DİŞ BEYAZLATMA AJANLARININ DİŞ SERT DOKULARI VE RESTORASYON MATERYALLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültes Restoratif Diş Tedavisi Anabilim Dalı DİŞ BEYAZLATMA AJANLARININ DİŞ SERT DOKULARI VE RESTORASYON MATERYALLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi: Alisher BABAKULYYEV Danışman Öğretim Üyesi: Prof.Dr. Zeynep ERGÜCÜ İZMİR-2013

2 İçindekiler Önsöz. 3 Giriş Beyazlatma İşleminin Endikasyonları ve Kontrendikasyonları Beyazlatma İşleminin Endikasyonları Beyazlatma İşleminin Kontrendikasyonları Beyazlatma Mekanizması 6 3. Beyazlatma Tedavisinde Kullanılan Materyaller Karbamit peroksit Hidrojen peroksit Sodyum perborat Karbopol Polyx Üre Koruyucular Diğer maddeler Beyazlatma ajanlarının diş dokuları ve restorasyonlar üzerindeki etkisi Diş sert dokuları üzerine etkisi Mine üzerindeki etkisi Dentin üzerindeki etkisi Sement üzerindeki etkisi Restorasyon materyalleri üzerindeki etkisi Rezin kompozit Kompomer ( Poliasit-Modifiye Kompozit Rezin) 17 1

3 4.2.3 Rezin-modifiye cam iyonomer simanlar, cam iyonomer simanlar, çinko oksit simanlar Porselen Ormoser (Organik Olarak Modifiye Seramik) Geçici restorasyonlar Amalgam ve diğer alaşımlar Beyazlatma Ajanlarının Restorasyon Maddelerine Etkisi ve Klinik Sonuçları Beyazlatma tedavisinin yan etkileri Sonuç Kaynaklar Özgeçmiş

4 ÖNSÖZ Diş beyazlatma ajanlarının diş sert dokuları ve restorasyon materyalleri üzerindeki etkisi adlı tez çalışmamda yardımlarından dolayı Sayın Prof. Dr. Zeynep Ergücü`ye ve tüm hayatım boyunca maddi, manevi desteğini esirgemeyen aileme teşekkürü bir borç bilirim. Izmir2013 Stj. Diş Hekimi Alisher Babakulyyev 3

5 GİRİŞ Yüz yılı aşkın süredir diş hekimleri diş renklenmelerinin önüne geçmek için çeşitli kimyasallar ve yöntemler denemişlerdir. Dişleri beyazlatmak için yapılan ilk denemeler devital dişler üzerinde olmuştur. Başlangıçtaki çalışmalar deneysel ve sonucu önceden tahmin edilemeyecek nitelikteydi. Materyaller oldukça toksikti ve çok dikkatli kullanılması gerekiyordu. Beyazlatma ajanlarının geliştirilmesi, uygulama yöntemlerinin çeşitlendirilip etkin ve basit hale getirilmesi gibi nedenlerle beyazlatma işlemi hekimler ve hastalar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. İnsanların artan estetik kaygıları, yazılı ve görsel yayınlar toplum içinde gittikçe daha çok kişinin bu türden uygulamalar talep etmesine neden olmuştur. Beyazlatma estetik diş hekimliğinin ilgi alanını daha da genişletmiş ve ayrılmaz bir parçası olmuştur. Başarılı bir beyazlatma işlemi, dikkatli yapılan bir teşhise ve hasta seçimine, arzu edilen estetik etkiyi sağlamaya ve dental sağlığı korumaya yönelik yapılan planlamaya bağlıdır. Bu derlemede; hekimler tarafından uygulanan beyazlatma ajanlarının diş sert dokuları ve restorasyon materyalleri üzerindeki etkisi üzerinde durulmuştur. 4

6 1. BEYAZLATMA İŞLEMİNİN ENDİKASYONLARI VE KONTRENDİKASYOLARI Hastaların diş hekimine başvurularının en önde gelen sebeplerinden biri, ön dişlerindeki renklenmelerdir. Normal diş rengine sahip hastalar bile hekimden beyazlatma işlemlerini talep etmektedirler. Tedavi seçenekleri arsında yüzey lekelenmelerinin uzaklaştırılması, beyazlatma, mikro ve makroabrazyon, vener ve kron uygulamalar bulunmaktadır. Birçok dişhekimi, aşırı düzeyde renklenmiş dişlerde porselen kronların en iyi çözüm olduğunu savunmaktadır. Diğer yandan, dişlerinin prepare edilmesini istemeyen hasta sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Dişin kuronal kısmı, mine dentin ve pulpa dokularından oluşmaktadır. Bu yapılardan herhangi birindeki değişiklik, dişin ışık geçirgenliği ve yansıtma özelliklerini değiştirdiği için farklı görünümüne neden olur. Dişin rengi gelen ışığın ve yansıyan ışığın kalitesine de bağlıdır. 1.1 BEYAZLATMA İŞLEMİNİN ENDİKASYONLARI * Sarı veya sarı-kahverengi renkteki dişler * Hafif sarı ve gri tetrasiklin lekeleri * Mine kaybı bulunmayan florozisli dişler * Pembe-kahverengi porfiria lekeleri *Düzgün yüzeyli homojen renklenmeler *Vener veya kuron öncesi canlılığını kaybetmiş ve koyu renkli dişler * Kompozit rezin restorasyon öncesi koyu renklidişler 1.2 BEYAZLATMA İŞLEMİNİNKONTRENDİKASYONLARI *Pulpası aşırı derecede geniş dişler *Çeşitli nedenlerle diş hassasiyetine sahip hastalar *Aşırı mine kaybına sahip hastalar 5

7 *Çok sayıda ve geniş restorasyonlara sahip hastalar * Hamile veya emziren bayanlar * Peroksit, latex alerjisine sahip bireyler * Fazla beklentili, sabırsız ve uyumsuz hastalar Çocuklarda, dişlerin doğal beyaz yapısı nedeniyle beyazlatma işlemine daha az ihtiyaç duyulmakta ve bu ihtiyaç gelişimsel diş renklenmeleri, travma nedeniyle oluşan renklenmeler ve ortodontik tedaviyi takiben meydana gelen renklenmeler ile ortaya çıkmaktadır (1). 2. Beyazlatma Mekanizması Diş beyazlatma işleminde kullanılan bu maddelerin ağız dokularına etkilerini araştırmaya yönelik çalışmalara geçmeden önce, insan vücudunda metabolizma ürünü olarak da meydana gelen hidrojen peroksitin metabolik etkilerini gözden geçirmek yararlı olacaktır. Vücuttaki oksidasyon reaksiyonlarında meydana gelen tek elektronlu sistemlere serbest radikaller denir. Biyolojik sistemlerdeki en önemli serbest radikal, oksijenin radikal türevlerdir (2). Bu reaksiyonlarda, moleküler oksijen ile, oksitlenme (otooksidasyon) esnasında, oksijen, en dış orbitalinde iki tane eşlenmemiş elektron bulunduğunda, başka bir bileşikten kolayca elektron alır. Tek elektron eklendiği zaman superoksit radikali meydana gelir. Diğer bir elektron ve iki hidrojen iyonu eklenirse hidrojen peroksit oluşur. Hidrojen peroksit, superoksit radikali ile birleşirse, hidroksi radikali meydana gelir. Hidroksil radikali, biyolojik sistemlerdeki en aktif serbest radikaldir. Hidrojen peroksit, bir radikal degildir. Ancak re-aktif oksijen bileşiklerinden biridir. Kolayca parçalanabilir. Özellikle ortamda demir ya da bakır gibi metaller varsa, biyolojik sistemlerdeki en aktif ve zararlı oksijen serbest radikali olan hidroksil`e dönüşür. Ortamda metal katalizör 6

8 yoksa, superoksit ve hidrojen peroksit ortadan kaldırılır. Böylece zararsız hale getirilir (3). Beyazlatmanın esası renksiz yapıların renklenmelerine neden olan bileşiklerin yükseltgenme veya indirgenme ile değiştirilmesidir. Yükseltgen maddeler etken maddenin moleküler yapısını değiştirerek etki ederler. Dişhekimliğinde beyazlatma için daha çok hidrojen peroksit ve türevlerini içeren ürünler kullanılmaktadır (4). Amato ve ark (5). hidrojen peroksiti, ya direkt olarak dişler üzerine uygulanmasını ya da sodyum perborat veya karbamid peroksitin kimyasal salınımda açığa çıkması yoluyla uygulanmasını tavsiye ederler. Dişlerin beyazlatılmasında en çok kullanılan madde hidrojen peroksitin (HP) sudaki % 35 lik çözeltisidir (süperoksol). Hidrojen peroksitin (H2O2) eterdeki %25 lik çözeltisi (pirozon) da benzer etkiler taşır. Ancak bulantı verici bir kokusu vardır ve şişenin kapağı açılınca kararlığını kaybeder. Her iki çözeltide kuvvetli oksitleyici özellik taşır. Hidrojen peroksit, serbest radikal üretebilen oksitleyici bir ajandır. Serbest radikaller HO2 ve O2 dir. İki radikalde oldukça reaktiftir. Reaksiyon sonunda zayıf serbest radikal O2 büyük miktarda üretilir (Şekil 1). HO2 en kuvvetli serbest radikaldir. H2O2 iyonizasyonu sırasında HO2 oluşumunu artırmak için optimum ph 9,5-10,8 dir. Bu ph seviyesinde diğer seviyelere oranla daha fazla beyazlatma etkisi oluşmaktadır. Nakamura ve ark. (6) normalde asidik olan hidrojen peroksit in ph ınıalkali seviyeye yükseltmek için, çözeltiye sodyum hidroksit eklenmesi gerektiğini bildirmiştir. Reaksiyon sonucunda perhidroksil HO2 oluşur ve beyazlatma etkisi sağlanır. 7

9 Şekil 2.Asidik ph da hidrojen peroksitin iyonizasyonu Radikaller eşleşmemiş elektronlara sahip oldukları için son derece elektrofiliktir. Dengeli hale geçebilmek için organik moleküllere saldırır ve diğer radikalleri oluştururlar. Radikaller en çok doymamış bağlarla reaksiyona girerler. Böylece, diş minesinin organik moleküllerinin emilim enerjisinin değişir ve elektron birleşiminin bozulur. Buna bağlı olarak, daha az ışık yansıtan basit moleküller oluşur. Böylelikle başarılı bir beyazlatma sağlanmış olur (4). Ağızda bulunabilen dekompozisyon enzimleri, reaksiyonu hiç serbest radikal oluşmayacak şekilde değiştirerek, hidrojen peroksitin beyazlatma özelliğini ortadan kaldırabilir (Şekil 2). Bu enzimler vücudun oksijen toksisitesine karşı savunma sisteminin önemli bir parçasıdır. Bu nedenle beyazlatma maddesi uygulanırken, dişlerin kuru ve debristen arındırılmış olmaları gerekir. 8

10 Şekil 2. Kataliz ve enzimlerin varlığında hidrojen peroksitin iyonlaşması Beyazlatma işlemi sırasında ileri derecede pigmentasyonlu karbon halkalı bileşikler açılarak, daha açık renkli zincirlere dönüştürülürler. Örneğin karbon çift bağlı bileşikler genellikle sarı renktedirler ve alkol benzeri hidroksil gruplarına dönüştürüldüklerinde renksiz hale gelirler. Bu işlem materyal tümüyle ağarana kadar devam eder.beyazlatmaya devam edildikçe ortamda sadece hidrofilik renksiz yapıların kaldığı bir noktaya ulaşılır. Bu materyalin doygunluk noktasıdır. Beyazlatma bir anda yavaşlar. Beyazlatmaya devam edilirse proteinlerin karbon bağları ve diğer karbon içeren materyaller yıkılmaya başlar. Hidroksil grupları içeren bileşikler çoğunlukla renksizdirler. Bu gruplar bölünmeye başlarlar. Materyal çok daha ufak parçalara ayrılır. Geriye kalan materyalin çok hızlı bir şekilde karbondioksit ve suya dönüşmesi ile birlikte minedeki madde kaybı da hızlanır. Beyazlatma işleminin en son aşaması mine yapısının bozulması ve kaybıdır (7). 3. Beyazlatma tedavisinde kullanılan materyaller Ev tipi beyazlatma tanıtıldıktan bu yana, beyazlatma materyaller zamanla değişime uğramıştır. Birinci nesil materyaller sıvı şeklinde üretilmiştir. Bu materyaller plaklarda uzun süre durmadığı için solüsyonun yenilenmesi gerekmekteydi. İkinci nesil materyallerin viskozitesi artırılmış ve daha çok jel formunu almıştır. Bunun sebebi solüsyonun plaktan taşıp diş etini irrite etmesini önlemek içindir. Üçüncü nesil materyallerin farkı ise kullanılan beyazlatma kitlerinden ve solusyon renginden kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı üretici firmadan firmaya değişiklik gösterir (8). Beyazlatma jelinin içerdiği maddeler: 1. Karbamit peroksit 9

11 2. Hidrojen peroksit 3. Sodyum Perborat 4. Karbopol 5. Polyx 6. Üre 7. Koruyucular 8. Diğer maddeler 3.1 Karbamit peroksit Günümüzde pek çok firma tarafından üretilen ve en yaygın kullanıma sahip ürünlerdir. Yüzde konsantrasyonları hasta tarafından özel bir plak içerisine uygulanarak evde kendisi tarafından, % 35 ve daha üstü konsantrasyonları ise hekim kontrolünde klinikte uygulanır. Diş yüzeyine uygulandığında önce üre ve hidrojen peroksite ayrışır,daha sonra hidrojen peroksit su ve oksijene ayrışarak etkisini gösterir (1). 3.2 Hidrojen peroksit Beyazlatma tedavilerinin başlıca materyali olan hidrojen peroksit düşük konsantrasyonlarda vücutta doğal olarak bulunurken, yüksek konsantrasyonlarda bakteriostatik, çok yüksek konsantrasyonlarda ise DNA yı harap edecek derecede mutajeniktir. Düşük konsantrasyonlarda hidrojen peroksite karşı vücutta acil tamir mekanizması oluşturularak ciddi problemlerin oluşmasını önlenirken, hidrojen peroksitin karsinojenik özellik kazanması daha çok diğer peroksit türevleri ile oluşur (9). Hidrojen peroksit pek çok çözücüde özellikle suda serbest radikallerine ayrışır. Renk açma yeteneklerinin esası bu ajanın moleküllerin absorbsiyon enerjilerini değiştirmeleridir. Düşük molekül ağırlığına sahip olduğundan dokulara kolaylıkla 10

12 diffüze olur.proteinleri denatüre etme etkisi oldukça yüksektir, ısı ile bu etkisi artar. Yüksek derecelerdeki ısı artışları ile pulpada dejeneratif değişikliklere yol açabilir. 3.3 Sodyum perborat Beyaz bir tozdur. Ayrıştığında sodyum metaborat ve oksijen açığa çıkar. Genellikle hidrojen peroksit ile karıştırılarak pat halinde uygulanır,böylece sinerjik bir etki oluşturur. 3.4 Karbopol Direkt ağartıcı etkisi olmasa da bazı ağartıcı ürünlerin içerisine fabrikasyon esnasında katılır yada katılmazlar. Ürünlerin oksijen salımı üzerine etkilidir. Matis ve ark. (10) yaptığı çalışmaya göre oksijen salım süresini arttırır. Aynı zamanda jelin viskozitesini arttırır. Böylece diş eti iritasyonu engellenmiş olur. Oksijen salım süresi uzattığı için jelin etki süresi de uzatılmış olur. 3.5 Polyx Viskozite arttırıcı diğer bir maddedir. Colgate Platinium sistemlerinde kullanılır. Üretici firma polyx içeriğini açıklamamaktadır. 3.6 Üre Üre doğal olarak insanın vucudunda bulunan bir madde olup, tükürük bezleri tarafından üretilir, tükürüğün yapısında ve serbest diş eti oluğunun sıvısında bulunan bir maddedir. Üre parçalandığında amonyak ve karbon dioksite ayrılır. Bu ayrılma ya spontan olarak ya da bakteri metabolizması tarafından gerçekleşmektedir. Christensen ve ark. (11) yaptığı araştırmaya göre jelin içine katıldığı zaman hidrojen peroksitin kolay parçalanmasını sağladığı belirlenmiştir.solüsyona eklenmesinin diğer bir nedeni ise ph seviyesini yükseltmektir. Yang ve ark. (12) yaptığı çalışmada tükürük akışının artırdığı ve yara iyileşmesini hızlandırdığı bildirilmiştir. 3.7 Koruyucular 11

13 Bütün solüsyonlar sitroksain, fosforik asit, sitrik asit veya sodyum stanat gibi koruyucu maddeler içerirler. Bunlar solüsyonun stabilitesini ve dayanıklığını artırırlar. Aynı zamanda bu maddeler hidrojen peroksitin parçalanmasını kolaylaştırırlar. Diğer yandan bu maddeler orta derecede asidik ph a sahiptirler. 3.8 Diğer maddeler Bazı jellerde beyazlatmaya bağlı hassasiyeti önlemek için flor ve bu jellerin hasta tarafından daha iyi tolere edebilmesi için değişik tatlandırıcılar katılmıştır. 4.Beyazlatma ajanlarının diş dokuları ve restorasyonlar üzerindeki etkisi 4.1 Diş sert dokuları üzerine etkisi Mine üzerindeki etkisi Karbamit peroksit uygulanan dişlerin üzerinde yapılan taramalı elektron mikroskop incelemelerini sonucunda mine morfolojisinin hiç değişmediği veya çok az değiştiği görülmüştür. Karbamit peroksit ve hidrojen peroksitin mine üzerindeki etkisi solüsyonun ph na ve konsantrasyonuna bağlıdır. Haywood ve ark. (13) dişlerin mikroskopik boyutta incelediğinde, dişlerde erozyon meydana geldiği, ama minenin yapısında değişiklik oluşmadığını bildirmiştir. Zalkin ve ark. (14) mine sertliğini inceledikleri çalışmada, anlamlı bir değişiklik olmadığını göstermiştirlerdır. Minedeki bu değişiklik kalsiyum ve fosfor gibi minerallerin kaybı sonucu oluşur. Mineral kaybı oluşan mine, beyazlatma sonrası dişlerin 2 saat tükürükle teması sonrasında remineralize olmaktadır. Diğer bir çalışmada %10 karbamit peroksit uygulanan dişlerde mine sertliğinde önemli derece azalma kaydedilmiş, ancak topikal (yüzeyel) olarak flor uygulanmasının remineralizasyonu arttırdığı belirlenmiştir (15). Rotstein ve ark. (16) yaptığı araştırmada %30 hidrojen peroksit ve %10 karbamit peroksit uygulanan dişlerin kimyasal yapısı 12

14 incelendiğinde kalsiyum/fosfat oranında anlamlı bir azalma olduğu belirlenmiştir. McCracken ve Haywood (13) mineye 6 saat boyunca karbamit peroksit uyguladıkları çalışmalarda, kalsiyum kaybının 1.06µg/mm 2 olduğunu bildirmişlerdir. Faraoni-Romano ve ark. (17) ise bu miktarın çok fazla olarak görünmesine rağmen günde bir bardak kola içildiğinde 1µg/mm 2 kalsiyum kaybın meydana geldiğini tespit etmişlerdir. Yapılan değerlendirmede, mineral kaybının istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bildirilmiştir Dentin üzerindeki etkisi Dişin rengi birincil olarak dentin tarafından belirlenir, ve bu renk diş beyazlatma ile değiştirilebilir. Shannonve ark. (15) dentinin üzerine karbamit peroksit %10 uygulandığında, her yerde eşit renk değişikliğimı olduğunu bildirmişlerdir. Attin ve ark. (18) çalışmasında hidrojen peroksitin konsantrasyonunun artmasıyla dentinin mikro sertliğinde değişikliklere meydana geldiği belirlenmiştir. Çalışmanın bulguları beyazlatma ajanlarının (%30 hidrojen peroksit, %10 karbamid peroksit, sodyum perborat) mine dentin ve sement dokularının kimyasal yapısında değişiklik meydana getirdiğini ve Ca/P oranlarında önemli miktarlarda azalmalara neden olduğunu göstermektedir Sement üzerindeki etkisi Murphy ve ark. (19) yaptığı çalışmada sementin beyazlatma işleminde kullanılan maddelerden etklenmediğini göstermiştir. Cvek ve ark. (20) yaptığı çalışmada ise %35 hidrojen peroksit ile beyazlatma yapılan dişlerde servikal ve 13

15 eksternal rezorpsiyon meydana geldiği belirlenmiştir. Ancak bu çalışmada travma gören dişlere beyazlatma yapıldığı için, rezorbsiyonun travma sonucu mu yoksa beyazlatma sonucu mu olduğu kesin olarak belirlenmemiştir. 4.2 Restorasyon Materyaller üzerindeki etkisi Rezin kompozit Beyazlatma ajanlarının rezin kompozitin sertliği, mikrosızıntı, yüzey pürüzlüğü, renk değişikliği üzerine etkisini araştıran çok sayıda araştırma mevcuttur. Li ve ark. (21) %15 karbamit peroksit uygulanan nano hibrit ve sıkıştırılabilir kompozitleri spektofotometre ile inceledikleri çalışmalarında belirgin bir renk değişikliği meydana geldiğini bulmuşlardır. Başka bir çalışmada yüksek konsantrasyonda %35 hidrojen peroksitin mikrofil kompozitler üzerinde daha fazla renk değişikliğine neden olduğu tespit edilmiştir (22). Araştırmacılar bu degişikliğin rezin matriks ile doldurucu yoğunluğuna bağlı olduğunu ileri sürmektedirler. İki faklı çalışmada da renk değişikliğinin klinik olarak kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu bulunmuştur (21, 23). Hannig ve ark. (23) Knoop sertlik testi ile kompozitin sertliğini incelediklerinde, kompozitin sadece yüzey sertliğinde azalma olmadığını, aynı zamanda derin tabakalarda da azalma meydana geldiğini bildirmişlerdir. Benzer bir çalışmada değişik konsantrasyondaki peroksit ajanlarının mikrofil kompozitin yüzey mikrosertliğini etkilediği tespit edilmiştir (24). Kompozitin mikrosertliği ile ilgili diğer araştırmalarda farklı sonuçlar elde edilmiştir. Bir çalışma %16 karbamit peroksit uygulanması sonrasında kompozit mikrosertliğinde azalma tespit edilirken, %35 hidrojen peroksit ile aynı etki gözlenmemiştir (25). Ev ve ofis beyazlatma ürünlerin kullanıldığı iki farklı çalışmada, rezin kompozit restorasyonların mikrosertliğin etkilenmediği ve restorasyonların değiştirilmesine gerek olmadığı bildirmiştir. Araştırmacılar çalışmanın sonuçlarının ileri araştırmalarla 14

16 desteklenmesi gerektiğini bildirmişlerdir (25,26). Wattanapayungkul ve ark. (27) yaptığı çalışmada, düşük konsantrasyondaki peroksit ajanının rezin kompozitin yüzey pürüzlüğünü etkilediği gözlenmiş, ama yüzey pürüzlüğü plak retansiyonu için gereken 0.2 μm`i geçmediği için bu sonuç klinik olarak anlamlı bulunmamıştır. Yüksek ve düşük konsantrasyondaki peroksit ajanlarının hibrit ve mikrofil kompozitlerin üzerindeki etkisini inceleyen başka bir çalışmada da benzer sonuçlar elde edilmiştir (28). Yu ve ark. (29) yaptığı bir çalışmada beyazlatma ajanı ugulanmış rezin kompozitlerin uygulanmayanlara göre daha kolay renklendiği bildirilmiştir. Araştırmacılar bunun nedeninin beyazlatma işlemi sonrası rezin kompozitin yüzey yapısındaki değişiklik meydana gelmesine bağlı olduğunu bildirmişlerdir. Diğer yandan yapılan bazı çalışmalarda beyazlatma işleminin kompozitlerin üzerindeki dış kaynaklı renklenmeleri uzaklaştırdığı tespit edilmiştir (30). Rezin kompozit beyazlatma uygulamasından sonra minedeki gibi renk değişikliğine ugramaz. Bu sebeple rezin kompozit restorasyonlar beyazlatma tedavi bitiminden sonra değiştirilmeyebilirler. İn vitro çalışmalarda, sınıf I rezin kompozit restorasyon taşıyan dişler %20 karbamit peroksit ile beyazlatma işleminden sonra incelendiğinde, okluzal kenarlarında mikrosızıntı belirlenmemiştir. Sınıf V kompozit restorasyonlara %20 karbamit peroksit ve %38 hidrojen peroksit ile beyazlatma işlemi yapıldığında okluzal ve gingival kenarlarda mikrosızıntı gözlenmemiştir (31). Polydorou ve ark. (32) çalışmalarında beyazlatma ajanına maruz kalan rezin kompozitlerdeki monomer salımını incelemişler, beyazlatma işlemi yapılan rezinkompozitlerden beyazlatma uygulanmayan örneklere göre daha az Bis- GMA(bisfenol A-glisidil dimetakrilat) ve daha az UDMA-2 (uretan dimetakrilat) serbeslediğini tespit etmişlerdir. TEGDMA (trietilen glikoldimetakrilat) salımının 15

17 ise kontrol grubu ile aynı olduğu tespit edilmiştir. Bazı çalışmalarda, %10-16 karbamit peroksit içeren beyazlatma jellerinin (%3,6-5,76 hidrojen peroksit) mikrofil ve hibrit rezin kompozitlerin yüzey pürüzlülüğünde ve porözitesinde hafif ama istatistiksel olarak anlamlı değişikliklere neden olduğu bildirilmiştir (33-35). Ancak bu bulgular, %6 hidrojen peroksit uygulanan ve tükürükte bekletilen örneklerin incelendiği SEM çalışmasının bulguları ile uyumlu değildir (36). Tükürük içinde bekletmenin, hidrojen peroksitin etkisinin modifiye etmiş veya azaltmış olabileceği ileri sürülmüştür. Yüzde 10 karbamit peroksit uygulanan mikrofil kompozitlerde de, 4 hafta sonunda yüzeyde çatlaklar oluştuğu gözlenmiştir (35). Bazı çalışmalarda, %30-35 hidrojen peroksit içeren beyazlatma ajanlarının yüzey yapısını değiştirmediği bildirilmiştir (37,38). Diğer yandan, %30-35 hidrojen peroksit uygulamasının yüzeylerin yansıtıcılığını değiştirdiği belirtilmiştir. Diğer önemli bir nokta beyazlatma sonrası rezin kompozitlerin üzerinde tükürükteki proteinlerin adezyonunun azalmasıdır, bunun sonucunda da karyojenik bakterilerin (Streptococcus sobrinus,streptococcus mutans)adezyonu da azalmaktadır (39). Düşük konsantrasyonlu %10-16 karbamit peroksit jellerin mikrosertlik üzerindeki etkileri noktasında çelişkili sonuçlar mevcuttur. Bazı araştırmalarda, rezin kompozitlerin yumuşamasının ev tipi beyazlatma jellerinin uygulanmasına bağlı olduğu bildirilmiştir. Ancak diğer çalışmalar, sertlikte anlamlı değişiklikler olmadığını, hatta artış gözlendiği bildirilmektedir (33,40). Restorasyon maddelerindeki renk degişikliğini incelemek için, CIELabsistemi destekli kolorimetrik değerler kullanılmıştır(41,42). Restorasyonların renk farkı 3.3`ten veya 3.6 `dan fazla olursa, klinik olarak anlamlı renk değişikligi olduğu bildirilmiştir (43,44). Rezin kompozitlere %10 hidrojen peroksit veya ısıtılmış %30 16

18 hidrojen peroksit uygulama sonrasında 2 ile 11 değerler arasında değişen renk değişikliği tespit edilmiştir(45,46). Suda bekletilen rezin kompozitler ile %10 karbamit peroksit uygulanan rezin kompozitler karşılaştırıldığında, peroksit jeli uygulanan dişte 2`den daha az renk değişikliği tespit edilmiştir (46,47).Başka bir çalışmada, rezin kompozitlere %10 karbamit peroksit uygulama sonrasında içsel renklenmelerin kaldırıldığı gözlenmiştir (47). Beyazlatma tedavisi genellikle restoratif tedavi ile beraber uygulanır. Tedavi süreci boyunca dolguların ve vener restorasyonların renk uyumsuzluğunu gidermek için değiştirilmesi gerekebilir. Yüzde 10 karbamit peroksit ile beyazlatma tedavisi sonucunda dentin adezivlerin bağlanma gücünün azaldığı görülmüştür (48). Cvitko ve ark. (49) yaptığı araştırmada, yapılacak restorasyonun beyazlatma tedavisinin bitiminden 2 hafta sonra yapılmasını tavsiye etmektedirler. Böylece hem dişin rengi sabitlenmiş olur hem de adezivin mineye bağlanma gücü artar. Yapılan bir çalışmada beyazlatma sonrasında ağızda var olan kompozit restorasyonlarda mkrosızıntının arttığı tespit edilmiştir (49) Kompomer (Poliasit-Modifiye Kompozit Rezin) Araştımalar beyazlatma ajanının kompomerin renk, yüzey pürüzlüğü, sertliği üzerinde etkili olduğu göstermiştir. Poliasit modifiye kompozit rezin olarak bilinen kompomerler, kompozit ve fluroaluminosilikat cam içerir, cam iyonomerin flor salım özelliğini taşır. Klinik çalışmalar beyazlatma ajanına maruz kalan kompomerlerin yüzey yapısında değişiklik meydana geldiğini göstermiştir. Taramalı elektron mikroskobu ile incelendiğinde, %10 ve %15 karbamit peroksit uygulaması sonrasında, kompomerin yüzeyinde çatlaklar ve çözülmeler olduğu belirlenmiştir(50,51). Son yapılan bir çalışmada serbest radikallerin doldurucu ve matriks arasındaki bağlantıya 17

19 etki ettiğibildirilmiştir. Kompomerdeki renk değişikliğini inceleyen araştırmalar, renk değişikliğinin nedeninin yüzey yapısında oluşan değişikliklere bağlı olduğunu göstermiştir.yu ve ark. (50)%15 karbamit peroksit uygulanan kompomerlerde kola, şarap benzeri renklendirici içeceklerin renklenmeyi arttırdığını tespit etmiştir. Araştırmacılar renklenmenin artmasının beyazlatma sonrası yüzeyde porözitenin artmasınabağlı olduğunu ileri sürmektedir. Rosentritt ve ark. (51) beyazlatma prosedürü sonrası kompomerin yapısının bozulduğunu ve sertliğinde azalma olduğunu tespit etmişlerdir. Başka bir çalışmada beyazlatılmış kompomerlerin yüzeyinin 2mm`e kadar etkilendiğini, etkilenen alanda kompomerin sertliğinde azalma ve yumuşama olduğu tespit edilmiştir (23).Elde edilen sonuçlara göre araştırmacılar beyazlatma prosedüründen sonra restorasyonların değiştirilmesini veya polisaj yapılmasını önermektedir Rezin-modifiye cam iyonomer simanlar, cam iyonomer simanlar veçinko oksit simanlar Yakın zamanda yapılan çalışmada Li ve ark. (21) 4 hafta boyunca %15 karbamit peroksitin uygulanan konvansiyonel cam iyonomer restorasyonlarda meydana gelen renk değişikliğin anlamlı olduğunu bildirmişlerdir. Ancak beyazlatma prosedüründen 2 hafta sonra restorasyonun beyazlatma öncesindeki rengine döndüğü, bu beyazlatma ajanının cam iyonomer simanların rengine etki etmediği belirlenmiştir (21). Taramalı elektron mikroskobu ile inceleme sonrasında yüzeyde çok az çözülmelerin meydana geldiği gözlenmiştir. Benzer bir başka çalışmada, cam iyonomer simanların yüzeyinde çatlaklar gözlenmiş, beyazlatma ajanın cam iyonomer simanların yüzey özelliğine etki edebileceği gösterilmiştir (50). Araştırmacılar cam iyonomer simanların 3.73 ile 6.25 arasında ph`a sahip 18

20 solüsyonlardan (kırmızı şarap, bitki çayı, kola, kahve) daha çok etkilendiğini tespit etmişlerdir (43,46). Taher ve ark. (24) %15 karbamit peroksit ve %35 hidrojen peroksitin rezin modifiye cam iyonomerlerin yüzey sertliğinde azalma olduğunu bildirmişlerdir. Yüksek konsantrasyonda beyazlatma prosedürlerinin 1-5 gün boyunca devamlı uygulanması sonucu restorasyon yüzeyinde bozulma, yumuşama, flor salımında artış, termal genleşme katsayısında değişiklikler meydana gelir (52). Bazı ürünlerde, yüzeyde çatlaklar bile tespit edilmiştir. Ancak, beyazlatma ajanı üretici firmanın önerdiği gibi 3 kere 30 dakikayı geçmeyecek şekilde 1 hafta arayla uygulandığında kompomerlerin, rezin modifiye cam ionomer simanların, cam iyonomer simanların yüzeylerinde anlamlı bir değişiklik gözlenmemiştir. Araştırmacılar yüzeyel değişikliğin kullanılan ürünlere bağlı olduğunu bildirmişlerdir. Jefferson ve ark. (53) ph ı 4.5 olan %10 karbamit peroksit ajanının uygulaması sonucu cam iyonomer simandaki matriksin değişikliğe uğradığını,silika partiküllerinin açığa çıkmasıyla korozyon ve aynı zamanda yüzeysel alüminyum içeriginde azalma meydana geldiğini bildirmişlerdir.buna karşın, yüksek ve düşük konsantrasyonlu ajanların kullanılması sonucu cam iyonomer simanlarda ve rezin modifiye cam iyonomer simanlarda flor salımında herhangi bir artış gözlenmemiştir (54). Diğer bir araştırmada düşük konsantrasyonlu %6 hidrojen peroksit ajanlarının cam iyonomer simanların yapısında değişiklik oluşturmadığı tespit edilmiştir (55). Yüzde 10 karbamit peroksit ile beyazlatma sonucu rezin modifiye cam iyonomer simanlardaki yüzeysel renklenmelerin giderildiğini tespit edilmiştir, ancak poliasit modifiye cam iyonomer simanlarda bu renk değişikliğigözlenmemiştir. Rezin modifiye cam iyonomer simanların mikrosertliği, %10 karbamit peroksit uygulanması sonucunda artmış veya stabil kalmıştır. 19

21 4.2.4Porselen Literatürde beyazlatma ajanlarının seramik restorasyonlar üzerindeki etkisini inceleyen çalışmalar mevcuttur. Moraes ve ark. (28) yaptığiin vitro çalışmada, feldispat porselene 21 gün boyunca %10 ve %35 karbamit peroksit uygulanması sonrasında porselen yüzeyinde pürüzlülük meydana gelmiştir.araştımacılara göre, bunun sebebi porselen yüzeyindeki silikon dioksit ve potasyum peroksit moleküllerin azalamasına bağlıdır. Zaki ve Fahmy`nin (56), çalışmalarının sonucuna göre, %35 karbamit peroksit ile ofis tipi beyazlatma uygulaması takiben %15 karbamit peroksit ile ev tipi beyazlatma uygulaması, sonradan glazürlenmiş porselenlerin pürüzlülüğünde önemli derecede artışaneden olmuştur. Pürüzlülüğün artması plak birikimine, bakterilerin retansiyonuna ve gingival irritasyona neden olabileceği için araştırmacılar bu restorasyonların beyazlatma prosedürü öncesi bariyer ile korunmasını önermektedirler (56). Laboratuvar çalışmalarında, 30 günlük %35 hidrojen peroksit ile ofis tipi ve %15 karbamit peroksit ile ev tipi beyazlatma uygulaması sonrasında porselenlerin mikro sertliğinde değişiklik gözlenmemiştir (32,57). Türker ve Biskin (58),porselene %10-16 karbamit peroksiti uygulandığında (30 gün boyunca her gün 8 saat) yüzeyel sertlikte önemli azalma olduğunu tespit etmiştir. Schemon ve ark. (36) çalışmalarındafeldspatik porselene %6 hidrojen peroksit uygulanmış, SEM ile yüzey incelemesinde değişiklik gözlenmiştir Ormoser (Organik Olarak Modifiye Seramik) Ormoser veya organik olarak modifiye edilmiş seramikler, organik ve inorganik kopolimerlerin kombinasyonu olup, dental restorasyonlardaki başarıyı arttırmak için üretilmiştir. Yalçin ve Gürgan (59),ormoser restorasyonlara %10 20

22 karbamit peroksit uygulaması sonrasında, kolorimetre ile ölçüm yapıldığında renkte değişiklik olduğunu bildirmişlerdir.diğer bir çalışmada, %35 hidrojen peroksit ile beyazlatma sonucu restorasyonda oluşan belirgin renk değişikliği sonucu restorasyonun değiştirilmesi gerektiği belirlenmiştir (22). Araştırmacılara göre, renk değişikliğiklinik olarak kabul edilebilir sınırlar içinde olmasına rağmen,beyazlatma sonrası bu restorasyonların değiştirilmesi gerekmektedir.başka bir çalışmada, yüksek konsantrasyondaki bir beyazlatma ajanının kullanılması sonucu ormoserin mikro sertliğinde değişiklik gözlenmemiştir (24). Bunun sebebinin ormoserin yapısındaki yüksek ağırlığa sahip doldurucu partiküllerin ve organik - inorganik kopolimer içeren matrikse bağlı olduğu düşünülmektedir. Başka bir çalışmada da %38 hidrojen peroksitin ve %15 karbamit peroksit uygulanması sonrasında benzer sonuçlar elde edilmiştir (32). Bazı araştırmacılar, restorasyonların mikrosertliği etkilenmediği için beyazlatma prosedüründen sonra ormoserlerin değiştirilmesinin gerekli olmadığını ileri sürmektedirler (24,26) Geçici restorasyonlar Jefferson ve ark. (60) %10 karbamit peroksit ile çinko oksit simanının teması sonrası porözitenin arttığı, geçici restorasyon materyalininin yüzeyindeki çinko oksit düzeyinde anlamlı bir azalma olduğunu bildirmiştir. Ancak %10 hidrojen peroksit uygulanması sonrasında aynı sonucun gözlenmemesi materyal farkını ortaya çıkarmıştır (55). Rosentritt ve ark. (54) yaptığı in-vitro çalışmalarda karbamit peroksitin, metakrilat içeren geçici restorasyonlarda turuncu bir renklenme yaptığı tespit etmişler. Geçici öjenol restorasyonlarda beyazlatma tedavi sonrasında çatlaklar meydana geldiği tespitedilmiştir Amalgam ve diğer alaşımlar Literatürde karbamit peroksitin ve hidrojen peroksitin amalgam üzerindeki 21

23 civa salımı, mikrosertlik, yüzey pürüzlüğü gibi özelliklerin değiştiğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Al-Salehi ve ark. (61) %10 karbamit peroksit ile beyazlatma sonucu amalgamda metal iyon salımında önemli bir artış olmadığını bildirmiştir. Diğer yandan, %10 karbamit peroksitin, ve %1, 3,10 ve 30 luk hidrojen peroksit uygulaması sonrasında amalgamdan civa salımında önemli bir artışa neden olduğunu bildiren çalışmalar mevcuttur (38,39). Gümüş, civa, bakır salım oranı Dünya Sağlık Örgütünün belirlediği sınırları aşmadığı için, araştırmacılar beyazlatma ajanlarının sağlığa zararlı olmadığı sonucuna varmıştır (63). Başka bir çalışmada ise civa salım oranının amalgamın yaşı, amalgama polisaj yapılmamış olması ve beyazlatma ajanının ph`ına bağlı olarak artabileceği bildirilmiştir (16). Amalgamın yüzey pürüzlülüğünü ve mikro sertliğini inceleyen iki araştırmada anlamlı değişikliklerin gözlendiği ifade edilmiştir (16,64). Haywood (65) bir vaka sunumunda %10 karbamit peroksit ajanı ileuzun süreli beyazlatma sonucu amalgamın kenarlarında yeşilimsi bir renklenmenin gözlendiği bildirmiştir. Bu amalgamlar kaldırıldığında amalgamın alttında çürük tespit edilmiştir. Başka bir vaka sunumunda, intraoral olarak %10 karbamit peroksit ile beyazlatma sonrası, beyazlatma plaklarında amalgama komşu bölgelerde renklenme ve kenarlarda kopmalar tespit edilmiştir. Bunun nedenleri arasında dental amalgamın yapısındaki bozukluklar, beyazlatma ajanının içeriği veya teşhis edilmemiş çürük sayılabilir. Düşük konsantrasyondaki hidrojen peroksitin (%6) yüksek oranda bakır içeren amalgamların ve tip III altın alaşımların yüzey yapısını etkilemediği gözlenmiştir (65). Yüzde 10 karbamit peroksit uygulandığında polisaj yapılmamış amalgam restorasyonlarda ve nikel krom alaşımlarında pörözite gözlenebilir, soy metal alaşımlarda ise porözite gözlenmez. Bu çalışmada aynı zamanda polisaj yapılmayan amalgamların polisaj yapılan amalgamlara göre pöröziteye daha fazla 22

24 yatkın olduğu gösterilmiştir (66). Literatürdeki farklı çalışmalar %10 karbamit peroksit ve %10 hidrojen peroksit uygulaması sonrasında amalgam restorasyonlarda gümüş ve civa benzeri iyonların salımının artığını göstermişlerdir (67-69). Amalgamdaki degişikliklere hidrojen peroksitin oksidatif özelliği neden olduğu ileri sürülmektedir (69).Hummer ve ark. (70) bazı vakalarda amalgam dolgularda civa salımının arttığını tespit etmiştir. Rotstein ve ark. (68) yaptığı in-vitro çalışmada civa salımının 4-30 kat arttığı bulunmuştur. In vitro çalışmalar, amalgamdan civa salımının amalgamın ve karbamit peroksit jelinin markasına bağlı olduğu bildirilmiştir (44,68,71). Karbamit peroksitin konsantrasyonu arttıkça, iyon salım oranının arttığı belirlenmiştir. Bu artışın, tükürükte bekletilen kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, 0-30 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir (69,71,72). Bu çalışmada in vitro olarak oluşturulan biofilm tabakasının amalgamdaki iyon salımınını modifiye etmiş olabileceği düşünülmektedir (68). İyon salımının ağız içinde daha farklı olabileceği gözardı edilmemelidir. Hidrojen peroksitin amalgam restorasyonların üzerindeki etkisini azaltmak için, beyazlatma öncesinden amalgam restorasyonlara polisaj yapılması önerilmektedir. Beyazlatma öncesinde amalgam restorasyonların yüzeylerini Copal verniği ile (%10 copal rezin eter, alkol, aseton ile kombine) örtülmesinin civa salımını azaltığı tespit edilmiştir (38). 5. Beyazlatma Ajanlarının Restorasyon Maddelerine Etkisi ve Klinik Sonuçları Beyazlatma uygulaması sonrasındaki restorasyon materyallerindeki renk değişikliği, renk stabilitesinden sorumlu yüzey pigmentlerinin ve amino bileşiklerinin oksidasyonu sonucu meydana gelmektedir. Farklı restorasyon materyallerinde 23

25 görülen renk değişikliğinin birbirinden farklı olması, materyallerin rezin içeriklerindeki değişikliğe bağlıdır (45). Rezin bazlı restorasyonların yüzeyindeki değişiklikler oksidatif beyazlatma ajanlarının polimer matriks bileşiğinin etkilenmesi sonucu meydana gelmiştir. Oksidatif ajanların uygulaması sonrasında rezin bazlı restorasyonların rezin matriksinde su emiliminde artış ve doldurucu materyal ile matriks arasında kopmalar oluştuğu bildirilmiştir (27). Bahsedilen çalışmalarda beyazlatma uygulaması sonrasında etkilenen restorasyon materyallerinin ömrü hakında veya ne zaman degiştirilmesi hakında bilgi mevcut değildir. Restorasyonların yüzeyindeki ve mikroserliğindeki değişikliklerin sadece yüzeyel tabakalarda gözlenmesi veya derin katmanlarda da ortaya çıkması konusunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. Beyazlatma uygulaması sonrasında restorasyonlara polisaj yapılmalıdır. Yüzey pürüzlüğünün artışı plak birikimine ve karyojenik bakterilerin adezyonuna neden olmaktadır (73). Beyazlatma uygulanmış rezin kompozitlerin bağlanma gücünü etkileyen bazı faktörler vardır. Hidrojen peroksit uygulaması sonrasında minenin yapısındaki kalsiyumda, fosfat bileşiklerinde ve yüzeydeki kristalize yapıda değişiklikler kaydedilmiştir (74,75). Beyazlatma uygulaması yapılmış mineye asit uygulandığında minenin prizmatik yapısında bozulmalar meydana geldiği tespit edilmiştir (76). Dentinin ve minenin organik matriksinin hidrojen peroksitin oksidatif etkisinden etkilendiği tespit edilmiştir (77,78). Minenin yüzeyindeki bu değişikliklerden dolayı, rezin kompozitlerin dişe bağlanması etkilenmektedir. Rezin kompozitlerin beyazlatma uygulanmış mine ve dentine bağlanmasındaki azalmanın, oksidasyon sonrasımine ve dentindeki porlarda kalan oksijene bağlı olabileceği ileri sürülmektedir. Porlarda kalan oksijenin, rezin kompozitin porlara infiltrasyonunu engellediği veya rezin kompozitin polimerizasyonunu bozduğu düşünülmektedir 24

26 (79). Yüzde 30 hidrojen peroksit uygulanmış dentin asitlendikten sonra,sem ile incelendiğinde smear tabakasının tamamen kaldırılmadığı gözlenmiştir (80). Beyazlatma sonrasında kalan oksijen artıklarının cam iyonomer simanların sertleşmesini engellediği bildirilmiştir (81). Cam iyonomer siman restorasyonların beyazlatma işlemi bittikten 1-3 hafta sonra yapılması önerilmektedir. Peroksit artıklarının uzaklaştırılması için, kavitenin katalaz veya %10 sodyum askorbat ile temizlenmesi gerektiği bildirmiştir (82 85). Araştırmacılar, rezin kompozitlerin bağlama direncinin etkilenmemesi için restorasyonların beyazlatma işleminden 7-21 gün sonra yapılması gerektiğini ifade etmektedirler (75, 81, 86-88). 6. Beyazlatma tedavisinin yan etkileri Karbamid peroksit göz damlası, saç boyası gibi ürünlerde kullanılmaktadır. Karbamit peroksite karşı allerjisi olan hastalarda kullanılmamalıdır. Literatürde dudakların şişmesi gibi allerjik reksiyonların olabileceği kaydedilmiştir. Beyazlatma işleminin en belirgin yan etkisi dişlerde hassasiyet oluşturmasıdır (89, 90). Hastaların %67 hassasiyet olduğunu bildirmişlerdir. Hastalar tarafından değişik şiddette hassasiyet hissedilmektedir. Hastalar genellikle ilk 3-4 gece hiçbir hassasiyet hissetmezler. Leonard ve ark. (91) yaptığı araştırmaya göre evde beyazlatma yöntemi ile beyazlatma yapan hastalarının hassasiyetin artmasının en önemli etkeni hastaların solüsyonu sık sık değiştirmeleridir. Dişin rengi belirleyen minenin altındaki dentindir. Dentin milyonlarca yuvarlak tübüllerden oluşur. Tübüllerin içindeki sıvı hareketi ağrı fiberleri tarafından algılanır ve agrıya neden olur. Sıvılar arası ozmotik basınç farkı, sıcaklık değişikliği ve dentin tübüllerin üzerine gelen basınç bu sıvının hareketine neden olur (89). Florlu ve potasyum nitratlı ajanların kulllanılmasının hassasiyeti önlediği yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır. Florlu ajanlar dentin tübülünü bloke ederek sıvı akışını engellemiş 25

27 olur. Potasyum nitrat ise nöronların repolarizasyonu engelleyerek etkisini gösterir. FDA %5 lik potasyum nitrat kullanımasını onaylamıştır. Yüzde 5 üzerindeki potasyum nitrat ajanları yumuşak doku yanığına neden olabilir. Beyazlatma işlemlerinin başarılı olabilmesi için uygun teknik, endikasyon ve materyal seçimine dikkat edilmelidir. 26

28 7.SONUÇ İn vitro çalışmalarda, beyazlatma işlemi restorasyon materyalleri üzerinde bazı olumsuz etkisi olduğunu göstermiştir. Ancak bu veriler klinik olarak desteklenmemiştir. Beyazlatma uygulanmış dişlere adeziv restorasyonların bağlantısının önemli ölçüde azaldığı ifade edilmektedir. Rezin kompozit restorasyonların dentine ve mineye bağlanmasının etkilenmemesi için, beyazlatma sonrası 7-21 gün sonra restoratif işleminin yapılması önerilmektedir (30,32). Ayrıca beyazlatma ajanlarının kompomerlerin sertliğini, renğini, yüzey pürüzlülüğünü etkilediği tespit edilmiştir (37). Amalgam restorasyonlarda gümüş ve civa benzeri iyonların salımını artığını gösterilmiştir (38). Amalgam restorasyonlardaki yeşil renklenmeleri önlemek için beyazlatma öncesi hekim restorasyonları dikkatlice incelemesi, özellikle marjinal kenarların incelenmesi gerekmektedir (65). Civa salımını azaltmak için amalgam restorasyonların cilalanması veya kavite verniği ile izole edilmesi önerilmektedir. Beyazlatma ajanı ormoserlerin mikroserlik veya monomer salımına etki etmediği, restorasyon için zararlı olmadığı belirtilmiştir (56). Buna karşın, in vitro çalışmalar ormoserlerin renk değişikliğine uğradığı belirlendiği için beyazlatma işleminden sonra, restorasyondaki bu renk değişikliğinin klinik olarak kabul edilebilir olup olmadığı yönden değerlendirilmelidir.beyazlatma ajanının porselenin mikrosertliği ve yüzey pürüzlülüğüne etki edebileceğini ifade edilmiştir (28). Kendinden glazürlü veya sonrada glazürlenmiş porselenleri klinik olarak ayırt etmek zor olduğu için beyazlatma öncesi hasta bilgilendirilmelidir (58). Rezin modifiye cam iyonomer simanların ve konvansiyonel cam iyonomer simanlar oksidatif ajanlardan etkilenebileceği ve değiştirilmesi gerekebileceği tespit edilmiştir (81). 27

29 Literatürde hidrojen peroksitin klinikteki restorasyonlar üzerindeki etkisini gösteren yeterli sayıda araştırma mevcut değildir. Ayrıca beyazlatma uygulaması sonrasında restorasyonların değiştirilmesini gerektirdiğini gösteren yeterli sayıda çalışma mevcut değildir. Bu konu ile ilgili daha ileri çalışmaların yapılması gerekmektedir. 28

30 KAYNAKLAR 1. Cohen S., Burns R.C.: Pathways of the pulp. C V Mosby 7.ed, Cheeseman KH, Slater TF. An introduction to free radical biochemistry. British Med Bull 1993, 49(3), Crim GA. Post-operative bleaching: effect on microleakage. Am J Dent 1992, 5,2, Goldstein RE, Garber DA. Complete dental bleaching. Chicago: Quintessence Int Publishing, Amato M, Scaravilli MS, Farella M, Riccitiello F. Bleaching teeth treatedendodontically: long term evaluation of a case series. J Endod 2006, 32, Nakamura T, Saito O, Ko T, Maruyama T. The effects of polishing and bleaching onthe colour of discoloured teeth in vivo. J Oral Rehabil 2001, 28: Alaçam T. Endodonti. 2. Baskı, Ankara: Şafak Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Bölüm 23, McCabe JF., Walls AWG. Applied Dental Materials. 9th Ed., Singapore: BlackwellPublishing Ltd, Dahl JE, Pallesen U. Tooth bleaching a critical review of the biological aspects. Crit Rev OralBiol Med 2003,14: Matis BA, Mousa HN, Cochran MA, Eckert GJ. Clinical evaluation of bleachingagents of different concentrations. Quintessence Int 2000, 31: Christensen,Parker, B. A. T. R. L.; Heron, S. F.; et al. Oceanography Volume:22Issue: 2 Pages: Published:

31 12. Yang ZG, Chen P, Zhou R, Xiang XD. Hydrogen peroxide upregulates interleukin-1beta-induced cyclooxygenase-2 expression in human pulmonary epithelial cells. Zhonghua Jie He He Hu Xi Za Zhi Jan,27(1), Chinese. PubMed PMID, McCracken MS, Haywood VB. Demineralization effects of10 percent carbamide peroxide. J Dent 1996,24, Zalkind M, Arwaz JR, Goldman A, Rotstein I. Surface morphology changes inhuman enamel, dentin and cementum following bleaching, a scanning electronmicroscopy study. Endod Dent Traumatol 1996, 12, Shannon H, Spencer P, Gross K, Tira D. Characterization ofenamel exposed to10% carbamide peroxide bleachingagents. Quintessence International 1993,24, Rotstein I, Avron Y, Shemesh H, Dogan H, Mor C, SteinbergD. Factors affecting mercury release from dental amalgamexposed to carbamide peroxide bleaching agent. Am J Dent.2004,17(5), Faraoni-Romano JJ, Turssi CP, Serra MC. Concentrationdependenteffect of bleaching agents on microhardness androughness of enamel and dentin. American Journal ofdentistry 2007,20, Attin T, Betke H, Schippan F, Wiegand A. Potential of fluoridated carbamide peroxide gels to support postbleachingenamel re-hardening. Journal of Dentistry2007,35, Murphy A, Samarawickrama DYD, Lynch E.(1992) Microradiograpshic assessment of roots of teeth after home bleaching. J dent Res 701, Cvek M. Linvall AM. (1985) External root resoprtion following bleaching of pulpless teeth with oxygen peroxide. Endodont Dent Traumatol 1,

32 21. Li Q, Yu H, Wang Y. Colour and surface analysis of carbamide peroxide bleaching effects on the dental restorativematerials in situ. J Dent. 2009,37(5), Epub 2009 Feb Hubbezoglu I, Akaoglu B, Dogan A, Keskin S, BolayirG, Özçelik S, et al. Effect of bleaching on color change andrefractive index of dental composite resins. Dent Mater J.2008,27(1), Hannig C, Duong S, Becker K, Brunner E, Kahler E, Attin T.Effect of bleaching on subsurface microhardness of compositeand a polyacid modified composite. Dent Mater. 2007,23(2), Epub 2006 Mar Taher NM. The effect of bleaching agents on the surfacehardness of tooth colored restorative materials. J Contemp DentPract. 2005,6(2), Lima DA, De Alexandre RS, Martins AC, Aguiar FH,Ambrosano GA, Lovadino JR. Effect of curing lights andbleaching agents on physical properties of a hybrid compositeresin. J Esthet Restor Dent. 2008,20(4), Polydorou O, Hellwig E, Auschill TM. The effect of athome bleaching on the microhardness of six esthetic restorativematerials. J Am Dent Assoc. 2007,138(7), Wattanapayungkul P, Yap AUJ, Chooi KW, Lee MFLA,Selamat RS, Zhou RD. The effect of home bleaching agents onthe surface roughness of tooth-colored restoratives with time.oper Dent. 2004,29(4), Moraes RR, Marimon JL, Schneider LF, Correr Sobrinho L,Camacho GB, Bueno M. Carbamide peroxide bleaching agents,effects on surface roughness of enamel, composite and porcelain.clin Oral Investig. 2006,10(1),23-8. Epub 2005 Nov Yu H, Pan X, Lin Y, Li Q, Hussain M, Wang Y. Effects of carbamideperoxide 31

33 on the staining susceptibility of tooth-coloredrestorative materials. Oper Dent. 2009,34(1), Villalta P, Lu H, Okte Z, Garcia-Godoy F, Powers JM. Effectsof staining and bleaching on color change of dental compositeresins. J Prosthet Dent. 2006,95(2), White DJ, Duschner H, Pioch T. Effect of bleaching treatmentson microleakage of Class I restorations. J Clin Dent.2008,19(1), Polydorou O, Beiter J, König A, Hellwig E, Kümmerer K.Effect of bleaching on the elution of monomers from moderndental composite materials. Dental Mater. 2009,25(2), Epub 2008 Sep Turker SB, Biskin T. Effect of three bleaching agents on the surface properties of three different esthetic restorativematerials. J Prosthet Dent 2003,89, Cehreli ZC, Yazici R, Garcia-Godoy F. Effect of home-usebleaching gels on fluoride releasing restorative materials.oper Dent 2003,28, Bailey SJ, Swift Jr EJ. Effects of home bleaching productson composite resins. Quintessence Int 1992,23, Schemehorn B, Gonzalez-Cabezas C, Joiner A. A SEMevaluation of a 6% hydrogen peroxide tooth whitening gelon dental materials in vitro. J Dent 2004,32(Suppl 1), Bowles WH, Lancaster LS, Wagner MJ. Reflectance andtexture changes in bleached composite resin surfaces.j Esthet Dent 1996,8, Wattanapayungkul P, Yap AUJ. Effects of in-office bleachingproducts on surface finish of tooth-colored restorations.oper Dent 2003,28, Steinberg D, Mor C, Dogan H, Zacks B, Rotstein I. Effect ofsalivary biofilm on the adherence of oral bacteria tobleached and non-bleached restorative material. 32

34 DentMater 1999,15, Campos I, Briso AL, Pimenta LA, Ambrosano G. Effects ofbleaching with carbamide peroxide gels on microhardnessof restoration materials. J Esthet Restor Dent 2003,15, Buchalla W, Attin T, Hilgers RD, Hellwig E. The effect ofwater storage and light exposure on the color andtranslucency of a hybrid and a microfilled composite.j Prosthet Dent 2002,87, Inokoshi S, Burrow MF, Kataumi M, Yamada T, Takatsu T.Opacity and color changes of tooth-colored restorativematerials. Oper Dent 1996,21, Ruyter IE, Nilner K, Moller B. Color stability of dentalcomposite resin materials for crown and bridge veneers.dent Mater 1987,3, Johnston WM, Kao EC. Assessment of appearance match byvisual observation and clinical colorimetry. J Dent Res1989,68, Monaghan P, Trowbridge T, Lautenschlager E. Compositeresin color-change after vital tooth bleaching. J ProsthetDent 1992,67, Canay S, Cehreli MC. The effect of current bleachingagents on the color of light-polymerized composites invitro. J Prosthet Dent 2003,89, Monaghan P, Lim E, Lautenschlager E. Effects of homebleaching preparations on composite resin color.j Prosthet Dent 1992,68, Haywood VB.(1995a) Advice to patients on over the counter bleaching agents. Esthet Dent Update 6(3), Cvitko E, Denehy GE, Swift EJ, PIres JAF. (1991) Bond strength of composite resin to enamel bleached with carbamide peroxide. J Esthet Dent 13, Yu H, Pan X, Lin Y, Li Q, Hussain M, Wang Y. Effects of carbamideperoxide on the staining susceptibility of tooth-coloredrestorative materials. Oper Dent. 33

35 2009,34(1), Rosentritt M, Lang R, Plein T, Behr M, Handel G. Discolorationof restorative materials after bleaching application. QuintessenceInt. 2005,36(1), Nathoo SA, Chmielewski MB, Kirkup RE. Effects of Colgateplatinum professional toothwhitening system on microhardnessof enamel, dentin, and composite resins.compend Contin Educ Dent Suppl 1994,S Garcia-Godoy F, Garcia-Godoy A, Garcia-Godoy F. Effectof bleaching gels on the surface roughness, hardness, andmicromorphology of composites. Gen Dent 2002,50, Campos I, Briso AL, Pimenta LA, Ambrosano G. Effects ofbleaching with carbamide peroxide gels on microhardnessof restoration materials. J Esthet Restor Dent 2003,15, Cullen DR, Nelson JA, Sandrik JL. Peroxide bleaches effect on tensilestrength of composite resins. J ProsthetDent 1993,69, Zaki AA, Fahmy NZ. The effect of a bleaching system on propertiesrelated to different ceramic surface textures. J Prosthodont.2009,18(3),223-9.Epub 2008 Feb Polydorou O, Hellwig E, Auschill TM. The effect of athomebleaching on the microhardness of six esthetic restorativematerials. J Am Dent Assoc. 2007,138(7), Turker SB, Biskin T. The effect of bleaching agents on themicrohardness of dental aesthetic restorative materials. J OralRehabil. 2002,29(7), Yalcin F, Gurgan S. Bleaching-induced colour change inplastic filling materials. J Biomater Appl. 2005,19(3), Jefferson KL, Zena RB, Giammara B. Effects of carbamideperoxide on dental luting agents. J Endod 1992,18,