Intel Öğretmen Programı Temel Kursu:

Transkript

1 Intel Öğretmen Programı Temel Kursu: Temmuz 2009 Ağustos 2010 Değerlendirme Raporu Cengiz Hakan AYDIN Hasan ÇALIŞKAN Murat ATAİZİ Ekim 2010

2 Intel Öğretmen Programı Temel Kursu Giriş Intel Eğitim Girişimi, 50ʼyi aşan ülkenin eğitim bakanlıkları ile işbirliği yaparak gençlerin 21. Yüzyıl Becerilerini kazanmalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Girişim eğiticilere yönelik bir dizi mesleki gelişim programını içermektedir. Bu programlardan biri olan Intel Öğretmen Programı, öğretmenlerin öğretim uygulamalarında bilgi-iletişim teknolojilerinden ve proje tabanlı öğrenmeden yararlanmalarına odaklanmaktadır. Böylece öğretmenlerin öğrencilerine daha iyi model olacakları ve öğrencilerin 21. Yüzyıl Becerilerini daha kolay kazanacakları düşünülmektedir (EDC/CCT, 2007). Bu raporda öncelikle Intel Öğretmen Programı Temel Kursunun özelliklerini ve Türkiyeʼde uygulanma biçiminin tanıtımına yer verilmiştir. Sonra, değerlendirme ekibi ve çalışmaları kısaca tanıtılmıştır. Daha sonra 31 Temmuz Ağustos 2010 tarihleri arasındaki değerlendirme çalışmalarında izlenen yöntem açıklanmış ve bulgular sıralanmıştır. Raporun son bölümünde ise sonuçlar ve önerilere yer verilmiştir. Intel Öğretmen Programı Temel Kursu Temel Kurs, Intel Öğretmen Programı kapsamındaki kurslardan biridir. Bu kursta katılımcılardan temelde kendi öğrencileri ile birlikte işleyecekleri bir konuya ilişkin hazırlık (tasarım) yapmaları beklenmektedir. Bu arada katılımcı öğretmenlerden hem hazırlık aşamasında kendilerinin hem de konuyu işlerken öğrencilerin teknolojiden nasıl yararlanabilecekleri konusunda düşünmeleri ve planlar yapmaları beklenmektedir. Temel Kurs boyunca öğretmenler adım adım işleyecekleri konulara ilişkin planlar yaparken; Temel Sorular (essential questions) sorarak öğretim sürecini tasarımlama, takımla çalışma (öğrenme), üstdüzey düşünmeyi ve üstbilişi geliştirme, öz-yönelimli öğrenciler yetiştirme, teknolojinin kullanıldığı sınıfların yönetimi, ara (süreç) değerlendirmeye yönelik araç ve stratejiler (değerlendirme tablosu [rubric], denetim listesi geliştirme ve kullanma, vb.) gibi birçok güncel öğretim yaklaşımına ilişkin bilgi ve deneyim kazanmaktadır (EDC/CCT, 2007). 1

3 Intel Öğretmen Programı Temel Kursu Türkiyeʼde ilk kez 2003 yılında Intel Gelecek için Eğitim başlığıyla uygulanmaya başlanmıştır. Daha sonra isim Intel Öğretmen Programı Temel Kursuna değiştirilmiştir yılı sonuna kadar Kurs tamamen yüzyüze gerçekleştirilmiştir. Dünyadaki öğretmenlere yönelik mesleki gelişim uygulamalarında yaşanan gelişmelere bağlı olarak 2008 yılında Temel Kursun, karma (blended) biçimi olan Intel Öğretmen Programı Çevrimiçi Temel Kursu uygulanmaya başlanmıştır yılı Eylül ayı itibariyle yüzyüze Temel Kurs eğitimleri sonlandırılmıştır. Bu kararda karma eğitimin yüzyüzeye göre daha verimli olduğunun gözlemlenmesi etken olmuştur. Intel Öğretmen Programı Çevrimiçi Temel Kursu toplam sekiz modülden oluşan toplam 60 saatlik bir eğitimdir. Kursun uygulama biçimi Şekil 1ʼde verilmiştir. Şekll 1: Intel Öğretmen Programı Çevrimiçi Temel Kursu uygulama planı Kıdemli Eğitici Formatör Öğretmen ve Eğitici Formatör Öğretmen eğitimleri de benzer bir yapıda ancak daha kısa süreli (2 hafta eğitim 1 hafta oryantasyon) gerçekleştirilmektedir. Intel Öğretmen Programının Türkiyeʼye geldiği günden bugüne toplam öğretmen eğitime katılmıştır. Bu eğitimler şu an aktif görev yapan 11 Kıdemli Eğitici Formatör Öğretmen tarafından yetiştirilen 218 Eğitici Formatör Öğretmen ve 322 Okul Formatör Öğretmeni tarafından gerçekleştirilmiştir. Özel olarak döneminde, toplam 1600ʻden fazla çevrimiçi ve 1000 kadar yüzyüze eğitim gerçekleştirilmiştir. 2

4 Intel Öğretmen Programı Temel Bileşenleri Intel Öğretmen Programı Temel Kursunu tasarımlayan uzmanlar dünya çapında yapılan çalışmalara (örneği Daniel, 2010; Lewin & Stuart, 2003; UNESCO, 2006, 2010) ve Türkiye gibi programın uygulandığı ülkelerden sağlanan değerlendirme raporlarına dayanarak eğitimin daha fazla çevrimiçi ve esnek yapıda gerçekleştirilmesi yönünde çalışmalar başlatmışlardır. Bu çalışmalar sonunda Temel Kursun yeni bir biçimi olan Intel Öğretmen Programı Temel Bileşenleri (Intel Teach Elements) geliştirilmiştir. Intel Öğretmen Programı Temel Bileşenleri, yüzyüze ve karma uygulanan Temel Kurs eğitimleriyle aynı amaçlara sahiptir. Bu eğitimin farkı diğer eğitimlerin kapsadığı içeriğin güncellenerek daha az sürede ve esnek biçimde işlenebileceği bir dizi çokluortam (e-öğrenme) eğitime dönüştürülmüş olmasıdır. Başka bir değişle, Temel Bileşenler aslında her biri belirli bir konu üzerinde odaklanan e- öğrenme eğitimlerinden oluşmaktadır. Bu eğitimler, öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Eğitimler, bireysel çalışma ve çevrimiçi (online) etkileşim kurma faaliyetlerini içermektedir. Ek olarak, katılımcı öğretmenler, eğitimler boyunca kendi derslerinde de yararlanabileceklecekleri çok çeşitli kaynaklara erişebilmektedir. Özetle Temel Bileşenler eğitimleri, kısa süreli, katılımcıya uygun yer ve zamanda alınabilecek mesleki gelişim ortamları olarak tasarımlanmıştır. Planlanan ve üretim aşamasında olan bu eğitimlerin başlıkları şunlardır: Proje Tabanlı Yaklaşımlar 21. Yüzyılda Değerlendirme Sınıfta İşbirliği 21. Yüzyılda Eğitimde Liderlik Verilere Dayalı Eleştirel Düşünme Bu eğitimlerden Proje Tabanlı Yaklaşımlar Türkçeye çevrilerek yerelleştirilmesi tamamlanmıştır. Diğerleri yapım aşamasındadır. Değerlendirme Ekibi ve Çalışmaları Değerlendirme eğitim projelerinin temel unsurlarından biri olarak ele alınmakta ve sonuçtan haberdar etmeden öte programa geribildirim sağlama aracı olarak görülmektedir. Değerlendirmelerin geçerli ve güvenilir veri sağlaması amacıyla da tüm uluslararası projelerde olduğu gibi bağımsız kurum ya da kişilerce yapılması öngörülmektedir. Bu bağlamda Intel firması 2007 yılında bizlerden dış değerlendirme talebinde bulunmuştur. Bu tarihe kadar, bir iç değerlendirme niteliğinde, öğretmen eğitimlerinin etkililiğine yönelik olarak Eğitim Sonu Anketleri ile nicel veriler toplanmıştır. Intel Eğitim Programlarının değerlendirme görevini Ankaraʼda bulunan GLOKAL firması adına gerçekleştirmekteyiz. Ancak ekip olarak, Eskişehir Anadolu Üniversitesiʼnde görevli üç öğretim üyesiyiz. Uzmanlık alanımız eğitim iletişimi ve teknolojisidir. Bu alanda yurtiçinde ve dışında eğitim aldık. Ayrıca, başta Avrupa Birliği destekli projeler olmak üzere farklı projelerde dış değerlendirmeci olarak görev aldık ve almaya devam ediyoruz. Aynı zamanda öğrenme kurumları, öğretim tasarımı, ölçme-değerlendirme, uzaktan eğitim türü konularında dersler yürütmekteyiz. 3

5 Daha önce belirtildiği gibi Intel Öğretmen Programının değerlendirilmesine 2007 yılında etki analizi ile başlanmıştır. Bu analizler ve sonrasındaki (2009 yılına gelene kadarki) değerlendirme çalışmaları sonucunda genelde öğretmenler programın içeriğini ve işleniş biçimini yararlı bulmuşlardır. Özellikle yeni ilköğretim programı (müfredatı) ile uyumlu olması ve öğretmenlerin üstlenmesi gereken yeni rollere uyumları açısından son derece faydalı bulunmuştur. Örneğin, öğretmenler yeni müfredatın gerektirdiği proje ve etkinlikleri gerçekleştirme ile bunları değerlendirme konularında Intel Öğretmen Programından son derece yararlandıklarını belirtmişlerdir. Değerlendirme tablosu (rubric) geliştirme ve bu tabloyu puan vermek için kullanma kendilerinden beklenen bir uygulama olmasına rağmen ilk kez bu program kapsamında değerlendirme tablolarına yönelik bir eğitim aldıklarını ifade etmişlerdir. Öte yanda, programın içeriğini uygun bulmakla birlikte teknolojiden çok pedagoji üzerinde odaklanmasını eleştirmişlerdir. Öğretmenler, yoğun iş yükleri, temel bilgisayar-internet becerilerindeki eksiklikler, öğrencilerinin ve kendilerinin bilgisayara erişimde yaşadıkları güçlükler ve motivasyon eksikliği gibi nedenlerle Intel Öğretmen Programının ortaya koyduğu pedagojik (eğitim) yaklaşımı sınıflarında uygulamakta zorlandıklarını ifade etmişlerdir. Ancak, Intel Rehberlik Programı ve benzeri (örneğin Okul Formatör Öğretmenleri) eğitim sonu destekler, teşvikler sonucunda bu eleştiriyi yapan öğretmenlerin bile oldukça başarılı çalışmalar yaptıkları gözlemlenmiştir. Ayrıca, hem eğitimi alan öğretmenlerin hem de eğitimi alan öğretmenlerle çalışan öğretmenlerin, sunulan yaklaşımı tam olarak uygulamasalar da eğitimde karşılaştıkları bazı strateji, yöntem, araç ve kaynakları kendi derslerinde kullandıkları saptanmıştır. Ayrıca programın uygulama boyutunda da sıkıntılara rastlanmış ve bazı Eğitici Formatör Öğretmenlerin uygulamaya yönelik sıkıntılar nedeniyle motive olmuş biçimde başladıkları programdan ayrıldıkları saptanmıştır. Bu sıkıntılara örnek olarak, eşit ve hatta daha fazla işyükü gerektirmesine karşın diğer programlara göre daha az ücret almaları, eğitimleri açma sürecinde başta Hizmetiçi Dairesi olmak üzere diğer Bakanlık birimlerinden kaynaklanan sorunlar ile il ve okul yöneticilerinden yeterli destek alamama sıralanabilir. Özetle, dönemi öncesinde yaptığımız değerlendirme çalışmaları sonucunda Intel Öğretmen Programının, eğitim sonunda katılımcılara destek ve teşvik sağlandığında hedeflerine ulaştığını (etkili olduğunu), katılımcı öğretmenler ve Eğitici Formatör Öğretmenler tarafından daha fazla kabul gördüğünü (çekici olduğunu) söyleyebiliriz. Karma modelinin yüzyüze model göre eğitimlerin başında daha zor gibi görünmesine karşın, zaman ve mekandan bağımsızlık sağladığı için ve çevrimiçi öğrenme konusunda deneyim kazandırdığı için daha fazla verim (verimli olduğu) alındığını da iddia edilebiliriz. Ancak, eğitimlerin daha etkili, verimli, çekici ve de sürdürülebilir olması açısında daha önce yaptığımız öneriler doğrultusunda uygulamaya konan; (1) katılımcı öğretmenlere uygulama sırasında destek sağlama amaçlı Okul Eğitici Formatör Öğretmen programının, (2) katılımcı öğretmenleri teşvik edici yarışmaların, (3) il ve okul yöneticilerinin hem programdan haberdar olmalarının hem de teknolojiyi yönetim süreçlerinde kullanmalarına yönelik desteklerin (örneğin Intel Liderlik Forumu, vb.), (4) içeriğin tamamen çevrimiçi ve esnek yapıda sunulmasına yönelik çalışmaların (programın yeni versiyonu olan Intel Öğretmen Programı Temel Bileşenleri) daha sıkı biçimde devam ettirilmesi gerekir. 4

6 Değerlendirme Çalışmaları (Amaç ve Yöntem) Geçmiş yıllarda olduğu gibi dönemi değerlendirme çalışmalarında da temel amaç Intel Öğretmen Programının etkililiği, verimliliği, çekiciliği ve sürdürülebilirliğini incelemek ve proje ortaklarına geribildirim sağlamaktı. Bu bağlamda aşağıdaki sorulara cevap aranmştır: Alınan eğitim ve eğitim görevlisi ne kadar etkiliydi? Eğitimin hangi unsurları ne ölçüde yararlı bulundu? Katılımcı öğretmenler kendilerini uygulama için hazır hissettiler mi? Katılımcı öğretmenler eğitimin içeriği, tasarımı ve uygulanması konusunda neler düşünüyorlar? Eğitimde yansıtılan yaklaşımın sınıflarda uygulanması konusunda ne tür engellerle karşılaştılar? Bu soruların cevaplarını bulmak için yine daha önce olduğu gibi karma yaklaşım (mixed method) kullanarak nicel ve nitel veriler topladık. Nicel verileri, bu iş için özel olarak oluşturduğumuz Web adresli sitede yer alan anketler ve karma (blended) modelin uygulandığı öğrenme yönetim sistemi (learning management system) içinde yer verdiğimiz anketler aracılığıyla topladık. Bu anketleri, daha önce farklı ülkelerdeki uygulamaları karşılaştırmak amacıyla Stanford Araştırma Enstitüsü (Stanford Research Institude-SRI) tarafından hazırlanan anketleri Türkiyeʼdeki uygulamalara yönelik olarak uyarlayarak ve yerelleştirerek geliştirdik. Uygulamaya konmadan önce anketin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını yaptık. Bu çalışmalar sonunda Cronbachʼs Alpha katsayısı ilk çalışmalarda.87 ve.94 olarak, son çalışmada ise.93 olarak saptadık. Bu bulgulara dayanarak anketin güvenilir olduğuna karar verdik. Geçerlik çalışması olarak anket uygulanmadan önce hem uzmanların hem de öğretmenlerin görüşüne sunarak yapı ve içerik geçerliğini sağlamaya çalıştık. Anket, sonuncusu açık uçlu olmak üzere toplam 17 sorudan oluşmaktadır. Ancak ilk üç soru doğrudan eğitimin son modülü ile ilgili olduğu için eğitimin genel değerlendirmesinde kullanmadık. Temmuz Ağustos 2010 döneminde eğitime katılan yaklaşık öğretmenden 6.409ʼu değerlendirme anketini doldurarak göndermiştir. %5 hata ve %99 güven aralığında bu sayıda bir evreni temsil edebilecek örneklem sayısı 644 katılımcıdır. Dolayısıyla erişilen katılımcı programa ilişkin genel bir fikir verebilecek yeterliktedir. Öte yanda, Intel Öğretmen Programının uygulanmasına ilişkin eğilimleri, görüşleri ve sorunları daha derinden inceleyebilmek için nitel veriler de topladık. Bu verileri farklı illerde gerçekleştirdiğimiz kişisel ve odak grup görüşmeleri ile gözlemlerimiz ve çevrimiçi ortamın gözlemlenmesi sonucunda elde ettik. Bu bağlamda 2010 yılı içinde 8 ile ziyaretlerde bulunduk. Bu iller: Afyon, Aydın, Burdur, Bursa, Eskişehir, İzmir, Isparta ve Yalovaʼdır. Bu ziyaretler sırasında il yöneticileriyle, 8 Eğitici Formatör Öğretmenle ve 34 katılımcı öğretmenle görüşme fırsatımız oldu. Ancak bu yıl zamanlama hatamız nedeniyle yüzyüze gözlem imkanı bulamadık. Öte yanda, tüm çevrimiçi eğitimleri genel anlamda gözlemledik ve farklı illerde yürütülen rastgele seçtiğimiz 3 eğitimi ise daha ayrıntılı inceledik. 5

7 Bulgular Bulgular altı katagoride raporlaştırılmıştır: (1) öğretmenlere ilişkin demografik veriler ve teknolojiye erişim durumları, (2) Intel Öğretmen Programı eğitimlerinin etkililiğine ilişkin katılımcıların görüşleri ile öğretmenlerin Programda önerilen strateji (proje tabanlı öğretim) ve teknolokileri derslerinde kullanmalarına yönelik hazır olma durumları, (3) eğitimleri veren Eğitici Formatör Öğretmenlerin yardımcı olma durumları, (4) eğitimlerde yer alan unsurlardan yararlanabilme, (5) Programın başarılı biçimde uygulanmasına engel olan/olabilecek unsurlar. 1. Demografik Bilgiler ve Teknolojiye Erişim Temmuz Ağustos 2010 döneminde eğitimlere genel olarak deneyimli öğretmenler katılmıştır. Şekil 1ʼde de gözlemlenebileceği gibi yıl arasında değişen öğretmenlik deneyimine sahip öğretmenlerin oranı %34ʻdür. 3-9 yıl arasında deneyime sahip öğretmenler de benzer bir oranda (%31) eğitimlere katılmıştır. Bu iki grubu %20 ile 20 yıl ve üzeri deneyime sahip öğretmenler izlemektedir. Şekil 1: Öğretmenlik deneyimi yıldan az yıl yıl yıl yıldan fazla 10 0 Eğitimlere katılan öğretmenlerden büyük çoğunluğu sınıflarında teknolojiye erişim konusunda sıkıntı yaşamaktadır. Bu öğretmenlerin yaklaşık yarısı (%52.2) bilgisayara ve yine yaklaşık üçte ikisi (%63.8) İnternete yalnız okullarındaki BT sınıflarında erişebilmektedir. Bu teknolojilere sınıfta erişimenlerin oranı ise oldukça düşüktür. Öğretmenlerin yine yarısı (%56.3) derslerinde BT sınıflarından yararlanmanın çok zor ya da zor olduğunu belirtmiştir. 6

8 Şekil 2: Okulda bilgisayara erişim Okulda Yok Hem Sınıfta ve BT Sınıfında Yalnız sınıfta Yalnız BT sınıfında Şekil 3: Okulda İnternete erişim Okulda Yok Hem Sınıfta ve BT Sınıfında Yalnız sınıfta Yalnız BT sınıfında Şekil 4: Derslerde BT sınıflarından yararlanma Çok zor Zor Kolay Çok kolay Emin değilim

9 Teknolojiye erişim sorununu görüşme ve gözlemlerimiz sırasında da saptadık. Geçtiğimiz senelerde olduğu gibi bu dönemde de öğretmenlerin büyük bir bölümü ilerleme olmasına karşın kendilerinin ve öğrencilerinin bilgisayar ile İnternete erişimde sıkıntıları olduğunu belirtmişlerdir. Özellikle yaş olarak daha deneyimli öğretmenler bu sıkntıyı daha fazla dile getirmişlerdir. Örneğin Aydınʼdaki bir ilköğretim okulunda bulunan deneyimli bir erkek öğretmen sık karşılaşılan şu ifadeyi iletmiştir: Eskiye göre iyiyiz ama yine de sını2lar kalabalık ve bir tane BT sınıfı var. Mesela bizim okulda 1500 öğrenciye bir BT sınıfı düşüyor. Formatör arkadaşımız bu sınıfı kendi bilgisayar dersi için mi kullansın? Yoksa bizim derslerimiz için mi? Yeni BT sını2larına ihtiyacımız var. Böylece bu eğitimde [Intel Öğretmen] bizden istenenleri öğrencilerimizle daha rahat kullanalım. Şu anki durumda bizim BT sınıfını kullanmamız, mesai dışı saatlerde bile çok zor... İzmirʼdeki bir ortaöğretim okulunda çalışan yeni öğretmenliğe başlamış bir erkek branş öğretmeni ise erişim sorununu çözmenin yolunun sınıflarda teknolojinin yer alması olduğunu belirtmiştir: BT sını2larında dersini yapmak bence bir hayal. Ama üniversitede olduğu gibi sını2larda bilgisayar ve İnternet olsa, bu projeyi daha rahat yaparız. Şimdi çok zor ama yine de deneyeceğim. ʻDenemeʼ konusu da uygulama sırasında eğitim sonu destek ihtiyacı ile birlikte sık vurgulanmıştır. Öğretmenlerin önemli bir bölümü teknolojiyi eğitim amaçlı kullanma konusunda kendilerine güvenirken teknik sorunların anında (gerektiği anda) çözümüne ilişkin yaşadıkları sıkıntılarını dile getirmişlerdir. Bir bayan öğretmen: Eğitimi [Intel Öğretmen Programı Çevrimiçi Temel Kursu] alırken ben de sıkıntı yaşadım. Aslında biliyorum çok basit birşey yapsam olacaktı ama tam bilmediğim ve aman bilgisayarı bozmayayım dediğim için ellemedim. Ancak iki gün sonra okuldaki bir arkadaşımdan yardım aldım ama eğitimde geri kalmıştım... Çocuklarla proje yapmaya başlasak ve bir sorun çıksa çözmekte zorlanırım. Hele mesai dışı saatlerde ne yaparım o zaman? Benzer bir durumu İzmirʼden deneyimli bir öğretmen de geçmiş yıllarda olduğu gibi Intel Rehberlik uygulamasının etkililiğiyle ilişkilendirerek anlatmıştır: Eğitimde birşeyler öğrendik ama uygulama yapmaya çekiniyordum bilgisayarlara erişme ve kullanma konusunda hem kendime hem de öğrencilerime güvenemiyordum. Ama sağolsun Bey bana uygulama konusunda rehberlik yapacağını söyledi ve çok yardımı oldu. İşte ben bilgisayar kullanmayı ve proje yaptırmayı o rehberlikte öğrendim... Daha önceki raporlarımızın da yardımıyla oluşturulan Okul Eğitici Formatör Öğretmen uygulamasının etkililiğine ilişkin henüz anlamlı bir veriye ulaşamadık. Görüştüğümüz bir Okul Eğitici Formatör Öğretmeni kendi eğitimini yeni aldığını ve yeni yeni eğitimler vermeye başladığını belirtmiş. Okuldaki tüm öğretmenleri eğitime aldıktan sonra onlara proje tabanlı uygulamalar yaparken gerekli desteği sağlayacağını belirtmiştir. Ayrıca, diğer görüşmelerimizde de sık rastladığımız bir durumu bu öğretmen de vurgulamıştır: uygulamanın hem olumlu hem de olumsuz yanları var. Hep birarada olduğumuz için bazı öğretmenleri eğitime almakta ve devam ettirmekte zorlanıyorum. Ama Bey idare et. Çocuğun ödevi var, annem hasta. Ona gitmem lazım gibi la2ları çok duyuyoruz. Yaşca bizden 8

10 büyüklere fazla birşey yapamıyoruz ama diğerlerinin gözünü korkutarak devam etmelerini sağlıyoruz. Onlar Bakanlığın uygulamaları çevrimiçi ortamda takip ettiğini ve katılmazlarsa sıkıntı yaşayacaklarını söylüyorum. Bu olumsuz tarafı. Olumlu olan ise bizleri tanıdıkları için istediklerinde bize kolayca ulaşabilmeleri. Özellikle istekli öğretmen arkadaşlar bizi sık arıyor. Biz de elimizden geldiğince yarıdmcı oluyoruz. Hatta gecenin bir yarısı eposta ile ulaşamayınca telefon eden bile oldu... Özetle, elde ettiğimiz verilere göre; Öğretmenlerin ve öğrencilerin teknolojiye erişim sorunu eskiye göre önemli ilerlemeler olmasına karşın devam etmektedir. Birçok okulda öğretmenlerin ve öğrencilerin derslerini BT sınıflarında yapmaları, bu sınıfların yoğunluğu nedeniyle zor görülmektedir. Öğretmenlere, eğitim sonunda teknoloji kullanma ve proje tabanlı öğretimi uygulama konusunda destek sağlanması, onların teknolojiyi kullanarak proje tabanlı öğretimi daha etkili biçimde uygulamaları açısında önemlidir. 2. Eğitimlerin Etkililiği ve Hazırlama Düzeyi Öğretmenlerin anketlere verdikleri cevaplara göre eğitimler katılımcıların beklenen hedeflere ulaşmalarına yardımcı olmaktadır. Bir başka deyişle eğitimler etkilidir. Eğitimler, teknolojinin eğitim amaçlı kullanılmasına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaya yeterli düzeyde imkan sunarken aynı zamanda bu tür bir teknoloji kullanımına örnek teşkil etmektedir. Şekil 5ʻde görülebileceği gibi öğretmenlerin %91.7ʼsi eğitimlerde teknolojinin eğitimde etkin kullanımı konusunun yeterli düzeyde ele alındığını belirtmiştir. Benzer bir orandaki katılımcı (%89.6) eğitimlerin teknolojiyi etkin kullanma konusunda model olduğunu vurgulamıştır (Şekil 6). Şekil 5: Derslerde teknoloji kullanma konusunu yeterli düzeyde ele alma Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum

11 Şekil 6: Teknolojiyi kullanma konusunda model olma Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Ayrıca, katılımcı öğretmenlerin yine büyük çoğunluğu (%91.2) eğitimlerin proje tabanlı öğretim ve benzeri öğrenci merkezli öğretim stratejileri konusunda yeterli düzeyde deneyim kazandırdığını belirtmişlerdir (Şekil 7). Şekil 7: Öğrenci merkezli öğretim stratejileri konusunu yeterli düzeyde ele alma Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Şekil 8: Katılımcı öğretmenler arasında işbirliğini özendirme düzeyi Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum

12 Son olarak anket verileri öğretmenlerin eğitimlerin kendilerine meslektaşları ile etkileşime girme, işbirliği yapma ve böylece birbirlerinden öğrenme imkanı sunduğuna inandıklarını da ortaya koymuştur. Şekil 8ʼde görülebileceği gibi öğretmenlerin %92.6ʼsı ilgili ifadeye Kesinlikle Katılıyorum ya da Katılıyorum biçiminde cevap vermiştir. Ayrıca, eğitimler, katılımcıları, eğitimde vurgulanan proje tabanlı öğretimi, teknoloji kullanarak gerçekleştirme konusunda hazır hale getirmektedir. Anketi cevaplayan öğretmenlerin büyük çoğunluğu, Temel Kurs eğitiminin öğrenme çıktılarını (kazanımlarını) sergileme bağlamında kendilerini önemli ölçüde hazır hissettiklerini belirtmişlerdir. Tablo 1ʼde bu çıktılar ve öğretmenlerin kendilerini hazır hissetme düzeyleri gözlemlenebilir. Tablodan da anlaşılabileceği gibi öğretmenlerin dörtte üçü tüm kazanımlar için kendilerini hazır hissettiklerini belirtmiştir. Tablo 1: Kursun öğrenme çıktıları ve öğretmenlerin bu çıktıları sergileme konusunda hazır olma durumları Öğrenme Çıktıları Öğretmenlerin Cevapları (%) Kesinlikle Hazırlamadı Biraz Hazırladı Evet Hazırladı Kesinlikle Hazırladı Öğrencilerin bağımsız çalışmasını vurgulayan öğretim yöntemini uygulamak Öğretim sürecine teknolojiyi entegre etmek Okul ile ilgili çalışmalarında teknolojiyi kullanmaları konusunda öğrencilerinize destek sağlamak Öğrencilerinizin ürettiği teknoloji tabanlı çalışmaları değerlendirmek Öğretim ve değerlendirme süreçlerini, öğretim programı (müfredat) içeriğinin gerektirdiği biçimde düzenlemek Öğretmenlerin anketin açık uçlu sorusuna yazdıkları görüşleri ve ziyaretlerimiz sırasındaki görüşmelerde sorularımıza verdikleri cevapları yukarıdaki sonuçları destekler niteliktedir. Öğretmenler, genel olarak eğitimin, yalnız teknolojiyi etkili kullanma konusunda bilgi ve kaynaklar sağlamakla kalmayıp, öğretim sürecinde projelerden yararlanma konusunda da kendilerine deneyim kazandırdığını belirmişlerdir. Aşağıda bu sonucu destekleyen bazı öğretmen görüşleri yer almaktadır: Erkek Sınıf Öğretmeni Kurs içeriği ve niteliği oldukca dolu ve yoğun Kurs, öğretmenlerin öğretmede günümüz teknolojik imkan ve koşullarını nasıl kullanacaklarını ve öğrencilerine nasıl aktaracaklarını öğretmesi açısından iyi düşünülmüş bir çalışma Bu kursun hafızalarda akademik anlamda oldukça yoğun bilgi tortuları bırakacağını düşünüyorum. Kadın Sınıf Öğretmeni Almış olduğumuz bu kurs bizlere İnterneti eğitimde kullanma konusunda farklı bir bakış açısı kazandırmıştır. Okul arkadaşlarımızla işbirliği içinde olmanın ve teknolojiyi mesleğimizde bu kadar aktif kullanmanın key2ini yaşadık 11

13 Kadın Felsefe Öğretmeni Bence çok gerekli bir kurs. Bu kurstan sonra aslında bizler öğretmen değil öğretmencilik oynuyormuşuz u öğrendim. Öğretmenin rolü, öğrencinin rolü, öğretim sürecinin planlanması, teknolojinin kullanımı vs. pekçok konuda yeni 2ikirler geliştirmeme, kendimi yenilememe yol açtı. Erkek Kimya Öğretmeni Proje geliştirmeyi çok iyi öğrendim. Değerlendirme araçları, rehberlik aracı hazırlamayı, öğretim amaçlarını, a2iş ve broşür hazırlamayı (ki hiç bilgim yoktu) çok iyi öğrendim. Eğitime bakış açım değişti. Kadın Biyoloji Öğretmeni Farklı bir bakış açısı ve bir çok özelliğin farkında olunması açısından çok faydalı oldu Erkek Tarih Öğretmeni Öğretmenleri teknolojinin yeniliklerinden faydalanmaları konusunda teşvik edici bir kurs olarak gördüm. Erkek Sınıf Öğretmeni İlköğretim Müfredatıyla uyumlu olduğu için bütün sınıf öğretmenlerinin bu kursa katılmasını öneririm. Bu ve benzeri birçok olumlu ifadenin yanısıra eğitimin sınırlılıklarına ilişkin de çeşitli görüşler elde edilmiştir. Bu sınırlılıklar aslında şu noktalarda odaklanmaktadır: İçeriğin çok yoğun ve okumaya, etkinlik yapmaya dayalı olması Yönergelerin yeterince açık olmaması İçeriğe göre sürenin kısa olması Öğretmenlerin teknoloji becerilerinin yeterli düzeyde olmaması Eğitim zamanlarının iş yükü ve aile sorumlulukarı nedeniyle uygun olmaması Bu sınırlılıklara ilişkin aşağıdaki ilk görüş hepsini özetlemektedir: Erkek Sınıf Öğretmeni Öncelikle bilgisayar kullanımı hakkında bilgi verilmeli. Bu gibi kursların seminer dönemlerinde verilmesini isterim. Süre de uzun olmalı. Ama bütün bu olumsuzluklara rağmen kursta yeni bilgi ve beceriler öğrendim... Kadın Türkçe Öğretmeni Sene sonuna gelmesi nedeniyle öğrenci işleri, sene sonu hazırlıkları vs. derken program arada kaynadı gitti. Aslında mart- nisan gibi olsaydı çok iyi olurdu. 12

14 Erkek Coğrafya Öğretmeni Bu kursa seçilen öğretmenlerin ilk önce bilgisayar kullanımı ile igili uygulamalı bir eğitimden geçirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Erkek Sınıf Öğretmeni Kursun ve bu eğitimin bende çok önemli katkıları oldu. Ancak isterdim ki eğitimi tam zamanlı alayım ve kurs dışında geçen öğleden sonraki sürelerimde de kursa adapte olayım. Daha verimli, daha üretken olabilirdim kanaatindeyim. Eğitimin etkililiği ve katılımcıları derslerinde proje tabanlı öğretim ve teknolojiyi etkin kullanma konularında hazır hale getirmeye ilişkin elde ettiğimiz bulgular şunlardır: Katılımcı öğretmenler proje tabanlı öğretim ve benzeri öğrenci merkezli öğretim stratejileri konusunda bilgi ve beceriler kazanmaktadırlar. Eğitim teknolojiyi öğretim süreçlerinde etkili kullanma konusunda deneyim kazandırmakta ve model olmaktadır. Eğitim sonunda öğretmenler proje tabanlı öğretim ve teknoloji kullanma konularında kendilerini hazır hissetmektedir Eğitimin içeriğine ve uygulama biçimine ilişkin sınırlılıkları olduğu düşünülmektedir: İçeriğin çok yoğun ve okumaya, etkinlik yapmaya dayalı olması ile birlikte yönergelerin yeterince açık olmaması eğitimin içeriğine ilişkin başlıca sınırlılıklarıdır. İçeriğe göre eğitim süresinin kısa olması ve eğitim zamanlarının uygun olmaması, eğitimin uygulama biçimine ilişkin sınırlılıklardır. 3. Eğitici Formatör Öğretmenlerin Etkililiği Aşağıda yer alan 9, 10 ve 11 numaralı şekillerde gözlemlenebileceği gibi anketi cevaplayan öğretmenlerin büyük bir bölümüne göre Eğitici Formatör Öğretmenler eğitimler boyunca başarılı rehberlik yapmışlardır. Anketin açık uçlu sorusuna verilen cevaplar ve ziyaretlerimiiz sırasında gerçekleştirdiğimiz görüşmelerden elde ettiğimiz nitel veriler de nicel verileri desteklemektedir. Katılımcıların çoğu Eğitici Formatör Öğretmenlerine teşekkür ederek yorumlarını bitirirken bazıları, Onların anlayışlı, sabırlı ve yardım sever olduklarını vurgulamışlardır. 13

15 Şekil 9: Eğitici Formatör Öğretmenlerin ünite planı hazırlama süreci boyunca rehberlik yapma konusundaki performansları Kesinlikle Başarısız Biraz Başarılı Başarılı Kesinlikle Başarılı Şekil 10: Eğitici Formatör Öğretmenlerin öğretmenlerin tartışmalara etkin katılımını sağlama konusundaki performansları Kesinlikle Başarısız Biraz Başarılı Başarılı Kesinlikle Başarılı Şekil 11: Eğitici Formatör Öğretmenlerin eğitim gerektirdiği teknoloji becerileri konularında katılımcılara yardımcı olma konusundaki performansları Kesinlikle Başarısız Biraz Başarılı Başarılı Kesinlikle Başarılı

16 Öte yanda, geçmiş yıllarda Eğitici Formatör Öğretmenlerin yaşadığı yönetsel sorunlar bu yıl da devam etmektedir; ancak önemli ölçüde azalmıştır. Bu azalmada programın geçen yılki yöneticilerinin sorunları takibi ve hemen çözmede gösterdikleri istekliliğin etkili olduğunu düşünüyoruz. Geçmişe göre döneminde gerekli yazışmalar gibi yönetsel destek hizmetleri çok daha hızlı ve kararlılıkla gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, çevrimiçi ortamda Eğitici Formatör Öğretmenler daha iyi rehberlik yapmaktadır. Özellikle öğrenci yönetim sisteminde incelediğimiz öğretmenlerin olması gerektiği gibi bir çevrimiçi rehberlik gerçekleştirdiklerini gözlemledik. Özellikle daha fazla çevrimiçi eğitim veren eğiticilerin daha iyi performans sergilediğini belirledik. Ayrıca yeni eğiticler arasında da oldukça başarılı performans sergileyen Eğitici Formatör Öğretmenler olduklarını saptadık. Bu performans artışını geçmiş yıllara göre daha fazla deneyim kazanılmasına ve yeni eğiticilerin seçiminde daha seçici davranılmasına dayandırabiliriz. Özetle, eğitimlerin başarısı üzerinde önemli etkisi olan Eğitici Formatör Öğretmenlerin performanslarına ilişkin olarak döneminde şu bulgulara erişilmiştir: Katılımcı öğretmenler Eğitici Formatör Öğretmenlerinin rehberlik performanslarını beğenmişlerdir. Geçmiş yıllarda Eğitici Formatör Öğretmenlerin yaşadığı yönetsel sorunlar bu dönemde oldukça azalmakla birlikte devam etmektedir. Bu azalmada bu dönemde yöneticiliği üstlenen Bakanlık yetkililerin önemli etkisi vardır. Deneyim kazandıkça Eğitici Formatör Öğretmenler çevrimiçi eğitimde daha iyi rehberlik yapmaktadır. 15

17 4. Eğitimin Farklı Unsurlarına İlişkin Görüşler Daha önceki dönemlere ilişkin bulgularımızla tutarlı biçimde döneminde de öğretmenler eğitimin farklı unsurları büyük ölçüde yararlı ya da çok yararlı bulmuşlardır. Tablo 2 öğretmenlerin farklı unsurlara ilişkin ankette belirttikleri görüşlerini yansıtmaktadır. Table 2: Eğitim farklı unsurlarına ilişkin öğretmenlerin görüşleri Unsur Yararlı Bulma Düzeyi (%) Temel Soruları ve Ünite Sorularını hazırlama ve öğretim sürecindeki yararlarını keşfetme Pedagojik (eğitsel) konularda derinlemesine düşünme ve tartışma Ünitenizde yararlanabileceğiniz kaynakları bulma ve değerlendirme Kesinlikle Değil Biraz Yararlı Yararlı Çok Yararlı Öğrenci çokluortam sunumları hazırlama Öğrenci yayınları hazırlama Öğretmen destek malzemeleri hazırlama Öğrenci Web siteleri hazırlama Anketteki bu başlık ile ilgili diğer bir soru olan ʻBu eğitimde kazandığınız beceriler ve fikirler, kendi derslerinizde öğrencilerinizle birlikte teknolojiden yararlanmanıza yardımcı olacak mı? sorusuna ilişkin sonuçlar da geçmiş dönemlerdekine benzemektedir. Bu soruya öğretmenlerin yüzde 86.7ʻsi Evet ve Kesinlikle Evet cevabı vermişlerdir (Şekil 12). Şekil 12: Eğitimde kazanılan becerilerin, teknolojiyi öğrencilerle birlikte öğretim sürecinde kullanmaya yardımcı olma durumu Kesinlikle Hayır Hayır Evet Kesinlikle Evet Bu bulgu özellikle yüzyüze görüşmelerimizde elde ettiğimiz bir bulgu ile önemli ölçüde örtüşmektedir. Geçmiş yıllarla tutarlı biçimde bu yılki görüşmelerimizde de öğretmenlerin zaman sınırlılığı, müfredatı yetiştirme zorunluluğu, ağır iş yükü ve benzeri nedenlerle eğitimde öngörülen 16

18 bir ünite ya da konuyu tamamen proje tabanlı işleme gereğini yerine getiremediklerini saptadık. Ancak bu öğretmenlerin eğitimde kazandıkları bilgi ve becerileri zaman zaman kullandıklarını gözlemlemiştik. Bu dönem çok daha fazla sayıda öğretmen eğitimlerde edindikleri becerileri ya fikirleri derslerinde kullanmaya başladılar. Örneğin eğitimi aldıktan sonra oldukça deneyimli bir sınıf öğretmeninin sınıf Web günlüğü açarak öğrencilerinden öğrendiklerini bu günlükte yansıtmalarını istediğini öğrendik. Daha ilgi çekici olanı eğitim almamış bir başka öğretmenin, eğitime katılan bir meslektaşından görüp beğendiği, eğitimde sunulan Büyük Fasülye Yarışı örnek uygulamasındaki değerlendirme araçlarını kendi dersinde kullandığını saptamamızdı. Ayrıca görüştüğümüz öğretmenlerin, eğitimde de yer alan güncel eğitim kavramlarını daha doğru biçimde kullandıklarını belirledik. Bu tür örnekler eğitimin aslında beklenen hedeflerine ulaştığının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Özetle, katılımcı öğretmenler; eğitimin farklı unsurları büyük ölçüde yararlı ya da çok yararlı bulmaktadırlar ve bir üniteyi tamamen proje tabanlı işlemeseler bile eğitimin farklı unsurlarını kendi derslerinde kullanmaktadırlar. Ayrıca eğitimde sunulan kaynaklar eğitimi almayan öğretmenler tarafından da kullanılmaktadır. 17

19 5. Engeller SRI tarafından hazırlanan ve tüm dünyada uygulanan anket sorulara ek olarak katılımcıların Intel Öğretmen Programının başarılı biçimde uygulanmasına engel olabilecek konulara ilişkin görüşlerini almak istedik. Bu bağlamda engel oluşturabilecek 12 faktör sunularak bu faktörlerden hangilerinin ne ölçüde öğretmenlerin Program kapsamında önerilen yaklaşımları sınıflarında uygulamaya engel olabileceğini sorduk. Ayrıca kendilerini yeni faktörler eklemelerine de izin verdik. Şekil 13: Programın eğitim sonrasında sınıflarda uygulanmasına engel oluşturabilecek faktörler Öğretmenlerin işyükü 77.5 Okullardaki teknolojik altyapı Öğrencilerin evlerindeki teknoloji olanakları Öğretmenlerin teknoloji becerileri Öğrencilerin motivasyonu Öğrencilerin teknoloji becerileri Öğretmenlerin evlerindeki teknoloji olanakları Intel Öğretmen Programın yönetsel uygulanış biçimi Intel Öğretmen Programın içeriği Eğitici Formatör Öğretmenlerin motivasyonu Eğitici Formatör Öğretmenlerin teknoloji becerileri Geçmiş yıllardakine benzer bir bulguya ulaşılmıştır. Katılımcı öğretmenlerin oldukça büyük bir bölümü ağır iş yüklerini (%77.5), okullardaki teknolojik altyapının durumunu (%75.8) ve öğrencilerin evlerinde teknolojiye erişimlerini (%75.5) başarıyı etkileyebilecek önemli faktörler olarak belirtmişlerdir. Geçmiş yıldan farklı olarak okullardaki altyapı ve öğrencilerin teknolojiye erişimi yer değiştirmiştir ancak karşılaştırma sonucunda aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Gerek görüşme gerekse açık uçlu sorulara verilen cevaplar incelendiğinde de özellikle müfredatı yetiştirme telaşının, okuldaki diğer görevlerinin ve okul dışındaki sorumluluklarının öğretmenler için ağır iş yükü oluşturduğunu belirtmişlerdir. Bu bağlamda Programda önerilen proje tabanlı uygulamalara ayıracak zaman bulamadıklarını ve hatta eğitimlere bile zaman ayırmakta zorlandıklarını açıklamışlardır. Ulaştığımız bazı öğretmen yorumları aşağıda verilmiştir: Aynı hamam aynı tas! Altyapı sorunu çözülmeden, öğrencilerin evlerinde bilgisayarları olmadan nasıl proje yaptırabilirsiniz ki? Ayrıca okulda, okul dışında bir sürü sorumluluğumuz var. Proje yaptırmam demek, benim eve daha az zaman ayırmam demek. Bu iş yükü ve müfredatı yetiştirme telaşı ile burada söylenenler yapılamaz. 18

20 Program iyi ama okulların 2iziki ve teknik altyapısı nedeniyle, kalabalık sını2larla uğraşmak zorunda kaldığımızdan bu uygulanamaz. Benim sınıfımda 43 öğrencim var. Geçen sordum bunların sadece 9 unun evinde bilgisayar var. Okuldaki bilgisayar labaratuvarı ise zaten hep dolu. Teknolojiyi nasıl kullanayım? Nasıl proje yaptırayım. Çocuğa gidin İnternet kafe ye diyemem ki! Benzer biçimde bu faktörlere ek olarak öğretmenlerin teknoloji becerileri de (%64) bu yıl da önemli bir faktör olarak belirtilmiştir. Ancak geçen yıla göre bu yıl, bu faktörü belirten öğretmenlerin oranında önemli bir düşüş gözlemlenmiştir. Geçen yıl öğretmenlerin %69.3ʼü bu faktörü belirtirken bu yıl bu oran %64ʼe inmiştir. Bu durum öğretmenlerin teknoloji becerilerinde olumlu bir gelişme olduğu şeklinde de yorumlanabilir. Görüşmelerimizde özellikle yaş bağlamında daha deneyimli ve kadın öğretmenlerin özellikle Web günlüğü ve Wiki türü teknolojileri kullanmakta zorlandıkları, ancak yeni nesil öğretmenlerin pedagoji alanında olduğu kadar teknoloji alanında da daha dolu geldikleri belirtilmiştir. Bir Eğitici Formatör Öğretmen: Benim eğitimimde bir bayan bir erkek öğretmen vardı. İkisi de, özellikle de erkek olanı eski öğretmenlerden. İnanın 3 hafta sadece Web günlüğünün ne olduğunu anlatmaya çalıştım. Ama olmadı ben de bırakmak zorunda kaldım. Bir İl yetkilisi ise Yeni öğretmenlerimiz çok iyi. Biz daha demeden ne yapmaları gerektiğini biliyorlar. Teknolojiyi iyi kullanıyorlar. Öte yanda, geçen yılki sonuçlar ile bu yılki sonuçlara arasındaki en önemli farklılık öğrencilerin teknoloji becerilerine ilişkindir. Geçen yıl öğretmenlerin önemli bir kısmı (%59.9) öğrencilerinin teknoloji becerilerinin eksikliğini önemli bir engelleyici faktör olarak belirtirken bu yıl bu oranda yaklaşık %7.7ʻlik bir düşüş gözlemlenmiştir döneminde, öğretmenlerin %52.7ʼsi öğrencilerin teknoloji becerilerinin Programda önerilen projelere (öğrenci merkezli) ve teknoloji kullanımına dayalı öğretim stratejisinin başarılı biçimde uygulanmasında engel olabileceğini belirtmiştir. Ancak, bu yıl öğrencilerin motivasyonu geçen yıla göre çok daha fazla oranda (%54.1) öğretmen tarafından başarıyı engelleyen bir faktör olarak gösterilmiştir. Görüşme ve açık uçlu sorulara verilen cevaplar da destekler niteliktedir. Birçok öğretmen sınavlara dayalı eğitim sistemini eleştirirken öğrencilerin projelerle uğraşmak yerine sınava hazırlık yapmayı tercih ettiklerini ya da aileleri tarafından tercih ettirildiklerini belirtmiştir. Hatta az sayıda da olsa bazı öğretmenler Intel Öğretmen Programı türü tüm hizmetiçi eğitimlerin anlamını yitirdiğini sınavlara öğrencileri hazırlama becerisinin daha önemli olduğunu vurgulamışlardır. Bunlara ek olarak geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Programın içeriği (%29.4) ve uygulama biçimi (%38.3), Eğitici Formatör Öğretmenlerin beceri (%20.3) ve motivasyonları (%24.7) daha az sayıda katılımcı öğretmen tarafından birer engel olarak görülmüştür. Ancak görüşmelerimiz ve açık uçlu sorulara verilen cevaplar öğretmenlerin Programın uygulanışı ve içeriğinin yoğunluğu ile ilgili sorunları olduğunu ortaya koymaktadır. Uygulanış biçimi bağlamında en önemli sorun olarak Programın süresi gösterilmektedir. İçeriğin yoğun olması ve kuramsal açıklamaları da içermesi nedeniyle eğitim daha geniş zaman diliminde verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. İçerik bağlamında ise hem Eğitici Formatör Öğretmenler hem de katılımcı öğretmenler tarafından 19