ABDÜLEZEL PA A NIN HAYATI VE EHÂDET

Transkript

1 TARHNPENDE ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS Yl:2010,Say:3 Sayfa:7182 THEPURSUITOFHISTORY INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH Year:2010,Issue:3 Page:7182 ABDÜLEZELPAA NINHAYATIVEEHÂDET CemalGÜVEN Özet AbdülezelPaa1828/1829ylndaKonya nnhadimlçesiaahadimmahallesi ndedomutur.16yan daerolarakaskerealnm,üstünbaarlarvegayretlerindenötürüsubaylayükselmitir.katldmuha rebelerdegösterdiiyararllkvekahramanlklarnherbirindebirerrütbeilebirçoknianvemadalyalar almtr.1888 demirlivalaterfietmitir.kuvvetlibirhafzolanveömrüboyunca26muharebeyekatlan HafzAbdülezelPaa nnkatldsonsava1897türkyunansavadr.snrçatmalarnnbaladilk günlerde17nisan1897 deehitolmutur.ehadetindenöncehücumemriverirkenaskerlerineîrâdettii nutukvegösterdiikahramanlkilemillîbirkahramanolaraktarihegeçmitir. AnahtarKelimeler AbdülezelPaa,1897TürkYunanSava,Hadim THELIFEANDDEATHOFABDÜLEZELPASHA Abstract AbdülezelPashawasbornin1828/1829inKonyaProvince,HadimDistrict,AaHadimRegion.Whenhe was16yearsold,heparticipatedtoarmyasasoldier,heupgradedtomilitaryofficerasaresultofhisovera chievementsandefforts.hegotmanymedalsandtitleduetoitsbraveryandutilitythatheperformedinthe warsthatheparticipated.hepromotedtobrigadierin1888.hehadcompletelymemorizedthequranand calledas Hafiz andparticipatedto26warsduringhislifeandthewarofturkishgreecein1897washafz AbdülezelPasha slastwarthatheparticipated.hepassedawayattheearlydayswhenboardwarbegunon 17April1897.Beforehisdeath,whenhewasorderingattacktohissoldiers,hetookhisplaceinthehistoryas anationalherothroughhisspeechandbravery. KeyWords AbdülezelPasha,1897TurkishGreecewar,Hadim Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleolu Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Sosyal Bilgiler Öretmenlii ABD. Öretim Üyesi.

2 72 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 Abdülezel Paa 1243 (1828/1829) ylnda Konya nn Hadim ilçesi, Aa Ha dim Mahallesi nde domutur. 1 Babasnn ad Osman dr. 2 On be yana kadar Hadim devekonya daikametetmitir. 3 Busüreiçerisindehafzlkeitimialm olsagerektirkikendisine HafzAbdülezelPaa denilmitir. Daha16yandaiken1258(1842/43)ylndaerolarakaskerealnmtr. 4 Oniki yl kadar Osmanl Devleti nin Arabistan bölgesinin çeitli vilâyetlerinde bulun mu,gösterdiigayretvebaarlarsonucusubaylayükselmitir.alaydanyeti mebirsubayolmasnaramenkendisiniçokiyiyetitirmitir. 5 Katldmuhare belerdegösterdiiyararllkvekahramanlklarnherbirindebirerrütbeilebirçok nianvemadalyalaralmtr (1854/55)ylndaKrmSava ndabulunmutur.buradagösterdiibaa rlarndanötürühüsrevpaatarafndanyaverliineatananabdülezelpaa1274 (1858/59) te Karada ve 1285 (1869/70) te Girit ayaklanmalarnn bastrlmasnda görev yapmtr (1873/74) da Binba rütbesiyle Giresun taburuna atanp birkaçsenegörevyaptktansonrataburuyla1289(1873/4) dasrbistan akarya plan askerî harekâta katlm, özellikle Aleksinaç Muharebesi nde 7 gösterdii metanetvekahramanlilebüyüktakdirtoplamtr TürkRus Sava nda Plevne müdafaasnda komutas altnda Hafz BeyTabyas adylaanlanbirliiylegösterdiikahramanlkneticesindemiralayl a terfi etmi 9 ve sava sonunda stanbul a döndüünde, Sultan II. Abdülhamit tarafndangösüneplevnemadalyastaklaraködüllendirilmitir. 10 DahasonraAnadolu dabazmühimmemuriyetlerdebulunduktansonrahi cazvilâyetijandarmatekilatnaatanmtr.hacfarizasndaedaedenabdülezel Paaburadakivazifesinitamamladktansonrastanbul adönmüvehizmetlerine mükâfaten 11 24Kânûnisâni1303(5ubat1888) temirlivalaterfietmitir. 12 Babakanlk Osmanl Arivindeki kaytlardan tespitlerimize göre Abdülezel Paa: 1 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s.808. Verilen bu kaynaklarda Aa Hadim Köyü, olarak geçmektedir. Ad geçen yer 1940 ylnda ilçe merkezinin bir mahallesi olmutur. Bugün Aa Hadim Mahallesi, olarak geçmektedir. 2 Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri. 3 Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, Panayotidis Matbaas, stanbul 1315, s.5. Baz eserlerde küçük yata stanbul a gittiine dair bilgiler de vardr. 4 Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri; Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s.5. 5 Erol Ülgen, 1897 Türk-Yunan Sava nn Ünlü Komutanlarndan ehit Abdülezel Paa ( ), Hayat ve Hakknda Yazlan iirler, Türk Dili Aratrmalar Yll-Belleten 1994, Ankara-1996, Türk Dil Kurumu Yaynlar, s Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s Bu muharebe 1876 ylnda yaplmtr. 8 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri.

3 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 73 Aralk1880 demiralayrütbesiylejandarmadairesimüdürmuavini dir. 13 ubat1888 demirlivaolarakhassaordûyhümâyûnuredifsnf16.frka nn31.ankaralivas naterfietmitir. 14 Eylül1888 dehassaordûyhümâyûnuredifsnf16.frkann32.ankara LivasMirlivas dr. 15 Mart 1889 da tekrar Hassa Ordûy Hümâyûnu Redif Snf 16. Frkann 31. AnkaraLivasMirlivas dr. 16 Ekim1889 da muktedir,ayanemniyetvehüsnüahlaksahibibirsubayolmasse bebiyle HassaOrdûyHümâyûnuRedifSnf16.Frkann31.AnkaraLivasKu mandanl ndanzmidrediflivakumandanl natayinedilmitir. 17 MilliSavunmaBakanlArivindekikaytlaragöreAbdülezelPaa nnald NianveHarbMadalyalarunlardr: 18 ngilizmadalyas: 1271(1855/1856) KrmMadalyas: 1272(1856/1857) UmumiftiharMadalyas: 1272(1856/1857) KaradaMadalyas: 1279(1863/1864) GiritMadalyas: Ramazan1286(Aralk/Ocak1869/1870) PlevneMadalyas: Rebiülevvel1295(Mart/Nisan1878) RusyaftiharNian: 1294(1878/1879) TebdilenkinciOsmaniNian: 15Eylül1304(27Eylül1888) kincimecidinian: 5ubat1304(17ubat1889) Ömrüboyunca26kezmuharebelerekatlanvekendisinitanyanlarnsöyle diklerine göre çok kuvvetli bir hafz olup son elli yldr her gün bir hatim pan 19 AbdülezelPaa nnkatldsonsava1897türkyunansavadr.busavaa katlrkenhassaordûyhümâyûnuredif6.erelilivaskumandan dr. 20 Mustafa Özkul un naklettiine göre, Paa bu savatan önce memleketi olan Hadim egelmive CenabHak,hafzlkvepaalkgibiikikymetlirütbebahetti,imdi birüçüncüsünüistiyorum;odarütbeiehadet 21 demitir. 13 BOA. Y.A.RES. D.No: 9/G.No: BOA..DH. D.No: 1066/G.No: Bkz. Ek-V. 15 BOA..DH. D.No: 1099/G.No: Bkz. Ek-VI. 16 BOA. Y.MTV. D.No: 38/G.No:28, L.1-2. Bkz. EK-IV. 17 BOA. Y.MTV. D.No: 40/G.No:56, L Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri. Plevne madalyasnn verilmesinden iki yl sonra (Aralk-1880) devam eden hizmetlerinden ötürü üçüncü rütbeden Osmani Nian verilmitir. Bu srada görevi Miralay rütbesiyle Jandarma Dairesi Müdür Muavini dir. BOA. Y.A.RES. D.No: 9/G.No:13, L.1-2. Bu nian, Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri ndeki Zayiat kayt belgesinde görülmemektedir. Abdülezel Paa tebdilen kinci Osmani nian aldnda Hassa Ordû-y Hümâyûnu Redif Snf 16. Frkann 32. Ankara Livas Mirlivas dr. BOA..DH. D.No: 1099/G.No:86157, Bkz. Ek-VI. 19 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s.809; Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s BOA. Y.A.RES. D.No: 89/G.No:16, L.1; BOA..ML. D.No: 25/G.No:1315//L-11, L Mustafa Özkul, ehid-i Mübeccel Abdü l-ezel Paa nn Hayat ve ehadeti, stanbul 1975, s.9. Hassa Ordû-y Hümâyûnu Redif Snf 16. Frkann 31. Ankara Livas Kumandan Mirliva Abdülezel Paa Mart 1889 da memleketine gitmek için iki ay izin almtr. BOA.Y.MTV D.No:38/G.No:28, L.1-2. Bkz. EK-IV; Mustafa Özkul un bahsettii ziyaret bu olmasa gerektir. Zira kendisi Paa y 7-8 yalarnda iken bizzat gördüünü belirtmektedir.

4 74 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/ TürkYunan Sava nn balayaca sralarda görev yapt arkî Karahisar(ebinkarahisar) dansnrboyunagönderilmitir. 22 AlasonyaOrdusu2. Tümen2.TugayKomutanolarakgörevalanMirlivaAbdülezelPaasnrçat malarnn balad ilk günlerde Milona Boaz nn güneyinde Losfaki mevzile rindeki 23 tepelerden biri olan Prnar Tepesi nin zapt edilmesi için askerlerimize komutaederken 24 5Nisan1313(17Nisan1897) teehitdümütür. 25 AbdülezelPaaehâdetindenöncehücumemriverirkenaskerlerinetarihege çenukonumasnyapmtr: 26 Askerler! u gördüünüz tepenin 27 zabt bizim için pek büyük, pek anl bir muzafferiyyet temin etmi olacaktr. Siz Milona Geçidi gibi en sa bü lmürûr, en çetin yerlerehücumederekosmanllncelâdetinibütüncihannazarndaispateylemierolu erlerolduunuzcihetletevfîkâtcelîleisubhâniyyeyeistinâdenbutepeninüzerinevukû bulacakhaydarânebirhücûmunuzunzâtengözüylmolandümankülliyenperianve sancamzrekzileilâyânosmânîyânedeceinizikaviyyenme mûlederim.eerbu tepeyi zabt ederseniz pîgâhnzda çiçeklerle müzeyyen vâsi bir sahra, bir cihân zafer açlacak ve bütün milleti slâmiyye ve Osmaniyye sizin bu muzafferiyyeti kahramanânenizleilânükranveiftihâredecektir.analarnzsiziancakbugüniçindo urdu ve büyüttü. Yeryüzünde bulunan bütün Müslümanlarn halifei akdesi olan evketlupadiahmzefendimizhazretlerisiziancakbugüniçinbesledi.vatansizdenbu günfedakârlkbekliyor.hulâsabugünanvenamusdevletvemilletsizinsüngülerinize istinâdetmektedir.deminsöylediimgibieergazanferânebirhücumileutepeyizabt edecekolursanznamusvatani lâetmivedevletimizinmuzafferiyyetiâtiyyesinitemin etmiolacaksnz! Askerler!sizeensonbirvasiyyetimvarkiifâsnricaederim.Eerbenutepenintara fnzdan zabt olunduunu görmeden evvel câm ehâdeti nû edecek olursam cesedimi buradatoprakaltnadefnetmeyerekmutlakabutepeyi( )butepeyizabtileüzerindebenim içinbirmezarhafrvebeniorayadefnediniz.yokeertepeyizabtedemeyeceksenizbrakn cesedimbutopraklarüzerindekalsn,me kelivuhûtuyûrolsun! Evlatlar!Sizindalardayanmayanhücumunuzaböyletepelerelbettedayanmaz.Bu cihetlesizdenmutlakabutepeninzabtnisterim.tevfikiilâhirehberimiz,imdâdpey gamberi yaverimiz, teveccühât celîlei hazreti hilâfetpenâhî ise fark iftiharmz da efserimizdir. Haydiarslanlarm,arileri,dâimaileri!. 22 Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s.809; Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s Selim Sun, 1897 Osmanl-Yunan Harbi, Genelkurmay Bakanl Harb Tarihi Dairesi Resmî Yay., Ankara 1965, s Ülgen, ehit Abdülezel Paa, s Milli Savunma Bakanl Arivi, 581 Nolu, 3 ncü Frka Subay Defteri. Abdülezel Paa nn kaybndan üç gün sonra da Alasonya Ordusu 2. Tümen 2. Tugay Komutan Mirliva Celâl Paa ehit olmutur. Bkz. Sun, 1897 Osmanl-Yunan Harbi, s ; H. Hikmet Süer, 1897 Türk-Yunan Harbi, ATASE Yay., Ankara 1982, s Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s.9-10; Ayn nutuk için ayrca bkz. Kasm bin Ahmet, 1897 Türk-Yunan Sava (Teselya Tarihi), (Yay. Haz. : Bayram Kodaman), TTK. Yay., Ankara 1993, s Bu bahsolunan tepe (Losvaki) nam sa bü l-mürûr tepedir. (Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s.9).

5 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 75 BunutkuylahücumemriverenAbdülezelPaatepeninYeniehiryönündeki eteklerinde bulunan düman askerlerinin kurunlarna hedef olarak 28 tepenin alnngöremedenehitdümütür. AbdülezelPaa nnehâdetiaskerlerimizidahadahrslandrmveprnarte pesi ele geçirilmitir. ehit olduu Tepe ye defnedilen 29 merhumun naa daha sonra Osmanl Devleti nin Yanya vilâyetine bal bir ilçe merkezi olan Alasonya yanakledilerek 30 ÇarCamii(mâretCamii)haziresinegömülmü 31 ve SultanII.Abdülhamittarafndanbirtürbeyaptrlmtr TürkYunanSavabiraykadarsürmüveneticedebüyükbirzaferka zanlmtr.buzafer,uzunzamandanberigalibiyetgörmemitürkmilletinebü yük moral kayna olmutur. Bu savata Abdülezel Paa nn kahramanl ve ehâdetibüyükheyecanuyandrm,birmillîkahramanolaraktannmtr.nite kim smet nönü hatratnda, 1897 Yunan harbini Sivas ta izledik. Abdülezel Paa, TermopilGeçidi,DömekeSavarüyalarmzagirer,merakveheyecanmzyüreklerimiz dentaard. 33 demektedir.ahmedeminyalmandahatratndayunansavagali biyetiileyenibirvarlkneesivezafergururununbütünmilletisardnediplerin kaleme sarlarak bu harpte kendisini gösteren Abdülezel Paa gibi millî kahra manlarngöklereçkarldnbelirtmektedir. 34 AbdülezelPaahakkndakimalû 28 Ülgen, ehit Abdülezel Paa, s.171. Erol Ülgen, Abdülezel Paa nn, ehâdetiyle ilgili u bilgileri vermektedir. Önce sol kolundan, daha sonra da sa elinden yaralanmasna ramen atndan inmeyen Abdülezel Paa ya askerleri, daha muhafazal bir yerde bulunmas gerektii ikaznda bulunmu; ancak bu ikazlara ehemmiyet vermeyen Paa nn cevab öyle olmutur: imdiye kadar bulunduum müteaddid muharebelerde atmdan inmedim, ktamn bandan ayrlmadm. Ölüm korkusuyla geri çekilmek ve saklanmak alçaklnda bulunmadm, yam kemâli bulmu iken mi kendime güldüreceim. Bu sözlerden sonra yerinden kmldamayan Paa nn çenesine isabet eden üçüncü kurun onun ehit dümesine sebep olmutur. ; Ayrca Ülgen u bilgileri de vermektedir: ehid olmasna sebep olan kurunun, tespit ettiimiz kaynaklarda gösüne, çenesine, azna ve boazna isabet etti gibi farkl ekilde yer aldn görmekteyiz. Bkz. Ayn makale, s , 172 dipnot bilgisi. Abdülezel Paa nn, ehâdeti, yukardaki anlatmlara benzer ekilde Dailly News gazetesinde de detayl bir ekilde haber yaplmtr. Ancak yann seksen olduu belirtilmektedir. Oysa 69 yanda ehit olmutur. Bkz. Ali Muzaffer, Abdülezel Paa, s.4-5. Abdülezel Paa nn ehâdetini müteakip Avrupa basnnda yer alan haberler için ayrca bkz. Ülgen, ehit Abdülezel Paa, s.175; smail Hami Danimend, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c. IV, Türkiye Yaynevi, stanbul-1972, s.339; Süer, 1897 Türk- Yunan Harbi, s Recâizâde Mahmut Ekrem, yazd bir iirinde Paa nn ehâdetinden sonra vasiyeti üzerine istedii tepede gömüldüünü ve kabrinin üstüne düman askerlerinden ele geçirilen silâhlarn çatlarak bir zafer kubbesi yapldn ifade etmektedir. Bkz. Ülgen, ehit Abdülezel Paa, s.172; Ekrem Hakk Ayverdi, Avrupa da Osmanl Mimârî Eserleri, c.iv, stanbul Fetih Cemiyeti Yay., stanbul 2000, s.181; Özkul, Abdü l-ezel Paa nn Hayat ve ehadeti, s Servet-i Fünun, 5 Haziran 1313, nr. 327, c.13, s.227; kdam, 16 Muharrem 1315, nr. 1047, s.2; Malumat, 19 Haziran 1313, nr. 88, c.4, s Ziya akir, Sultan Abdülhad in Yunan Zaferi ve Gizli Siyaseti, Boaziçi Yay., stanbul 1994, s.61; Ayverdi, Avrupa da Osmanl Mimârî Eserleri, c.iv, s Ziya akir, Abdülezel Paa nn elbisesi ve boynunda asl rovelveri ile defnedildii bilgisini vermektedir. Bkz. Age., s Aydn Talay, Eserleri ve Hizmetleriyle II. Abdülhamid, Armoni Yay., stanbul 2007, s.568. Babakanlk Osmanl arivindeki belgelerde tespit edebildiimize göre Abdülezel Paa nn birinci dereceden akrabalar ve haklarndaki bilgiler öyledir: Einin ismi Emine Nesibe Hanm dr (1274 kuru maa balanmtr- Öl. Ocak/ubat 1900-Ramazan ay). Olu nun ad Mehmet Said Bey dir. (3. Ordû-y Hümâyûn Açndan Kaimmakam- Öl. 26 Mart 1898) Kz torunlarnn isimleri Fatma Naciye ve Fatimatüz-zehra dr. Damadnn ismi Seyfullah Bey dir. (Muhtemelen Fatima-tüz-zehra nn eidir- Temmuz 1907 de Rüsumat Emaneti Müdürlüü ne atanmtr). Bkz. BOA., Y.A.RES. D.No: 89/G.No: 16, L.1-3; BOA.,.ML. D.No: 25/G.No: 1315//L-11, L.1-3; BOA.,.ML. D.No: 32/G.No: 1317//M-22, L.1-2; BOA.,.ML D.No: 36/G.No:1317//Za-29, L. 1-4; BOA.,.ML. D.No: 44/G.No:1319 S-33; BOA.,.RSM. D.No: 28/G.No:1325 B smet nönü, Hatralar, (Haz.: Sabahattin Selek), 1. Kitap, Bilgi Yaynevi, Ankara 1992, s Ahmed Emin Yalman, Yakn Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, (Yay. Haz.: Erol adi Erdinç), c.i, Pera Turizm ve Ticaret A.. Yay., stanbul 1997, s.18.

6 76 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 mattürkmatbuatyansraavrupabasnndadayerinialmtr.özelliklenesir alannda Türk matbuatnda geni yer almtr. Erol Ülgen in tespitlerine göre Abdülezel Paa hakknda ehâdetine müteakip dönemde onun fiziki portresini, kahramanln, askeri galeyana getiren nutkunu ve ehâdetini konu edinen 170 kadariiryazlmtr. 35 Askerî baarlar, kahramanlklar ve kiilii ile tarihi bir ahsiyet olan AbdülezelPaa nnadstanbulvekonya nnbüyükcaddelerindenbirineveril mitir.ayrcayaknzamandahatrasnahürmetenonunadnahadim deiçinde Paa nnbüstüolanbirparkaçlmtr. BuçalmadaAbdülezelPaa nnhayat,arivvesikalarnavedöneminkay naklarnadayanlarakhazrlanmtr.özelliklegörevmahalleri,tayin,terfileriile ald nian ve harb madalyalar ve birinci derecedeki akrabalarnn tespiti bu alandaki boluu doldurmada katk salayaca kanaatindeyiz. Abdülezel Paa ordumuza ve milletimize verdii hizmetleriyle tarihte silinmez yerini almtr. Özellikledoduuilçeiçinbirgururkaynaolmaktadr.ehitolmasnnyldö nümlerindehadim deanmatoplantlardüzenlenmektedir. 35 Ülgen, ehit Abdülezel Paa, s.176.

7 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 77 EKI ehidimuhteremelhachafzabdülezelpaa ServetiFünun,5Haziran1313,nr.327,c.13,s.225(Kapak)

8 78 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 EKII AbdülezelPaa nndoduuevbugünkügörünümü Hadimlçesi/AaHadimMahallesi EKIII AbdülezelPaaPark(Hadim/Konya)

9 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 79 EKIV HassaOrdûyHümâyûnuRedifSnf16.Frkann31.AnkaraLivasKumandanMirliva AbdülezelPaa nnkonya yaikiaygitmesineizinverilmesi. BOA.Y.MTV.D.No:38/G.No:28,L.2.

10 80 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 EKV AbdülezelPaa nnubat1888 demirlivaolarakhassaordûyhümâyûnuredifsnf16. Frkann31.AnkaraLivas naterfisi. BOA..DH.D.No:1066/G.No:83631.

11 2/3 ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE 81 EKVI HassaOrdûyHümâyûnuRedifSnf16.Frkann32.AnkaraLivasMirlivasAbdülezelPa a yatebdilenkinciosmaninianverilmesi. BOA..DH.D.No:1099/G.No:86157.

12 82 THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH 2/3 BBLYOGRAFYA IArivBelgeleri AMilliSavunmaBakanlArivi MilliSavunmaBakanlArivi,581Nolu,3ncüFrkaSubayDefteri. BBabakanlkOsmanlArivi BOA.Y.A.RES.D.No:9/G.No:13,L.12;BOA..DH.D.No:1066/G.No:83631;BOA..DH.D.No: 1099/G.No:86157;BOA.Y.MTV.D.No:38/G.No:28,L.12;BOA.Y.MTV.D.No:40/G.No:56, L.2; BOA..ML. D.No: 25/G.No:1315//L11, L.1; BOA., Y.A.RES. D.No: 89/G.No: 16, L.13; BOA.,.ML.D.No:25/G.No:1315//L11,L.13;BOA.,.ML.D.No:32/G.No:1317//M22,L.1 2; BOA.,.ML D.No: 36/G.No:1317//Za29, L. 14; BOA.,.ML. D.No: 44/G.No:1319 S33; BOA.,.RSM.D.No:28/G.No:1325B16. IIGazeteveMecmualar kdam,16muharrem1315,nr.1047,s.2. ServetiFünun,5Haziran1313,nr.327,c.13,s Malumat,19Haziran1313,nr.88,c.4,s IIIHatralarTelifveTetkikEserler AliMuzaffer,AbdülezelPaa,PanayotidisMatbaas,stanbul1315. Ayverdi, Ekrem Hakk, Avrupa da Osmanl Mimârî Eserleri, c.iv, stanbul Fetih Cemiyeti Yay., stanbul2000. Danimend, smail Hami, zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, c. IV, Türkiye Yaynevi, stanbul nönü,smet,hatralar,(haz.:sabahattinselek),1.kitap,bilgiyaynevi,ankara1992. KasmbinAhmet,1897TürkYunanSava(TeselyaTarihi),(Yay.Haz.:BayramKodaman),TTK. Yay.,Ankara1993. Özkul,Mustafa,ehidiMübeccelAbdü lezelpaa nnhayatveehadeti,stanbul1975. Sun,Selim,1897OsmanlYunanHarbi,GenelkurmayBakanlHarbTarihiDairesiResmîYa ynlar,ankara1965. Süer,H.Hikmet,1897TürkYunanHarbi,ATASEYay.,Ankara1982. akir,ziya,sultanabdülhad inyunanzaferivegizlisiyaseti,boaziçiyay.,stanbul1994. Talay,Aydn,EserleriveHizmetleriyleII.Abdülhamid,ArmoniYay.,stanbul2007. Yalman,AhmedEmin,YaknTarihteGördüklerimveGeçirdiklerim,(Yay.Haz.:EroladiErdinç), c.i,peraturizmveticareta..yaynlar,stanbul1997. IVMakaleler Ülgen,Erol, 1897TürkYunanSava nnünlükomutanlarndanehitabdülezelpaa( ),HayatveHakkndaYazlaniirler,TürkDiliAratrmalarYllBelleten1994,Anka ra1996,türkdilkurumuyaynlar,ss