kanı temizliyecek mi?

Özürlü akan kanı temizliyecek mi? Özürlü akan kanı temizliyecek mi? Eğer akan kan özürlünün elbisesine bulaşıyorsa ve bu akıntı bir dirhemden (3.32 gr) fazla ise, aynı zamanda bir namaz süresi kadar akmıyorsa onu yıkamak gerekir. Eğer

Detaylı

Eski Mısır Hukuku: Koca bazı şartlar altında birden fazla kadınla evlenebilirdi

Eski Mısır Hukuku: Koca bazı şartlar altında birden fazla kadınla evlenebilirdi Eski Mısır Hukuku: Koca bazı şartlar altında birden fazla kadınla evlenebilirdi Babil Hukuku: Hamurabi kanunlarına göre, zevce çocuk doğurmazsa veya ağır bir hastalığa tutulursa, koca odalık alabilirdi.

Detaylı

NAMUSA SALDIRI. Namusa saldırı fiillerini ana hatları ile şu şekilde toplamak mümkündür:

NAMUSA SALDIRI. Namusa saldırı fiillerini ana hatları ile şu şekilde toplamak mümkündür: Namusa Saldırı 327 NAMUSA SALDIRI Namusa saldırı fiillerini ana hatları ile şu şekilde toplamak mümkündür: Hayayı Ortadan Kaldıran Fiiller 1- Bir kadınla zina etmeye veya bir erkekle ilişkide bulunmaya

Detaylı

Delilleriyle Şafii İlmihali (Shafii Catechism with Evidences)

Delilleriyle Şafii İlmihali (Shafii Catechism with Evidences) Delilleriyle Şafii İlmihali (Shafii Catechism with Evidences) Alaaddin GÜNEŞ Seyda Yayınları, Diyarbakır, 2014, 740s. Tanıtan: Fatih KARATAŞ* Dinî görevler denince başta iman etmek, sonra imanın gereği

Detaylı

TEMİZLİK HAZIRLAYAN. Abdullah Cahit ÇULHA

TEMİZLİK HAZIRLAYAN. Abdullah Cahit ÇULHA TEMİZLİK HAZIRLAYAN Abdullah Cahit ÇULHA TEMİZLİK MADDİ TEMİZLİK MANEVİ TEMİZLİK İslam dini, hem maddî, hem de manevî temizliğe büyük bir önem vermiştir. Bu iki kısım temizlik arasında büyük bir ilgi vardır.

Detaylı

ÖĞRETİM YILI. MÜFTÜLÜĞÜ KUR AN KURSLARI İBADET DERSİ DÖNEM DÜZEYE GÖRE DERS PLÂNI

ÖĞRETİM YILI. MÜFTÜLÜĞÜ KUR AN KURSLARI İBADET DERSİ DÖNEM DÜZEYE GÖRE DERS PLÂNI EYLÜL EKİM KASIM İBADET VE MÜKELLEF T E M İ Z L İ K 1.İbadetin (Salih Amel) Tanımı 2.Amacı ve Önemi: İbadet Bize Ne Kazandırır? 4.Temizlik-İbadet İlişkisi 9 2 NAMAZ 1.DÖNEM 1. DÜZEY (KUR 1) 3. Temel İbadetler

Detaylı

Anlamı. Temel Bilgiler 1

Anlamı. Temel Bilgiler 1 Âmentü Haydi Bulalım Arkadaşlar aşağıda Âmentü duası ve Türkçe anlamı yazlı, ancak biraz karışmış. Siz doğru şekilde eşleştirebilir misiniz? 1 2 Allah a 2 Kadere Anlamı Ben; Allah a, meleklerine, kitaplarına,

Detaylı

Kadınların Dövülmesi. Konusuna Farklı Bir Bakış. (Nisa [4] 34)

Kadınların Dövülmesi. Konusuna Farklı Bir Bakış. (Nisa [4] 34) Nisa [4] 34 Nuşûz Darabe Boşanmadan Önceki İşler Hz. Muhammed Hiç Kimseyi Dövmemiştir Dövmek Yasaklanmış Eşini Döven Hayırsızdır Ayetin Mantığı Kaynakça Kadınların Dövülmesi (Nisa [4] 34) Konusuna Farklı

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HUKUK DOKTORİNLERİ VE İSLAM HUKUKU

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HUKUK DOKTORİNLERİ VE İSLAM HUKUKU DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HUKUK DOKTORİNLERİ VE İSLAM HUKUKU İLH322 6 2+0 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Türkçe Lisans Dersin Türü Yüz Yüze

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Takdim... 9 İTİKAD ÜNİTESİ. I. BÖLÜM Din Din Ne Demektir?... 11 Dinin Çeşitleri... 11 İslâm Dini nin Bazı Özellikleri...

İÇİNDEKİLER. Takdim... 9 İTİKAD ÜNİTESİ. I. BÖLÜM Din Din Ne Demektir?... 11 Dinin Çeşitleri... 11 İslâm Dini nin Bazı Özellikleri... IGMG Islamische Gemeinschaft Millî Görüş e. V. İslam Toplumu Millî Görüş Eğitim Başkanlığı İÇİNDEKİLER Ders Kitapları Serisi Takdim... 9 İTİKAD ÜNİTESİ Din Din Ne Demektir?... 11 Dinin Çeşitleri... 11

Detaylı

EHL-İ SÜNNET'İN ÜSTÜNLÜĞÜ.

EHL-İ SÜNNET'İN ÜSTÜNLÜĞÜ. EHL-İ SÜNNET'İN ÜSTÜNLÜĞÜ www.almuwahhid.com 1 Müellif: Şeyhu'l-İslam İbni Teymiyye (661/728) Eser: Mecmua el-feteva, cilt 4 بسم هللا الرحمن الرحيم Selefin, kendilerinden sonra gelenlerden daha alim, daha

Detaylı

3. Farz Dışında Yaptığı İbadetler

3. Farz Dışında Yaptığı İbadetler 3. ÜNİTE: EN GÜZEL ÖRNEK HZ. MUHAMMED İN İBADETLERİ 3. Farz Dışında Yaptığı İbadetler KAZANIMLARIMIZ O Bu ünitenin sonunda öğrenciler Hz. Muhammed'in: O 1. Öncelikle bir kul olarak davrandığını kavrar.

Detaylı

Fakat bazı şeyleri yeyip içmek, insanlara zararlı, hikmet ve ihtiyaca aykırı olduğu için İslam dininde haramdır.

Fakat bazı şeyleri yeyip içmek, insanlara zararlı, hikmet ve ihtiyaca aykırı olduğu için İslam dininde haramdır. Eşyada yenip içilme bakımından asıl olan mubah olmaktır. Bütün eşya, aslında insanların yararlanmaları için yaratılmıştır. Onun için aslında temiz olan, akla ve sağlığa zararlı olmayan bir kısım hayvan

Detaylı

D İ N H İ Z M E T L E R İ G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü AİLE VE

D İ N H İ Z M E T L E R İ G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü AİLE VE D İ N H İ Z M E T L E R İ G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü AİLE VE DİNİ REHBERLİK BÜROSU M U T L U L U Ğ U N U Z A R E H B E R L İ K E D E R Yüce Allah ın aileye bahşettiği sevgi ve rahmetin çeşitli unsurlarla

Detaylı

Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, Kars 2014. İSLAM HUKUKUNDA KADININ HUKUKİ TASARRUF EHLİYETİ Abdullah KAHRAMAN *

Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, Kars 2014. İSLAM HUKUKUNDA KADININ HUKUKİ TASARRUF EHLİYETİ Abdullah KAHRAMAN * İSLAM HUKUKUNDA KADININ HUKUKİ TASARRUF EHLİYETİ Abdullah KAHRAMAN * Özet Kur an da insanın yaratılış serüveni anlatılırken, kadın ve erkekler farklı farklı ele alınmalarına rağmen, kadınlara ve erkeklere

Detaylı

Sevgi USTA. ÇOCUK HAKLARI ve VELAYET

Sevgi USTA. ÇOCUK HAKLARI ve VELAYET Sevgi USTA ÇOCUK HAKLARI ve VELAYET İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...IX KISALTMALAR... XVII KAYNAKÇA... XIX GİRİŞ I. KONUNUN TANITIMI... 1 II. KAVR AMLARDA BİRLİK SORUNU... 5 III. İNCELEME PLANI...

Detaylı

Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya

Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya VAHYE DAYALI DİNLER YAHUDİLİK Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya nispetle verilmiştir. Yahudiler

Detaylı

AİLE İLE İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR.indd 1

AİLE İLE İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR.indd 1 AİLE İLE İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR.indd 1 23.07.2015 11:20:21 DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI: 1096 HALK KİTAPLARI: 257 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel SALMAN Yayın Koordinatörü Yunus AKKAYA Proje Din

Detaylı

Evlenirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Evlenirken Nelere Dikkat Edilmeli? Evlenirken Nelere Dikkat Edilmeli? EVLENİRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ? Peygamber (sav) Efendimiz den Abdullah ibn-i Ömer RA ın bir hadisini bu münasebetle hatırlayalım, duymuşsunuzdur: (Lâ tenkihun-nisâe

Detaylı

İÇİNDEKİLER ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI 1. MESELE: ZEKÂT VE FİTRENİN AYNI OLUŞU 21

İÇİNDEKİLER ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI 1. MESELE: ZEKÂT VE FİTRENİN AYNI OLUŞU 21 İÇİNDEKİLER ZEKÂT VE FİTRENİN TOPLANMASI VE DAĞITIMI ÖZET... 18 1. MESELE: ZEKÂT VE FİTRENİN AYNI OLUŞU 21 Zekât... 21 Fitre (Sadaka-i Fıtr)... 22 Sadaka... 22 Zekât ve Fitrenin Hikmeti... 22 Zekât ve

Detaylı

Haccı mı edâ etmesi yoksa oğlunu mu evlendirmesi gerekir?

Haccı mı edâ etmesi yoksa oğlunu mu evlendirmesi gerekir? Haccı mı edâ etmesi yoksa oğlunu mu evlendirmesi gerekir? ] ريك Turkish [ Türkçe Muhammed b. Salih el-useymîn 0Terceme: 0TMuhammed Şahin Tetkik: Ali Rıza Şahin 20-432 ماذا ب عليه: حلج أم تزو ج ابنه» اللغة

Detaylı

İsimleri ilk önce Berre idi, Zatı saadetleri ile evlendikten sonra ismini değiştirip Meymune koydular.

İsimleri ilk önce Berre idi, Zatı saadetleri ile evlendikten sonra ismini değiştirip Meymune koydular. Müminlerin annesi... İsimleri ilk önce Berre idi, Zatı saadetleri ile evlendikten sonra ismini değiştirip Meymune koydular. Hazret-i Meymune, Hazret-i Abbas ın hanımı Ümm-i Fadl ın kızkardeşi idi. İlk

Detaylı

AİLE DİNİ REHBERLİK BÜROSU

AİLE DİNİ REHBERLİK BÜROSU DİN HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TİREBOLU MÜFTÜLÜĞÜ AİLE VE DİNİ REHBERLİK BÜROSU MUTLULUĞUNUZA REHBERLİK EDER Yüce Allah ın aileye bahşettiği sevgi ve rahmetin çeşitli unsurlarla beslenmesi gerekir. Bunların

Detaylı

Orucun hükmü ve hikmeti nedir? ما حكم الصيام وحكمته. Abdurrahman b. Nâsır es-sa'dî

Orucun hükmü ve hikmeti nedir? ما حكم الصيام وحكمته. Abdurrahman b. Nâsır es-sa'dî Orucun hükmü ve hikmeti nedir? ما حكم الصيام وحكمته ] تر [ Türkçe Turkish Abdurrahman b. Nâsır es-sa'dî Terceme : Muhammed Şahin Tetkik : Ali Rıza Şahin 2010-1431 1 ما حكم الصيام وحكمته» باللغة ال ية «عبد

Detaylı

Annesi kâfir olan biri

Annesi kâfir olan biri Annesi kâfir olan biri أمه كفرة وت ره ليته ونقاب زوجته وتر د مطلق لرصف بابنه! ] ريك - Turkish [ Türkçe - şeyh Muhammed Salih el-muneccid الشيخ مد صالح املنجد Terceme: IslamQa koordinasyon: Sitesi Islamhouse

Detaylı

Bismillahirrahmanirrahim Aile Sözleşmesi

Bismillahirrahmanirrahim Aile Sözleşmesi Bismillahirrahmanirrahim Aile Sözleşmesi Önsöz Aile; insanın yetişmesi, neslinin hayatta kalması ve devamlılığının beşiğidir. Günümüzde insanlık aleminin aile bağlarının ve değerlerinin muhafazasına ve

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : TÜRK DİLİ I Ders No : 00700400 : 2 Pratik : 0 Kredi : 2 ECTS : 2 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili Öğretim Tipi Ön Koşul

Detaylı

NİKAH-III (Evlenme Engelleri)

NİKAH-III (Evlenme Engelleri) İSLAM HUKUKU-I DERS -8 NİKAH-III (Evlenme Engelleri) Prof. Dr. Abdülaziz BAYINDIR & Doç. Dr. Servet BAYINDIR İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyeleri DERSİN AKIŞI Evlenme Engelleri A) Sürekli

Detaylı

Tüp Bebek Uygulaması Caiz midir?

Tüp Bebek Uygulaması Caiz midir? Tüp Bebek Uygulaması Caiz midir? Günümüzde çocuk sahibi olamayan çiftlerin aşılama veya tüp bebek çözümüne gitmeleri ve bununla beraber yumurta nakli veya bazı Avrupa devletlerinde mevcut olan sperm bankalarından

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS KELAM VE İSLAM MEZHEPLERİ ILH

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS KELAM VE İSLAM MEZHEPLERİ ILH DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS KELAM VE İSLAM MEZHEPLERİ ILH 210 4 2+0 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Lisans Yüz Yüze / Zorunlu Dersin

Detaylı

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI 4. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI 4.1. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI Kültürler arası etkileşimin hızlandığı

Detaylı

GÜNÜMÜZDE İMAM NİKAHINA YÖNELİŞLERİN GEREKÇELERİ VE RESMİ NİKAH İLE İMAM NİKAHININ FIKHÎ AÇIDAN KARŞILAŞTIRILMASI

GÜNÜMÜZDE İMAM NİKAHINA YÖNELİŞLERİN GEREKÇELERİ VE RESMİ NİKAH İLE İMAM NİKAHININ FIKHÎ AÇIDAN KARŞILAŞTIRILMASI GÜNÜMÜZDE İMAM NİKAHINA YÖNELİŞLERİN GEREKÇELERİ VE RESMİ NİKAH İLE İMAM NİKAHININ FIKHÎ AÇIDAN KARŞILAŞTIRILMASI Cemil LİV Öz Toplumun temel taşı hüviyetindeki aile, her hukuk sisteminde olduğu gibi İslâm

Detaylı

Gündemdeki Tartışmalı Dinî Konular-2, Prof. Dr. Nihat Dalgın, Etüt Yayınları, Samsun, 2012, 448 s.

Gündemdeki Tartışmalı Dinî Konular-2, Prof. Dr. Nihat Dalgın, Etüt Yayınları, Samsun, 2012, 448 s. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016, sayı: 40, ss. 207-211. Gündemdeki Tartışmalı Dinî Konular-2, Prof. Dr. Nihat Dalgın, Etüt Yayınları, Samsun, 2012, 448 s. Bir birey olarak Müslüman

Detaylı

Question. Muhammed b. el-hasan el-saffar, müfevvizenin temsilcilerinden miydi?

Question. Muhammed b. el-hasan el-saffar, müfevvizenin temsilcilerinden miydi? Question Muhammed b. el-hasan el-saffar, müfevvizenin temsilcilerinden miydi? Answer: Muhammed b. el-hasan el-saffar ın gulat ve müfevvize olmadığını birkaç delil ve karineye dayanarak söyleyebiliriz:

Detaylı

Teravih Namazı - Gizli ilimler Sitesi

Teravih Namazı - Gizli ilimler Sitesi Niçin Teravih Namazı denilmiştir? Ramazan ayında yatsı namazından sonra kılınan namaz. "Teravih" kelimesi Arapça, "Terviha"nın çoğuludur ve "oturmak, istirahat etmek'" anlamına gelmektedir. Teravih namazı

Detaylı

10. Ders Slayt NİKAH-IV - (Nikah Çeşitleri)

10. Ders Slayt NİKAH-IV - (Nikah Çeşitleri) İSLAM HUKUKU 1 10. Ders Slayt NİKAH-IV - (Nikah Çeşitleri) Doç. Dr. Servet BAYINDIR 11.12.2012 Not: 11 Aralık Salı Günü Hocanın Derste Anlattığı Slaytaların Worde Uyarlanmış Halidir İSLAM HUKUKU-I - DERS

Detaylı

ح م تهني ة غ ملسلم ف مناسبات غ دينية. şeyh Muhammed Salih el-muneccid

ح م تهني ة غ ملسلم ف مناسبات غ دينية. şeyh Muhammed Salih el-muneccid Dînî olmayan münâsebetlerde gayr-i müslimleri kutlamanın hükmü ح م تهني ة غ ملسلم ف مناسبات غ دينية ] ريك - Turkish [ Türkçe - şeyh Muhammed Salih el-muneccid الشيخ مد صالح املنجد Terceme: IslamQa koordinasyon:

Detaylı

Abdest alırken kep ve şapka veya kufiyenin üzerini mesh etmenin hükmü. Muhammed Salih el-muneccid

Abdest alırken kep ve şapka veya kufiyenin üzerini mesh etmenin hükmü. Muhammed Salih el-muneccid Abdest alırken kep ve şapka veya kufiyenin üzerini mesh etmenin hükmü ] ريك Turkish [ Türkçe Muhammed Salih el-muneccid Terceme: Muhammed Şahin Tetkik : Ali Rıza Şahin 202-433 ح م ملسح القبعة والكوفية

Detaylı

İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ

İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ ISSN 1303-7757 2009/1, Cilt: 8, Sayı: 15 HITIT UNIVERSITY DIVINITY FACULTY JOURNAL ISSN 1303-7757 2009/1, Volume: 8, Issue: 15 HİTİT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ ISSN

Detaylı

Rahman ve Rahim Olan Allah ın Adıyla HZ HATİCE İLE EVLİLİĞİ

Rahman ve Rahim Olan Allah ın Adıyla HZ HATİCE İLE EVLİLİĞİ 15.03.2010 Rahman ve Rahim Olan Allah ın Adıyla HZ HATİCE İLE EVLİLİĞİ Ficar savaşları ve Hılful Fudul olaylarından sonra, Hz. Muhammed (s.a.s.) in yirmi beş yaşında iken Hatice ile evlendiği yıla kadar

Detaylı

Orucun tutulacağı günler olduğu gibi tutulmayacağı günlerde vardır. Resûlüllah sav bizzat bunu yasak etmiştir.

Orucun tutulacağı günler olduğu gibi tutulmayacağı günlerde vardır. Resûlüllah sav bizzat bunu yasak etmiştir. Hastalık ve Yolculukta: Eğer bir insan hasta ise ve yolcu ise onun için oruç tutmak Kur an-ı Kerim de yasaktır. Bazı insanlar ben hastayım ama oruç tutabilirim diyor veya yolcuyum ama tutabilirim diyor.

Detaylı

Arefe günü ile ilgili meseleler ve hükümleri مساي ل وأح م تتعلق بيوم عرفة. Bir Grup Âlim

Arefe günü ile ilgili meseleler ve hükümleri مساي ل وأح م تتعلق بيوم عرفة. Bir Grup Âlim Arefe günü ile ilgili meseleler ve hükümleri مساي ل وأح م تتعلق بيوم عرفة ] تر [ Türkçe Turkish Bir Grup Âlim Terceme : Muhammed Şahin Tetkik : Ali Rıza Şahin 00-43 مساي ل وأح م تتعلق بيوم عرفة» باللغة

Detaylı

Kadının abdestte başörtüsünün üzerini mesh etmesinin hükmü. Muhammed b. Salih el-useymîn

Kadının abdestte başörtüsünün üzerini mesh etmesinin hükmü. Muhammed b. Salih el-useymîn Kadının abdestte başörtüsünün üzerini mesh etmesinin hükmü ] ريك Turkish [ Türkçe Muhammed b. Salih el-useymîn Terceme: Muhammed Şahin Tetkik : Ali Rıza Şahin 202-433 ح م مسح ا ىلع مخارها يف الوضوء» اللغة

Detaylı

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI METODOLOJİSİ II

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI METODOLOJİSİ II T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI METODOLOJİSİ II KONU: OSMANLI DA EVLİLİĞİN SON BULMASI HAZIRLAYAN AYDIN DEMİREL DANIŞMAN

Detaylı

Kültürümüzden Dua Örnekleri. Güzel İş ve Davranış: Salih Amel. İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir. Rabbena Duaları ve Anlamları BÖLÜM: 3 URL:

Kültürümüzden Dua Örnekleri. Güzel İş ve Davranış: Salih Amel. İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir. Rabbena Duaları ve Anlamları BÖLÜM: 3 URL: Hazırlayan: Mehmet Fatih Bütün URL: Kültürümüzden Dua Örnekleri Güzel İş ve Davranış: Salih Amel İbadetler Davranışlarımızı Güzelleştirir Rabbena Duaları ve Anlamları BÖLÜM: 3 Kültürümüzde birçok dua örneği

Detaylı

BÜYÜK İSLAM FIKHI MÜLTEKA TERCÜMESİ. NİKAH (evlilik) KİTABI

BÜYÜK İSLAM FIKHI MÜLTEKA TERCÜMESİ. NİKAH (evlilik) KİTABI NİKAH (evlilik) KİTABI 1 NİKAHLA ALAKALI BAZI TABİRLER İcab kabulle mazi 1 sıgasında bey, şira, hibe, sadaka, temlik İcare, ibaha, ödünç ve vasiyyet Bâyin ric î talaktan iddet Musahere Ehli kitaptan bir

Detaylı

Arap diliyle tesis edilen İslam a dair hakikatler diğer dillere tercüme edilirken zaman ve zeminin de etkisiyle gerçek anlamından koparılabiliyor.

Arap diliyle tesis edilen İslam a dair hakikatler diğer dillere tercüme edilirken zaman ve zeminin de etkisiyle gerçek anlamından koparılabiliyor. Arap diliyle tesis edilen İslam a dair hakikatler diğer dillere tercüme edilirken zaman ve zeminin de etkisiyle gerçek anlamından koparılabiliyor. Bugün her şeyi sorgulayan genç beyinlere ikna edici cevaplar

Detaylı

NAMAZI, MESCİT VEYA CÂMİDE CEMAATLE KILMANIN HÜKMÜ. Vaizler Muhammed b. Salih el-muneccid. Terceme edenler. Muhammed Şahin. Tetkik edenler Ümmü Nebil

NAMAZI, MESCİT VEYA CÂMİDE CEMAATLE KILMANIN HÜKMÜ. Vaizler Muhammed b. Salih el-muneccid. Terceme edenler. Muhammed Şahin. Tetkik edenler Ümmü Nebil NAMAZI, MESCİT VEYA CÂMİDE CEMAATLE KILMANIN HÜKMÜ حكم الصلاة مع الجماعة ] باللغة التركية [ Vaizler Muhammed b. Salih el-muneccid ألفه الشيخ: محمد صالح المنجد Terceme edenler Muhammed Şahin ترجمه: محمد

Detaylı

TÜRK HUKUKUNDA ZİNA SEBEBİYLE BOŞANMA

TÜRK HUKUKUNDA ZİNA SEBEBİYLE BOŞANMA Arş. Gör. Oğuz ERSÖZ Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Bölümü TÜRK HUKUKUNDA ZİNA SEBEBİYLE BOŞANMA İÇİNDEKİLER SUNUŞ... V TEŞEKKÜR...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XIX

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI VE EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI VE EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ İÇİNDEKİLER Kısaltmalar Önsöz XVII XIX Giriş 1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI VE EVLİLİK BİRLİĞİNDE EŞLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1. EVLENME KAVRAMI İLE EVLENMENİN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ

Detaylı

DOMUZ ETİNİN HARAM KILINMASININ HİKMETİ

DOMUZ ETİNİN HARAM KILINMASININ HİKMETİ DOMUZ ETİNİN HARAM KILINMASININ HİKMETİ حكمة ريم م ا ير ] تر [ Türkçe Turkish Muhammed Salih el-muneccid Terceme : Muhammed Şahin Tetkik : Ümmü Nebil 2009-1430 1 حكمة ريم م ا ير» باللغة ال ية «مد صالح

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS KURÂN A ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR ILH333 5 2+0 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Yüz Yüze / Seçmeli

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE ROMANYA ARASINDA HUKUKÎ KONULARDA ADLİ YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE ROMANYA ARASINDA HUKUKÎ KONULARDA ADLİ YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE ROMANYA ARASINDA HUKUKÎ KONULARDA ADLİ YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI Türkiye Cumhuriyeti ile Romanya (bundan böyle "Akit Taraflar" olarak anılacaklardır), Ulusal egemenlik, haklarda eşitlik

Detaylı

UMRE YOLCULARI EĞĠTĠM PROGRAMI 2018 YILI UMRE ORGANĠZASYONUNUN SERVĠSLĠ (24 GÜNLÜK) 16. TURU UMRE SEMĠNER PROGRAMI

UMRE YOLCULARI EĞĠTĠM PROGRAMI 2018 YILI UMRE ORGANĠZASYONUNUN SERVĠSLĠ (24 GÜNLÜK) 16. TURU UMRE SEMĠNER PROGRAMI UMRE YOLCULARI EĞĠTĠM PROGRAMI 2018 YILI UMRE ORGANĠZASYONUNUN SERVĠSLĠ (24 GÜNLÜK) 16. TURU UMRE SEMĠNER PROGRAMI DERS SAATĠ KONULAR AMAÇLAR AÇIKLAMALAR KAYNAKLAR İbadetin ve bu bağlamda Umre ibadetinin

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. Tefsir II ILH

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS. Tefsir II ILH DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS Tefsir II ILH 204 4 2+0 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Yüz Yüze / Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

Kur an ın Bazı Hikmetleri

Kur an ın Bazı Hikmetleri Kur an ın Bazı Hikmetleri Allah Teala kıble hususunda derin tartışmalara giren insanların görüşünü: İyilik, yüzlerinizi doğuya ve batıya çevirmeniz değildir. ayetiyle reddetmiştir. Ki onların bir kısmı,

Detaylı

Kur an-ı Kerim i Diğer Kutsal Kitaplardan Ayıran Başlıca Özellikleri

Kur an-ı Kerim i Diğer Kutsal Kitaplardan Ayıran Başlıca Özellikleri Kur an-ı Kerim i Diğer Kutsal Kitaplardan Ayıran Başlıca Özellikleri 1 ) İlahi kitapların sonuncusudur. 2 ) Allah tarafından koruma altına alınan değişikliğe uğramayan tek ilahi kitaptır. 3 ) Diğer ilahi

Detaylı

Ck MTP61 AYRINTILAR. 5. Sınıf Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi. Konu Tarama No. 01 Allah İnancı - I. Allah inancı. 03 Allah İnancı - III

Ck MTP61 AYRINTILAR. 5. Sınıf Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi. Konu Tarama No. 01 Allah İnancı - I. Allah inancı. 03 Allah İnancı - III 5. Sınıf 01 Allah İnancı - I 02 Allah İnancı - II 03 Allah İnancı - III Allah inancı 04 Ramazan ve Orucu - I 05 Ramazan ve Orucu - II Ramazan orucu 06 Ramazan ve Orucu - III 07 Adap ve Nezaket - I 08 Adap

Detaylı

Abdullah b. Abdurrahman el-cibrîn

Abdullah b. Abdurrahman el-cibrîn RAMAZAN GECELERİNDE KILINAN NAMAZIN CEMAATLE EDÂSININ MEŞRULUĞU ] ريك Turkish [ Türkçe Abdullah b. Abdurrahman el-cibrîn Terceme: Muhammed Şahin Tetkik: Ali Rıza Şahin 2011-1432 وعية اجلماعة يف قيام رمضان»

Detaylı

EVLENDİRME İŞLEMLERİ

EVLENDİRME İŞLEMLERİ T.C. İPEKYOLU BELEDİYE BAŞKANLIĞI EVLENDİRME MEMURLUĞU EVLENDİRME İŞLEMLERİ EVLENDİRME İÇİN İSTENEN BELGELER SIRA NO BELGE ADI AÇIKLAMA 1 EVLENME EHLİYET BELGESİ Nüfus Müdürlüklerinden alınmalıdır. (Onaylı)

Detaylı

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 10. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 10. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 10. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı Allah

Detaylı

Üstadımızın mezkûr beyanında, Kur'an ın her ayetinin üç hükmü içine aldığı belirtilmiştir. Bu hükümler şunlardır:

Üstadımızın mezkûr beyanında, Kur'an ın her ayetinin üç hükmü içine aldığı belirtilmiştir. Bu hükümler şunlardır: Sorularlarisale.com "Kur'an ın her kelamı üç kaziyeyi müştemildir. Birincisi, bu Allah ın kelamıdır. İkincisi, Allah ca murad olan mana budur. Üçüncüsü, mana-yı murad budur..." İzah eder misiniz? "Kur'an

Detaylı

KAMU PERSONEL SEÇME SINAVI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ TG 6 ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ

KAMU PERSONEL SEÇME SINAVI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ TG 6 ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ KAMU PERSONEL SEÇME SINAVI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ TG 6 ÖABT DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin

Detaylı

dinkulturuahlakbilgisi.com KURBAN İBADETİ Memduh ÇELMELİ dinkulturuahlakbilgisi.com

dinkulturuahlakbilgisi.com KURBAN İBADETİ Memduh ÇELMELİ dinkulturuahlakbilgisi.com KURBAN İBADETİ Memduh ÇELMELİ KURBAN: AYET ve HADİSLER Biz, her ümmet için Allah ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanların üzerlerine onun adını anarak kurban kesmeyi meşru kıldık. İlahınız,

Detaylı

Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu

Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu Position of Women in Ottoman Family Law of the Classical Period Esra Yakut* Özet Osmanlı Devleti nde, özel hukuk alanında, İslam hukuku hükümlerine sıkı sıkıya bağlı kalındı. Bu çerçevede kadının aile

Detaylı

Örnek Araştırma Tek Ebeveynli Aileler

Örnek Araştırma Tek Ebeveynli Aileler Örnek Araştırma Tek Ebeveynli Aileler 9 Kasım 2010 Nobody s Unpredictable Çalışmanın Amacı 2010 Ipsos Türkiye de boşanma, ayrılık, ya da vefat nedeniyle ebeveynlerden birinin yokluğunun psikolojik ekonomik

Detaylı

İnönü Üniversitesi Fırat Üniversitesi Siirt Üniversitesi Ardahan Üniversitesi - Milli Eğitim Bakanlığı ‘Değerler Eğitimi’ Milli ve Manevi Değerlerimiz by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer

İnönü Üniversitesi Fırat Üniversitesi Siirt Üniversitesi Ardahan Üniversitesi - Milli Eğitim Bakanlığı ‘Değerler Eğitimi’ Milli ve Manevi Değerlerimiz by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI DEĞERLER EĞİTİMİ İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ / SİİRT ÜNİVERSİTESİ SEFA SEZER / İNGİLİZCE ÖĞRETMENİ Bir milletin ve topluluğun oluşumunda maddi

Detaylı

AİLE KURMAK &AİLE OLMAK

AİLE KURMAK &AİLE OLMAK AİLE KURMAK &AİLE OLMAK Dr. Fatma BAYRAKTAR KARAHAN Uzman-Ankara Aile Nedir? Aile kelimesinin kökü, ğavl dir. Bu kelime, ağır bir sorumluluk altına girmek demektir. Bu kökten gelen aile ise, birini çekince

Detaylı