ALANYA EKONOMİK RAPOR / 2011

Transkript

1 ALANYA EKONOMİK RAPOR / ALANYA TİCARET VE SANAYİ ODASI

2 ALTSO ALANYA EKONOM İK RAPOR

3 ALTSO ALANYA EKONOMİK RAPOR E T VE S A R NA A C Y Tİ ALAN ASI OD YA İİ Yayına Hazırlayan Akademik Yayın Komisyonu Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi KOMİSYON: Yrd. Doç. Dr. Engin ÜNGÜREN Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi (Komisyon Başkanı) Arş.Gör. Caner GÜÇLÜ Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Arş.Gör. Furkan BALTACI Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Arş.Gör. Mehmet BAYIRLI Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Arş.Gör. Mustafa KAVACIK Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Arş.Gör. Saadet ZAFER Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Alanya Ticaret ve Sanayi Odası H. Servet ÜNLÜ /ALTSO Genel Sekreteri Ayhan ÖNAL / ALTSO Ticaret Şube Müdürü ISBN: Baskı: ALARA MATBAASI

4 Tüccar Milletin Emeğini ve Üretimini Kıymetlendirmek İçin Eline ve Zekâsına Emniyet Edilen ve Bu Emniyete Liyakat Göstermesi Gereken Adamdır. M. Kemal ATATÜRK

5 ÖNSÖZ yılında meslek grubundan toplam kayıtlı üye ile kurulmuş olan Odamız, bölgemizin ve ülkemizin ticari ve ekonomik hayatını geliştirmeye katkıda bulunmayı faaliyetlerinin odak noktası olarak benimsemiş, kurulduğu günden itibaren bölgemizin turizm, ticaret ve ekonomik anlamda gelişimi için tüm imkanlarını kullanmış ve günümüzde meslek grubu ve üyesi ile ilçemizin en güçlü sivil toplum örgütlerinden birisi haline gelmiştir. Odamız, benimsediği misyonu doğrultusunda üyelerine gereksinim duydukları alanlarda etkin, hızlı ve kaliteli hizmet vermek, ürettiği eserler ve çalışmalar ile yerel yönetimlere ve ülke yöneticilerine ışık tutmak ve ilçemizin toplumsal yaşamına katkıda bulunmak; bölgemizin ve ülkemizin kalkınmasına ve dışa açılmasına yardımcı olmak amacıyla faaliyetlerine devam etmektedir. Bu faaliyetlerimizden biri olan ve yıldır düzenli olarak yayımladığımız, üyelerimizin, tüm kurum ve kuruluşların yatırım ve projelerinde artık önemli bir kaynak olarak kabul ettiği ekonomik rapor kitabımızı, sorumluluğumuzun farkında olarak, bu yıl da çok titiz çalışmalarla hazırlayarak, hizmete sunmaktan büyük memnuniyet duymaktayız. Üyelerimizden aldığımız güçle Alanya'daki ticari hayatın temsilcisi olarak, bölgesel ve yerel gelişmeyi hızlandırmak ve bölgemizin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkı sağlamak amacıyla, yılına ait bölgemizdeki tüm sektörlerle ilgili verileri içeren, önceki yıllarla yapılan karşılaştırmalarla gelecek yıllara ışık tutan, bölgemizdeki tehdit ve fırsatları ortaya koyan ekonomik rapor kitabımızın, akademik çalışmalarda da kaynak gösterilerek, bilimsel çalışmalara ışık tutması bizleri gururlandırmaktadır. Kitabımızın sağlam bir veri tabanına sahip olmasında katkısı olan ve bilgi akışı sağlayan tüm kurum ve kuruluşlara, başta Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi Öğretim Üyeleri olmak üzere emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunar, yayınımızın bölgemize ve okuyuculara faydalı olmasını dilerim. F. Kerim AYDOĞAN Yönetim Kurulu Başkanı Alanya Ticaret ve Sanayi Odası

6 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ.. Yılı'nda Türkiye Ekonomisi... İKİNCİ BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI.. Alanya Hakkında Genel Bilgiler... Kuruluş Ve Tarihçe... Coğrafi Konum, Doğal Yapı, İklim Ve Bitki Örtüsü... Coğrafi Konum... Doğal Yapı...İklim...Bitki Örtüsü... Tarihi Ve Turistik Yerler.. Alanya'nın SosyoKültürel Ve Demografik Yapısı... Nüfus... Eğitim... Orta Öğretim Ve Halk Eğitim Merkezleri... Yükseköğretim...Akdeniz Üniversitesi Altso Meslek Yüksekokulu... Akdeniz Üniversitesi Alanya İşletme Fakültesi... Altso Eğitim Çalışmaları... Sağlık Ve Spor... Kamu Ve Özel Sağlık Kurumlarına Dair Bilgiler... Sportif Etkinlikler... Sportif Kulüpler Ve Tesisler... Kültür Ve Sanat... Ulaşım Ve Güvenlik... Ulaşım... Şehirlerarası Ulaşım... Karayolları... Havalimanı... Antalya Havalimanı... Gazipaşa Havalimanı... Alanya Limanı... Otogar... Şehir İçi Ulaşım... Trafik İstatistikleri... Güvenlik... Sivil Savunma Teşkilatı... Emniyet Müdürlüğü... Alanya İlçe Jandarma Komutanlığı

7 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ALANYA EKONOMİSİ..Tarım Sektörü... Tarım... Hayvancılık... Ormancılık..Sanayi Sektörü... Madencilik... Enerji.. Hizmet Sektörü... Turizm... Turizmin Gelişimi Ve Kente Yansımaları... Faaliyet Alanlarına Göre Turizm İşletmeleri... Konaklama İşletmeleri... Seyahat İşletmeleri... Yiyecek İçecek İşletmeleri... Alışveriş Ve Eğlence İşletmeleri... Alanya Turizminin Genel Değerlendirmesi... Alanya'da Alternatif Turizm Olanakları... Haberleşme... Mali Kuruluşlar... Alanya Ticaret Ve Sanayi Odası Sicil Ve İşlemleri... Kayıtlı Üye Durumu:... Altso Sicil Ve Servis Servisi Çalışmaları... Özel İstihdam Bürosu Faaliyetleri... İnfo Turist Danışma Bürosu Faaliyetleri... İmar Faaliyetleri...Belediyelerin İmar Faaliyetleri...TapuKadastro EKLER Ek : Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan Belgeli Tesis Envanteri Ek : Bakanlık Yatırım Belgesi Tesis Envanteri Ek : Belediye Belgeli Tesisler Envanteri...

8 .BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ ALTSO ALANYA EKONOMİK RAPOR

9 .BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ.. YILI'NDA TÜRKİYE EKONOMİSİ yılından itibaren küresel ekonomik koşulların bozulmasıyla, Türkiye'de de reel sektör ve beklentileri olumsuz etkilenmiştir. Uluslararası sermaye akışları yavaşlamış, iç talep ve kredi olanakları da daralmıştır. Gerçekleşen bu gelişmeler neticesinde, Türkiye ekonomisi yılında %, oranında küçülme yaşamış ve işsizlik seviyesi yaklaşık % olarak gerçekleşmiştir. Yılın ikinci çeyreğinden itibaren Türkiye ekonomisi toparlanma sürecine girmiş, güçlü finansal akımlar, iyileşen güven ortamı ve destekleyici maliye ve para politikaları sayesinde yılında % büyüme göstermiştir. Bu büyüme ile Avrupa'nın en hızlı büyüyen ekonomisi unvanını kazanmıştır. yılında ise hızlı büyüyen ekonominin normal seyrine dönüşü yaşanmış, ekonomi bir miktar yavaşlamaya girmiş ve yumuşak bir iniş yaşamıştır. Birçok noktada kriz öncesi seviyelerine ulaşan Türkiye ekonomisi yılında da %, oranında bir büyüme göstermiştir. ve yılı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sonuçları (GSYH) çeyrek dönemler bazında aşağıda gösterildiği gibidir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sonuçları Cari Dönem Y Y Cari Sabit fiyatlarla Gelişme fiyatlarla Gelişme fiyatlarla Gelişme GSYH hızı GSYH hızı GSYH hızı (Milyon TL) % (Milyon $) % (Milyon TL) % I,,, II,,, III,,, IV,,,,,, Yıllık I,,, II,,, III,,, IV,,,,,, Yıllık Kaynak: TUIK Yukarıdaki tablodan da bu gelişmeler görülebilmektedir. yılında ilk altı aylık dönemde çift haneli bir büyüme oranı sergileyen Türkiye ekonomisi sonraki üçüncü çeyrekte %, ile daha yavaş büyümüştür. yılı dördüncü döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yıla göre sabit fiyatlarla %, artış göstermiştir. yılının ilk döneminde %, oranında büyüyerek istikrarını sürdürmüş, diğer dönemlerde bir miktar yavaşlayarak sürdürülebilir büyüme yolunda önemli bir yol almıştır. Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %,'luk artışla Milyon TL olmuştur. yılının dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %,'lik artışla Milyon TL olmuştur. yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %,'lik artışla Milyon TL, sabit fiyatlarla %,'lik artışla Milyon TL olmuştur. yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla TL, ABD doları cinsinden Dolar olarak hesaplanmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %,'lik artış gösterirken, ALANYA EKONOMİK RAPOR /

10 .BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %, artmıştır. GSYH büyüme hızı sektörel bazda değerlendirildiğinde, tarım sektörünün bir önceki yıla göre daha fazla bir büyüme hızı ortaya koyduğu göze çarparken, sanayi ve hizmet sektörlerindeki büyümenin de normal bir seyir aldığı görülmektedir. Tablodan da görüldüğü gibi yılında tarım sektöründe %, büyüme yaşanırken, sanayi sektöründe %, ve hizmetler sektöründe de % büyüme yaşanmıştır. Bu büyüme hızlarının ortalama olarak GSYH ye etkisi %, olmuştur. Tarım Sanayi Hizmetler GSYH Kaynak: TUIK GSYH ve Sektörel Büyüme Hızları (% Değişme),,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Talep unsurlarındaki büyüme hızlarını veren tablo incelendiğinde Türkiye ekonomisinin yılında bir önceki yıla göre bütün talep kalemleri büyüme göstermiştir. GSYH nın yılında yıllık ortalama gelişme hızı %, büyüme göstermiştir. Yurtiçi talepte canlanma yılının dördüncü çeyreğinde artarak sürmüştür. GSYH da talep yönünden canlanma, özel tüketim ve sabit sermaye yatırımlarındaki hızlı artıştan kaynaklanmıştır. Yurtiçi talepte yılının dördüncü çeyreğinde sınırlı bir daralma kaydedilmiştir. Birçok kalemin artış hızında yılın son çeyreğinde önceki dönemlere göre nispi gerileme görülmektedir. İhracat %, artış gösterirken, ithalat %, oranında azalmıştır. Aynı dönemde kamu tüketimi %, oranında azalırken, kamu sabit sermaye yatırımları %, azalma göstermiştir. Genel anlamda yılında Türkiye ekonomisi kamu sektörü sabit sermaye yatırımlarındaki azalmaya rağmen normal bir seyir ortaya koymuştur. Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi Devlet Nihai Tüketim Harcamaları Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Kamu Sektörü Makine Teçhizat İnşaat Özel Sektör Makine Teçhizat İnşaat Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı GSYH I,,,,,,,,,,,, Talep Unsurlarında Gelişmeler II III IV Toplam,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, I,,,,,,,,,,,, II,,,,,,,,,,,, III,,,,,,,,,,,, IV,,,,,,,,,,,, Toplam,,,,,,,,,,,, Kaynak: TUIK Türkiye nin krizin etkilerini atlattığı ve hızlı toparlanma yaşandığı ve sonrası dönemde, cari işlemler dengesinde de önemli değişmeler olmuştur, özellikle cari açıkta yaşanan genişleme göze çarpmaktadır. Cari işlemler hesaplarındaki gelişmeler tabloda özet olarak verilmiştir. da, milyar dolara inen cari açık, yılında ise, milyar dolara ve yılında, dolara yükselmiştir. Dış ticaret açığı da, milyar dolardan,

11 .BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ milyar dolara ve sonrasında yılında ise, milyar dolara çıkmıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranı, da %, iken, yılında %, e ve yılında %, ya gerilemiştir. Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) CARİ İŞLEMLER HESABI İhracat f.o.b. İthalat f.o.b. Mal Dengesi Hizmet Gelirleri Hizmet Giderleri Mal ve Hizmet Dengesi Yatırım Gelirleri Yatırım Giderleri Mal, Hizmet ve Yatırım Geliri Dengesi Cari Transferler Kaynak: TCMB yılında reel ekonomide etkili olan küresel krizin atlatılmasıyla birlikte imalat sanayi kapasite kullanım oranlarındaki artış görülmektedir. yılında ise kapasite kullanım oranları bir önceki yıla göre tüm aylarda hissedilir derecede artmıştır.,,,, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Kaynak: TCMB Ekonomideki toparlanma, yılının ilk çeyreğinden sonra gerçekleştiği, grafikte son aylarda ortaya çıkan yükselme trendi ile de kendini göstermektedir. yılında da ilk çeyreğin haricinde bu yükselme devam etmiş ve sanayi üretimi, kriz öncesi durumuna hemen hemen dönmüştür. ALANYA EKONOMİK RAPOR /

12 .BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİ'NİN YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ Büyümede iyi bir ivme yakalayan Türkiye ekonomisi, işsizlik oranını kriz öncesi seviyelerin de altına düşürmüştür. Kriz döneminde % lara kadar yükselen işsizlik oranları yılı sonunda %, olarak kaydedilmiştir. Aşağıdaki tabloda yılı aylara göre işsizlik oranlarındaki değişim gözlenmektedir.,,,,,,,,,,,, İşsizlik Oranı,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, baz yıl olmak üzere, üretici fiyat endeksi ile tüketici fiyat endeksindeki ortalama yıllık yüzde değişimlere bakıldığında son dokuz yılda enflasyonla mücadelede büyük mesafe kateden Türkiye, sıkı maliye ve para politikalarıyla üretici fiyat endeksi ve tüketici fiyat endeksi oranını tek haneli rakamlara indirmiştir. Ancak yılında TL nin aşırı değer kaybetmesi ve yılın ikinci yarısında bazı ürünlere yapılan ÖTV zamlarına bağlı olarak bu oranlarda yükselme görülmüştür. TÜFE (=)(Yıllık ortalama % değişim),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ÜFE (=) )(Yıllık ortalama % değişim),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, yılı dünya ekonomisi için belirsizlikler ve risklerin yoğun yaşandığı bir yıl olurken, Türkiye ekonomisi için büyüme, istihdam, bütçe dengesi ve bankacılık sektöründe olumlu gelişmeler yaşanmış, ancak enflasyon ve cari açık konusunda problemli bir yıl olmuştur.

13 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI ALTSO ALANYA EKONOMİK RAPOR

14 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI İKİNCİ BÖLÜM ALANYA NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI.. ALANYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER Raporun bu kısmında Alanya nın kuruluşu ve tarihçesi, coğrafi konumu, doğal yapısı, iklimi ve bitki örtüsü, tarihi ve turistik yerleri anlatılmıştır. Genel bir fikir vermesi açısından aşağıdaki tabloda Alanya hakkında genel bilgiler gösterilmiştir. Ra kamlarla Ala nya Rakamlarla Alanya () Coğrafi Konumu Kuzey Enlemi Doğu Boylamı Saat Gmt +: Yüzölçümü. Hektar Tarım Arazisi. Hektar (%,) Fundalık ve Orman Arazisi. Hektar (%,) Çayır ve Mera Arazisi. hektar (%,) Yüzeyi Su luk Arazi Tarım Dışı Alanlar Ve Meskun Saha Hektar (%,). Hektar (%,) Kışın Ortalama Sıcaklık C Yazın ortalama Sıcaklık C Beled iye Sayısı Köy Sayısı Kent Nüfusu. Okul Sayısı Anaokulu Ortaöğretim Toplam Öğretmen Sayısı İlk ve Orta Öğretim Öğrenci Sayısı.. Hastane Sayısı Hastane Yatak kapasitesi Uzman Hekim Sayısı Pratisyen hekim Sayısı Diş Hekimi Sayısı Dernek Sayı Yerel Gazete Sayısı Yerel Dergi Sayısı Yerel Televizyon Kanalı Yerel Radyo İstasyonu Müze Sayısı Alan ya Müzesi ve Birimlerine Ziyaret Sayısı İç Kale. Ehmedek Müze Turistik Konaklama Tesisi Sayısı. Turistik Yatak Sayısı. Taks i Du rağı Sayısı Taks ici Üye Sayısı Gelir Vergisi Mükellefi Basit Usul Vergi Mükellefi.. Kurumlar Vergisi Mükellefi Toplam Vergi Miktarı Tahakkuk..., Toplam Vergi Miktarı Tah silat.., (Tahakkuk eden verginin % ü)

15 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI... Kuruluş Ve Tarihçe Alanya tarih içerisinde "Coracesium Calonoros Alaiye Alanya" isimlerini almıştır. Tarihsel zenginlik ve doğal güzellikleriyle turizm cenneti olan Alanya'nın ilk iskanı ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamaktadır. İlçe merkezinin kuzeydoğu istikametine düşen Bademağacı Köyü ile Oba Köyü arasında bir sınır teşkil eden Kadı İni Mağarası nda yılında Prof.Dr.Kılıç Kökten tarafından yapılan araştırmalarda bulunan insan iskelet ve fosilleri ile bölge tarihinin Üst Paleolitik (M.Ö...) dönemine kadar uzandığı tespit edilmiştir. Bu kadar zengin bir tarihe sahip olan Alanya bazen Pamphylia bazen de Klikia topraklarından sayılmıştır. Tarihçi Heredotos Alanya nın Truva Savaşı sonrasında (M.Ö. ) buraya gelip yerleşenlere ev sahipliği yaptığını yazmaktadır. Hititlerin M.Ö. XIV. yüzyılın ilk yarısında altı bin kadar insanı öldürüp Klikia ve Pamphylia'yı kendilerine bağladıkları bilinmektedir. Pamphylia "çok ırklı, çok cinsli" anlamına gelen bir sözcüktür. Coracesium adına ilk kez M.Ö..yüzyıl antik coğrafyacılarından Syclax ın çalışmalarında rastlanmaktadır. Bu bölge o tarihlerde Pers egemenliği altındadır. M.Ö. yılları arasında Roma İmparatoru Büyük Antiochus III tarafından bütün Klikia'nın istila edilmesine rağmen Coracesium M.Ö. yılında saldırılara karşı koymuştur. Kuşatılması ve alınmasının zorluğu nedeni ile istiklalini muhafaza etmiştir. Coracesium, Diodotos Tryphon adlı bir korsan reisinin elinde çevresinde korku saçan, hatta Suriye Krallığına kafa tutan bir yer haline gelmiştir. Bu korsan reisi kendisini daha da kuvvetlendirmek için bugün Arap Evliyası olarak adlandırılan yerden Ehmedek'e (Ahmedek) kadar olan kısma harçsız iri taşlarla kalın bir duvar çektirmiştir. Şimdiki Kızlar Yarığı veya Korsanlar Mağarası denilen mağara soygun deposu olarak kullanılmıştır. O devirlerde güçlü bir devlet olan Roma İmparatorluğu nun kıyı şeridine kadar sızılmış, fidye alıp haraca bağlayacak kadar ileri gitmişlerdir. Bu nedenle kimsenin denize açılamaması Roma şehirlerini yiyecek açısından büyük sıkıntıya düşürmüştür. Halkın bu sıkıntıdan biran önce kurtarılması düşüncesi ile M.Ö. yılında Antiochus III tarafından açılan bir savaş sırasında bu korsan reisi yok edilmiştir. Zamanla tekrar güçlenen korsanlar Akdeniz'de korku saçmaya başlayınca kesin bir sonuç almak isteyen Roma İmparatorluğu geniş yetkiler ile Antonius'u görevlendirmiştir(m.ö.). Antonius döneminde Roma İmparatorluğu nun sınırlarının genişlemesine rağmen eski güçlerine ulaşmaya çalışan korsanlar da Akdeniz kıyı şeridindeki birçok şehir ve kasabayı yağma etmişler, hatta kendilerini imha etmekle görevlendirilen Antonius'un kızını da kaçırmışlardır. Soygunların sona erdirilmesi gerektiğine inanan Roma İmparatorluğu bu kez ordunun güçlü komutanlarından Pompeus'u görevlendirmiştir. Kara ve denizden yaptığı acımasız saldırılarla (M.Ö. ) yılında Pompeus yıllarca Akdeniz'de korku saçan korsanları bir daha güçlenemeyecekleri bir şekilde ortadan kaldırmıştır. Roma İmparatorluğu Cesar'ın ölümünden sonra Klikia yöresini Antonius'un yönetimine bırakmıştır. Rakibi olan Octavius, Antonius'a savaş ilan etmiş, Yunanistan'da bulunan Antonius ve Kleopatra'nın ordularını yenerek bölgeyi ele geçirmiştir. Antonius ve Kleopatra dönemlerinde gemi yapımında kullanılan ağaçlar bu bölgeden temin edilmiştir. Alanya da İmparator Traianus döneminde para basılmıştır. Orta çağda Coracesium'un kalıntılarından yararlanılarak Calanoros Kalesi yapılmıştır. Romalı lardan sonra Bizans lıların eline geçen Alanya o dönemde Calanoros adını almıştır. ALANYA EKONOMİK RAPOR /

16 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI Pamphylia ve Klikia bölgeleriyle beraber bölgeye Hıristiyanlığın gelmesinden sonra kalenin içine kilise yapılmıştır. Stratejik önemi kalmayan bu bölgenin dini önemi artınca Piskoposluk merkezi ilan edilmiştir. İslam devletlerinin Roma şehirlerine karşı yaptığı akınlar sırasında Calanoros bağımsızlığını muhafaza eder. Selçuklular; Klikia'yı (Antalya) aldıktan sonra; Akdeniz hakimiyetinin ancak Calanoros'un da ele geçirilmesiyle mümkün olacağını düşünerek, topraklarına katmak için harekete geçerler. Kalenin iki ay kadar saldırılara karşı koymasından sonra, harp yapacak güçleri kalmadığını anlayan kale komutanı KirFart yakınlarıyla birlikte yılında teslim olur. Sultan Alaaddin Keykubat'ın şehri ele geçirmesinden sonra kente Alaiye adı verilir. Alaaddin Keykubat'ın başlattığı yapılaşma kenti öylesine güzel bir hale getirir ki Alaiye, Selçuklu sultanları tarafından kışlık başkent olarak kullanılmaya başlanır. Tersane ve tersanenin bekçisi Kızılkule bu dönemde inşa ettirilir. Selçuklulara uzun yıllar sancaklık yapmış olan Alaiye XIII. yy. ortalarında Selçukluların zayıflamasından sonra aynı sülaleden gelen Karamanoğullarının eline geçer. Daha sonra yılları arasında Memluklulara bağlı Alaiye Beyleri tarafından yönetilir. Alaiye'nin Osmanlılar tarafından alınması Fatih Sultan Mehmet devrinde gerçekleşmiştir. Fatih zamanında Alaiye Kılıç Arslan Bey'in elindedir. Gedik Ahmet Paşa yılında fazla zorlanmadan Kılıç Arslan Bey'i ikna yolu ile Alaiye'yi Osmanlı topraklarına dahil eder. Bu dönemden sonra Alaiye kalesi içinde ve çevresinde Osmanlıların imar çalışmaları başlar. yılında Tarsus ile birlikte Kıbrıs eyaletine bağlanan Alanya, yılında Konya eyaletinin bir sancağı olmuştur. yılında Antalya ya bağlanmış daha sonra da yılında da bu ilin bir ilçesi olmuştur. yılından bugüne gelişen ve hep bir Türk kenti olarak kalan Alaiye, Türk kültürünün izleriyle zenginleşmiştir. Şehrin Alaiye olan ismi en az yıldan bu yana halk arasında Alanya olarak telaffuz edildiği ve o devirlere ilişkin birçok mezar taşı ve kitabede Alanya isminin geçtiği bilinmekle birlikte Alanya isminin resmi olarak kabul edilişi ulu önder Atatürk'ün yılında Gülcemal gemisiyle çıktığı Akdeniz gezisi sırasında Alaiye den çekilen bir telgrafta Alanya olarak yazılması ile başlamış ve tarihte Coracesion'dan Alanya'ya uzanan bir sayfa tamamlanmıştır.... COĞRAFİ KONUM, DOĞAL YAPI, İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ... Coğrafi Konum Alanya, Antalya ili sınırları içerisinde şehir merkezine km mesafede Akdeniz kıyısında yer almaktadır. '" ve '" kuzey enlemleri ile '" ve '" doğu boylamları arasında. hektarlık bir alanı kapsamaktadır. Alanya'nın kuzeyinde Torosların uzantısı olan yayla kesiminin denizden yüksekliği metre civarındadır. Güneyde etrafı metre uzunluğunda surlarla kaplı Alanya yarımadası yer almaktadır. Yarımada ovalarla Toroslardan ayrılmıştır. Denizden kuzey yönüne geçit vermeyen Toroslardan İç Anadolu'ya Koçdovat Gediği, Kuşyuvası, Yelköprü, Dim ve Alara çaylarından adlarını alan Dim ve Alara vadilerinden geçmek mümkündür. İç Anadolu ile bağlantısının güç olması ve kıyıdan çok dik bir profille yükselen Alanya yarımadasının doğusunda tabii bir limana sahip olması zaman içinde bölgede deniz ulaşımının gelişmesine neden olmuştur. Yerleşim tarihinin çok eski çağlara kadar uzandığı bu bölgenin korunmasının da kolay olması nedeni ile zaman içinde korsanlar tarafından bir yerleşim alanı olarak tercih edilmiştir. Alanya'nın tabii bir liman olması özelliğini çok iyi değerlendiren Alaaddin Keykubat buraya

17 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI bir tersane ve limanı korumak için Kızıl kule'yi inşa ettirmiştir. Günümüzde de bu liman güzelliğini ve önemini aynen koruyarak turizme hizmet vermektedir. Gerek karayolu, gerekse hava yolu ile ulusal ve uluslararası merkezlerden Alanya'ya ulaşım genellikle Antalya üzerinden sağlanmaktadır. yılı sayım sonuçlarına göre. kişi olan Alanya'nın şehir merkezi nüfusu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre yılında. e ulaşmıştır. Şehir merkezi ve civar kasabalarla kış aylarında. civarında olan nüfus, yaz aylarında artan iş hacmi ve turizm ile birlikte. kişiye ulaşmaktadır. İlçenin Akdeniz kıyısında oluşu, doğal ve tarihi zenginlikleri, sekiz aya varan yaz sezonu ve kilometreyi bulan kumsal ve sahil şeridi ile Türk turizminin odak noktalarından birisi olmuştur.... Doğal Yapı Alanya yarımadası Antalya körfezinin doğusunda bulunup düzgün kıyı şeridinin bozulduğu yerlerden birisidir. Denizden metre yüksekliğindeki Kandeleri (Alanya) yarımadasının yapısı permo kristalin kalkerlerden meydana gelmiştir. Bu yükseltiden ovaya doğru inerken kristalin kalkerlerle şistler arasında bulunan kırıklar, genç tektonik hareketlerin izleridir. Tektonik hareketlerin sonucu oluşan çöküntü taşınan alüvyonlarla kaplanarak ovayı oluşturmuştur. Şehrin kuzey tarafında Alanya masifine ait permo karbon kristalin kalkerleri kıyıdan içerilere, km derinlemesine adeta bir yay çizerler. Alanya'nın bu kıyı ovası doğuda Obaçayı vadisinde genişleyerek son bulur. Obaçayı vadisinin doğu kesiminde metre eşikle geçilen Dim çayı vadisi bulunur. Güneyden Akdeniz'e açık olan bölgenin kuzeyi ormanlarla çevrilidir. Antalya yeraltı zenginlikleri açısından büyük önem taşımaktadır. Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA) tarafından Alanya'da tespit edilen ama işletilmeyen en önemli maden yatakları Alüminyum (Boksit), Barit, Fosfat, Kuvarsit ve Zımparadır. Alanya'nın kuzeyi Torosların bir parçası olan Geyik ve Akçalı dağlarının birleştiği yükseklikleri metreyi aşan kıyı silsileleri ile çevrilidir. Burada yerli halk tarafından yayla olarak yazları yaşanan yerler mevcuttur. Dağların alçak kısımlarında kıyı boyunca uzanan ovalar meydana gelmiştir. Alanya yarımadası bir ovayla Toroslardan ayrılmıştır. Alanya irili ufaklı rejimleri düzensiz olan birçok akarsuya sahiptir. Akarsuların debileri mevsimlere göre farklılıklar gösterir. Yazların sıcak ve kurak geçmesi yüzünden akarsuların debileri yaz sonlarına doğru azalmaktadır, hatta bazıları kurumaktadır. Sonbaharda yağmurların başlamasıyla birlikte su seviyesi gittikçe yükselir, ilkbaharda Toroslardaki karların erimesiyle son hadlerini bulur. Kaynakları Toroslar olan dere ve çaylar denize inerken arazinin fazla eğimi nedeni ile hızlı akarken sel tahribi yaparak erozyon olayını kuvvetlendirmektedir. Sulama amacıyla kullanılan bu akarsuların en önemlileri Alara Çayı, Kargı Çayı, Serapsu Çayı, Oba Çayı ve Dim Çayıdır. Alara Çayı; Manavgat ile Alanya ilçeleri arasındaki sınırı çizmektedir. Dim çayında bulunan küçük regülatör tesisi mesire yeri olarak da kullanılmaktadır. Dim Çayı üzerinde Dim Barajı ile ilgili çalışmalar devam etmektedir....iklim Alanya'da yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı geçen tipik bir Akdeniz iklimi hakimdir. Kışların çoğu zaman yaz gibi geçtiği bu yörede; yaz sıcağının etkisi öğleden sonra denizden karaya doğru esen meltem rüzgarı ile azalmaktadır. Alanya yarımadası ile Toros dağları arasında oluşan boğaz bir hava akımı yaratarak yaz sıcaklığını düzenleyen olumlu bir etken olmaktadır. Tabii güzellikleri ve tarihi değerlerinin yanında olumlu iklimiyle tam bir turizm cenneti olan yörede güneşleme süreleri, deniz suyu ve hava sıcaklıkları gibi iklim özellikleri önem taşır. ALANYA EKONOMİK RAPOR /

18 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI Dinlenme turizmi için güneşleme süresi uzun, az yağışlı ılıman iklim tercih edilirken, kış turizmi için soğuk hava ve yeteri kadar yağış tercih edilmektedir. Bir turistik yöre kendi özelliklerine uygun iklim şartları açısından istikrarlı değerlere sahip olduğu taktirde cazibesi artmakta, turistlerin iklimi istikrarlı yerleri daha çok tercih ettiği görülmektedir. Tablolarda detaylı olarak verilen iklim özelliklerinden de anlaşılacağı gibi Alanya da deniz suyu sıcaklığının yüksek olması ve güneşleme süresinin uzun olması turistler için bulunmaz fırsattır. Yıllar Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ortalama Yağışlı Gün Sayısı Toplam Yağış Miktarı (Kg/m) Ortalama Deniz Suyu Sıcaklığı En Yüksek Deniz Suyu Sıcaklığı En Düşük Deniz Suyu Sıcaklığı Ortalama Hava İstatistikleri (),,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Kaynak: Alanya Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü Verileri...Bitki Örtüsü Alanya'nın toplam yüzölçümü. hektardır. Bunun % si tarım, % sı çayır ve mera, % i fundalık ve orman, % si de tarım dışı alanlar ve meskun sahalar oluşturmaktadır. İklimi ve konumu ile Akdeniz bölgesinin en verimli topraklarına sahip bir yöresidir. Bu nedenle de yetişen bitki türleri çeşitlilik göstermektedir. Akdeniz bölgesinin en fazla orman zenginliği Antalya ili sınırları içindedir. Antalya'nın ilçesi durumunda olan Alanya orman yönüyle zengin bir yöredir. Alanya'da bulunan ormanlar ülke ormanlarının %,'ini oluşturmaktadır. Dağların bazı kısımları tipik Akdeniz orman bitkisi olan makilerle kaplıdır. Dağların yüksek kesimlerinde karaçam ve sedir ormanları, sahil kesimlerinde ise kızılçam ormanları mevcuttur. Hatta İncekum gibi bazı bölgelerde denizle orman alanları iç içe girmektedir. Genel olarak kızılçam, karaçam, sedir, meşe, köknar, ardıç, çınar ve kızılağaç bulunan orman alanlarında kavak, ıhlamur, kestane, fındık gibi orman ürünleri ile de karşılaşılmaktadır. Alanya'da tabii bitki örtüsünün dışında zirai çalışmalarla oluşmuş bitki örtüsü de mevcuttur. Sahil kesiminde narenciye bahçeleri ve muz plantasyonları yöreye canlı bir yeşillik kazandırırken yöre için iyi bir tarım ürünü olan avokado ve kivi gibi ağaç türleri artmaktadır. Dağlık ve platoluk kesimde soğuğa dayanıklı elma, armut ve ayva gibi meyve türleri yetiştirilmektedir. Alanya yöresinde her türlü doğal şartlarda kendine has bitki örtüsünün yetişeceği bir köşe bulmak mümkündür.

19 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI... TARİHİ VE TURİSTİK YERLER Alanya Kalesi: Surlarının uzunluğu, kilometreyi bulan ve denizden metre yüksekliğe kadar uzanan Alanya Kalesi; zamanımıza kadar korunabilen tek Selçuklu kalesidir. Alanya'da tersanenin arkasında üç yanı denizle çevrili kale yılında onarılan sağlam bir yapıdır. yılında Roma kale kalıntılarının yerine Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat, Halepli Reha bin Ebu Ali'ye yeni bir kale yaptırmıştır. Alaiye beyleri döneminde önem kazanan bu kale, yılında Osmanlılar tarafından alınmıştır. kule ve burca sahip üç sıra surlarla çevrili olan kale iç ve dış kale bölümlerinden oluşmaktadır. Aya Yorgi Kilisesi (Darphane), Kanuni Sultan Süleyman Camii, Akşabe Sultan Türbesi, Selçuklu Hamamı, Arasta, Bedesten, Sitti Zeynep Türbesi, Sultan Alaaddin Sarayı, irili ufaklı sarnıçlar, deniz feneri, adam atacağı ve zindandan oluşan kale komple bir tarihi hazinedir. Darphane: Yarımadanın ucunda, uzunluğu metreyi bulan sarp kayalıklardan oluşan Cilvarda burnu üzerindeki yapılardır. Halk arasında darphane olarak anılmasına karşın kesme taşlardan inşa edilmiş binalarda para basılması söz konusu değildir.. yüzyıldan kalma taş yapılardan birisi küçük bir kilisedir, diğerinin ise manastır olarak kullanılma olasılığı yüksektir. Küçük kilisenin kubbesi ayakta durmaktadır. Kayaların üstünde bir de sarnıç vardır. Cilvarda burnundaki yapılar topluluğuna iç kaleden kayalara oyulmuş basamaklarla bir yol bulunmasına karşın yol günümüzde kullanılmaz durumdadır. Denizden çıkış ise zor ve tehlikelidir. Gerek iç kaleden seyredildiğinde gerekse denizden teknelerle burnu dönerken etkileyici bir görüntüsü vardır. Aya Yorgi Kilisesi (Hagios Georgios): Darphane olarak tanımlanan alanda yer alan yapılardan birisidir. İki ayrı görüşe göre M.S. veya. yy. da yapıldığı sanılan Bizans devrine ait küçük bir kilisedir. Dini önemi artınca zaman içinde piskoposluk haline getirilmiştir. Selçuklulara ait olmayan kaledeki tek eser ve Alanya nın Türkİslam dönemi öncesinden günümüze ulaşabilen ender bir yapıdır. Ana özelliğini koruyan kilisenin içinde yer yer tahrip edilmiş veya sökülüp atılmış fresk izlerine rastlanmaktadır. Kale ile birlikte bir bütün olarak koruma altına alınmıştır. Akşebe Sultan Mescidi ve Türbesi: Kale camiinin metre ilerisinde bulunan bu mescit yılında Alaattin Keykubat ın ilk kale komutanı Akşebe Sultan için yaptırılmıştır. Kalıntılardan apsisinin çinili olduğu anlaşılmaktadır. Yakın zamanda onarılan mescidin dışı kesme taştan yapılmıştır. İçi ve kubbesi tuğla ile örülmüştür. İki odadan oluşan yapının bir odası mescit diğer odası Akşebe Sultanın mezarının bulunduğu türbedir. Ayrıca türbede tane mezar daha vardır. Mescidin bir kaç metre ilersinde moloz taş kaideli silindirik tuğla gövdeli minaresi bulunmaktadır. Kitabesinde Tanrı yerin ve göklerin gaiplerini bilir. Allah ın mescitlerini ancak O na ve ahiret gününe inananlar imar ederler. yılında yüce sultan Alaaddin in günlerinde Tanrı nın rahmetine muhtaç zayıf kulu Akşebe yaptırdı yazmaktadır. Alaaddin Camii: Kale Camii, Sultan Süleyman Camii adları ile anılan eserin yılında Sultan Alaaddin tarafından yaptırıldığı, sonra harap olduğu bazı kayıtlarda geçmektedir. Kanuni Sultan Süleyman tarafından yılları arasında yenilenen moloz taş duvarlı, kubbe kasnağının yapısında kesme taşların kullanıldığı, iç mekanı sekizgen kubbe kasnağı üzerine oturan bir camidir. Son cemaat yerini tuğladan yapılma dört sütun üstüne dayanan üç kubbe örter. Ortadaki iki sütun arasına bir duvar örülmüş üstüne zambak resmiyle süslenmiş bir taş oturtulmuştur. Kubbenin askılık vazifesi gören kısmına akustiği sağlamak ALANYA EKONOMİK RAPOR /

20 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI için küçük küpçük konmuştur. Caminin kapı ve adet pencere kapakları Osmanlı dönemi oyma işçiliğinin en güzel örneklerindendir. Emir Bedrüddin (Andızlı) Camii: Günümüzde kullanılan adını hemen yanında bulunan andız ağacından alan bu camii yılında Emir Bedrüddin tarafından yaptırılmıştır. Hemen bitişiğinde kendisine has mimarisiyle yapılmış çok yüksek olmayan minaresi yer alır. İlçenin tophane mahallesinde bulunan bu camiye kızıl kule yanından aşağı kapı yoluyla ulaşılması mümkündür. Gerek tarihi değeri gerekse minberinin oymacılık sanatının en güzel örneği olması itibarı ile ilçede Selçuklulara ait birçok özelliği birden taşıyan en eski camilerdendir. Alaaddin Keykubat Sarayı: İç kalenin en yüksek yerinde kurulmuş olan sarayın sadece kalıntıları mevcuttur. Bu kalıntılardan sarayın çinilerle kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Hakkında fazla bir bilgiye rastlanamamıştır. Sarayın hemen yanında askerlerin kışla olarak kullandığı sanılan bir yapı belirlenmiştir. Selçuklu Hamamı: Alaaddin Keykubat tarafından yaptırıldığı sanılan, iç kalenin doğusundaki burçların yanında, kırmızı tuğla ve harçla yapılan tek kubbeli ve sekiz yüzlü hamamdır. Şimdi çökmüş olan metre çapındaki kubbesi ile tonozla örtülü küçük bir odası olduğu anlaşılmaktadır. Külhanı iç kale tarafında yer almaktadır. Suyu iç kaledeki büyük sarnıçtan künkler ile getirildiği anlaşılan hamam Selçukluların temizliğe ve sağlığa verdiği önemin bir abidesidir. Bedesten ve Arasta: Kale camiinin güneybatısında yer alan Arasta'nın han olduğuna dair iddialar vardır. Arastanın hemen yanında bulunan metre genişliğinde metre uzunluğunda bir bedesten vardır. Avluya bakan muntazam olmayan dikdörtgen bir plan üzerine oturtulmuş odası ile bedesten olarak bilinen hanın ise çarşı olabileceği öne sürülmektedir. Bu bedestenin çarşı olabileceği gibi kalenin malzeme deposu olabileceği de ileri sürülmektedir Her iki eserin de. yüzyıllarda Karamanoğulları tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Sarnıçlar: Evliya Çelebi Seyahatnamesinde sarnıçlar şehri olarak adı geçen Alanya'da kale ve çevresinde yaşayan halkın su ihtiyacının karşılanması için kale içinde irili ufaklı sarnıcın yaptırıldığı tespit edilmiştir. Bu sarnıçlar içinde en önemlisi Akşabe Sultan Mescidi ile Bedesten arasında, metre boy ve metre genişliğindeki Mecduddin sarnıcıdır. Bu Selçuklu Türklerinin mimari yanında alt yapıya verdikleri önemin en güzel örneklerinden birisidir. Deniz Feneri: yılında Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından kalenin güney ucunda, denize dik inen yamaç üzerindeki surların bulunduğu yerde yaptırılan fener bugün de hala iki binasıyla görevini yerine getirmektedir. Sitti Zeynep Türbesi: Damlataş mağarası yolundan kaleye gidilen yol üzerinde bulunan bu türbenin ne zaman yapıldığı ve Sitti Zeynep hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Selçuklu döneminden kaldığı sanılmaktadır. Kanuni döneminden kalma vakıf kayıtlarında adı geçmektedir. Ankara da Kuyudu Kadime arşivinde nolu kayıtlı Kanuni devrine ait İlyazı defterinde ve İstanbul Başbakanlık Arşivi nolu vakıf İcmal defterinde Vakfı Sitti Zeynep bin t Zeynülabidin olarak geçmektedir. Bir eren olduğu sanılan Sitti Zeynep in türbesi Alanya ve çevreden gelen kişiler tarafından ziyaret edilmektedir. Türbenin altında bulunan kayanın içine antik çağda ikişer metre uzunluğunda adet lahit oyulmuştur.

21 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI Adam Atacağı: Kalenin kuzeydoğusunda metrelik uçurumun üstünde metre derinlikte bir zindanın bulunduğu yerdir. Bölgede anlatılan bir rivayete göre "Bizans devrinde iki suçlunun burada güreştirilip, mağlup olanın hasmı tarafından denize atıldığı, yenen suçlunun ise buradaki zindandan bir süre sonra çıkarılarak son bir şans tanındığı, eline verilen üç taştan birini denize düşürmesi halinde af edildiği, beceremez ise çuvala konup kayalıklara veya mancınık ile denize atıldığı" yerdir. Atılan taşın hava akımı ve yer çekimi nedeniyle denize düşürülmesinin çok zor olduğu bir yerde, günümüzde bu rivayetten kaynaklanan dilek tutarak taş atma geleneği yabancı ve yerli turistler tarafından sürdürülmektedir. Ehmedek: Bizans döneminden kaldığı sanılan küçük kalenin yerine Selçuklu döneminde Orta Kale olarak yeniden inşa edilmiştir. Giriş kapısındaki kitabeden yılında yapıldığı anlaşılmaktadır. Adını Selçuklu döneminin inşaat ustası Ehmedek ten aldığı sanılmaktadır. Üçer kuleli iki bölümden oluşan orta kale, kara saldırılarına karşı stratejik bir yerde ve aynı zamanda sultanın sarayının bulunduğu iç kaleyi de koruyacak konumdadır. Kulelerin günümüze kadar gelen duvarları kayalardan yontularak yapılmıştır. Orta kalenin içindeki üç sarnıç günümüzde de kullanılmaktadır. Kale duvarlarında Selçuklu döneminden kalma gemi resimleri vardır. Kızıl Kule: Kentin liman kısmına egemen olan bu sağlam kuleye adını, koyu kırmızı renkli taşlar verir. Klikia'lı korsanlardan kalma eski bir kale kalıntısının yerine yılında Alaaddin Keykubat döneminde yaptırılmıştır. Kule; konumu, planı, yapı tekniği ve kitabeleri ile Anadolu yapı sanatının eşsiz bir örneğidir. Üç adet kitabesi bulunan kulenin kapı yazıtında Sinop kalesini de yapan Halepli Ebu Ali Reha El Kettani' nin eseri olduğu yazmaktadır. Diğer iki kitabede Alaaddin Keykubat'a methiyeler bulunmaktadır. Sekizgen planlı kulenin her duvarı, m genişliğinde olup yüksekliği m.dir. İki açık, üç kapalı toplam beş kattan oluşan kuleye çok geniş ve çok yüksek olan basamakla çıkılır. Tersanenin bekçisi olan kule yılları arasında köklü bir restorasyon yapılarak etnoğrafya müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Üç ayrı kuleyi ve üst kaleyi çevreleyen uzun bir duvarla bağlanır. Kule bir benzerinin bulunmaması ve limandaki heybetli görüntüsü ile Alanya'nın sembolü olmuştur. Selçuklu Tersanesi: Sultan Alaaddin Keykubat'ın Alaiye'yi almasından sonra Akdeniz filosunu oluşturmak için yılında yapımına başlanmıştır. Kızıl Kulenin güneyinde deniz kıyısında beş gözlü olarak inşa edilmiştir. Günümüze ulaşan yegane Selçuklu Tersanesidir.. metre uzunluğu ve metre derinliğinde üzeri tonozlarla örtülü olan tersanenin her gözü. metre genişliğinde. metre boyundadır. Duvarları kesme taştan, kemer ve kubbeleri tuğladan yapılan tersanenin tavanlarında ışık almasını sağlayan pencereler mevcuttur. Sol tarafında bir mescit, sağ tarafında muhafız odası olan tersanenin. gözünün arkasında da bir su kaynağı vardır. Sekiz asırdır sağlamlığını koruyan tersane Kızıl kulenin yanında Alanya'nın simgesi olarak yer almaktadır. Daha önce Karadeniz de Sinop tersanesini yaptıran Alaaddin Keykubat Alanya tersanesi ile iki denizin sultanı adını almıştır. Tersanenin girişindeki yazıt, Sultan Keykubat ın armasını taşır ve rozetlerle süslüdür. Selçuklu Tophanesi: Tersanenin bitişiğinde denizden metre yüksekliğinde bir kayaya tersaneyi korumak amacıyla yapılan Tophane bulunmaktadır. yılında kesme taştan imal edilen üç katlı ve dikdörtgen planlı yapıda aynı zamanda savaş gemileri için top döküldüğü bilinmektedir. ALANYA EKONOMİK RAPOR /

22 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI Selçuklu Medresesi: Selçukluların yazlık başkent olarak kullandıkları Alanya'da Sultan Alaaddin Keykubat tarafından yılında Obaköy beldesinde bir tepe üzerinde yaptırılmıştır. Medresenin batı cephesindeki girişi Selçuklu motifleri ile süslüdür. Bir avlu, her iki yan tarafa dizilmiş altı oda ve bir eyvandan oluşan medresenin iç kapısındaki oymalar Selçuklu el sanatının ve Selçuklu eğitim kurumlarının bir örneğidir. Alara Kalesi: Alanya nın km. batısında denizden km. içeride Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat tarafından yılında yaptırılmıştır. Yalçın bir tepenin çevresinde dolanan Alara Kalesi Alara Hana gelen yolcuların ve İç Anadolu'ya giden yolun güvenliğini sağlamıştır. Alara hanına sekiz yüz metre mesafede; yapılan kaleler arasında inşaatı en zor olanlardan biridir. Kalenin yüksekliği ila metre arasında değişmektedir. Dış ve iç kale olarak iki bölümdür. Kaleye yüksek basamaklarla çıkılan sol duvar üzerindeki bir giriş tüneli ile girilir. Kayalar oyularak tünelden yollar yapılmıştır. Günümüzde birçok yeri harap olan yollar, kale içindeki saray kalıntısı, hizmetkarların barındıkları evlerin kalıntıları, bir cami ve bir hamamın kalıntıları bulunur. Yine de uzun yıllara rağmen değişik ince yapı şekli ile kervansaray ve kale güzelliğini koruyan Selçuklu eserlerindendir. Hasbahçe Köşkü: Alaaddin Keykubat'ın Alaiye'yi almasından sonra kışları geçirmek için Torosların eteğinde inşa edilmiştir. Yakınında yıllık bir tarihi çınar ile Sultan Kılıçarslan tarafından yaptırılmış iki ağızlı bir çeşme vardır. Günümüzde mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Hıdrellez Kilisesi: Alanya merkezine km. mesafede Hacı Mehmetli köyü sınırlarında Hıdır İlyas mevkiindedir. Akdeniz i gören bir yamaç üzerine.yy. başlarında kurulduğu sanılmaktadır. Günümüzde de Hıristiyan ve Müslüman ziyaretçiler tarafından ibadet amacıyla kullanılmaktadır. Çatısı kagir, duvarları taş ve küçük apsisi olan kilise dikdörtgen planlıdır. Kilisenin içinde ahşap süslemeli bir ara kat vardır. Duvarlardaki freskolar bozulmuştur. Kilisenin yılında onarım gördüğü kitabesinden anlaşılmaktadır. Alanya Müzesinde Grek Alfabesi ile Türkçe (Karaman Lehçesi ile) yazılan kilise, Alanya da yaşayan ve Türkçe konuşan ortodoks Türklerin yılındaki mübadelede Yunanistan a gitmeleriyle kapanmıştır. Yanında su kaynağı bulunan Hıdrellez kilisesinin bir adı da Agios Georgios kilisesidir. Kilisenin benzerlerine Antalya kale içinde de rastlanmaktadır. Alarahan: Alanya Manavgat sınırını teşkil eden Alara çayından adını alan Alarahan denizden km. içerdedir. Alanya'nın km. kuzeybatı istikametine düşen han tamamen kesme taşlardan metrekarelik bir alan üzerinde yapılmıştır. Türk yapı sanatının güzel bir örneği olan hanın en büyük özelliği diğer hanlarda avlular hep ortada yer aldığı halde bu handa dış duvarın kenarındadır. Kapıdan içeri girince nöbetçi kulübesi, hamam ile uzun bir koridorun sağ ve sol yanında yer alan konaklama odaları görülmektedir. Hanın kuzeye bakan giriş kapısından içeri girerken portali üzerindeki Alaattin Keykubat'a ait kitabeden yılında yapıldığı öğrenilmektedir. Sultan Alaattin Keykubat ın diğer kitabelerde kendini "Kara ve iki denizin sultanı, müminlerin emiri, Arap ve Acem ülkesinin sahibi" olarak gösterirken bu kervan sarayın kitabesinde dikkati çeken nokta kendini "Rum, Şam, Ermeni ve Frenk memleketlerinin de fatihi" olarak göstermesidir. Alara çayının getirdiği çamur ve mil tabakasının özellikle sularının fazlalaştığı dönemlerde temellerin zayıflamasına neden olabileceği izlenmektedir. Özelliğinden hiç bir şey kaybetmeyen handa; portal kemerin özengi taşındaki ezilme ve kale girişinde bulunan güneş saati dikkati çekmektedir. Şarapsa (Serapsu) Hanı: Antalya karayolunun. kilometresinde Serapsu deresi kıyısında yolun hemen üst tarafında yaklaşık metre en ve metre boyundaki alan üzerine

23 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI kurulan bir Selçuklu eseridir. Kuzey yönündeki görkemli kapısının üzerinde dört satırlık bir kitabesi vardır. Sultan Alaaddin Keykubat'ın oğlu Gıyaseddin Keyhusrev zamanında ( ) yaptırıldığı yazmaktadır. İri taşlarla beşik örtüsü şeklinde yapılan bu hanın ön yüzeyi kesme taştan diğer yüzeyleri moloz taş duvardan oluşturulmuştur. İnşaat tarzı ile diğer hanlardan ayrılmıştır. Cephe duvarları birçok ek duvarla takviye ediliştir. Hanın üzerinde kale burçlarında bulunan türden dışardan girilmesi mümkün olmayacak şekilde mazgallar vardır. Han gerektiğinde kale gibi kullanılmak üzere yapıldığı görülmektedir. İçi boydan boya bir dehliz şeklinde bulunan hanın doğu yönünde bir de mescit bulunmaktadır. Gece konaklayanlar için hayvanlar ile insanlar arasında küçük bir yükselti vardır. Kargı Han: Alanya'nın batı kesimindeki kargı çayının kuzeyinde olan hanın kitabesi olmadığı için yapım yılı ve şekli hakkında fazla bir bilgi mevcut değildir. Han metre eninde ve metre boyundadır. Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar tarafından kullanılan AntalyaBeyşehirKonya yolunun kesik bel mevkiinin dip kısmında yer alan bir kervansaraydır. Orta avlunun etrafına sıralanmış, hepsinin tavanında hava bacaları bulunan odalardan oluşmaktadır. Kapının karşısında taştan oyulmuş sabit hayvan yemlikleri vardır. Han ana yoldan uzak olduğu için çok harap ve bakımsız bir durumdadır. Syedra Antik Kenti: Alanya'ya km. uzaklıkta Mersin yolu üzerinde İshaklı köyü sınırları içindedir. Syedra MÖ..yy da tarih sahnesine çıkmış ve varlığını.yy. a kadar sürdürebilmiş bir kenttir. Helenistik çağa ait oldukça harap olan kalıntılar arasında hamam, revaklı yol, fresko izleri taşıyan mezarlar ve bir sarayın kalıntıları bulunur. İlk kez yılında Heberdey ve Wilhelm tarafından ziyaret edilmiştir. Syedra bölgedeki anti korsan mücadelelerine katılmıştır. G. Bean ve T. Mitford'un bulduğu ve Roma İmparatoru Septimus Severus un MS. yılında kente gönderdiği teşekkür mektubundan hazırlanan bir yazıt Alanya müzesinde sergilenmekte ve imparator kente saldıran haydutlar ve dinsizlere karşı direnen Syedra halkını kutlamaktadır. Syedra lıların bölgedeki korsanlardan rahatsız olduklarını bu nedenle tanrıların yardımlarına ve öğütlerine muhtaç olduklarını belirtmekte, Syedra lıların ileriye yönelik kehanetle ilgili isteklerini yansıtmaktadır. Çevresi surlarla çevrili olan kente girişi sağlayan anıtsal görünümdeki kapının lentosu halen sağlam olarak görülmektedir. Ön ve arkasında geçit şeklinde mekanlar vardır. Ana kapının solunda doğubatı yönünde büyük bir kilise vardır. Kilisenin kuzeyi doğal kayadan yararlanılarak yapılmıştır. Doğu yönündeki duvarın pencereleri doldurularak arkası daha sonraki dönemlerde çeşme şeklinde bir yapıya dönüştürülmüştür. Kente girişi sağlayan giriş kapısının sağında doğal yapıya uygun olarak teraslama şeklinde alt alta üçlü bir sulama sistemi mevcuttur. Sulama sistemini oluşturan havuzlar halen köylülerce günümüzde de kullanılmaktadır. Su yakınındaki bir mağaranın içinden çıkan kaynaktan sağlanmaktadır. Bu mağaranın girişi taşlarla tonoz şeklinde örtülmüş ve içinde uzun dehlizler bulunmaktadır. Kentin doğusunda iki katlı çok görkemli bir yapı kalıntısı vardır. Yer yer zemininde mozaik kalıntıları bulunan bu bina şehrin hamamıdır. Su ihtiyacı yakınındaki sarnıçtan temin edilmektedir. Bu yapının hemen karşısında kuzey güney doğrultusunda uzanan metre genişliğinde metre uzunluğunda sütunlu bir cadde mevcuttur. Caddenin kuzeyinin gölge sağlamak için sütunların taşıdığı ahşap bir çatı ile kaplı olduğu güneyinin ise taş döşemeli açık yol şeklinde düzenlendiği anlaşılmıştır. Caddenin batı yanı teraslanmadan duvarla örülmüş ve duvarlara heykel koymak için nişler yapılmış ve taş kaideler konulmuştur. Caddenin diğer yönündeki sütunlar korint başlıklı siyahımsı granitten yapılmıştır. Kentte bulunan bir onur yazıtından burada bir halk meclisi ve senatonun olduğu (HBOYLHKAIODHMOS) anlaşılmaktadır. Syedra daki yapıların çoğunun tabanının mozaiklerle süslü olduğu görülmektedir. Alanya müzesinde Syedra'dan getirilen bir mozaik, kentte mozaik sanatının ayrı bir yeri olduğunu göstermektedir. Mozaikte mitolojideki üç ALANYA EKONOMİK RAPOR /

24 .BÖLÜM ALANYA'NIN SOSYOKÜLTÜREL VE DEMOGRAFİK YAPISI güzelleri temsil eden üç kız resmi ve Paris i simgelediği sanılan bir erkek resmi bulunmaktadır. Leartes Antik Kenti: Dağlık Klikia'nın bir diğer önemli kenti de Toroslarda Dim vadisi ağzında yükselen Cebeli Reis dağının. metresinde kurulmuş olan Leartes antik kentidir. Alanya'ya km. doğusunda kuruludur. İç kesimde bulunmasına rağmen kentin limanı da mevcuttur. Leartes te bulunan MÖ..yy a ait ve üç yanı Finike dilindeki yazıt Alanya müzesinde sergilenmektedir. MS.. ve. yüzyıllar arasında en parlak devrini yaşamıştır. Kentin adının Leartes olduğu Vespasian'a ait bir heykel kaidesindeki yazıttan anlaşılmaktadır. Kente gelirken ilk dikkati çeken yapılar, kiriş yataklarından iki katlı oldukları anlaşılan gözetleme kuleleridir. Kentin batı kesimindeki düzlükte yer alan sportif yarışmaların yapıldığı Agora'nın batısı dükkan sıraları, güneyi hamam, kuzeyi Exedra ile sınırlıdır. Batıda adet dükkan kalıntıları görülmektedir. Agoranın hemen kuzey bitişiğinde yarım yuvarlak formlu, oturma sıralarında kartal pençeleri ile süslemeleri bulunan Exedra kentin göze çarpan önemli yapılarındandır. Yanında bulunan Caracalla'nın heykelinden ona ait olduğu ve Exedra'nın MS. yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu sıraların en kuzeyinde Ceasar tapınağı olarak bilinen ve Clausius döneminde inşa edilmiş bir tapınak mevcuttur. Leartes'in liman kalıntılarının MÖ. yy. dan kaldığı sanılmaktadır. Mahmutlar kasabasının tam ortasında kalan buradaki yapıların epeyce harap olmasından dolayı bütün özellikleri kaybolmuştur. Leartes te yapılan kazılar sırasında bulunan ve Alanya müzesinde sergilenen bir askere ait emeklilik belgesi geçmişteki yaşama ışık tutacak niteliktedir. MS. yılına ait Pamfilya valisinin adının geçtiği belgede Suriyeli bir asker yıllık şerefli hizmetlerinden dolayı terhis edilmekte ve kendisine Roma vatandaşlığı ile Pamfilyalı bir kadınla evlenme hakkı verilmektedir. Iotape (Aytap) Antik Kenti: Alanya nın km. doğusunda ve Akdeniz kıyısında yer alır. Kentin adı MS. yılları arasında yaşamış olan Kommanege kralı IV.Antiochus un karısı Iotape den gelmektedir. Roma imparatorları Trajanus tan Valerian a kadar antik çağda kent kendi adına sikke basmıştır. Denize doğru uzanan yüksekçe bir burun, kentin akropolü durumundadır. Sular bu bölüme bir kale görüntüsü vermektedir. Kentin yapıları büyük ölçüde tahrip olmuştur. Akropolün karaya bağlandığı vadide liman caddesi vardır. Caddenin iki yanında üç basamaktan oluşan krepis bulunduğu ve bunların arasında yer yer heykeller olduğu kaidelerden anlaşılmaktadır. Heykellerin yazıtları, kentin başarılı sporcuları ve hayırsever insanlardan söz etmektedir. Akropolün doğusundaki koyda üç nefli, dikdörtgen planlı bir bazilika vardır. Kentteki tek nefli küçük kilise kalıntısında ise Hagios Georgios Stratelates i betimlediği fresk izleri görülmektedir. Kentin ayakta kalabilen en belirgin yapısı hamamdır. Hamama ait kanalizasyon sistemi günümüze kadar korunmuştur. Günümüzde antik kentin ortasından geçen şehirlerarası karayolunun güneyinde metreye, metre boyutunda bir tapınak kalıntısı vardır. Kentin kuzey ve doğu tepelerindeki anıt mezarların yanı sıra tonoz örtülü küçük mezar yapıları da yer almaktadır. Daha sonraki dönemlerden kalma deniz kıyısındaki yerleşim alanında ise yakın bir zamana kadar oturulmuş evler, akropol, agora ve liman vardır. Koyun öteki yakasında ise kaplıca ve hamamlar, hala duvarlarında bazı fresk izleri taşıyan küçük bir kilise ve surlar bulunmaktadır. Selinus: Alanya nın km. doğusunda küçük bir yarımadanın yamacında kurulu antik çağ kentidir. Kentin tarihi MÖ. yy. a kadar uzanmaktadır. Roma imparatoru Trajanus, Doğu Akdeniz de Part seferinden dönerken hastalanarak geldiği bu kentte MS. yılında ölmüş ve külleri Roma ya gönderilmiştir. Kent bir dönem Trajanapolis adını almıştır. Yarımadanın surlarla çevrili tepesinde kentin akropolü ve bir sarnıç vardır. Kentin agorası deniz kenarında bulunmaktadır. Agora yıkılmışsa da granit sütunlar görülebilmektedir.