ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN AKRANLARIYLA YAŞADIKLARI PSİKOLOJİK ŞİDDETE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN AKRANLARIYLA YAŞADIKLARI PSİKOLOJİK ŞİDDETE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ Fadime ADIGÜZELLİ * ÖZET Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Gazi üniversitesinin farklı okul ve bölümlerinde öğrenim gören 304 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışma grubu içinden fakülte, bölüm ve öğrenci seçiminde ulaşılabilir örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın verilerini toplama amacıyla iki bölümden oluşan veri toplama aracı kullanılmıştır. Birinci bölümde üniversite öğrencilerinin cinsiyeti, yaşı, bölümü ve sınıfı ile çoktan seçmeli 4 soru yer almaktadır. İkinci bölümde ise üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesinin belirlenmesi ile ilgili dört alt bölümden oluşan 50 maddelik Psikolojik Şiddet Ölçeği (PŞÖ) yer almaktadır. Veri toplama aracının geliştirilmesinde öncelikle Şahin ve Sançmış (2014) tarafından geliştirilmiş ölçekten yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, veri toplama aracının birinci bölümünde yer alan bağımsız değişkenler için frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzdelik oran hesaplamaları yapılmıştır. Üniversite öğrencilerinin veri toplama aracında yer alan maddelere verdikleri yanıtların kişisel bilgiler göre farklılık * Dr. / fadimeadiguzelli@hotmail.com

2 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: gösterip göstermediğini belirlemek için (veriler normal dağılım gösterdiği için) cinsiyet, yaş, okuduğu sınıf değişkenleri yönünden t testi, bölüm değişkeni yönünden anova testi uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde hata payı üst sınırı 0.05 kabul edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşleri tüm alt bölümlerde öğrencilerin cinsiyetine yaşına ve okudukları bölümlere göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılarla ilgili görüşlerinöğrencilerin sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık bulunmuş, ancak kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgiligörüşler sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Anahtar Kelimeler: Şiddet, Psikolojik Şiddet, Yıldırma, Akran

3 285 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime GENİŞ ÖZET Giriş Yıldırma (mobbing) ve zorbalık (bullying) bazen birbirinin yerine kullanılmakla birlikte içerik yönünden farklı iki kavramdır. Yıldırma kavramı, bir kişiden çok bir çetenin katıldığı psikolojik saldırıdır. Zorbalık kavramı ise, bir çalışanın sürekli olarak belirli aralıklarla bir iş arkadaşı ya da işvereninden olumsuz davranışlara maruz kaldığını algıladığı ve bunlara karşı kendini savunma güçlüklerinin olduğu durum olarak tanımlanmaktadır. Okulda, sokakta, akran grupları arasında görülen fiziksel şiddet ve saldırı olaylarında genellikle zorbalık, işyerlerindeki yetişkin davranışları kapsamında yapılan psikolojik şiddetin açıklanmasında yıldırma kavramı kullanılmaktadır. Yıldırma, bireyin veya örgütün belirli bir kişiye yönelik uyguladığı periyodik, küçük düşürücü psikolojik baskı, haksız söz ve davranışlar bütünüdür. Diğer bir ifadeyle yıldırma, isteyerek ya da farkında olmadan bir veya daha fazla kişiye yönelik maruz kalan kişi tarafından istenmeyen aşağılama, saldırma gibi tatsız bir iş ortamının var oluşuna sebep olan olumsuz davranışlardır. Aslında yıldırma, sosyal strese yol açmanın aşırı boyutudur. Toplumun har aşamasında farklı biçimlerde yaşanan şiddet özellikle okullarda da etkisini sürdürmektedir. Şiddetin birçok türü ve nedenleri olmakla birlikte akranlar arasında yaşanan şiddetlerin yoğunluğu dikkati çekmektedir. Öğrencilerin hem yaşamdan mutlu olmasını hem de okul başarısını etkileyen şiddetin önlenmesi için bunların kaynağının, boyutlarının ve çözüm önerilerinin bilinmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle üniversite öğrencilerin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddetin farklı boyutlardan incelenmesi ve gerekli önemlerin alınmasına yönelik araştırmalar sorunun çözümünde büyük önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin incelenmesidir. Yöntem Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Gazi üniversitesinin farklı okul ve bölümlerinde öğrenim gören 304 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışma grubu içinden fakülte, bölüm ve öğrenci seçiminde ulaşılabilir örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma

4 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: grubunu oluşturan 304 üniversite öğrencisi kişisel bilgileri yönünden cinsiyet, yaş, bölüm ve okuduğu sınıf düzeyi olmak üzere 4 değişken yönünden analiz edilmiştir. Çalışma grubunu oluşturan öğrencilerden cinsiyet yönünden kadınların, yaş yönünden 21 ve üstü, bölüm yönünden diğer bölümler, sınıf düzeyi yönünden 1 ve 2. sınıfların çoğunlukta olduğu görülmektedir. Araştırmanın verilerini toplama amacıyla iki bölümden oluşan veri toplama aracı kullanılmıştır. Birinci bölümde üniversite öğrencilerinin cinsiyeti, yaşı, bölümü ve sınıfı ile çoktan seçmeli 4 soru yer almaktadır. İkinci bölümde ise üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesinin belirlenmesi ile ilgili dört alt bölümden oluşan 50 maddelik Psikolojik Şiddet Ölçeği (PŞÖ) yer almaktadır. Veri toplama aracının geliştirilmesinde öncelikle Şahin ve Sançmış (2014) tarafından geliştirilmiş ölçekten yararlanılmıştır. Ölçekte bazı değişiklikler yapıldığı için yeniden kapsam geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Ölçekte; sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar (SYS), kimliğe ve kişiliğe yönelik saldırılar (KYS), psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres (PSS) ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri (PSB) bölümleri yer almaktadır. Veri toplama aracı ile ilgili yapılan analizler sonucunda ölçekteki her bir bölümün araştırmanın amacı yönünden geçerli ve güvenilir olduğu görülmüştür. Araştırmanın bağımsız değişkenleri (kişisel bilgiler) için frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzdelik oran hesaplamaları yapılmıştır. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddetle ilgili görüşlerinin kişisel bilgiler göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için (veriler normal dağılım gösterdiği için) cinsiyet, yaş, okuduğu sınıf değişkenleri yönünden t testi, bölüm değişkeni yönünden anova testi uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde hata payı üst sınırı 0.05 kabul edilmiştir. Bulgular, Tartışma ve Sonuç Araştırmanın bulguları; üniversite öğrencileri arasında yaşanan psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesi cinsiyet, yaş, bölüm ve sınıf değişkenleri açısından analiz edilerek tablolar halinde sunulmuştur. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşleri tüm alt bölümlerde öğrencilerin cinsiyetine, yaşına ve okudukları bölümlere göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılarla ilgili görüşleri sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşleri sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir.

5 287 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime Kadın öğrencilerin sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşlerin puan ortalaması erkek öğrencilere göre daha yüksektir. Ancak kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılarla ilgili görüşlerin puan ortalaması erkek öğrencilerde daha yüksektir. 3 ve 4. sınıfta okuyan öğrencilerin psikolojik şiddetle ilgili tüm alt bölümlerle ilgili görüşlerinin puan ortalaması 1 ve 2. sınıfta okuyan öğrencilere göre daha yüksektir.21 ve üstü yaş grubunda olan öğrencilerin psikolojik şiddetle ilgili tüm alt bölümlerle ilgili görüşlerinin puan ortalaması 20 ve altı yaş grubundaki öğrencilerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. Sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılarla ilgili görüşlerde diğer bölüm öğrencilerinin ortalaması fen ve sosyal bilimler bölümündeki öğrencilerin puan ortalamasından daha yüksektir. Ancak psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşlerde ise fen bilimleri bölümü öğrencilerinin puan ortalaması diğerlerinden daha yüksektir. Psikolojik şiddetle ilgili tüm alt bölümlerle ilgili görüşlerde sosyal bilgiler bölümü öğrencilerinin puan ortalaması daha düşüktür. Araştırma sonuçlarından elde edilen bulgulara göre öğrenciler arasında şiddet farklı boyutlarda ve farklı mekânlarda gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Öğrencilerin kişisel bilgiler şiddetle ilgili görüşleri farklı boyutlarda etkilediği görülmektedir. Bu nedenle herhangi bir araştırmanın sonuçlarının genellenemeyeceği söylenebilir. Çünkü çalışma grubunun tüm özellikleri, veri toplama aracının niteliği, zaman, mekân ve sosyal çevre araştırma sonuçlarını etkilemektedir. Bu nedenle başta aileler olmak üzere okullar ve konuyla ilgili tüm kurum ve kuruluşların özellikle öğrenciler arasında yaşanan şiddetle ilgili araştırma sonuçlarına duyarlılık göstermeleri ve sonuçlarından yararlanmaları ve daha geniş katılımlı araştırmaların yapılmasına farklı boyutlarda destek olmaları önerilir.

6 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: GİRİŞ Şiddet, bir veya birkaç kişinin, savunmasız pozisyonda ki bir kişiye yönelik sistematik bir şekilde uyguladıkları düşmanca ve etik olmayan davranışları içermektedir. Şiddet; bir bireyin başka bir kişi tarafından yaralanmasına, sindirilmesine, öfkelendirilmesine veya duygusal baskı altına alınmasına yol açan fiziki veya herhangi bir şekildeki davranış biçimidir 1. Şiddet, bir kişinin başka bir kişi ya da kişilere istenmedik şekilde sözsüz bir işaretten, basit bir söze veya saldırganlıktan öldürmeye kadar uzanan fiziksel, bilişsel, duygusal, cinsel ve toplumsal etkileridir 2. Türk Dil Kurumu şiddeti bir hareketin, bir gücün derecesi, sertlik, duygu ve davranışta aşırılık, karşıt görüşte olanları uzlaştırma veya inandırma yerine kaba kuvvet kullanma olarak tanımlamıştır. Milli Eğitim Bakanlığı şiddeti, sert ve katı davranış, kaba kuvvet kullanma biçiminde, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise şiddeti, bireyin kendisine, başkasına, belirli bir topluluk veya gruba yönelik yaralama, ölüm, fiziksel zarar, bazı gelişim bozuklukları veya yoksunluk ile sonuçlanabilen, tehdit ya da fiziksel zor kullanma olarak tanımlamıştır 3. Şiddet kavramı ilk olarak, fiziksel gücün kullanımı ile ortaya çıkmış ancak zamanla bireye zarar vermek amacıyla güç kullanılması olarak tanımlanmıştır 4. Şiddet bir kimsenin sahip olduğu ya da elinde bulundurduğu gücü başkalarına zarar vermek veya başkalarını bazı haklardan mahrum etmek amacıyla kullanmasıdır. Sosyal ve psikolojik bir sorun olan şiddet günlük yaşam içerisinde çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir 5. Başka bir ifadeyle şiddet bir bireyin yaralanma ve ölümüne neden olan ya da gelişmesini engelleyen fiziksel, psiko-sosyal ve cinsel olarak uygulanan kasıtlı davranışlardır 6. Şiddet kişilere ve nesnelere yönelik düşmanlık ve öfke duygusunun, yoğun ve yıkıcı bir şekilde ortaya çıkmasıdır. Şiddet 1 Kırbaş, Ş., Taşmektepligil, Y. ve Üstün, A. (2007). Ortaöğretimde Gençleri Şiddete Yönelten Nedenler Ve Şiddeti Engellemede Spor Aktivitelerinin Rolünün İncelenmesi: Amasya İli Örneği. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4, Bütün, C. vd. (2013). Sivas ta Akranlar Arası Şiddet-Anket Çalışması. Med-Science, Hiçyılmaz, Y., İnci, M.A. ve Seven, S. (2015) Yaş Grubu Çocukların Şiddet Algılarının Resimler Aracılığı İle Sosyal Güçler Bağlamında İncelenmesi.Turkish StudiesInternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10 (15), Durmuş, E. (2013). Ergen Bakış Açısıyla Okulda Şiddet ve Çözüm Önerileri. e-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (3), Öğülmüş, S. (2006). Okullarda Şiddet ve Alınabilecek Önlemler. Eğitime Bakış, 2 (7), Yavuzer, Y. (2011). Okullarda Saldırganlık/Şiddet: Okul ve Öğretmenle İlgili Risk Faktörleri ve Önleme Stratejileri. Milli Eğitim Dergisi, 192, 43-61

7 289 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime oluşumunda birçok nedenin etkili olmasından dolayı, şiddet biyo-psiko-sosyal bütünlük içinde ele alınmalıdır. 7 Şiddetin etkisi fiziksel, duygusal, davranışsal, bilişsel vb. birçok boyutu içine alan geniş bir kavramdır. Şiddeti oluşturan nedenler arasında şiddeti uygulayan kişinin kıskanç, ikiyüzlü, narsist, nevrotik, aşırı kontrolcü, toleranssız, başkalarının güç duruma düşmesinden keyif alan, kötü niyetli, saldırgan, obsesif, ön yargılı kişiler olması gibi nedenler sayılabilir. Şiddet toplumsal bir sorundur ve çevreden kaynaklanmaktadır 8. Günümüzde evde, okullarda, stadyumlarda, kitle iletişim araçlarında, iş mekânlarında, sokaklarda, kulüplerde v.b yerlerde şiddet görülmektedir. Bu nedenle, gündelik yasamın bir parçası olarak şiddet, yasamın sürdürüldüğü veya insan etkileşiminin gerçekleştiği tüm alanlarda karsımıza çıkmaktadır. Toplumda şiddet eylemleri olarak görülebilen davranışların başında, cinayet, tecavüz, gasp, yaralama, aile içi şiddet, öfke patlamaları, vurma, tekmeleme, itme, yaralama, kavga etme, başkaları ile ilgili tehditler savurma, yaralamaya çalışma, hayvanlara acımasız davranma, yangın çıkarmaya teşebbüs etme, eşyalara bilerek zarar verme gibi davranışlar sayılabilir Ülkemizde, son yıllarda şiddet olaylarında önemli bir artış olduğu görülmektedir. Karşı cinsle ilişkilerde yaşanan şiddetin ve gençler tarafından başvurulan şiddetin en sık karşılaşılan şiddet türü olduğu göze çarpmaktadır. Şiddetin gerisinde genellikle toplumsal değerler ve kültürel anlayışlar yatmaktadır 11. Çok sayıda ergen veya genç, şiddet davranışını, çatışmayı çözmenin en etkili ve meşru yolu olarak görmektedir. Şiddet davranışının bir problem çözme aracı olarak kabul görmesinin temelinde, bireylerin sorunlu bir aile yapısına sahip olmaları, problemli akran gruplarıyla iletişim içinde olmaları veya kitle iletişim araçlarından etkilenmeleri yer almaktadır 12. Ailelerin, arkadaşların ve 7 Özgür, G., Yörükoğlu, G. ve Arabacı, L.B. (2011). Lise Öğrencilerinin Şiddet Algıları, Şiddet Eğilim Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(2), Şahin, M. ve Sançmış, F. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(2), Kızmaz, Z. (2006). Okullardaki Şiddet Davranışının Kaynakları Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım.C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (1), Ögel, K., Tarı, I. ve Eke, C.Y. (2006). Okullarda Suç ve Şiddeti Önleme. Yeniden Yayınları, No: 17, İstanbul 11 Avcı, Ö. H. ve Yıldırım, İ. (2014). Ergenlerde Şiddet Eğilimi, Yalnızlık ve Sosyal Destek.Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 29 (1), Şahin, M. ve Sançmış, F. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(2),

8 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: medyanın ve şiddete yönelik tutumların çocuk ve ergenlerde şiddet davranışına yol açan önemli bir risk faktörü olduğu görülmektedir 13. Toplumun her alanında olduğu gibi okullarda da şiddet olayları yaşanmaktadır. Okullarda şiddet içeren tutum ve davranışlarda giderek bir artışın olduğu bilinen bir gerçektir 14. Okulda şiddet okul iklimi üzerinde olumsuz sonuçlar üreten, öğrencilerin öğrenme süreçlerine zarar veren, onların gelişimlerini engelleyen saldırgan ve suç benzeri davranışları kapsamaktadır 15. Şiddetin ilköğretim kurumlarına kadar inmesi konunun önemini artırmaktadır. Bu nedenle şiddet türlerinin yanı sıra şiddetin kaynağı da aynı derecede önemlidir 16. Okullarda yaşanan şiddet, bir öğrencinin başka bir öğrenciye duygusal ya da fiziksel olarak zarar vermeye yönelmesi, okul ya da öğrencilerin eşyalarına zarar vermeye teşebbüs etmesidir. Okullarda yaşanan her olay öğretmen, toplum ve aileler tarafından şiddet olarak algılanmadığı gibi, öğrencilerin şiddet olarak algıladığı çoğu durumlarda yetişkinler tarafından farklı biçimde algılanmaktadır 17. Okul ortamında öğrencilerin istenmeyen davranışlarının başında kuşkusuz şiddet olayları gelmektedir. Öğrencilerin okul içi, okul dışı ve çevresinde birbirlerine uyguladıkları fiziksel, sözel veya psikolojik şiddet öğrencilerin okulda kendilerini güvenli, mutlu ve huzurlu hissetmelerine engel olmaktadır 18. Okuldaki şiddet, yarattığı olumsuz sonuçlar nedeniyle, güvenli ve huzurlu eğitim ortamına zarar vermekte, eğitim sisteminden beklenen yararın elde edilmesini engellemektedir 19. Aile içinde yaşanan şiddet ergenin şiddet davranışı gösterme olasılığını arttırmaktadır. Ergenlik döneminde görülen şiddet davranışlarının artışı ile okullarda gözlenen şiddet suçlarının artışı arasında paralellik vardır. Gencin, kendisini akran grubuna ait olarak hissetmesi veya arkadaş grubunu temel referans olarak almaya başlaması, onun şiddet ve suç 13 Güçray, S.S. ve Avcı R. (2013). Ebeveynler Arası Çatışma, Akran ve Medya Etkileri ile Ergenlerdeki Şiddet Davranışı Arasındaki İlişkiler: Şiddete Yönelik Tutumların Aracı Rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), Gençoğlu, C.,Kumcağız, H. ve Ersanlı, K.. (2014). Ergenlerin Şiddet Eğilimine Etki Eden Ailevi Faktörler.Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic.9 (2), , 15 Kızmaz, Z. (2006). Şiddetin Sosyo- Kültürel Kaynakları üzerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), Şener, G. ve Özkan, M. B. (2013). İlköğretim Kurumlarında Yer Alan Öğretmen ve Öğrencilerin Şiddet Algıları. SAÜ Eğitim Bilimleri EnstitüsüDergisi, 3 (1), Durmuş, E. (2013). Ergen Bakış Açısıyla Okulda Şiddet ve Çözüm Önerileri. e-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4 (3), Türk, F., ve Türnüklü, A. (2013). Akran Arabuluculuk Eğitiminin Lise Öğrencilerinin Çatışmaları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi.Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), MEB. (2011). Okullarda Şiddetin Önlenmesi. Altındağ Araştırma Raporu. Ankara, Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi

9 291 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime yönündeki kişilik durumunu pekiştirici bir etki yapmaktadır 20.Özellikle ergenlerin neden olduğu şiddet toplumda en çok göz önünde olan şiddet biçimlerinden biridir 21.Gençlerin yaşantısında şiddetin sıklığını belirlemede, medyada şiddete maruz kalma, silah taşımak, kabadayılık / zorbalık davranışlarda bulunmak, çetelere katılmak ve madde kullanmak en önemli faktör olarak sıralanmaktadır 22. Ayrıca yaygın bir şekilde kullanılan televizyon şiddetin artmasında önemli bir rol oynamaktadır 23. Okullara görülen şiddetin olası nedenleri arasında ailevi problemler, sosyal ve çevresel sorunlar ve medyanın etkisi gösterilmektedir 24. Annelerinin olumsuz disiplin tekniklerine maruz kalan okul öncesi çocukların akran ilişkilerinde daha fazla saldırgan, antisosyal, daha az popüler, dışlanan, içe kapanık çocuklar olduğu ileri sürülmektedir 25.Ayrıca okulun iklimi ve arkadaş ortamı şiddetin dikkat edilmesi gereken en önemli nedenleri arasında yer alır 26. Dünya'da ve ülkemizde uzun yıllardır varlığı hissedilen ancak adı sonradan konulan psikolojik şiddet kavramı, psiko şiddet, psiko terör, psikolojik taciz, yıldırma, zorbalık, duygusal taciz, duygusal zorbalık, mobbing gibi adlarla ifade edilmiştir 27. Psikolojik şiddet, bir kişinin, başka bir kişiye karşı istek dışı olarak kötü niyetli hareketlerde bulunma, ima ve alay yoluyla karşısındakinin toplumsal itibarını düşürme gibi yollarla, saldırgan bir ortam yaratarak onu işten çıkmaya zorlamasıdır. Psikolojik şiddet örgüt içinde gerilime ve çatışmalı bir iklime yol açan tüm psikolojik faktörlerin birleşimi sonucunda ortaya çıkmaktadır 28. Psikolojik şiddet, sosyal yaşantının her alanında evde, okulda, sokakta, trafikte ve özellikle iş ortamında sıkça yaşanmaktadır. Bu nedenle psikolojik şiddet 20 Aygen, M. ve Açık, Y. (2014). Elazığ ilinde gençlerde şiddete başvurma ya da maruz kalma sıklığı, etkileyen faktörler ve öfke ile ilişkisi. Kocaeli Tıp Dergisi, 3, Avcı, Ö. H. ve Yıldırım, İ. (2014). Ergenlerde Şiddet Eğilimi, Yalnızlık ve Sosyal Destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 29 (1), Alikaşifoğlu, M. (2008). Ergenlerde Davranışsal Sorunlar. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Sempozyum Dizisi. No:63, Durmuş, E. ve Gürgan, U. (2005). Lise Öğrencilerinin Şiddet ve saldırganlık Eğilimleri. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (3), Bulut, S. (2008). Okullarda Görülen Öğrenciden Öğrenciye Yönelik Şiddet Olaylarının Bazı Değişkenler Açısından Arşiv Araştırması Yöntemiyle İncelenmesi.Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), Seçer, Z., Ogelman, H.G., Şimşek, H., Önder, A. ve Bademci, D. (2014). Akran Şiddetine Maruz Kalan ve Kalmayan 5-6 Yaş Okul Öncesi Çocukların Okula Uyumlarının Analizi.Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, Karaman, Ö. ve Yurtal, F. (2015). Şiddetin Yaygın Olduğu Okullarda Öğrencilerin Okul İklimine İlişkin Algıları. İlköğretim Online, 14(2), , 27 Şahin, M. ve Sançmış, F. (2014). Üniversite Öğrencilerin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddet Davranışlarının İncelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), Şahin, M. ve Sançmış, F. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(2),

10 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: davranışları toplumun sağlık, mutluluk ve gelişimleri önünde çok büyük bir engeldir. Psikolojik şiddet, yıldırma mağdurlarının kendilerine olan güvenine ve öz-saygısına sürekli ve acımasız bir saldırıdır 29. Yıldırma (mobbing) ve zorbalık (bullying) bazen birbirinin yerine kullanılmakla birlikte içerik yönünden farklı iki kavramdır. Yıldırma kavramı, bir kişiden çok bir çetenin katıldığı psikolojik saldırıdır. Zorbalık kavramı ise, bir çalışanın sürekli olarak belirli aralıklarla bir iş arkadaşı ya da işvereninden olumsuz davranışlara maruz kaldığını algıladığı ve bunlara karşı kendini savunma güçlüklerinin olduğu durum olarak tanımlanmaktadır 30. Okulda, sokakta, akran grupları arasında görülen fiziksel şiddet ve saldırı olaylarında genellikle zorbalık, işyerlerindeki yetişkin davranışları kapsamında yapılan psikolojik şiddetin açıklanmasında yıldırma kavramı kullanılmaktadır.zorbalık, psikolojik şiddetle birlikte fiziksel şiddeti de kapsar, ancak yıldırma, daha sofistike tavırların takınıldığı, fiziksel olmayan ruhsal baskı ve yıldırma politikalar için kullanılmaktadır. Yıldırma, bireyin veya örgütün belirli bir kişiye yönelik uyguladığı periyodik, küçük düşürücü psikolojik baskı, haksız söz ve davranışlar bütünüdür. Diğer bir ifadeyle yıldırma, isteyerek ya da farkında olmadan bir veya daha fazla kişiye yönelik maruz kalan kişi tarafından istenmeyen aşağılama, saldırma gibi tatsız bir iş ortamının var oluşuna sebep olan olumsuz davranışlardır. Aslında yıldırma, sosyal strese yol açmanın aşırı boyutudur 31. Türk Dil Kurumu yıldırma kavramı için psikolojik şiddet, ofis içi psikolojik şiddet, örgütsel baskı, duygusal baskı, duygusal taciz, duygusal zorbalık, psikolojik terör, duygusal saldırı, iş yerinde zorbalık gibi karşılıklar kullanılmaktadır. Psikolojik yıldırma darbeleri fiziksel değil psikolojik olduğundan fiziki olarak tespit edilmesi güçtür. Faili genellikle bir kişi değildir. Hazırlanışı genellikle hiçbir şahidin olmadığı gizli kapaklı ortamlarda gerçekleşir. Bu nedenle kanıtlanması genelde imkânsızdır 32. Yıldırma, daha çok birkaç çalışan ya da bir grup çalışan tarafından bir çalışana yöneltilen sistematik etkileri ifade 29 Okan, H. (2010), Ortaöğretim Öğretmenlerinin Karşılaştıkları Yıldırıcı Davranışlar İle İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Maltepe Üniversitesi 30 Yılmaz, A.,Özler, D.E.ve Mercan, N.(2008). Mobbing ve Örgüt İklimi İle İlişkisine Yönelik Ampirik Bir Araştırma.Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), Gül, H. ve Özcan, N. (2011) Mobbing ve Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişkiler: Karaman İl Özel İdaresinde Görgül Bir Çalışma. 1 (2), Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Demir, Y. ve Çavuş, M.F. (2009). Mobbing in Kişisel Ve Örgütsel Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (1),

11 293 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime ederken; zorbalık iki çalışan, çalışan işveren ya da saldırgan, mağdur arasında yaşanmaktadır. Yıldırma bir veya birden fazla kişinin sürekli olarak ve belirli bir süre boyunca, bir veya birden fazla çalışma arkadaşı veya üstü tarafından sistematik olarak olumsuz davranışlara maruz kalması ve güç dengesizliği nedeniyle kendini savunmada zorluk yaşaması olarak tanımlanabilmektedir. Buna göre yıldırma davranışları tekrarlı ve sürekli olarak meydana gelmekte, hedef tarafından olumsuz olarak algılanan düşmanca davranışları içermekte ve yıldıranla yıldırılan arasındaki güç dengesizliği nedeniyle hedef kendini savunmakta sıkıntı yaşamaktadır 33. Çalışma ortamlarında üstün asta veya astın üste uyguladığı yıldırmaya dikey (hiyerarşik) yıldırma, eşit statüde bulunanlar arasındaki uygulanan yıldırmaya yatay (fonksiyonel) yıldırma denir. Dikey yıldırma durumunda birey davranışları tehdit olarak algılar. Bu tip davranışların temelinde siyasi görüş ayrılıkları, yandaş kayırma veya tecrübe farklılıkları yatmaktadır. Yatay yıldırma durumundaysa aynı ortamı paylaşan bireylerin birbirleriyle yapmış oldukları rekabet ve kıskançlıktan kaynaklanmaktadır. Dikey ve yatay yıldırma kıyaslanınca en belirgin fark yatay yıldırma davranışı dikeye göre belirgin değildir 34. Yıldırmayı bir psikoterör olarak tanımlayan Leymann (1990) yıldırma davranışının nedenlerini; düşünce ve inanç ayrılığından, kıskançlık ve cinsiyet ayrımına kadar her tür faktörü kapsadığını belirtmektedir. Ayrıca işyerinde yıldırma sürecini, tanımlama, anlaşmazlık, saldırganlık, kurumsal güç ve işine son verilmesi aşamaları kapsamında değerlendirmekte ve yıldırmaya ilişkin süreci, iletişime yönelik saldırılar, sosyal ilişkilere saldırı, itibara saldırı, yaşam ve iş kalitesine saldırı ve doğrudan sağlığı etkileyen saldırılar şeklinde beş boyutta ele almaktadır 35. Yıldırma davranışının mağdur üzerindeki etkileri daha çok psikolojik olarak görülmektedir. Bu etkiler arasında depresyon, sinirlilik, kendinden nefret etme, kaygı, stres, güven kaybı, kendine duyulan saygıda azalma, boyun eğmişlik, huzursuzluk, uyku bozukluğu, tekrarlayan kâbuslar ve intihar eğilimleri sayılmaktadır. Fiziksel ve psikomatik sorunlar ise sindirim sistemi rahatsızlıkları, sırt ve göğüs ağrısı, aşırı terleme üşüme, baş dönmesi ve halsizlikten oluşmaktadır. İşyeri zorbalığı olarak da ifade edilen bu kavram, işyerinde çalışan kişi ve kişiler üzerinde sistemli bir 33 Ülbeği, İ.D. ve Yalçın, A. (2015)Yıldırma ve Sonuçlarının Meta Analiz Yöntemiyle İncelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), Kurt ve Kurt (2015). Mobbing (Psikolojik Taciz) Konusunda İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri ve Önerileri. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10 (15) Pelit, E. ve Kılıç, İ. (2012). Mobbing ile Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Şehir ve Sayfiye Otellerinde Bir Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4 (2),

12 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: biçimde baskı yaratarak bunaltma, korkutma, tehdit, cephe alma, duygusal saldırıda bulunma gibi davranışlarla kurbanı depresyona, işten en az bir kez görülmesi ve en az altı ay sürmesi durumunda bireylere zorbalık uygulandığı kabul edilir 36. Zorbalık bir kişi ya da grup tarafından kendini savunamayacak bir kişiye karşı yapılan mental ya da fiziksel şiddet olarak da tanımlanmaktadır 37. Zorbalık, bireye bir veya birkaç kişi tarafından sistemli bir biçimde yöneltilen düşmanca ve ahlak dışı davranıştır. Bu davranışa maruz kalan birey, çaresiz ve savunmasız bir konuma itilir ve psikolojik, psikosomatik ve sosyal açıdan yıkım yaşar. Zorbalık mağdurların ruhsal ve fiziksel sağlığını önemli ölçüde bozmakta, işlerine ve diğer faaliyetlerine devam etmekte güçlük çekmelerine neden olmaktadır 38.Zorbalıkta fiziksel yaralanmaların nadir görülmesi nedeniyle tanısı zordur. Açıklanamayan hastalıklar, okula gitmek istememesi, davranışta değişiklikler, okulda başarısızlık, ilgi ve hobilerde azalma, bazı şeylerin yanlış gitmesi gibi durumlar olabilir. Zorbalık her yerde olabilmekle birlikte bazı yerlerde daha sıklıkla karşılaşılır Bu alanlar okul çevresinde sınıflar, oyun sahaları, tuvaletler, okul otobüsleri ya da okul dışındaki yerlerdir 39. Akran zorbalığına maruz kalma psiko-sosyal gelişimi olumsuz etkileyen ve kurbanlar üzerinde etkisi süren sosyal bir problemdir 40. Olweus (1978) a göre akran zorbalığı, bir kişiye, bir grup veya kişi tarafından sürekli ve tekrarlı olarak fiziksel ve/veya duygusal şiddet uygulanması olarak tanımlanmaktadır 41. Akran zorbalığı kışkırtma unsuru olmaksızın aralarında fiziksel ya da psikolojik açıdan güç eşitsizliği olan çocuklardan güçlünün, karşı tarafa bilerek ve isteyerek, niyetli, kasıtlı, sistemli bir biçimde belli zaman aralıkları ile uyguladığı, zorbalığa maruz kalan öğrenciye korku, endişe veya zarar vermeyi amaçlayan 36 Yıldız, S. ve Eliş Yıldız, S. (2009). Bullyıng Ve Depresyon Arasındaki İlişki: Kars İlindeki Sağlık Çalışanlarında Bir Araştırma. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (15), Bütün, C. vd. (2013). Sivas ta Akranlar Arası Şiddet-Anket Çalışması. Med-Science, Yıldız, S. ve Eliş Yıldız, S. (2009). Bullyıng Ve Depresyon Arasındaki İlişki: Kars İlindeki Sağlık Çalışanlarında Bir Araştırma. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (15), Bütün, C. vd. (2013). Sivas ta Akranlar Arası Şiddet-Anket Çalışması. Med-Science, Seçer, Z., Ogelman, H.G., Şimşek, H., Önder, A. ve Bademci, D. (2014). Akran Şiddetine Maruz Kalan ve Kalmayan 5-6 Yaş Okul Öncesi Çocukların Okula Uyumlarının Analizi.Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, Özkan, Y. ve Çiftçi, E.G. (2010). Düşük Sosyo-Ekonomik Dizeydeki İlköğretim Okullarında Akran Zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2),

13 295 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime fiziksel, sözel, psikolojik saldırıyı kapsar 42. Akran zorbalığı bireyin isteyip istememesine bakılmaksızın bir şeyi yapma ya da bir şey yapmaktan alıkoyulmasıdır. Akran zorbalığında baskıdan hem kurban hem zorba olumsuz etkilenir. Zorbalıkta, erkeklerin daha çok kaygı, depresyon, yeme bozuklukları ve psikosomatik sorunlar gösterdikleri, kızların ise daha çok yeme bozuklukları gösterdikleri hem kurbanlar hem zorbalar arasında görülmüştür 43. Akran zorbalığı, okullarda öğrenciler arasında sıkça görülebilen şiddet davranışları arasında yer almaktadır 44. Akran zorbalığı, öğrencinin okul başarısında düşme, okuldan kaçma ve okula karşı olumsuz tutum geliştirmede önemli rol oynamaktadır 45. Akran zorbalığı okullarda önemli bir sorun olmakla birlikte etkisini siber ortamda daha sıkça göstermektedir. Siber zorbalık, okulda ergenler arasında gözlenen geleneksel şiddet ve akran zorbalığı davranışlarından daha karmaşık bir süreçtir. Çünkü geleneksel şiddet ve akran zorbalığı gibi davranışlar çoğunlukla okulda, okul bahçesinde ya da okul yolunda gerçekleşmektedir. Bu nedenle söz konusu olayların kurbanları sadece okul veya çevresinde belirli saatlerde istismara maruz kalmakta, evlerine döndüklerinde ise zorbaların baskısından bir süreliğine de olsa uzaklaşmaktadırlar. Buna karşın siber zorbalık, İnternet ortamında gerçekleştiği için mekan ve zaman yönünden daha kapsamlı ve uzun süreli etkisini göstermektedir 46. Görüldüğü gibi toplumun har aşamasında farklı biçimlerde yaşanan şiddet özellikle okullarda da etkisini sürdürmektedir. Şiddetin birçok türü ve nedenleri olmakla birlikte akranlar arasında yaşanan şiddetlerin yoğunluğu dikkati çekmektedir. Öğrencilerin hem yaşamdan mutlu olmasını hem de okul başarısını etkileyen şiddetin önlenmesi için bunların kaynağının, boyutlarının ve çözüm önerilerinin bilinmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle üniversite öğrencilerin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddetin farklı boyutlardan incelenmesi ve gerekli önemlerin alınmasına yönelik araştırmalar sorunun çözümünde büyük önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinin akranlarıyla 42 Aslan, S. ve Savaşer, S. (2009). Akran Zorbalığını Önlemede Okul Hemşiresinin Rolü. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2 (3), Acun K. N. ve Fiyakalı, C. (2005). Lise Öğrencilerinde Akran Baskısı ve Problem Çözme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, Çankaya, İ. (2011). İlköğretimde Akran Zorbalığı. Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), Akduman, G.G. (2010) Yaş Grubu Çocuklarda Akran İstismarı ve Kendi Çözüm Önerileri.Kuramsal Eğitimbilim, 3 (2), Salı, B.J. ve Başak, B.E. (2015). Türkiye'de Ortaokul Öğrencileri Arasında Siber Zorbalık.Anadolu Journal of Educational Sciences International, 5(2),

14 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: yaşadıkları psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin incelenmesidir. Araştırmanın bu temel amacına ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddete ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Üniversite öğrencilerinin kişisel bilgileri ile psikolojik şiddete yönelik görüşleri arasında fark var mıdır? YÖNTEM Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Tarama modelleri, geçmişte ya da günümüzde var olan bir durumu, olduğu gibi betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmez 47. Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu, Gazi Üniversitesi nin farklı okul ve bölümlerinde öğrenim gören 304 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışma grubu içinden fakülte, bölüm ve öğrenci seçiminde ulaşılabilir örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin kişisel bilgilerine göre dağılımı Tablo 1 de sunulmuştur. 47 Karasar, N. (1991) Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara, Sanem Yayınları

15 297 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime Tablo 1. Katılımcıların Kişisel Bilgilere Göre Dağılımları (Frekans ve yüzde) Değişkenler Gruplar f % Kadın ,7 Cinsiyet Erkek 80 26,3 Toplam ve altı ,5 Yaş 21 ve üstü ,5 Toplam Fen bilimleri 38 12,5 Bölümü Sosyal bilimler Diğer bölümler ,0 64,5 Toplam sınıflar ,8 Okuduğu sınıf 3-4 sınıflar ,2 Toplam Tablo 1 e göre çalışma grubunu oluşturan 304 üniversite öğrencisi kişisel bilgileri yönünden cinsiyet, yaş, bölüm ve okuduğu sınıf düzeyi olmak üzere 4 değişken yönünden analiz edilmiştir. Çalışma grubu cinsiyet yönünden incelendiğinde çoğunluğu kadın öğrenciler (%73,7) oluşturmaktadır. Kadın öğrencilerin erkek öğrencilerin yaklaşık üç katı olduğu görülmektedir. Öğrenciler yaş yönünden incelendiğinde 21 yaş ve üstü (%61,5) çoğunlukta, 20 ve altı yaş grubu (%38,5) azınlıkta olduğu görülmektedir. 21 ve üstü yaş

16 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: grubunda olanlar 20 ve altı yaş grubunda olanların yaklaşık iki katıdır. Öğrenciler bölümlerine göre incelendiğinde fen bilimlerinde okuyan öğrenci sayısı en az (%12,5), sosyal bilimler bölümünde okuyanlar orta düzeyde (%23) diğer bölümlerde okuyan çoğunluğu (%64,5) oluşturmaktadır. Diğer bölümler mühendislik, sağlık, iktisat, hukuk, teknoloji tasarım, beden eğitimi, meslek yüksek okullarıvb. birçok bölümden oluşmaktadır. Bunların dağılımları 20 ve daha az sayıda olduğu için farklı bir değişken olarak işleme alınmamıştır. Üniversite öğrencileri okuduğu sınıf yönünden analiz edildiğinde 1ve 2. sınıflar çoğunluğu (%63,8) oluşturmaktadır. 1 ve 2. sınıf öğrencileri 3ve 4. Sınıf öğrencilerinin yaklaşık iki katıdır. Çalışma grubunu oluşturan öğrencilerden cinsiyet yönünden kadınların, yaş yönünden 21 ve üstü, bölüm yönünden diğer bölümler, sınıf düzeyi yönünden 1 ve 2. sınıfların çoğunlukta olduğu görülmektedir. Veri Toplama Aracı Araştırmanın verilerini toplama amacıyla iki bölümden oluşan veri toplama aracı kullanılmıştır. Birinci bölümde üniversite öğrencilerinin cinsiyeti, yaşı, bölümü ve sınıfı ile çoktan seçmeli 4 soru yer almaktadır. İkinci bölümde ise üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesinin belirlenmesi ile ilgili dört alt bölümden oluşan 50 maddelik Psikolojik Şiddet Ölçeği (PŞÖ) yer almaktadır. Veri toplama aracının geliştirilmesinde öncelikle Şahin ve Sançmış (2014) tarafından geliştirilmiş ölçekten yararlanılmıştır. Ölçekte bazı değişiklikler yapıldığı için yeniden kapsam geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Ölçekte; sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar (SYS), kimliğe ve kişiliğe yönelik saldırılar (KYS), psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres (PSS) ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri (PSB) bölümleri yer almaktadır. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ve Bartlett küresellik testi (BKT) ile incelenmiştir. Verilerin faktör analizine uygun olduğunun görülmesinin ardından açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve her bölümün tek faktörden oluştuğu saptanmıştır. Veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması sonucunda KMO, BKT, açıklanan kümülâtif varyans (AKV), maddelerin faktör yükleri (MFY), maddelerin ayırt edicilik indeksleri (MAİ) ve Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı (CAK) değerleri Tablo 2 de sunulmuştur.

17 299 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime Tablo 2. Veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik değerleri FAKTÖRLER mad. say KMO BKT AKV MFY MAİ CAK SYS15 0,89 0,00 53,98 0,52-0,81 0,43-0,83 0,93 KYS15 0,81 0,00 44,40 0,53-0,86 0,41-0,87 0,90 PSS10 0,88 0,00 55,08 0,63-0,81 0,40-0,66 0,91 PSB10 0,84 0, ,55-0,75 0,40-0,76 0,86 Tablo 2 incelendiğinde veri toplama aracına ilişkin tüm bölümlerdetoplam varyansı açıklama düzeyinin %44 un üzerinde olduğu görülmektedir. Kline (1994), tek faktörlü ölçeklerde toplam varyansı açıklama düzeyinin %30 un üzerinde olmasını, yapı geçerliği için önemli göstergelerden biri olarak kabul etmektedir. Ayrıca tüm bölümlerde Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısının %86 ve üstünde olduğu görülmektedir. Tablodaki sonuçlardan yola çıkarak ölçekteki her bir bölümün mevcut araştırma kapsamında kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğuna karar verilmiştir. Verilerin Toplanması ve Analizi Veri toplama aracı çalışma grubunu oluşturan öğrencilere isteğe bağlı olarak doldurulması sağlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, veri toplama aracının birinci bölümünde yer alan bağımsız değişkenler için frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzdelik oran hesaplamaları yapılmıştır. Üniversite öğrencilerinin veri toplama aracında yer alan maddelere verdikleri yanıtların kişisel bilgiler göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için (veriler normal dağılım gösterdiği için) cinsiyet, yaş, okuduğu sınıf değişkenleri yönünden t testi,bölüm değişkeni yönünden anova testi uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde hata payı üst sınırı 0.05 kabul edilmiştir.

18 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: BULGULAR Araştırmanın bulguları; üniversite öğrencileri arasında yaşanan psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesi cinsiyet, yaş, bölüm ve sınıf değişkenleri açısından analiz edilerek tablolar halinde sunulmuştur. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışlarının gerçekleşme derecesinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği belirlemek amacıyla t testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 3 te sunulmuştur. Tablo 3. Psikolojik Şiddet Davranışlarının Gerçekleşme Derecesinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılması BÖLÜM Değişkenler N X Ss Sd t P SYS Kadın Erkek ,75 18,60 7,78 8,61 2 0,15 0,88* KYS Kadın Erkek ,58 16,65 3,82 5,08 2 0,12 0,90* PSS Kadın Erkek ,16 15,65 8,01 6,82 2 0,51 0,61* PSB Kadın Erkek ,71 16,45 7,94 5,98 2 1,29 0,19* * p>0, 05 Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşleri tüm alt bölümlerde öğrencilerin cinsiyetine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (p>0,05).kadın öğrencilerin sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşlerinpuan ortalaması erkek öğrencilere göre daha yüksektir.

19 301 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime Ancak kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılarla ilgili görüşlerin puan ortalaması erkek öğrencilerde daha yüksektir. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşanan psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşlerininyaş değişkenine göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği belirlemek amacıyla t testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 4 te sunulmuştur. Tablo 4. Psikolojik Şiddet Davranışlarının Gerçekleşme Derecesinin Yaşa Göre Karşılaştırılması BÖLÜM Değişkenler N X Ss Sd t P SYS 20 ve altı 21 ve üstü ,94 19,19 7,61 8,33 2 1,32 0,19* KYS 20 ve altı 21 ve üstü ,16 16,87 3,33 4,62 2 1,45 0,15* PSS 20 ve altı 21 ve üstü ,93 16,71 6,77 8,18 2 1,97 0,05* PSB 20 ve altı 21 ve üstü ,78 17,74 8,17 7,03 2 1,09 0,28* * p>0,05 Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşlerin tüm alt bölümlerde öğrencilerinin yaşına göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (p>0,05).21 ve üstü yaş grubunda olan öğrencilerin sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşlerinpuan ortalaması 20 ve altı yaş grubundaki öğrencilerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşanan psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşlerinin sınıf değişkenine göre anlamlı bir fark

20 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: gösterip göstermediği belirlemek amacıyla t testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 5 te sunulmuştur. Tablo 5. Psikolojik Şiddet Davranışlarının Gerçekleşme Derecesinin Sınıf Düzeyine Göre Karşılaştırılması BÖLÜM Değişkenler N X Ss Sd t P SYS 1 ve 2 3 ve ,96 20,04 6,79 9,83 2 2,16 0,03** KYS 1 ve 2 3 ve ,36 17,02 3,93 4,58 2 1,31 0,19* PSS 1ve 2 3 ve ,66 16,67 7,34 8, ,27* PSB 1 ve 2 3 ve ,34 17,44 7,78 6,99 2 1,10 0,92* * p>0,05; ** p< 0.05 Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılarla ilgili psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşleriöğrencilerin sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (p< 0.05). Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgiligörüşleriöğrencilerin sınıf düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir(p>0,05). 3 ve 4. sınıfta okuyan öğrencilerin tümbölümlerle ilgiligörüşlerin puan ortalaması 1 ve 2. sınıfta okuyan öğrencilere göre daha yüksektir. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşanan psikolojik şiddet davranışları ile ilgili

21 303 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime görüşlerinin bölüm değişkenine göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği belirlemek amacıyla anova testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 6 da sunulmuştur. Tablo 6. Psikolojik Şiddet Davranışlarının Gerçekleşme Derecesinin Bölümlere Göre Karşılaştırılması BÖLÜM Grup Var. N x ss KT Sd KO F p K. (scheffe) SYS Fen bil. Sosyal bil. Diğer böl. Toplam ,50 18,03 19,00 18,71 10,17 6,35 8,18 8,08 G. arası G. içi Toplam 50, ,33 65,37 0,39 0,68* KYS Fen bil. Sosyal bil. Diğer böl. Toplam ,05 15,88 16,96 16,60 2,17 2,52 4,86 4,18 G. arası G. içi Toplam 73, ,55 17,35 2,11 0,12* PSS Fen bil. Sosyal bil. Diğer böl. Toplam ,81 15,08 16,21 16,02 7,22 6,87 8,07 7,71 G. arası G. içi Toplam 92, ,08 59,49 0,77 0,46* PSB Fen bil. Sosyal bil. Diğer böl. Toplam ,63 17,27 17,37 17,38 5,69 7,31 7,88 7,49 G. arası G. içi Toplam 3, ,63 56,50 0,03 0,97* * p>0,05

22 The Journal Of Europe - Middle East Social Science Studies ISSN: , April, 2016, Volume: 2, Issue: 2, s: Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddet davranışları ile ilgili görüşleri tüm alt bölümlerde öğrencilerinin okuduğu bölümlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (p>0,05). Sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılarla ilgili görüşlerde diğer bölüm öğrencilerinin ortalama puanları daha yüksektir. Ancak psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri ile ilgili görüşlerde ise fen bilimleri bölümü öğrencilerinin puan ortalaması daha yüksektir. Tüm bölümlerle ilgili maddelerde sosyal bilgiler bölümü öğrencilerinin puan ortalaması daha düşüktür.

23 305 Üniversite Öğrencilerinin Akranlarıyla Yaşadıkları Psikolojik Şiddete İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi ADIGÜZELLİ, Fadime TARTIŞMA VE SONUÇ Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddete yönelik görüşlerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Psikolojik şiddet davranışları sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar, kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılar, psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemleri olmak üzere dört alt bölümde ele alınmıştır. Üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadığı psikolojik şiddete yönelik görüşleri cinsiyet ve yaşa göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bu sonuca göre üniversite öğrencilerinin cinsiyeti ve yaşı akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddet davranışlarına ilişkin görüşlerini etkilemediği ortaya çıkmaktadır. Bunun yanı sıra psikolojik şiddete yönelik kadın ve erkek öğrencilerinin görüşlerinin puan ortalamaları incelendiğinde kadın öğrencilerin sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar ile psikolojik şiddet davranışlarının neden olduğu stresten daha çok etkilendiği, psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemlerini ise daha iyi kullandıkları söylenebilir. Buna karşın erkek öğrencilerin kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılardan daha çok etkilendiği anlaşılmaktadır. Erkek öğrenciler kimlik ve kişilik konusunda akranları arasında daha hassas oldukları düşünülebilir. 21 ve üstü yaş grubundaki öğrencilerin sosyal ve siber ilişkilere yönelik saldırılar ile kimlik ve kişiliğe yönelik saldırılardan daha çok etkilendiği söylenebilir. Aynı zamanda 21 ve üstü yaş grubundaki öğrencilerin, psikolojik şiddet davranışlarından dolayı daha çok stres yaşadığı ve dolayısıyla stres ve psikolojik şiddet davranışlarıyla başa çıkma yöntemlerini etkili kullandığı anlaşılmaktadır. Aslında baştapsikolojik şiddet olmak üzere şiddetin her türünde cinsiyet ve yaş değişkeninin önemi yadsınamaz. Ancak araştırma sonuçları bazen farklı ve ilginç sonuçları ortaya çıkarmaktadır. Konuyla ilgili benzer konularda yapılan araştırmalarda da çok farklı sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir. Turan (2013) yaptığı çalışmada siber akran zorbalığına maruz kalan ergenlerin, daha fazla siber akran zorbalığı davranımını gösterdikleri sonucuna ulaşmıştır 48. Şahin ve Sançmış (2014) psikolojik şiddete yönelik yaptıkları araştırmada üniversite öğrencileri akranları tarafından psikolojik şiddette maruz kaldıkları sonucuna ulaşmışlardır. Öğrencilerin akranları tarafından psikolojik şiddete maruz kalma düzeyi, cinsiyet, katıldığı 48 Turan, S.G. (2013). Siber Akran Zorbalığı Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneklemi, Akademik Bilişim Konferansları, Ocak, Antalya