Spirulina sp. ve Kullanım Alanları Üzerine Bir Araştırma. Özet

Transkript

1 Spirulina sp. ve Kullanım Alanları Üzerine Bir Araştırma Filiz GÜLER, Bahadır GÜLMEZ Erzincan Üniversitesi, Tercan Meslek Yüksekokulu Su Ürünleri Programı, 24800, Erzincan, Türkiye Özet Mikroalgler çok küçük canlılar olmasına rağmen, dünya üzerinde yaşamın devamlılığı açısından hayati öneme sahiptirler. Mikroalgler, özellikle akuakültür ve insan sağlığında besin desteği olarak çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA), karotenler, mineraller ve vitaminler gibi değerli metabolitleri yüksek miktarda biriktirme potansiyelleri nedeniyle önemli organizmalardır. Özel sektörde kontrollü şartlar altında kültüre alınan spirulinanın, göllerde ve sularda rastlanan diğer mavi-yeşil alglerle kontamine olmasına müsaade edilmez. Spirulina sağlıklı yaşamın devamı, optimum ağırlık ve enerji sağlaması bakımından dünyada yaygın olarak kullanılan ilave besin desteğidir. Sonuç olarak, dünyanın en küçük üstün yiyeceğinden biridir. Anahtar Kelimeler: Spirulina, mikroalg, Kullanım Alanı A Research on Spirulina sp. And Field Using Filiz GÜLER, Bahadır GÜLMEZ Erzincan Üniversitesi, Tercan Meslek Yüksekokulu Su Ürünleri Programı, 24800, Erzincan, Türkiye birkirim@hotmail.com Abstract A research on Spirulina and field Using, Although microalgae are tiny organisms, they are crucial for life on earth. Microalgae are very important organisms especially in aquaculture and human health as food supplement due to the high potential of accumulating valuable metabolites such as polyunsaturated fatty acids (PUFAs), carotenoid, minerals and vitamins. Special farms where spirulina is cultivated under controlled conditions do not allow the growth of other contaminant bluegreen algae, as in lakes and waterways. Spirulina is used widely around the world as a food supplement for maintaining health, energy and optimum weight. It is considered to be one of the world s few super foods. Key Words: Spirulina, microalgae, Field Using,

2 Geçmişten Günümüze Sprıulına Sp. Spirulina sp. her ne kadar 21. yüzyılın süper gıdası olarak tanıtılsa da yüzyıllar önce insanoğlu tarafından keşfedilmiş bir besindir. Spirulina'nın Texcoco Gölü kıyısında yaşayan Aztekler tarafından tüketildiğine ilişkin en eski kaynak 1524 yılına dayanmaktadır. Ayrıca Çad Gölü kıyısında yaşayan kanembu kabilesi yerlileri de bu besini çok eski çağlardan beri tanımakta ve yiyecek olarak tüketmektedirler. Ancak ticari kültürlerinin yapılması ve bilimsel anlamdaki çalışmaların başlaması; ürünün 1963 yılında fransız petrol araştırma enstitüsü tarafından ortaya çıkarılarak, % oranında protein içeren Spirulina, algini laboratuarlarında üretilmesiyle olmuştur (Cirik, 1989). Daha sonra nasa astronotlara besin tableti yapılması amacıyla bu alg üzerinde yapılan ilk çalışmalara öncülük etmiştir. Dünya üzerinde bir çok ülkede Spirulina üretimi yıllardan beri yapılmaktadır. Geçtiğimiz yıl birleşmiş milletler ve dünya tarım örgütleri tarafından Spirulina'nın çocuklar ve yetişkinler için güvenli ve faydalı bir besin olduğu kabul edilmiş ve tüketimi önerilmektedir. Türkiye'de de 3 yıllık bir çalışmanın sonucunda başarı sağlanarak ilk yerli Spirulina üretilmiştir (Fox, 1983). Spirulina Sp. nın Kullanım Alanları, Besin Değerleri ve Üretimi Spirulina nın Bilimsel Sınıflandırılması Üst âlem: Bacteria Âlem: Cyanobacteria Bölüm: Cyanophyceae Sınıf: Oscillatoriales Cins: Spirulina Spirulina sp. mavi-yeşil alglerden mikroskobik bir yosun türüdür. Proteinler, mineraller ve vitaminler açısından zengin; birçok hastalığın tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilen doğal bir besindir. Üretimi özel havuzlarda yapılmaktadır. Olgunlaşan Spirulina sp. sudan süzülerek, kurutulduktan sonra herhangi bir kimyasal işleme tabi tutulmadan doğal haliyle, toz olarak ya da tablet haline getirilerek insanların tüketimine sunulmaktadır (Anonim, 2008).

3 Piyasada satılan vitaminlerin çoğu laboratuar koşullarında sentezlenen kimyasal bileşiklerden oluşmaktadır. Spirulina sp. ise tüm vitamin, mineral ve besleyici maddeleri doğal yollardan hücre içinde biriktirmesi ve bunların insan metabolizması tarafından sentetik olanlara nazaran çok daha kolay kullanılması yönlerinde açık bir avantaja sahiptir. Ayrıca sindirimi zorlaştırıcı selüloz yapıda hücre duvarının olmaması nedeniyle alınan protein %95 oranında sindirilebilir özelliktedir (Seshadri, 1993; Anonim, 2008). İçerdiği çinko, mangan, selenyum, ve bakır gibi mineraller, beta-karoten, methionine, E vitamini, B1 ve B6 vitaminleri ile doğadaki en zengin doğal antioksidan kaynağıdır. Bu sayede vücudu serbest radikal denen zararlı moleküllerden arındırır. Daha sağlıklı cilt ve saç içinde önemlidir. Kuvvetli bir antioksidan olan süper oksit dismutas enziminin en önemli kaynaklarından biridir. İnsan vücudu için esansiyel bu enzim sayesinde amino asitler protein yapımı için kullanılabilir hale gelir. Özellikle vejeteryanlar için önemli olan ve enerji anlamına gelen B12 vitamini bakımından en önemli bitkisel kaynaktır. Karoten maddelerinin (Betakaroten) tüketilmesi ile kanser oluşumu arasında negatif ilişki vardır. Ayrıca doğal karotenler sentetiklerden daha kolay metabolizma edilir ve vücuda birikerek ve oksit etkiye sebep olmaz. Spirulina ya özgü olan mavi renkli fikosiyanin pigmentinin kansere karşı koruyucu olduğu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiği rapor edilmiştir. % su % protein spirulina sığır eti 56,5 17,4 tavuk eti 61,3 19 sardalya 50 20,6 alabalık 77,6 19,2 koyun sütü 81,6 5,6 inek sütü 88,5 3,2 yoğurt 86,1 4,8 yumurta 74 12,8 soya 8 36,7 Şekil 1. Spirulina sp. İle diğer besin maddelerinin su ve protein içeriklerinin karşılaştırılması Doğadaki en zengin b-12 vitaminine sahip besindir. en yakın takipçisi dana ciğerine göre 2-6 kat daha fazladır.b-12 kısaca yüksek enerji anlamına gelmektedir.doğadaki en zengin organik demir oranına sahiptir. ispanaktan ispanaktan 58 kat, dana ciğerinden 28 kat daha fazladır.doğadaki en zengin antioxidant kaynağıdır. başlıca sahip olduğu antioksidantlar; vitaminler b-1, b-5 ve b-6, mineraller çinko, mangenezyum ve bakır, amino asitler methionine ve superantioxidant betacarotene, vitamin e ve selenyum. Doğadaki en zengin e vitamini içeren besindir. Kendisine en yakın buğday filizinden 3 kat daha fazladır. sentetik e vitaminine göre, biyolojik aktivitesi %49 daha fazladır.doğadaki en zengin gamma linolenic asit (gla) içeren besindir. en yakın çuha çiçeği yağından 3 kat daha yüksektir.doğadaki en zengin klorofile sahiptir. Alfalfa ve buğday bitkisinden 5-30 kat daha fazladır (Ortega, 1972; Fox 1983). Spirulina sp. aynı zamanda doğal bir vitamin deposudur. Beslenmede, sentetik vitaminlerinin zararlarının tartışıldığı günümüzde, doğal, sağlıklı ürünlerin en güvenilir vitamin kaynakları olduğunun bilincine varılmaktadır. spirulina bu anlamda, ihtiva ettiği vitaminlerle günlük vitamin ihtiyacımızın önemli bölümünü karşılamaktadır; Doğadaki en zengin komple yüksek biyolojik değerde proteine sahiptir. kendisine en yakın soya fasülyesinden yaklaşık 2 kat daha fazladır.

4 vitamin içerik(mg/kg.) b-karoten(provitamin a) 170 siyanokobalamin (b12) 1,6 d-ca-pantotenat 11 folik asit 0,5 inositol 350 niasin (b3) 118 piridoksin (b6) 3 tiamin (b1) 55 tokoferol (e) 190 Şekil 2. Spirulina nın vitamin içerikleri Şekil 3. Spirulina üretim havuzu Şekil 4. Spirulina nın fotobiyoreaktörde üretimi Spirulina ile ilgili ilk ticari üretim Meksika da başlamış ve yılda ton üretim kapasitesine ulaşmıştır. 21 yy. da Spirulina üretimi başta Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Çin, Tayvan, Fransa, Meksika, Ispanya gibi birçok ülkede kurulu 150 işletmeyle beraber 3000 tonu aşmıştır. Spirulina üretimi muhtemelen ve 2010 lu yıllarda da 8000 ton ürün ve 1.1 milyar $ cirosuyla önemli bir sektör konumunda olacaktır. Ülkemizde çoğunlukla ithal yolla temin edilen Spirulina konusunda üretim çalışmaları da başlamıştır. Bu bağlamda 2000 yılında Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ile sanayi işbirliği olarak ilk Spirulina üretim işletmesi kurulmuştur. Sonraki yıllarda, İzmir in Menderes ilçesinde Ecolife Spirulina olarak ikinci bir işletme kurulması ve bunu takip eden girişimlerin olması, Türkiye de Spirulina üretiminin yaygınlaşması bakımından sevindirici gelişmelerdir. Laboratuvarda ml lik tüplerde saf Spirulina kültürlerinin çoğaltılmasıyla başlayan ve büyük hacimli havuzlara kadar uzanan üretim, hasat ve kurutma işlemlerinden sonra ambalajlamayla son bulur. Günümüzde ticari Spirulina üretimi yıllık 150 milyon $ gelirle, birkaç ülkede kurulu şirketler vasıtasıyla yılda 3000 ton ve üzerinde üretimle devam etmektedir. Genel olarak tablet, kapsül ve kurutulmuş toz ürün şeklinde 70 ülkede eczanelerde, marketlerde, aktarlarda ve güzellik merkezlerinde tüketime sunulmaktadır. Spirulina dan ekstre edilen ve ticari olarak lima mavisi olarak da adlandırılan protein yapısındaki fikosiyanin, gıda ve kozmetik sanayinde yaygın olarak kullanılan bir renklendiricidir. Bununla birlikte Spirulina sahip olduğu zengin protein, mineral ve vitamin içeriğinden dolayı da besin olarak da tüketilmektedir (Anonim, 2008). Spirulina, üretiminde en önemli sınırlayıcı parametre kış döneminde sıcaklık, yaz döneminde ise ışıktır. Yine içinde bikarbonat miktarı yüksek olan alkali sular tercih edilmelidir. Spirulinanın kültürü açık havuzlarda veya kapalı fotobiyoreaktörlerde gerçekleştirilebmektedir (Şekil 3 ve Şekil 4). Spirulina nın İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri: *Proteinler, vitaminler ve mineraller bakımından zengin; vücudun bağışıklık sistemini destekleyen ve birçok hastalığın tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilen doğal bir besindir. *Kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin üretimini teşvik eder. Bu özelliğiyle kansızlık sorunu olanlarda etkili olur. *Toplam yağ miktarı içinde %12 gibi yüksek oranda bulunan alfalinoleik asit, vücudun savunma mekanizması üzerinde etkilidir. Virüslerin hücre içine nüfuz etmelerine engel olur. Hastalıklara karşı direnç kazandırır.

5 *Spirulina'nın mukoprotin içermesi, kolay sindirilmesini sağlamaktadır. bu özelliğinden dolayı gastrit, ülser gibi mide rahatsızlıklarında destekleyici olarak kullanılabilir. *zayıflama diyetlerinde kullanılabilir. Spirulina, vücudu beslerken aynı zamanda yemeklerden önce alındığı takdirde, tokluk hissi vererek zayıflamada etkili olur. Spirulinanın alımını, kolaylaştırabilmek ve dozu standartlaştırmak amacıyla, preslenerek tablet haline getirilmektedir. Spirulina nın herhangi bir yan etkisi olmayan doğal bir besin olduğu bildirilmektedir. Bu sebeple kullanım dozu sınırlı değildir. Bununla beraber, uzmanlarca normal insanlar için önerilen doz günlük 3-6 tablettir. Ağır iş koşullarında, sporcularda, vücut geliştirme sporuyla uğraşanlarda, dağcılarda vb. daha fazla tüketilebilmektedir (Anonim, 2008). Kaynaklar Anonim, (2008). ( Cirik, S., Zengin Bir Bitkisel Gıda Spirulina. Tübitak Bilim ve Teknik dergisi, Sayı: Nisan, 1989, pp: Ortega, M., Study of the Edible Algae of the Velly of Mexico, Botanica Marina Vol. XV, p Seshadri, C.V., Umesh, V Large Scale Production Systems, ETTA Nat. Symp. MCRC, pp:76-82 Madras-India. Fox, R.D., Spirulina Production & Potential. Sarl Edisud, La Calade, Rn 7, 3120, pp:232, France.