IR:25921 KAPIKAYA ALTIN GÜMÜŞ BAKIR MADENİ AÇIK OCAK İŞLETMESİ PROJESİ

Transkript

1 KOZA ALTIN İŞLETMELERİ A.Ş. Adresi : İstanbul Yolu, 10. Km, No:310 Batıkent-ANKARA Tel : Faks : IR:25921 KAPIKAYA ALTIN GÜMÜŞ BAKIR MADENİ AÇIK OCAK İŞLETMESİ PROJESİ Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası Bergama İlçesi, İzmir İli ÇED Başvuru Dosyası ÇED Raporu Haziran 2014 Hazırlayan: AECOM Turkey Danışmanlık ve Mühendislik Ltd. Şti. Mustafa Kemal Mahallesi, Eskişehir Yolu, No: 266 Tepe Prime B Blok Suite No: 51 Çankaya Ankara Tel: Faks:

2 Proje Sahibinin Adı Adresi Telefon ve Faks Numaraları Projenin Adı Proje Bedeli Proje için Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii): Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektör, Alt Sektör): Projenin NACE Kodu: Raporu Hazırlayan Çalışma Grubunun/Kuruluş Adı: Adresi Telefon ve Faks Numaraları Başvuru Dosyasının Sunum Tarihi: KOZA ALTIN İŞLETMELERİ A.Ş. İstanbul Yolu, 10. km No:310, Batıkent- ANKARA Tel : Faks : E-posta : koza.ced@kozagold.com IR:25921 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni TL İzmir İli, Bergama İlçesi, Kapıkaya Köyü Mevkii Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (R.G. tarihi: , R.G. sayı: 28784) EK I, Madde 29 a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler (Altın, gümüş, platin gibi değerli metal madenciliği) AECOM Turkey Danışmanlık ve Mühendislik Ltd. Şti. Mustafa Kemal Mahallesi, Eskişehir Yolu No: 266 Tepe Prime B Blok, Suite No: 51, Çankaya/ANKARA Tel: Faks: i

3 İÇİNDEKİLER BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE ÖZETİ... 1 I.a Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Özellikleri, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği 1 I.a.1 Projenin Konusu Yatırımın Tanımı... 4 I.a.2 Proje Konusu Yatırımın Ömrü I.a.3 Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği I.b Projenin Yer ve Teknoloji Alternatifleri, Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları 13 BÖLÜM II. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri) II.a Nüfus...15 II.b Flora ve Fauna...16 II.b.1 Fauna II.b.2 Flora II.c Jeoloji...22 II.d Hidrojeoloji...32 II.e Doğal Afet Durumu...33 II.f Arazi Kullanım Durumu...34 II.g Su Kaynakları...37 II.h Hava...40 II.h.1 Atmosferik Koşullar ve İklimsel Faktörler II.h.2 Hava Kalitesi II.i Gürültü ve Titreşim...48 II.i.1 Gürültü II.i.2 Titreşim II.j Mülkiyet Durumu...48 II.k Mimari ve Arkeolojik Miras...50 ii

4 II.l Peyzaj Özellikleri...51 II.m Proje Alanının Hassasiyet Derecesi...51 BÖLÜM III. PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER III.a Çevreyi Etkileyebilecek Olası Sorunların Belirlenmesi, Kirleticilerin Miktarı, Alıcı Ortamla Etkileşimi, Kümülatif Etkilerin Belirlenmesi...53 III.a.1 Proje için kullanılacak alan ve doğal kaynakların kullanımı III.a.2 Kirleticilerin miktarı ve alıcı ortamla etkileşimi III.a.3 Kümülatif etkiler III.b Sera Gazı Emisyonların Belirlenmesi ve İklim Değişikliğine Etkileri...59 III.c Projenin Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerinin Azaltılması İçin Alınacak Önlemler 59 III.d İzleme Planı...61 BÖLÜM IV. HALKIN KATILIMI IV.a Projeden etkilenmesi muhtemel ilgili halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler 62 IV.b Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar...62 NOTLAR ve KAYNAKLAR iii

5 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Kapıkaya Projesi Kapsamındaki Üretim Miktarları... 4 Tablo 2 Kapıkaya Projesi ÇED Başvuru Alanı Koordinatları...13 Tablo 3 Bergama İlçesi nin 2013 Yılı Genel Nüfus Dağılımı...15 Tablo 4 Proje Sahasına Yakın Yerleşim Birimlerinin Nüfus Değerleri...16 Tablo 5 Proje Alanı Kabiliyet Sınıfı, Büyük Toprak Grubu ve Şimdiki Arazi Kullanımına Göre Yaklaşık Alanları...34 Tablo 6 Kestel Barajına Ait Genel Bilgiler...37 Tablo 7 Örnekleme ve Yerinde Ölçüm Noktaları...38 Tablo 8 Bergama İlçesi Mevsimlik ve Yıllık Rüzgâr Esme Sayıları...44 Tablo 9 Pasif Örnekleme, PM 10 ve Çöken Toz Ölçüm Noktaların Koordinatları...46 Tablo 10 İzmir 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, 2013 ve 2014 Yılında Alınan Tescil Kararları...50 iv

6 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Yerbulduru Haritası... 3 Şekil 2 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Maden Üniteleri 5 Şekil 3 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Doğu Açık Ocağı Üretim Planı... 6 Şekil 4 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Doğu Açık Ocağı Üretim Planı Kesidi... 7 Şekil 5 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Batı Açık Ocağı Üretim Planı... 7 Şekil 6 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Batı Açık Ocağı Üretim Planı Kesidi... 8 Şekil 7 Kapıkaya Projesi Açık Ocak Üretim Yöntemi Şemasal Gösterimi... 8 Şekil 8 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Batı Açık Ocağı Alanından Bir Görünüm...14 Şekil 9 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Doğu Açık Ocağı Alanından Bir Görünüm...14 Şekil 10 Pinus Brutia Ten. Orman Vejetasyonundan Bir Görüntü...20 Şekil 11 Kapıkaya Sahası Orman Açıklıkları...21 Şekil 12 Tarım Alanlarından Bir Görüntü...22 Şekil 13 Kapıkaya Projesi Bölgesel Jeoloji Haritası...25 Şekil 14 Batı Anadolu Bölgesel Mineralizasyon ve Jeoloji Haritası...26 Şekil 15 Batı Anadolunun Genel Tektonik Kuşakları...27 Şekil 16 Kozak Bölgesindeki Metamorfik Temeli ve Mağmatik Birlikteliği Gösteren Şematik Harita...27 Şekil 17 Proje Sahasının Lokal Jeolojisini ve İlgili Kesitleri Gösterir Haritalar...32 Şekil 18. İzmir İli Depremsellik Haritası...34 Şekil 19. Proje Alanının Toprak Kabiliyet Sınıf Haritası...35 Şekil 20 Proje Alanının Büyük Toprak Grup Haritası...36 Şekil 21 Kapıkaya Projesi Su Ölçüm Noktaları...39 Şekil 22 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık ve Yıllık Ortalama Sıcaklık Değerleri...40 Şekil 23 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık Ortalama ve Günlük En Çok Yağış Miktarları...41 Şekil 24 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık ve Yıllık Ortalama Bağıl Nem Değerleri...42 Şekil 25 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık Ortalama ve Günlük En Çok Buharlaşma Değerleri...42 Şekil 26 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık Ortalama ve Yıllık Toplam Kar Yağışlı Günler Sayısı...43 Şekil 27 Bergama Meteoroloji İstasyonu En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı...43 Şekil 28 Bergama Meteoroloji İstasyonu Aylık ve Yıllık Ortalama Sisli Günler Sayısı...43 Şekil 29 Esme Sayılarına Göre Mevsimlik ve Yıllık Rüzgâr Gülleri...45 Şekil 30 Kapıkaya Projesi Hava Kalitesi Ölçüm Noktaları...47 Şekil 31 Kapıkaya Projesi Civarı Kadastro Haritası...49 Şekil 32 Proje Alanı Çevresi Korunan Alanlar Haritası...52 v

7 KISALTMALAR ADNKS ANFO BERN ÇED ÇGDYY DAF DSİ EOK GPS ha IUCN KAF KOZA MAK NE ÖDA RAMSAR TDS YAS VU Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Amonyum Nitrat - Fuel Oil Bern Sözleşmesi Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (The Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats) Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Doğu Anadolu Fay Hattı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Ekonomik Olmayan Kayaç Küresel Konumlama Sistemi (Global Positioning System) hektar Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) Kuzey Anadolu Fay Hattı Koza Altın İşletmeleri A.Ş. Merkezi Av Komisyonu Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) Önemli Doğa Alanı Ramsar Sözleşmesi Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme (Convention on Wetlands of International Importance, especially as Waterfowl Habitat) Toplam Çözünmüş Katı Madde (Total Dissolved Solids) Yeraltısuyu Hassas (Vulnerable) vi

8 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Önerilen Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni, Koza Altın İşletmeleri A.Ş. ye ait İzmir ili, Bergama ilçesi sınırları içerisinde yer alan S:25921 ruhsat numaralı maden alanı içerisinde bulunan altın, gümüş ve bakır cevherlerinin açık ocak madencilik yöntemi ile çıkarılarak elde edilmesini içermektedir. Proje alanı Bergama ilçesinin kuzey doğusunda bulunmaktadır. Proje alanının en yakın yerleşimlerine olan mesafesi Çakırlar Köyü ne 2,1 km, Yerlitahtacı Köyü ne 2,9 km ve Kapıkaya Köyü ne ise 3,2 km şeklindedir. Proje alanına en yakın ev sahanın yaklaşık 250 m güneydoğusunda Yerler Yaylasında yer alan ve mevsimlik kullanılan bir evdir. Önerilen proje S:25921 ruhsat alanı içerisinde yer alacak yaklaşık belirlenen 61,4 ha lık ÇED alanında açık ocak metodu ile yaklaşık olarak ton cevher üretiminin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. İki adet açık ocaktan çıkarılacak cevherin işlenmesi sonucunda yaklaşık ons altın ons gümüş ve ton bakır üretimi gerçekleşecektir. Açık ocak metodu ile gerçekleştirilecek üretim sırasında yaklaşık ton ekonomik olmayan kayaç çıkarılacak olup bu kayaç proje sahasında depolanacaktır. Önerilen proje sahasında iki adet açık ocak, ekonomik olmayan kayaç depolama alanı, cevher geçici depolama alanı, bitkisel toprak geçici depolama alanı, ofis ve idari binalar yer alacak olup, bu alanın yaklaşık 61,4 ha lık bir alanı kaplaması planlanmaktadır. Önerilen projenin ömrü yaklaşık olarak 3 yıl olacaktır. Bu süreçte ilk 3 ay arazi hazırlama işleri, sonraki 36 ay işletme, daha sonraki 6 ay da proje kapanış, rehabilitasyon ve doğaya yeniden kazandırma aşaması olarak planlanmaktadır. Önerilen proje kapsamında yaklaşık 35 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personelin büyük bir kısmı yöre halkından istihdam edilecek ve bölgedeki işsizlik oranının düşmesi sağlanacaktır. Bunun yanında projenin gerçekleşmesi ile beraber projenin bölgeye katkıları; makroekonomik katkılar, istihdam olanakları, eğitim ve bilinçlenme olanağı ve altyapı gelişimi gibi önemli başlıklar altında sıralanabilir. Önerilen projeden kaynaklanabilecek, proje alanı ve çevresinde olası çevresel etkiler; hava kalitesi, gürültü/vibrasyon, yüzey ve yeraltısuları, habitat kaybı ve taşıma faaliyetleri kaynaklı mevcut trafik yükü gibi çeşitli çevresel unsurlar altında yer almaktadır. Önerilen proje kaynaklı olası çevresel etkilerin belirlenebilmesi amacıyla proje alanı ve potansiyel etki alanındaki mevcut çevresel durumun tespiti için 2014 yılı Şubat döneminde çalışmalara başlanmıştır. Çevresel veri toplama çalışmaları sonucunda elde edilecek mevcut durum verisi ÇED raporunda ayrıntılı olarak sunulacaktır. Bu veri ayrıca ilgili etkilerin değerlendirilmesinde de kullanılacaktır. Proje kapsamında arazi hazırlık, işletme, kapama ve doğaya yeniden kazandırma aşamalarında çevreye olabilecek olumsuz etkilerin minimuma indirilmesi için alınacak önlemler ve izleme programı ÇED çalışmaları çerçevesinde ayrıntılı olarak ele alınarak ÇED raporunda sunulacaktır. vii

9 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE ÖZETİ I.a Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Özellikleri, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Proje konusu olan yatırım, Koza Altın İşletmeleri A.Ş. ye (KOZA) ait İzmir ili, Bergama ilçesi sınırları içerisinde yer alan S:25921 ruhsat numaralı maden alanı içerisinde bulunan altın, gümüş ve bakır cevherlerinin açık ocak madencilik yöntemi ile çıkarılarak elde edilmesini içermektedir. Proje kapsamında gerçekleştirilecek madencilik yatırımın içerisinde bulunduğu Maden Ruhsatı Ek-1 de sunulmaktadır. Ruhsat alanını, proje sahası sınırlarını (ÇED başvuru alanı) gösteren yer bulduru haritası Şekil 1 de, Proje kapsamında yer alacak maden ünitelerinin yerleşimini gösteren harita ise Şekil 2 de sunulmuştur. Projenin amacı, S:25921 sayılı 4543,2 ha lık ruhsat alanı içerisinde yer alan yaklaşık 61,4 ha lık ÇED başvuru alanında yer alan altın, gümüş ve bakır cevheri içeren tüvenan cevherin yukarıda belirtildiği gibi geleneksel açık ocak madencilik yöntemi ile çıkarılması suretiyle ekonomiye kazandırılmasıdır. Proje kapsamında herhangi bir cevher hazırlama ve zenginleştirme işlemi gerçekleştirilmeyecektir. Bu çerçevede proje kapsamında planlanan faaliyetler aşağıda sıralanmıştır: Maden ünitelerinin (açık ocaklar, ekonomik olmayan kaya depolama alanı, tüvenan cevher geçici depolama alanı, bitkisel toprak geçici depolama alanı ve ofis alanları) yer alacağı sahaların proje için hazırlanması ve gerekli yan üniteler ile alt yapının inşası; Açık ocak işletme tekniği kullanılarak planlanan iki açık ocaktan tüvenan altın, gümüş ve bakır cevherinin çıkarılması; Proje kapsamında açık ocaklardan çıkarılacak ekonomik olmayan kaya malzemesinin bir depo alanında (ekonomik olmayan kaya depo alanı) düzenli şekilde depolanması; Madenin kapatılması ve doğaya yeniden kazandırma çalışmalarının sürdürülerek bitirilmesi. Önerilen projenin ömrü yaklaşık olarak 3 yıl olacaktır. Bu süreçte ilk 3 ay arazi hazırlama işleri, sonraki 36 ay işletme, daha sonraki 6 ay da proje kapanış, rehabilitasyon ve doğaya yeniden kazandırma aşaması olarak planlanmaktadır. Önerilen proje süresince üretilecek altının ortalama tenörünün 1,79 g/ton olması ve üretimin ise yaklaşık ons olarak gerçekleşmesi planlanmaktadır. Benzer şekilde proje süresince üretilecek gümüşün ortalama tenörünün 1,94 g/ton olması ve üretimin ise ons olarak gerçekleşmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında nihai olarak üretilecek bakırın ortalama tenörünün %0,019 olması ve üretimin ise ton olarak gerçekleşmesi planlanmaktadır. 1

10 Proje kapsamında açık ocak yöntemi ile çıkarılacak tüvenan cevher, KOZA tarafından işletilmekte olan Ovacık Altın Madeni ne taşınacak ve burada ilgili cevher hazırlama ve işleme işlemleri gerçekleştirilecektir. KOZA nın işlettiği Ovacık Altın Madeni Bergama ilçesi Ovacık Köyü yakınlarında yer almakta olup proje alanına kuş uçuşu yaklaşık 10 km ve karayolu mesafesi olarak ise yaklaşık 23 km uzaklıktadır. Ocak alanında madencilik faaliyetleri sırasında çıkarılacak ekonomik olmayan kaya ise proje sahasında depolanacaktır (Bkz. Şekil 2). Bu rapor, planlanan projenin tarih ve sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği nin Ek-1 Madde 29 (a) bendinde yer alan faaliyetler içerisinde değerlendirilmesinden dolayı, aynı yönetmeliğin Ek-III ünde yer alan format doğrultusunda ÇED sürecinin başlatılabilmesi için hazırlanmıştır. 2

11 Şekil 1 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Yerbulduru Haritası (Kaynak: Esri - Altlık haritalar) 3

12 I.a.1 Projenin Konusu Yatırımın Tanımı KOZA tarafından yapılan cevher arama çalışmaları sonucunda bulunan Kapıkaya altın, gümüş ve bakır cevheri sahasının, daha sonrasında yapılan fizibilite çalışmaları sonucunda işletilebilir olduğu tespit edilmiş ve cevherin jeolojik yapısı, ekonomik olmayan kaya miktarı gibi çeşitli verilerin değerlendirilmesinden sonra, cevher üretiminin açık ocak yöntemi ile gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Önerilen proje kapsamında yukarıda da açıklanan maden ünitelerinin bulunması planlanmakta, bu üniteler aşağıda sıralanmıştır; İki adet Açık Ocak, Ekonomik Olmayan Kayaç (EOK) Depolama Alanı Cevher Geçici Depolama Alanı Bitkisel Toprak Geçici Depolama Alanı Ofis ve İdari Binalar Yukarıda da aktarıldığı gibi yapılan fizibilite çalışmaları sonrasında planlanan Kapıkaya projesi kapsamında üretilecek cevher ve ekonomik olmayan kayaç miktarları ve üretilecek cevherlerin ortalama tenörleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Planlanan proje kapsamında ruhsat sahası içerisinde herhangi cevher hazırlama ve zenginleştirme işlemi gerçekleştirilmeyecektir. Tablo 1 Kapıkaya Projesi Kapsamındaki Üretim Miktarları Cevher miktarı (ton) Ekonomik Olmayan Kaya (ton) Au (g/t) 1,79 Au Kazanımı (%) 95 Üretilecek Au (ons) Cu (%) 0,019 Cu Kazanımı (%) 50 Üretilecek Cu (ton) Ag (g/t) 1,94 Ag Kazanımı (%) 50 Üretilecek Ag (ons)

13 IR:25921 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Şekil 2 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Maden Üniteleri 5

14 Proje konusu yatırım yaklaşık 4543,2 ha lık S:25921 numaralı işletme ruhsatı sınırları içerisinde bulunan altın, gümüş ve bakır içeren cevherin açık ocak madencilik yöntemi ile çıkarılmasını çalışmalarını kapsamaktadır. Bu yöntem ile ilgili daha ayrıntılı bilgi aşağıdaki ilgili bölümde sunulmuştur. Planlanan proje yukarıda da aktarıldığı gibi herhangi bir cevher hazırlama ve zenginleştirme işlemini içermemektedir. Proje kapsamında oluşturulacak maden birimlerini gösteren harita Şekil 2 de sunulmuştur. I.a.1.1 Açık Ocak Üretim Yöntemi Madencilikte kullanılan klasik açık ocak üretim yöntemi delme, patlatma, yükleme, taşıma ve boşaltma aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalar aynı şekilde Kapıkaya altın, gümüş, bakır madeni çalışmalarında da kullanılacaktır. Bu çalışmalar öncesinde proje aşamasında açık ocakta kullanılacak basamak dizaynları ve patlatma paternleri planlanmıştır. Bu dizaynlara göre oluşturulan üretim planı ve ilgili kesitler her iki ocak için sırasıyla Şekil 3, Şekil 4, Şekil 5 ve Şekil 6 da verilmiştir. Ayrıca projenin doğaya yeniden kazandırma aşamasında kullanılacak bitkisel toprak maden ünitelerinin yer alacağı alanlardan sıyrılacak ve Şekil 2 de belirtilmiş alanda uygun şekilde depolanacaktır. Şekil 3 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Doğu Açık Ocağı Üretim Planı (Kaynak: Koza Maden Planlama Birimi Kapıkaya Projesi Açık Ocak Dizaynları, 2014) 6

15 Şekil 4 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Doğu Açık Ocağı Üretim Planı Kesidi (Kaynak: Koza Maden Planlama Birimi Kapıkaya Projesi Açık Ocak Dizaynları, 2014) Şekil 5 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Batı Açık Ocağı Üretim Planı (Kaynak: Koza Maden Planlama Birimi Kapıkaya Projesi Açık Ocak Dizaynları, 2014) 7

16 IR:25921 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Şekil 6 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Batı Açık Ocağı Üretim Planı Kesidi (Kaynak: Koza Maden Planlama Birimi Kapıkaya Projesi Açık Ocak Dizaynları, 2014) Proje kapsamında amında uygulanacak açık ocak üretim yöntemi şematik olarak aşağıda Şekil 7 de sunulmuştur. Şekil 7 Kapıkaya Projesi Açık Ocak Üretim Yöntemi Şemasal Gösterimi 8

17 Arazi Hazırlama Çalışmaları: Proje ünitelerinin yer aldığı alan orman arazisi üzerinde yer almaktadır. İlgili mevzuat doğrultusunda gerekli izinler alındıktan sonra arazi hazırlık çalışmaları başlatılarak, arazi açık ocak üretimi için hazırlanacaktır. Çalışma kapsamında gerçekleşmesi planlanan ağaç kesimleri ilgili kurumun bilgilendirilmesi ardından kurumun yönlendirmesi doğrultusunda mevzuata uygun şekilde gerçekleştirilecektir. Arazi hazırlama işleri kapsamında proje sahası (ÇED başvuru alanı) çit ile çevrilecektir. Bitkisel Toprağın Sıyrılması: Arazi hazırlama çalışmalarının bir parçası olarak maden ünitelerinin olacağı alanlarda ve maden içi yollarda bitkisel toprak sıyrılarak daha sonra araziyi yeniden doğaya kazandırma çalışmalarında kullanılmak üzere uygun bir şekilde, Şekil 2 de gösterilen alanda depolanacaktır. Depolanacak bitkisel toprağın doğaya yeniden doğaya kazandırma çalışmalarda kullanımının uzun zaman alacağı durumlarda, toprak alanı canlılığının koruması ve erozyona uğramaması amacıyla gerekli çalışmalar gerçekleştirilecek ve depolama bu çalışmalar doğrultusunda yapılacaktır. Patlatma: Açık ocak yöntemi sırasında çıkarılacak cevher içeren ve içermeyen malzeme gecikmeli patlatma yöntemi ile yerinden sökülecektir. Patlatma çalışmaları önceden dizayn edilmiş basamak yükseklikleri ve patlatma paternine göre gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında iki adet açık ocağın açılması planlanmaktadır. Her iki açık ocak için üretim planları doğrultusunda ve KOZA nın bünyesinde yer alan teknik ekip tarafından şev duraylılıkları analizleri yapılmıştır. Bu analizler sonucunda ocaklardaki basamak yükseklikleri 5 m ve basamak genişlikleri ise yaklaşık 20 m olarak tasarlanmıştır. Her iki ocak için nihai şev açısının ise 46 olması planlanmıştır. Patlatma paterni olarak şeş-beş düzeni tercih edilmiştir. Patlatmalarda kullanılacak deliklerin çapı 102 mm olacak ve delik derinlikleri dip delgi ile beraber 5,2 m olacaktır. Delikler arası mesafe 3,2 m olacak şekilde planlanmıştır. Patlatmalarda ana patlayıcı olarak ANFO kullanılacak ve milisaniyeli gecikmeli elektriksiz kapsüllerle yemleyici olarak kullanılacak olan dinamitler patlatılacaktır. Kapıkaya Projesinde kullanılacak patlatma diyaznına göre bir patlatma sırasında 17 delik patlatılacak olup patlatma yukarıda da aktarıldığı gibi gecikmeli elektriksiz (nonel) kapsüller ile yapılacaktır. Proje kapsamında aylık yaklaşık 16 patlatma yapılacağı ve her bir patlatmada yaklaşık 275 kg ANFO kullanılacağı hesaplanmıştır. Patlatmalar yalnızca gündüz vardiyasında gerçekleştirilecektir. Patlatmalarda kullanılacak patlayıcılar, proje sahasında depolanmayacak, yalnızca patlatma yapılacağı zamanlarda sahaya getirilecek ve kullanılacaktır. Patlayıcı maddelerin satın alınması, sahaya nakli ve kullanılması tarihli 87/12028 karar sayı numaralı Resmi Gazete de yayımlanan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usül ve Esaslarına İlişkin Tüzük ve tarihli 84/8428 karar sayı numaralı Resmi Gazete de yayımlanan Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük doğrultusunda gerçekleştirilecektir. 9

18 Yükleme: Patlatma sonrasında yerinden sökülen cevher içeren ve cevher içermeyen kayaç iş makineleri yardımıyla kamyonlara yüklenecek ve türüne göre Şekil 2 de gösterilen cevher geçici stok alanına ekonomik olmayan kayaç depolama alanına depolanacaktır. Cevherin Geçici Depolanması: Açık ocaklarda yapılacak üretimi sonucunda çıkarılacak olan cevher içeren malzeme cevher geçici depolama alanında depolanacaktır. Geçici olarak depolanacak cevher içeren malzeme daha sonra yine kamyonlarla KOZA tarafından işletilmekte olan İzmir İli, Bergama İlçesi, Ovacık Köyü yakınlarında yer alan Ovacık altın madenine taşınacaktır. Ekonomik Olmayan Kayanın Depolanması: Açık ocaklarda yapılacak üretim sırasında oluşacak ekonomik olmayan kayaç Şekil 2 de sunulan ekonomik olmayan kayaç (EOK) depolama alanında kalıcı olarak depolanmak üzere taşınacaktır. Sahada oluşturulacak EOK depolama alanının şev açısı yaklaşık 27 olacağı planlanmıştır. I.a.2 Proje Konusu Yatırımın Ömrü Önerilen projenin ömrü yaklaşık olarak 3 yıl olacaktır. Bu süreçte ilk 3 ay arazi hazırlama işleri, sonraki 36 ay işletme, daha sonraki 6 ay da proje kapanış, rehabilitasyon ve doğaya yeniden kazandırma aşaması olarak planlanmaktadır. Proje kapsamında yürütülecek arama çalışmaları sonucunda sahada işletmeye uygun rezerv bulunması durumunda proje ömrünün uzatılması söz konusu olabilecektir. Bu takdirde ilgili mevzuat gereğince çalışmalar yürütülerek ilgili izinler alınacaktır. I.a.3 Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Altın kimyasal gösterimde simgesi Au olan, metalik, parlak sarı renkte, yumuşak, tepkimeye zor giren, doğada serbest halde bulunabilen doğal bir elementtir. Altın, az da olsa bütün magmatik kayaçlarda bulunan ve dünyadaki bütün kıtalarda görülmüş olan bir element olmasına karşın biyosferde çok seyrek olarak bulunur yılında dünyadaki madenlerde üretilen ve geri dönüşüme tabi tutulan altının yaklaşık %58 i mücevher sektöründe kullanılmaktadır. Bunun yanında eskiden beri bir ödeme aracı olarak kullanılan altın, halen hem milletlerarası ödeme aracı olarak hem de basılan paranın güvencesi olarak merkez bankaları ve hükümetlerin elinde tutulmaktadır (2013 yılındaki altın ihtiyacının yaklaşık %32 si). Bu kullanımlarına ek olarak barındırdığı az bulunur fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle ilaç ve sağlık (dişçilik, ilaç yapımı, çoğu medikal alet üretimi), endüstri ve elektronik sanayinin (bilgisayarlar/yarı iletkenler, uzay araçları, telefonlar, televizyonlar, uydular, güvenlik sistemleri, hava yastıkları, uçak motorları) birçok alanında çok önemli kullanımlara sahiptir (2013 yılındaki altın ihtiyacının yaklaşık %10 u) (World Gold Council, 2014). Dünya altın cevheri üretimi, 2001 yıllından sonra genel bir düşüş eğilimine girmiş olsa da son yıllarda ortalama altın fiyatının oldukça yükselmesinden ötürü (altın fiyatı 2001 yılındaki ortalama altın fiyatı olan 271 $/ons tan yaklaşık % 615 yükselerek 2012 de ortalama altın fiyatı 1669 $/ons olmuştur) 2012 yılında altın üretimi bir rekor kırarak dünya 10

19 toplamında tona ulaşmıştır. Buna karşın üretim miktarının 2001 yılındaki en yüksek üretim değerinden yaklaşık %3,8 (2001 yılında yaklaşık 2600 ton; 2012 yılında ise yaklaşık 2700 ton) kadar artabilmiş olması altın üretiminin yeteri kadar artamadığını göstermektedir. Altın cevheri üretiminde ilk sekiz büyük üretici (sırasıyla Çin, Avustralya, ABD, Rusya, Güney Afrika, Peru, Kanada ve Endonezya) 2012 yılı dünya altın üretiminin yaklaşık %59 unu gerçekleştirmiştir (Chaize T., 2013). Türkiye de ise altın üretimi 2001 yılında 1,4 ton olarak başlanmış olmasına rağmen, üretim sürekli artırmış ve 2012 yılı sonunda 29,4 ton altın üretilerek Avrupa Birliği nin diğer üyelerinin altın üretiminin neredeyse iki katı üretim gerçekleştirilmiştir (Kaynak: MİGEM 2012 üretim verileri ve Altın Madencileri Derneği 2011 üretim verileri). Aynı şekilde devreye alınacak ve kapasiteleri artırılacak altın madenleriyle bu altın üretiminin önemli ölçüde artması beklenmektedir. Dünya altın tüketiminde birinci sırada bulunan Hindistan ı, son yıllarda yükselen altın tüketimiyle ikinciliğe yerleşen Çin, ABD, Türkiye ve Suudi Arabistan izlemektedir. Genel olarak altın üretiminde Çin ve ABD dışında ön sıralarda olmayan bu ülkeler, gerekli olan altın gereksinimlerini dışalım yoluyla karşılamaktadırlar. Aynı şekilde ülkemizin yıllık yaklaşık ton düzeyinde olan altın gereksinimi büyük ölçüde dışalım yoluyla karşılanmakta ve bunun için 2008 fiyatlarıyla yılda yaklaşık 6,5 7,5 milyar ABD doları döviz ödenmektedir (Altın Madencileri Derneği, 2008). Londra Metal Borsası ve diğer önemli borsalarda işlem gören altın fiyatı piyasalarda oluşan arz-talebe göre belirlenmektedir li yılların başlarında ABD $/ons seviyelerinde değişen altın fiyatları 2000 li yılların ortalarında yükselişe geçerek 2010 yılı ilk çeyreğinde başlayan küresel ekonomik kriz nedeniyle daha da yükselmiş ve 2011 yılında yaklaşık 1895 ABD$/ons fiyatıyla rekor kırmıştır. Bu seviyeden sonra inişe geçen altın ons ortalama ons fiyatı 2012 yılında yaklaşık 1669 $/ons olurken 2013 yılında ise 1410 $/ons civarlarında seyretmiştir. Altın fiyatlarının uzun vadeli borsa fiyatının ne olacağını tahmin etmek kolay olmasa da geçmiş trendleri ve piyasaların şu anki durumlarını temel alan finansman kuruluşları gelecek 5 yıl içerisinde altının fiyatının ons başına ortalama ABD doları arasında olacağını öngörmektedirler. Gümüş kimyasal gösterimde simgesi Ag olan, beyaz renkte, parlak, değerli bir elementtir. Gümüşün eski zamanlarda da kullanıldığı bilinmekle beraber altın ve bakırdan sonra kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir. Gümüş de altın gibi oldukça yumuşak ve dövülebilir, bu yüzden de işlenmesi kolay bir metaldir yılında dünyadaki madenlerde üretilen ve geri dönüşüme tabi tutulan gümüş miktarı yaklaşık olarak 978 milyon ons civarındadır. Dünyadaki gümüş tüketiminin yaklaşık %43,8 i barındırdığı az bulunur fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle elektrik ve elektronik başta olmak üzere birçok endüstri dallarında gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra 2013 yılı gümüş tüketiminin %18,4 ü mücevher sektöründe kullanılmıştır. Ayrıca altın gibi bir ödeme aracı olarak kullanılan gümüş, halen para olarak basılmakta ve kullanılmaktadır (2013 yılındaki gümüş tüketiminin yaklaşık %22,7 si). Bu kullanımlarına ek olarak 2013 gümüş tüketiminin yaklaşık %4,7 si fotoğrafçılıkta, %5,8 i alaşımlar ve lehimlerde ve yaklaşık %4,6 sı gümüş eşya yapımında kullanılmıştır ( Dünya gümüş cevheri üretimi, 2004 yıllından beri sürekli bir artış göstermekte olup 2013 yılında dünyadaki çeşitli madenlerden toplamda 819,6 milyon ons olarak 11

20 gerçekleşmiştir. Gümüş cevheri üretiminde ilk üç büyük üretici olan Meksika, Peru ve Çin 2013 yılındaki en fazla gümüş üreten 20 ülkenin gümüş üretiminin yaklaşık %51 ini gerçekleştirmiştir. Türkiye sayılan en büyük 20 gümüş üreticisi arasında 17. sırada olup 2013 yılında yaklaşık 6 milyon ons gümüş üretimi gerçekleştirmiştir. ( MİGEM verilerine göre ise Türkiye nin gümüş üretimi 2003 yılında 2010 yılına kadar oldukça önemli oranda artmış olup 2011 yılından sonraki dönemde bir azalış gözlemlenmiştir (Kaynak: MİGEM 2012 üretim verileri). Londra Metal Borsası ve diğer önemli borsalarda işlem gören gümüş fiyatları da piyasalarda oluşan arz-talebe göre belirlenmektedir. Gümüş fiyatları 2004 yılından 2011 yılna kadar neredeyse 5 katı artarak (2004 yılında 6,7 ons/$ 2011 yılında 35,1 ons/$) önemli rekorlar kırmıştır yılı sonrasında altın fiyatları gibi düşüşe geçen gümüş fiyatları 2013 yılında ortalama 23,8 ons/$ civarında seyretmiştir (London Fix, 2014) Bakır Cu simgesi ile gösterilen, oldukça yüksek elektrik ve termal iletkenliğe sahip kızıl-turunce renge sahip bir elementtir. Bakır bilinen en eski metallerden olup milattan önce civarında Orta Doğu da kullanılmaya başlandığına dair izler bulunmuştur. Bakır da hem gümüş hem de altın gibi oldukça yumuşak ve dövülebilir ve kolay işlenebilir bir metaldir yılında dünyadaki madenlerde yaklaşık olarak 16,7 milyon ton bakır üretimi gerçekleşmiştir. Bakır önemli bir endüstriyel metal olduğu için bu üretimin yaklaşık %30 u elipman üretiminde yine yaklaşık %30 u yapı inşasında kullanılmıştır. Bunun yanı sıra bakır ulaşım sektöründen (%15) ve altyapıda (%15) kullanılmaktadır. Dünyadaki en önemli bakır üreticisi ülke Şili (2013 üretimi yaklaşık 5,7 milyon ton) olup onu sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri, Peru ve Çin takip etmektedir. Bu dört ülkenin bakır üretimleri 2013 yılında dünyadaki üretimin yaklaşık % 55 ini oluşturmaktadır (Kaynak: Factbook.pdf ve USGS Bakır üretim verileri). MİGEM verilerine göre ise Türkiye nin bakır üretimi tüvenan olarak 2012 yılnda 7,5 milyon ton olmuştur (Kaynak: MİGEM 2012 üretim verileri). Bakır fiyatları arza bağlı olarak değişmektedir yılından 2011 yılına kadar artış trendine giren bakır fiyatları 2011 yılında ton başına yaklaşık 8800 dolar olmuş ve ondan sonra bir gerileme göstermiştir yılında ortalama bakır fiyatı 8000 ton/$ civarında olmuştur. Yukarıda aktarılan altın, gümüş ve bakır cevherlerine ilişkin ele alınan rezerv, üretim ve kullanım ve piyasa verileri dikkate alındığında; çıkarılacak cevherin stratejik önemi ortaya çıkmaktadır. Önerilen projenin, Türkiye altın, gümüş ve bakır madenciliği sektörüne önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Yukarıda aktarılan değerlendirmelere ek olarak, projenin en önemli etkisinin bölgedeki sosyo-ekonomik çevreye sağlayacağı katkılar olacağı beklenmektedir. Bu kapsamda sağlanacak katkılar makroekonomik katkılar, istihdam olanakları, eğitim ve bilinçlenme olanağı ve altyapı gelişimi gibi önemli başlıklar olarak sıralanabilir. Bu etkiler KOZA nın halihazırda işletmesini sürdürdüğü Ovacık ve Çukuralan Altın Madeni İşletmelerinde görülmektedir. 12

21 I.b Projenin Yer ve Teknoloji Alternatifleri, Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları Yukarıdaki bölümde aktarıldığı gibi Kapıkaya Altın Gümüş ve Bakır Madeni Açık Ocak İşletmesi Projesi kapsamında KOZA tarafından, İzmir ili Bergama ilçesi Kapıkaya köyü yakınlarında altın, gümüş ve bakır cevherlerinin açık ocak madencilik yöntemi ile çıkarılması planlanmaktadır. Proje alanı İzmir iline kuş uçuşu yaklaşık 80 km, Bergama ilçesine ise 7,5 km mesafede yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim yerleri olan Çakırlar, Yerlitahtacı ve Kapıkaya köylerine sırasıyla yaklaşık 2,1, 2,9 ve 3,2 kilometre uzaklıkta yer almaktadırlar. Proje ÇED başvuru alanının koordinatları Tablo 2 de sunulmuş olup; proje kapsamında oluşturulacak ünitelerin koordinatları ise Ek-2 de verilmiştir. Proje alanına ait fotoğraflar ise Şekil 8 ve Şekil 9 da sunulmuştur. Tablo 2 Kapıkaya Projesi ÇED Başvuru Alanı Koordinatları ÇED Başvuru Alanı Noktası (UTM ED 50 Zon 35) X Y

22 Şekil 8 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Açık Ocak İşletmesi Proje Alanından Bir Görünüm Şekil 9 Kapıkaya Altın Gümüş Bakır Madeni Açık Ocak İşletmesi Proje Alanından Bir Görünüm 14

23 BÖLÜM II. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Proje alanının ve önerilen proje nedeniyle etkilenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, atmosferik koşullar, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) benzeri özellikleri) S: ruhsat nolu maden sahası için Altın Gümüş Bakır Madeni Açık Ocak İşletmeciliği Projesi nden kaynaklı olası çevresel etkilerin belirlenebilmesi amacıyla proje alanı ve potansiyel etki alanındaki mevcut çevresel durumun tespiti için 2014 yılı Şubat döneminde çalışmalara başlanmıştır. Proje potansiyel etki alanı ile ilgili çalışmalar ÇED raporunda ayrıntılı olarak sunulacaktır. Çevresel Veri Toplama çalışmaları neticesinde elde edilen veriler kullanılarak hem mevcut durumun yansıtılması hem de projenin doğal çevreye olası etkileri ayrıntılı şekilde tanımlanmış olacaktır. Temel çevresel veri toplama çalışmaları aşağıdaki başlıklar çerçevesinde yapılmaktadır: Hava kalitesi belirleme çalışmaları, Yüzey ve yer altı suyu kalitesi belirleme çalışmaları, Toprak kalitesi belirleme çalışmaları, Arka plan gürültü ölçümü, Flora ve fauna çalışmaları ve Hidrolojik ve hidrojeolojik etütlerdir. Tüm yapılan Çevresel veri toplama çalışmaları sonuçları ÇED Raporu nda detaylı olarak sunulacaktır. II.a Nüfus 2013 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı verilerine göre İzmir İl i toplam nüfusu , Bergama İlçe si toplam nüfusu ve Kapıkaya Mahallesi toplam nüfusu ise 44 tür. Aşağıdaki tabloda Bergama İlçesi ne ait genel nüfus dağılımı verilmiştir. Tablo 3 Bergama İlçesi nin 2013 Yılı Genel Nüfus Dağılımı İzmir İL/İLÇE MERKEZLERİ Toplam Erkek Kadın Bergama Toplam Kaynak: y_sehir.rdf&p_il1=35&p_ilce1=1181&p_kod=2&p_yil=2013&p_dil=1&desformat=html Proje sahasının yakınlarında sadece yayla evleri bulunmaktadır. Faaliyet alanı, Çakırlar Köyü ne 2,1 km, Yerlitahtacı Köyü ne 2,9 km ve Kapıkaya Köyü ne ise 3,2 km 15

24 mesafede yer almaktadır. Bu yerleşim alanları yoğun nüfusa sahip alanlar olmayıp, nüfusları 2013 yılı ADNKS verisine göre sırasıyla 69, 184 ve 44 kişidir. Saha çevresinde yer alan birimlerinin maden sahasına mesafeleri ve nüfus değerleri Tablo 4 te sunulmuştur. Bölgesel ve yerel ölçekte sosyo-ekonomik verilerin ayrıntılı analizleri ise ÇED Raporu nda sunulacaktır. Tablo 4 Proje Sahasına Yakın Yerleşim Birimlerinin Nüfus Değerleri Yerleşim Birimi İl İlçe Köy Proje Alanına Mesafesi (km) 2013 Yılı Nüfusu (kişi) Proje Sahasına Göre Bulunduğu Yön İzmir Bergama Çakırlar 2,1 69 Güney Yerlitahtacı 2,9 184 Güneydoğu Kapıkaya 3,2 44 Kuzeydoğu Faaliyet kapsamında toplamda yaklaşık 35 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında çalışacak personel yöre halkından temin edilecektir. Bu nedenle yörede belirgin bir nüfus ve göç hareketi olması beklenmemektedir. II.b Flora ve Fauna Proje alanın flora ve faunasını belirlemek amacıyla çalışmalar başlatılmış olup, proje kapsamında yapılan ilk çalışmaların sonuçları aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. Bu çalışmalar ayrıntılandırılarak ÇED raporunda sunulacaktır. II.b.1 Fauna Proje alanı İzmir İli, Bergama İlçesi Kapıkaya yakınlarında yer almaktadır. Proje bölgesinin fauna bileşenlerini belirleyebilmek amacıyla ön inceleme gezisi yapılmış ve bu çalışmaya ilişkin bulgular aşağıda verilmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışmada Amfibiler, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvanlarla ilgili gözlem ve değerlendirmeler yapılmıştır. Proje alanının habitat yapısına bakıldığında Kızılçam ağaçlarının (Pinus brutia) oluşturduğu orman baskın olup orman içi boşluklarda step ve çok az kayalık habitat alanlarından oluşmaktadır. Orman açıklıklarında toprak altı fauna elemanları açısından önemlidir. Bununla birlikte orman alanları içinde karnivor memeli türleri ön plana çıkmaktadır. Proje alanı içinde düşük debili pınarlar bulunmakla birlikte sürekli akış gösteren bir akarsu yoktur. Ayrıca proje alanındaki düşük debili su akıntılarında amfibi türleri gözlenmiştir. Proje alanında bulunan bazı taşlık alanlar ile step alan içindeki oyuklar ve taş altları ise sürüngen türleri için uygun habitat niteliğindedir. Yine ormanlık alanlardaki ağaçların oyukları ve kökleri ile çalılık bölgelerin içi de sürüngen türleri açısından yuvalama ve beslenme alanı olarak kullanılmaktadır. II.b.1.1 Metodoloji Çalışmalarda, hayvan türlerinin tercihlerine uygun habitatların varlığından ve hayvanlara ait yuva-yavru-kusuk-ayakizi (özellikle kuş ve büyük memeli türlerinin 16

25 tanımlanmasında), dışkı-besin artığı (özellikle, memelilerin tanımlanmasında), deriboynuzbağa ve kemik kalıntılarından da yararlanılmıştır. Faunistik unsurların tür düzeyinde teşhis edilmesi sırasında, avlama-toplamaöldürme yapılmamıştır. Memeliler ve kuşların tür teşhisleri için doğrudan gelişmiş optik aletler kullanılarak yapılan gözlemlerle gerçekleştirilmiştir. Daha küçük memeliler, sürüngenler, iki yaşamlıların teşhislerinde ise atraplar, ağlar ve canlı tuzaklar kullanılmış olup yakalamalar sonucunda tür teşhisleri yapılan hayvanlar tekrar doğaya salıverilmiştir. Kuş türlerinin teşhisi için ağ ile yakalama ve tuzaklama yapılmamıştır. Kuşların teşhisinde hat ve nokta sayım yöntemleri uygulanmıştır. Fauna unsurlarına ait literatür daha önce toplanmış müze materyalleri, yöre halkı ve amatörler tarafından yakalanmış ve doldurulmuş hayvan örnekleri de hazırlanan listelere kaynak oluşturmuştur. Faunistik çalışmalar için, çalışma alanındaki çalışmalar sırasında saha gözlemleri yürüyerek ve/veya araç ile gerçekleştirilmiş ve 1/ ölçekli haritalardan yararlanılmıştır. Ayrıca harita çalışmaları sırasında yükseltilerin ve coğrafi koordinatların saptanması amacı ile GPS kullanılmıştır. Gözlemlere sabah erken saatlerde başlanmış ve gün batımına kadar devam ettirilmiştir. II.b.1.2 İkiyaşamlılar Proje alanında oldukça sınırlı sayıda bulunan dereler yaz mevsiminde kurumaktadır. Ancak örnekleme döneminde yaşamlı canlılardan iki tür tespit edilmiştir. Bu türler, Değişken Desenli Gece Kurbağası (Pseudepidalea variabilis) ile Su Kurbağasıdır (Pelophylax ridibundus) olarak kayıt altına alınmıştır. II.b.1.3 Sürüngen Türleri Proje alanında reptillere ait faunistik çalışmalarda, orman, kayalık habitat ve step alanlarda ayrıntılı incelemelerde bulunulmuştur. Sürüngen türleri yukarıda verilen tüm alanlarda yayılış gösterebilmektedirler, ancak özellikle orman içi türlerin baskınlığı söz konusudur. Proje alanındaki sürüngen türlerini belirlemek için yapılan arazi gözlemlerinin yanı sıra yerel halk ile yapılan görüşmeler ve literatür bilgileri de kullanılmıştır. Proje alanı ve yakın çevresinde yapılan çalışmalar sonucu ve literatür bilgilerine göre toplam 7 sürüngen türü tespit edilmiştir. IUCN kriterlerine göre Darevskia praticola ve Testudo graeca ise VU (hassas) kategorilerinde değerlendirilirken diğer türler LC (düşük riskli) kategorisinde sınıflandırılmışlardır. Ayrıca Coronella austriaca türü NE (değerlendirilmemiş) kategorisinde verilmiştir. BERN sözleşmesine göre 6 tür kesin koruma altında (Ek II), 3 tür ise koruma altındadır (Ek III). Merkez Av Komisyonu (MAK) ( ) kararlarına göre türlerin hepsi Orman ve Su Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları (Ek I) listesinde yer almaktadır. Ruhsat alanında ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenen Sürüngen türlerine yönelik olarak yapılan değerlendirmelerin tamamlanması sonrasında oluşturulacak tür envanter tabloları nihai raporda yer alacaktır. 17

26 II.b.1.4 Kuş Türleri Kapıkaya Projesi alanı ve komşu kesimlerde görülebilen kuş türleri, bu türlerin özellikleri ve çalışma alanı ile ilişkilerini ortaya koyabilmek amacıyla alanda tarafımızdan üreme dönemini de kapsayan zaman dilimlerinde ornitolojik gözlem ve incelemeler gerçekleştirilmiştir. Çalışmalarda ruhsat alanını beslenme, dinlenme ve kuluçka gibi çeşitli amaçlarla kullanan kuş türlerinin hangileri olduğu da belirlenmiştir. Saha gözlemleri dışında literatür bilgileri de kullanılmıştır. Değerlendirmelerin tamamlanması sonrasında oluşturulacak listede maden sahası kuş türlerinin sahip oldukları ulusal ve uluslararası koruma statüleri de değerlendirilecektir. Kapıkaya sahasında tarafımızdan gerçekleştirilen çalışmalarda elde edilen verilerin ön değerlendirmesi sonucunda maden alanı ve yakın çevresinde en az 40 kuş türünün görülebildiği belirlenmiştir. Yeni gözlem ve literatür çalışmaları ile avifauna tür çeşitliliğinin artması kuvvetle muhtemeldir. Önemli bir kısmı Ötücüler (Passeres) grubunun üyesi olan kuş türlerinden bazıları proje sahası için yerli olup yıl boyunca görülmektedir. Bazı türler ise transit konumunda olup göç döneminde proje sahası üzerinden geçiş yaparken kaydedilmişlerdir. II.b.1.5 Memeliler Proje alanı ve yakın çevresinin memeli faunası içinde en fazla tür Rodentia takımına aittir. Kemiricilerin oluşturduğu bu takım üyeleri özellikle toprak altı ve yerleşim alanları fauna elamanları olarak yaşamaktadırlar. Chiroptera ve Insectivora takımlarına bağlı türler çoğunlukla step ve yerleşim alanlarına yakın bölgelerde bulunurlar. Yine Carnivora üyeleri de çoğunlukla ormanlık ve kayalık alanlarda yaşam alanı bulan gruplardır. Proje alanı ve yakın çevresinde yapılan ilk arazi gözlemlerine ve literatür bilgilerine göre 14 memeli türü belirlenmiştir. Bu memeli hayvan türlerinin takımlarına göre dağılımı aşağıdaki gibidir. Ruhsat sahasında ve yakın coğrafyadaki doğal habitatlarda gerçekleştirilen çalışma ve değerlendirmeler sonucunda bölgede en az 10 memeli hayvan türünün yaşamakta olduğu belirlenmiştir. Memeli hayvanlar ile ilgili çalışmalardan elde edilen sonuçlar nihai raporda verilecek tür tablosu üzerinde yer alacaktır. Ruhsat sahası ve civarında yaşadığı belirlenmiş olan memeli hayvan türlerinin bir kısmı sahada bireylere ve bireylerce bırakılan izler veya işaretlere yönelik olarak gerçekleştirilen doğrudan gözlemlerle, bir kısmı da yöre sakinlerinin ifadeleri ve literatür kontrolleri sonrasında listelere eklenmiştir. Örneğin Körfare ve Tarlafaresi türlerine yönelik tespitler bu türlerin proje sahasındaki tipik, yeni yerüstü tümsekleri ile yine yeni ve aktif yuva giriş deliklerinin mevcudiyeti nedeniyle gerçekleştirilmiştir İlk değerlendirmeler sonucunda, ruhsat alanı içerisinde ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenen ve oldukça farklı sistematik gruplara ait olan yabanıl memeli hayvan türleri arasında yaygın, tehlike altında olmayan türler olduğu gibi nadir, koruma altındaki türlerin de bulunduğu belirlenmiştir. Söz konusu türlerin ulusal ve uluslararası koruma 18

27 statülerinin belirlenmesiyle ilgili değerlendirmelerin sonuçları hazırlanacak nihai raporda yer alacaktır. II.b.2 Flora II.b.2.1 Metodoloji İzmir İli, Bergama İlçesi, Kapıkaya köyü yakınlarında bulunan proje sahasında hakim olan floral yapıyı meydana getiren bitki türlerini, bu türlerin koruma statülerini ve bu türlerin karşı karşıya bulundukları riskler ile alınması gereken koruma önlemlerini belirleyebilmek amacıyla fauna bileşenlerini belirleyebilmek amacıyla ön inceleme gezisi yapılmıştır. Açık alan çalışmaları sırasında alandan bitki örnekleri toplanmıştır. Toplanan bu yaş bitki örnekleri herbaryum tekniğine uygun olarak kurutulmuştur. Kurutulan bitki örneklerinin teşhis edilmesi aşamasında "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adlı kaynaktan yararlanılacaktır. Teşhis edilen bitkilerin listesi ÇED raporunda uygun bir formatta verilecektir. Oluşturulan floristik listede alanda mevcut olduğu belirlenen bitkilerin sistematik konumları kontrollerde kolaylık sağlaması bakımından alfabetik olarak verilecektir. Birinci sütunda familya, İkinci takson, üçüncü sütunda endemizm durumu, dördüncü sütunda biliniyor ise fitocoğrafik bölgesi, beşinci sütunda bitkinin Türkçe adı verilecektir. Bitkilerin Türkçe adlarının belirlenmesinde Şinasi Akalın tarafından hazırlanmış olan "Büyük Bitkiler Kılavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop tarafından hazırlanmış olan "Türkçe Bitki adları" adlı kaynaklardan faydalanılacaktır. Tablonun altıncı ve son sütununda taksonun tehlike kategorisi verilecektir. Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettiği kriterlere göre ve Ekim v.d. tarafından hazırlanmış ve Türkiye Tabiatını Koruma Derneği tarafından yayınlanmış olan "Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı" adlı kaynaktan faydalanılacaktır. Bitki türlerinin tehlike kategorilerinin tespitinde kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları: EX: Tükenmiş LC: Az tehdit altında EW: Doğada tükenmiş DD: Veri yetersiz CR: Çok tehlikede NT: Tehlike altına girmeye aday EN: Tehlikede VU: Zarar görebilir NE: Değerlendirilemeyen Habitat Sınıfları: 1- Orman 2- Maki 3- Frigana (Çoğu dikenli, alçak boylu ve yumak yastık oluşturan bitkiler) 4- Kültür alanları (Bağ, bahçe v.b.) 5- Kuru çayır 6- Nemli çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7- Yol kenarı 8- Kayalık 19

28 Nisbi Bolluk Sınıfları: 1- Çok nadir 2- Nadir 3- Orta derecede bol 4- Bol 5- Çok bol Endemizm: L- Lokal endemik B- Bölgesel endemik Y- Yaygın endemik II.b.2.2 Vejetasyon İzmir İli, Bergama, Çobanlar Köyü İlçesi sınırlarında bulunan proje sahasında yapılan arazi çalışmaları sırasında alanın genel vejetasyon yapısı da tespit edilmiştir. Proje sahası; 1- Pinus brutia Ten. (Kızılçam) Orman Vejetasyonu 2- Orman açıklıkları 3- Tarım alanlarından oluşmaktadır 1- Pinus brutia Ten. (Kızılçam) Orman Vejetasyonu: Proje sahasının büyük bir kısmı Pinus brutia (Kızılçam) ormanından oluşmaktadır (Şekil 10). Bu yapıya Cistus creticus ve Pinus pinea L. türleri yer yer katılmaktadır. Orman vejetasyonundan tespit edilen otsu türler; Bellis annua, Bellis perennis, Taraxacum scaturoginosum, Geranium dissectum, Clinopodium vulgare subsp. vulgare ve Ranunculus chius dır. Şekil 10 Pinus Brutia Ten. Orman Vejetasyonundan Bir Görüntü 20

29 2- Orman Açıklıkları: Proje sahasında orman açıklıkları, orman kesimlerinin yapıldığı alanlarda tespit edilmiştir (Şekil 11). Bu alanlarda; Daucus carota L., Lagoecia cuminioides L., Scandix pecten-veneris L., Torlis leptophylla (L.) Reichb., Anthemis tinctoria L. var. tinctoria L., Carlina lanata L., Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis L., Cichorium intybus L., Crepis sancta (L.) Babcock., Matricaria chamomilla L. var. recutita (L.) Grierson, Pallenis spinosa (L.) Cass., Picnomon acarna (L.) Cass., Tuberaria guttata (L.) Fourr. Var. gutatta, Fumana arabica (L.) Spach var. arabica, Scabiosa columbaria L. subsp. ochroleuca (L.) Celak var. webiana (Don) Matthews ve Euphorbia aleppica L. gibi türler tespit edilmiştir Şekil 11 Kapıkaya Sahası Orman Açıklıkları 3- Tarım Alanları: Tarım alanları genellikle orman alanlarının açılması sonucu oluşturulmuştur (Şekil 12). Bu alanlarda; Euphorbia peplus L. var. minima DC., Medicago sativa L. subsp. sativa, Vicia cracca L. subsp. stenophylla Vel., Quercus infectoria Oliver subsp.boissieri (Reuter) O.Schwarz, Geranium dissectum L., Salvia forskahlei L. ve Malva sylvestris L. gibi türler tespit edilmiştir. 21

30 Şekil 12 Tarım Alanlarından Bir Görüntü Proje sahsından toplanan bitki türlerinin teşhisi tamamlandığında floristik liste oluşturulacak ve türlerin korunmasına yönelik alınması gereken koruma önlemi var ise detaylı olarak verilecektir. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler II.c Jeoloji Bölgesel Jeoloji ve tektonizma Pontidler, Anatolidler, Toroslar ve Kenar kıvrımları bölgesi olmak üzere dört farklı tektonik birliğe ayrılmış olan Anadolu Levhası nda Batı Anadolu bölgesi bu tektonik birlikler dışında kuzeyden güneye doğru Sakarya Kıtası; Ovacık Altın Madeni ni de içine alan İzmir-Ankara zonu; Karaburun Kuşağı; Menderes Masifi; Likya Napları ve Beydağları Otoktonu olmak üzere farklı tektonik zonlara ayrılmıştır. Batı Anadolu nun jeolojik evrimi Jurasik-Miyosen aralığında Neotetis Okyanusu nun gelişimine bağlı olarak şekillenmiştir. Avrasya-Afrika Levhalarının Geç Kretase-Tersiyer zamanında birbirlerine yaklaşmasıyla Neotetis Okyanusu kapanmış, Arap Levhası nın Anadolu Levhasına çarpmasıyla Neotektonik dönem başlamıştır. Neotektonik dönemin başlangıcına ilişkin olarak farklı görüşler ortaya konmuştur. 1. Yay Gerisi Yayılma Modeli ne göre, Ege Hendek Sisteminin Güney-Güneybatı göçüne, 65 My dan bu yana Afrika Levhası nın kuzeye eğimli olarak Avrasya Levhası altına dalması neden olmaktadır. Bu dalma batma Batı Anadolu da K-G yönlü açılmanın kaynağıdır (McKenzie, 1978;Meulenkamp, ve diğ. 1988). 2. Tektonik kaçış modeli ne göre, (Dewey&Şengör, 1979; Şengör, 1979,1980, 1987; Şengör ve diğ., 1985; Görür ve diğ., 1995) Arap Plakasının Bitlis Zagros sütur zonu boyunca Anadolu levhasına çarpması sonucu tektonik (yapısal) sınırlar boyunca Anadolu levhası batıya hareket etmektedir. Arap Levhasının Anadolu yu sıkıştırması Geç Serravaliyen (Miyosen) (12 My) de başlamış ve güncel olarak devam etmektedir. KAF ve DAF sınırları boyunca hareket eden Anadolu levhasının batı ucunda, çarpışmanın neden olduğu stres, K-G yönlü çekme gerilmesine 22

31 neden olmaktadır. 3. Orojenik Çökme Modeli nde açılma, Paleosen sonunda Neotetisin kapanmasına bağlı kabuk kalınlaşmasını takiben gelişmektedir (Dewey, 1988; Seyitoğlu & Scott, ). Geç Oligosen - Erken Miyosen zamanında kısmi ergimeye bağlı plutonik sokulumlarla birlikte kabukta yayılma ve incelme başlamıştır. 4. İki Evreli Grabenleşme (Episodik) Modeli ne göre Batı Anadolu açılma rejimi 2 evrede gerçekleşmiştir. Birinci evre Miyosen-Erken Pliyosen deki Orojenik Çökmeyi kapsar. İkinci evrede ise Pliyo-Kuvaterner zamanındaki Anadolu Levhasının batıya kaçışını takiben K-G yönlü açılma gelişir (Koçyiğit ve diğ., 1999). Bunlardan başka Batı Anadolu nun jeolojik evrimine ilişkin olarak (Yılmaz ve diğ., 2001), KB Anadolu magmatizması iki farklı evreye ayrılmıştır: İlk olarak Oligosen - Erken Miyosen periyodunda K-G yönlü sıkışma rejimine bağlı olarak gerçekleşen ortaç-felsik kalkalkali volkanizmadır. Bu evrede sığ sokulumlu granitik plutonların yerleşimiyle, magmatik fazın ilk evresi gelişmiştir. İkinci magmatik evre Geç Miyosen Pliyosen periyodundaki alkali bazaltlardır. Jeokimyasal olarak bu bazaltlar rift tipi bazaltlarla benzerlik sunmaktadır. Yapısal olarak bu magmatik faz K-G yönlü açılma rejimi ve buna bağlı gelişen D-B yönlü grabenlerle ilişkilendirilmiştir. Batı Anadolu da Tersiyer magmatik etkinliği Afrika Levhası nın Avrasya Levhası altına dalmasıyla ilişkili olarak gelişmiştir. Bu zaman periyodundaki magmatik etkinlik jeokimyasal olarak ayırt edilen üç farklı faza ayrılmıştır (Innocenti ve diğ., 2005). 1. İlk faz Geç Eosen de başlayan Orta Miyosen de son bulan kalk-alkaliden yüksek potasik kalk-alkali şoşonitiklere değişen magmatizmadır. 2. İkinci volkanik faz Geç Miyosen-Erken Pliyosen aralığıyla sınırlıdır ve ortaç alkali sodik ya da potasik kayalarla temsil edilir. 3. Pliyosen Kuvaterner periyodunda gerçekleşen volkanik faza Kula volkanitleri tipik bir örnektir ve Na alkali okyanus ada bazaltları özelliğindedir. Bölgedeki magmatizma Kozak, Kestanbol ve Evciler granitinin Triyas yaşlı temel kayalarını oluşturan metamorfikler içerisine sokulumuyla başlar. Ovacık ve çevresindeki cevherleşmenin de kökenini oluşturan bu magmatik etkinlik Batı Anadolu da açılma tektoniğinin başlamasıyla ilişkili olarak gelişmiştir. Çalışma alanını da içine alan bölgedeki temel tektonik öğe KD doğrultulu Foça Trendi dir. Bölge bu zon içerisinde son tektonik evrimini geçirmiş ve bölgedeki morfoloji şekillenmiştir. Foça trendi ani değişen gölsel tortul ve karasal volkanik fasiyesler ile stratigrafik ve volkanolojik olarak oldukça karmaşık bir bölgedir. Geniş alanda yayılım sunan andezitik bileşimdeki volkanitlerin baskın olmasına rağmen, Çandarlı-Foça bölgesindeki daha felsik bileşimdeki dasidik-riyolitik kayalar da oldukça önemlidir (Şekil 13). Ovacık taki ana kaya grubu feldispat-phyric porfiritik andezitik bileşimdeki kayalardır. Bölgedeki andezitik ve riyolitik volkaniklerin birbirleriyle olan ilişkisi çok net değildir. Çandarlı ve Foça bölgesinde yayılım sunan değişken hematize ince taneli karasal lavlar ve volkanoklastik ardalanma, standart Batı Anadolu andezit porfirlerinden farklıdır. Benzer olarak Ovacık ta alt düzeylerdeki stratigrafik birimler Batı Anadolu da bilinen andezit porfirlerinden daha yaşlıdır. Bergama nın kuzeyinde Miyosen yaşlı arakatkılı sulu 23