ANAHTAR: PETROL-DOĞALGAZ ENERJİ GÜVENLİĞİ VE YENİ GÜZERGAHLAR

Transkript

1 3. Bölüm ANAHTAR: PETROL-DOĞALGAZ ENERJİ GÜVENLİĞİ VE YENİ GÜZERGAHLAR

2 182 >> PETROL VE DOĞALGAZ TPAO Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yardımcısı Yurdal Öztaş, sunumunda, Türkiye Petrolleri AO nın tecrübelerini ve faaliyetlerini anlatarak, Türkiye nin petrol ve doğal gaz ihtiyaçlarının karşılanmasında yaşanan zorlukların sebeplerini anlattı. Dünyada ve Türkiye de enerji ihtiyacının sürekli arttığını vurgulayan Öztaş, bunun arz güvenliği meselesini öne çıkardığını; oysa enerji kaynaklarının sınırlı olduğunu, üretimin her geçen yıl gerilerken, fiyatların arttığı bir ortamda, enerji ihtiyacının önemli bir çelişkiyi beraberinde getirdiğini söyledi. 21. yüzyılda, ülkelerin başlıca hedefi güvenilir, emniyetli, ulaşılabilir, kesintisiz, ekonomik, çevreci ve kaliteli bir enerji sağlamaktır dedi Öztaş. Petrol arama ve çıkarma çalışmalarının özelliklerine de değinen Öztaş, bu alandaki güçlükleri anlattı ve en önemli sorunlar arasında eleman ve malzeme sıkıntısını, arama işlerinin gittikçe daha zor ve maliyetli hale gelmesini; ileri teknolojilerin gerekliliğinin öne çıkmasını gösterdi. Ulusal petrol kuruluşu olan TPAO nun yurt içinde ve dışında yürüttüğü arama ve geliştirme faaliyetlerini ile uluslararası işbirliği konularını anlatan Öztaş, Türkiye Petrolleri nin global rekabetçi piyasada yaşadığı zorluklara da değinerek; bunun başlıca sebebi olarak, Türkiye Petrolleri nin entegre olmayan yapısını gösterdi. TPAO nun özerk ve entegre olmayan bir yapıya tekrar kavuşmasının; yani hem üretici, hem satıcı işlevlerini tek bünyede birleştirmesinin gerekli olduğunun altını çizen Öztaş, Oyunu kurallarına göre oynamamız ve uluslararası alanda rekabet edebilmek için, yeniden yapılanmamız lazım dedi.

3 Enerjide İnovasyon 183 >> Yurdal ÖZTAŞ

4 184 >> PETROL VE DOĞALGAZ Sorun petrol bulmak değil; ekonomik petrolü bulmaktır TPAO olarak, dünya sahnesine geri dönebilmek için özerk ve entegre yapı şart YURDAL ÖZTAŞ TPAO Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Yardımcısı Çok değerli katılımcılar, Türkiye Enerji Forumu nun ülkemize, sizlere, bizlere ve enerji sektörüne hayırlı olmasını diliyor, bu organizasyonu tertip edenleri kutluyorum. Türkiye petrol ve doğal gaz ihtiyaçlarını ve bu konudaki güçlükleri sizlere bu sunumumda izah etmeye çalışacağım. Şu an ekranda; Türkiye Cumhuriyeti nin 13 yıllık petrol ve doğalgaz faturasını görüyorsunuz. Bu 2020 yılına kadar beklenen olası senaryodur. İkisini topladığımız zaman, 600 milyar doları aşan bu toplam fatura, bundan önce hesaplandığında, 475 milyar dolar civarındaydı. Dikkat ederseniz, biz burada petrolün varilini 120 dolardan hesaplamışız, doğal gazı da 300 dolardan hesaplamışız. Bu fiyatlar bugünün fiyatları olup, bunların yerinde durmayacağını tabii ki biliyorsunuz. Şimdi bile petrol fiyatları bu temel alınan petrol fiyatının 20 dolar üzerindedir. Dünya petrol fiyatlarında yaşanan aşırı yükseliş trendi, enerji arz güvenliği konusunu uluslararası gündemin ilk sıralarına taşımıştır yılında ham petrol tüketimimizin % 92 si, doğal gaz tüketimimizin ise % 97,6 sının ithalatla karşılanmıştır. Bu tablo, Milli Güvenliğimizin yumuşak karnını oluşturmaktadır. Önümüzdeki 13 yıl içerisinde ülkemizin petrol ve doğal gaz faturaları toplamının varili 120 dolar kabulü ile 692 milyar dolara ulaşacağı hesap edilmektedir. Oysaki, varil başına 300 $ fiyatlardan bahsedilmektedir. İhracat gelirimizin yıllık 100 milyar doları aştığı bir sırada bu faturanın ödenebilir gözükmesi yanıltıcı olabilir. Önümüzdeki yıllarda, savaşlar, siyasi krizler vs olaylar neticesinde, üretim kesintileri ve/veya arz eksiklikleri olacaktır. Bu durumda üretici olmayan ülkeler, paraları olduğu halde petrol ve doğal gaz ithalatında zor anlar yaşayabilirler.

5 Enerjide İnovasyon 185 >> Petrolde dışa bağımlılık oranına baktığımız zaman, %93 gibi bir rakamla karşılaşıyoruz. Biz bugünkünden daha az petrol üretirken, 1980 lerde Türkiye ihtiyacının %17 sini karşılıyorduk. Bugün, üretimimiz o zamankinin dört veya beş katına çıktı, ama gördüğünüz gibi petrolün iç tüketimi karşılama oranı % 7 lerde seyrediyor, bu durum doğalgazda daha da vahim bir halde devam etmektedir. Burada bir diğer çelişkimiz de doğalgazda Rusya ya bağımlılığımızın % 63 gibi bir oranda olmasıdır. Bu nedenle, Türkiye nin ihtiyacını, yurtiçinde ve/veya yurtdışında yaptığı üretimle karşılayacak güçlü bir petrol şirketine her zamankinden daha çok ihtiyacı vardır. Bu petrol şirketi, özel bir şirket olabileceği gibi, bu konudaki gücünü ve deneyimini ispatlamış TPAO nun özerk şirket statüsüne kavuşturulması ile de sağlanabilir. Uluslararası piyasada yerel kanunlara bağlı olarak çalışma imkânı yoktur. Türkiye nin enerji ihtiyacına bakarsanız, 2030 yılında doğalgaz ihtiyacının %100 artması beklenmektedir ve Türkiye nin doğalgaz talep projeksiyonu ile kontrata bağlanmış arz miktarlarına baktığımızda, burada mavi ile gösterilmiş olanlar şu ana kadar anlaşmaları yapılmış olanlardır yılına kadar bu anlaşmaların gereği olarak bizler bunu sürdürebileceğiz. Ayrıca 2025 den sonra tekrar her şeyin yenilenmesi gerekmektedir ve talebimizin de ne miktarda artmış olduğunu da görmüş oluyorsunuz yılında, 76,4 milyar metreküp/yıl bir tüketimimizin olacağı görülüyor. Günlük petrol tüketimimize baktığımız zaman, 2007 yılında 677 yani varil dolaylarında olan günlük tüketimimiz 2020 de varile erişecek, yani ikiye katlanmış olacaktır. Dünyadaki enerji kaynaklarının sınırlı oluşunu, üretimin her yıl bir gerileme göstermesini ve fiyatların da buna ters olarak artmasını düşünürseniz, olaydaki çelişkiyi görmüş olursunuz. Petrolde dışa bağımlılık oranına baktığımız zaman, %93 gibi bir rakamla karşılaşıyoruz. Biz bugünkünden daha az petrol üretirken, 1980 lerde Türkiye ihtiyacının %17 sini karşılıyorduk. Bugün, üretimimiz o zamankinin dört veya beş katına çıktı, ama gördüğünüz gibi petrolün iç tüketimi karşılama oranı % 7 lerde

6 186 >> PETROL VE DOĞALGAZ Türkiye de petrol sektörünün dünden bugüne geçirdiği evrelere bakacak olursak, bunlarda Türkiye Petrolleri nin yapılanma biçiminin, rolünün çok büyük olduğunu göreceğiz. Türkiye Petrolleri arama, geliştirme yapıyor, fakat taşımacılıkta, petrokimyada, dağıtımda yoktur. Petrol anlaşmaları ömürlük anlaşmalardır. seyrediyor, bu durum doğalgazda daha da vahim bir halde devam etmektedir. Burada bir diğer çelişkimiz de doğalgazda Rusya ya bağımlılığımızın % 63 gibi bir oranda olmasıdır. Türkiye bunu daha da çeşitlendirmeyi istemektedir. Bütün yumurtaları tek sepete koymamak gerekir. Petrol fiyatlarında bir fırtına bekleyebiliriz 21. yüzyılda ülkelerin başlıca hedefi güvenilir, emniyetli, ulaşılabilir, kesintisiz, ekonomik, çevreci ve kaliteli enerji teminidir. Biz de çalışmalarımızda bu saymış olduğumuz kriterlere uygun hareket ediyoruz. Sektörde dünden bugüne değişimler yaşanıyor. 8 9 sene önce petrol fiyatları öylesine düşmüştü ki, birçok petrol şirketleri elemanlarını işten çıkardı, başka şirketlerle birleşti ya da yeni sahalar satın aldı. Sonuç itibariyle, bunun arkasından bir fırtına bekleyebiliriz. Bugün, maalesef, belli bir tekelleşme, eleman sıkıntısını had safhaya getirdi. Bütün bu darboğazlar

7 Enerjide İnovasyon 187 >> bugün petrol sektöründe bize zor anlar yaşatmaktadır. Petrol fiyatları her geçen gün artış göstermektedir, ülke ekonomileri enflasyonun baskısı altındadır. Buna bağlı olarak, petrol ve doğalgazda arz güvenliği daha da ön plana çıkmıştır. Sektör dışı yatırımcıların petrol piyasasına girmesi ile şirketler finansal yönetim birimlerini kuvvetlendirmektedirler. Arama ve üretim sahalarını elde etmek gittikçe zorlaşmaktadır. Derin deniz ve ileri teknoloji gerektiren sahalar yatırıma açıktır; satın almalarda büyüme ve varlık değişimi tüm şirketlerin yeni stratejileridir. En büyük zenginlimiz insan kaynaklarımızdır En önemli zenginlik olan insan kaynaklarının yetiştirilmesi ve elde tutulması, en önemli meselelerden birini teşkil etmektedir. Eskiden bir ülkede petrol ararken çok iyi şartlarda anlaşma yapılırdı. Hemen bir örnek vermek istiyorum. Libya bundan önceki dönemlerde anlaşma yapıldığı zaman %30 40 ı arayanlara hisse veriyordu. Ama bugün aynı Libya da yapılan ihalelere bakıyorsunuz, %5 7 ye razı olan şirketler var. Bu diğer şirketleri zor duruma düşürüyor. Ayrıca eskisi gibi kolay sahalar da kalmadı, artık denizlerde yeni teknolojilerin kullanılması gerekiyor. Bakıyorsunuz ki, herhangi bir ülke anons etmiş bende petrol sahaları var, bunları ihaleye ve ortak aramaya açıyorum diye. Gidiyorsunuz, deniz derinliği 2000 metre ve lojistik imkânların son derece kıt olduğu yerler Örneğin, çölde petrol aradığınızı düşünün. Orada kuyu açmak bir liraya mal oluyorsa, oranın lojistiğini sağlamanın

8 188 >> PETROL VE DOĞALGAZ Rusya Bilim Akademisi Enerji Araştırma Enstitüsü Dünya Enerji Piyasaları Araştırma Merkezi Başkanı Tatyana Mitrova, Hazar ve Karadeniz bölgelerindeki gaz transfer sistemleri ve yeni gaz boru hattı projeleri konusunu geniş bakış açısı ile ele alarak ilginç değerlendirmelerde bulundu. Son yıllarda ortaya çıkan en önemli gelişme, genel bir enerji güvenliği endişesidir diyen Mitrova, enerji konusunda küresel çapta yaşanan değişime dikkat çekti ve bu değişimi küresel dengelerin yeniden kurulması olarak niteledi. Mitrova, günümüzde oluşum aşamasında olan Avrasya enerji piyasasından söz ederek, 2030 yılına kadar Avrasya nın toplam dünya enerjisinin % 65 ini ve hatta daha fazlasını tüketeceğini belirtti. Yeni yapılanmakta olan Avrasya enerji piyasasında, bir taraftan, gelişmekte olan tüketici Asya ülkelerinin, diğer taraftan da Hazar bölgesindeki yeni üreticilerin önemli etken teşkil edeceğini söyleyen Mitrova, yakın gelecekte petrol ve doğal gaz transferlerinin yön değiştireceğine ve yeni transfer sistemlerinin gelişmesinin kaçınılmaz olduğuna dikkat çekti. Mitrova, bu ortamda Orta Asya nın ve Rusya nın Avrupa ve Asya pazarları arasında dengeleyici bir rol oynayacağını vurguladı. Doğal gaz boru hattı projeleri üzerinde önemle duran Mitrova, özellikle Hazar bölgesindeki projelerin İpek Yolu nu yeniden hayata geçirerek, Avrupa ve Asya pazarlarını en kısa yoldan birleştireceğini söyledi. Mitrova, Bütün bu piyasaların farklı çıkarlara göre kurulmasına ve her bir gaz boru hattına ilişkin çeşitli tartışmaların ve karşılıklı suçlamaların sürmesine karşın, uzun vadede boru hatlarının sayıca çoğalması küresel sistemin daha güvenilir, daha esnek ve dayanıklı hale gelmesini sağlayacaktır dedi. Oyun kurallarının oluşması süreci başlamıştır diyen Mitrova, bunun kanıtı olarak Avrasya kıtası genelinde fiyat oluşumunda belli ortak standarda yönelmenin gözlendiğinden söz etti. Küresel enerji piyasasının oluşması sürecinde bütün üreticilerin, tüketicilerin ve transit ülkelerin birbirine bağlı hale geleceğini ve ortak çıkarlar doğrultusunda hareket etmek zo- runda kalacaklarını vurgulayan Mitrova, sunumunu Özetle, piyasanın yapısı şu an değişim süreci geçirmektedir. Bu süreç çok yavaş ilerlemektedir. Ama yatırımları yirmi yıl ilerisini görerek planlamalıyız sözleri ile tamamladı ve son olarak da G8 Deklarasyonu nda yer alan Yavaşça ama hedeften şaşmayarak Avrasya piyasasını oluşturmak sloganını dile getirdi.

9 Enerjide İnovasyon 189 >> Dr. Tatyana MİTROVA

10 190 >> PETROL VE DOĞALGAZ Global enerji piyasaları altyapısının inşa edildiği yepyeni bir süreç yaşıyoruz DR. TATYANA MİTROVA Rusya Bilim Akademisi Enerji Araştırma Enstitüsü Dünya Enerji Piyasaları Araştırma Merkezi Başkanı Baylar ve Bayanlar, sizlere iyi günler dilerim. Öncelikle beni konuşmacı olarak davet eden Forum Başkanı Sayın Neslihan Gökdemir e teşekkürlerimi iletmek istiyorum. Kendimi tanıtayım: Ben, Rusya Bilimler Akademisi Enerji Araştırma Enstitüsü Dünya Enerji Piyasaları Araştırma Merkezi Başkanı yım. Bizim Enstitümüz, dünyada ve Rusya da enerji sektörünün gelişmesini inceleyen ve tahminlerde bulunan en önde gelen kuruluşlardan biridir. Aynı zamanda ulusal enerji stratejilerinin geliştirilmesinde de önemli katkılarımız bulunmaktadır. Şimdi ben, bağımsız akademik uzman olarak, burada çok hassas bir konudan, Hazar ve Karadeniz bölgelerindeki gaz transfer sistemlerinden ve gaz boru hattı projelerinden bahsedeceğim. Bu çok aktüel ve herkesin ilgisini çeken bir konudur ama ben bugün sizden bu konuya farklı bir açıdan bakmanızı isteyeceğim. Medyanın daima ön plana çıkardığı projelerin rekabetçi yönüne odaklanmadan; olaya daha geniş bakmanızı ve bu konuyu yeni oluşmakta olan Avrasya piyasasının, bu büyük mozaiğin, küçük bir parçası olarak görmenizi isteyeceğim. Avrasya çaprazı ve enerji güvenliği endişesi 20. yüzyılın son yirmi-otuz yılını altın çağ olarak, yani enerji kaynakları fiyatlarının henüz oldukça düşük olduğu, dünya ekonomisinin yüksek tempo ile stabil bir şekilde geliştiği ve genel olarak enerji alanında çıkarların belirli bir dengede olduğu bir dönem olarak anımsayacağız. Bugün yaşanan ani değişimler ise bütün dünya enerji sistemleri üzerinde sarsıcı etkiler yaratmaktadır. Son yıllarda ortaya çıkan en önemli gelişme, genel bir enerji güvenliği endişesidir. Eskiden bu kadar önemli olmayan bu bakış açısı, şimdi en önemli konu olarak gündeme yerleşti ve bütün kararları, hatta gaz ve petrol transfer projelerini de etkileyen önemli bir faktör haline geldi.

11 Enerjide İnovasyon 191 >> Bu bölgenin merkezini, Avrasya çaprazı diyebileceğimiz alan oluşturmaktadır. Bu alanın dikey şeridinde dünya hidrokarbon kaynaklarının % 80 ni bulunmakta; yatay şeridinde ise dünya enerji kaynakları tüketiminin %70 i gerçekleşmektedir. Sonuç itibariyle, önümüzdeki yirmi yıl içerisinde dünya enerjisinin durumunu bu bölgede meydana gelecek süreçler belirleyecektir. Bu açıdan en dikkat çekici bölge, Avrasya dır. Avrasya dediğimizde hem Avrupa yı hem öz Avrasya kıtasını kastediyoruz. Bu bölgenin merkezini, Avrasya çaprazı diyebileceğimiz alan oluşturmaktadır. Bu alanın dikey şeridinde dünya hidrokarbon kaynaklarının % 80 ni bulunmakta; yatay şeridinde ise dünya enerji kaynakları tüketiminin % 70 i gerçekleşmektedir. Sonuç itibariyle, önümüzdeki yirmi yıl içerisinde dünya enerjisinin durumunu bu bölgede meydana gelecek süreçler belirleyecektir. Uluslararası Enerji Ajansı nın hesaplarına göre, 2030 yılına kadar Avrasya toplam dünya enerjisinin % 65 ini ve daha fazlasını (toplam petrolün % 60 ını ve toplam gazın % 67 isini) tüketecektir. Bu arada, Avrasya da petrol tüketimi % 46 oranında artarken, doğal gaz tüketimi % 57 oranında artacaktır. Bu ne demektir? Bunun anlamı, önümüzdeki yirmi yıl içerisinde şu an mevcut olan enerji kaynakları nakil altyapısına ek olarak bu altyapının en az bir yarısı kadar daha inşa etmemiz gerektiğidir. Avrasya kıtasında, özellikle gelişmekte olan Asya ülkelerinde hidrokarbon tüketen yeni merkezler meydana gelmektedir ve buralara devamlı ve büyük miktarlarda enerji nakli yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda, eski tüketici ülkelerin ithalata bağımlılığı da, kendi rezervleri hızla tükendiği için, giderek artmaktadır. Hazar bölgesi ve Orta Asya bölgesi ülkeleri gibi devreye giren yeni üreticiler ise bugüne kadar dokunulmamış olan kaynaklarını satmak istemektedirler. Ama bu rezervlerini satabilmeleri için bunları önce bir şekilde tüketicilere ulaştırmaları gerekmektedir. Ve böylece, başta da değindiğim gibi, herkesi saran enerji güvenliği endişesi ve enerji kaynaklarını çeşitlendirme arzusu, transit ülkeleri aradan çıkarmaya, sürüm pazarlarını ve kaynakları çeşitlendirmeye yönelik bir sürü projenin ortaya çıkmasına sebep olmakta ve

12 192 >> PETROL VE DOĞALGAZ İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Araştırma Merkezi Müdürü Yard. Doç. Dr. Ahmet K. Han, sunumunda, dünya haritasının alışkın olduğumuz görüntüsünün belirli jeopolitik algının yansıması olduğunun altını çizdi ve bu görüntüye alternatif teşkil eden farklı bir haritayı göstererek, günümüzde yaşanmakta olan jeopolitik değişimi anlattı. Dünyadaki rekabet odağının sürekli olarak batıya doğru kaymakta olduğunu belirten Han, 19. ve 20. yy.larda rekabet merkezinin Batı Avrupa da olduğunu, Soğuk Savaş rekabetinin Atlantik üzerinde odaklandığını, günümüzde ise söz konusu odağın Pasifik havzasına doğru yöneldiğini söyledi. Bununla birlikte, rekabet sürecinin özelliklerine değinen Han, rekabet merkezinde çıkan çatışmaların çok yıkıcı sonuçlar verdiğini, dolayısıyla rakip olan büyük güçlerin doğrudan çatışmadan sakındığını ve rekabeti çevre bölgeler üzerinden yürüttüğünü, güç hiyerarşisini dolaylı yöntemlerle kurduğunu anlattı. Han, bu bağlamda, karaya ve denizlere hakim olma teorilerini geliştiren iki stratejist düşünürün Mackinder in ve Mahan ın tezlerinden (Mackinder: jeopolitik eksen, çevreyi kontrol eden merkeze hakim olur ; Mahan: deniz gücünün önemi ) söz etti ve bu tezlerin Batıdaki stratejik düşünceyi nasıl etkilediğini anlattı. Bunlara bağlı olarak enerji piyasasındaki rekabet konusuna açıklık getiren Han, enerji konusundaki ihtiyaçları, imkânları ve potansiyelleri bakımından 21. yy.da ABD nin, Çin in ve Rusya nın stratejik durumunu değerlendirdi ve bunlar arasında bundan sonra cereyan edecek rekabetin özelliklerini ana hatlarıyla anlattı. ÖRNEKTİR KOPYALANAMAZ

13 Enerjide İnovasyon 193 >> Yard. Doç. Dr. Ahmet K. HAN

14 194 >> PETROL VE DOĞALGAZ Rekabet odağı Pasifik e kayarken; jeopolitik üstünlük denizlerde; Jeopolitik değişim çağında enerji rekabet odağında YARD. DOÇ. DR. AHMET K. HAN İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Araştırma Merkezi Müdürü Dünyamız önemli bir değişim geçiriyor. Uluslararası politikalarda sistemik yansımaları olan bu değişim, bütün üst yapı değişimleri gibi alt yapıda da önemli kaymalarla belirleniyor. Bu büyük değişimden neyi kastettiğimizi anlamak için, dünya politikasının hangi eksen üzerinde döndüğünü anlamamız lazım. Bu soru üzerine odaklandığımızda, tarih boyunca Avrasya nın, yani Pasifik ten Atlantik e kadar bir alanı kaplamakta olan büyük dünya ana karasının, uluslararası ilişkilerde bir rekabet aksı oluşturduğunu görüyoruz. Rekabetin odağının da sürekli batıya doğru kaydığını görüyoruz. 19. yüzyıldan itibaren ve 20. yüzyıl boyunca rekabetin odaklandığı bölge hep Batı Avrupa olmuştur den itibaren baktığınız zaman, Batı Avrupa dan rekabet merkezinin Atlantik Avrupa sına doğru kayması gözlemleniyor. Soğuk Savaş rekabetinin gerçekleştiği odak Atlantik tir. Bugün ise yavaş yavaş fakat kararlı bir şekilde bu rekabet odağı Batıya kayışını sürdürmekte ve Pasifik havzasına doğru yönelmektedir. Dünyanın hepimizin bildiği bir resmi vardır. Biz Türkler genelde bu dünyayı severiz, çünkü Türkiye, malum, bu dünyanın ortasındadır. Böyle bir imaj bu algıyı güçlendirir ve dolayısıyla dünya üzerinde Türkiye nin jeopolitik öneminin ne kadar kalıcı olduğunun da altını çizer. Bu imajlar önemlidir çünkü insanların kafalarına, bilinçlerine jeopolitik algılarını kazırlar. Fakat aslında bu, Türkiye ortada olsun diye yapılmış bir harita değildir; bu harita, biraz evvel bahsettiğim mantalitenin yansıması, yani batılı bir Avrasya aksıdır. Rekabet odağındaki büyük güçler birbiri ile itişmekten kaçınırlar Bu harita üzerinden, Orta Asya dan başlayan, Mezatopamya ya, Ege ye, Roma ya, Avrupa ya, oradan da Avrupa Atlantik havzasına kaymakta olan rekabet odağının hareketini rahatlıkla izleyebiliriz. Bu harita üzerinden biz Avrupa merkezli bir dünya görüşünün de yansımasını görürüz. O Avrupa merkezli dünya görüşü bize şunu söyler: Roma İmparatorluğu nun

15 Enerjide İnovasyon 195 >> kuruluşu ile rekabet odağı Avrupa ya gelmiştir. Osmanlı yı bundan kopmuş sayamayız, Osmanlı bir Avrupa gücüdür nihayetinde ve İkinci Dünya Savaşı ile birlikte dünya politikasının belirlendiği merkez, bu bölge olmaya devam etmiştir. Ama haritanın geçmişi daha eskidir; Avrupa nın dünyayı konileştirdiği yüzyıllara dayanmaktadır ve dünyanın nereden yönetildiği konusunda bu haritaya baktığınız zaman bilinçaltınızda hiçbir şüphe kalmaz. Ancak bu odaklanma problemli bir odaklanmadır. Şöyle ki, rekabet odağı dediğimiz Avrupa merkezli dünya görüşü bize şunu söyler: Roma İmparatorluğu nun kuruluşu ile rekabet odağı Avrupa ya gelmiştir. Osmanlı yı bundan kopmuş sayamayız, Osmanlı bir Avrupa gücüdür nihayetinde ve İkinci Dünya Savaşı ile birlikte dünya politikasının belirlendiği merkez, bu bölge olmaya devam etmiştir. Ama haritanın geçmişi daha eskidir; Avrupa nın dünyayı konileştirdiği yüzyıllara dayanmaktadır ve dünyanın nereden yönetildiği konusunda bu haritaya baktığınız zaman bilinçaltınızda hiçbir şüphe kalmaz. yerde genellikle çatışma olmaz. Rekabet odağındaki büyük güçler birbiri ile itişmekten kaçınırlar. Çünkü bu birbirleriyle itişme durumu, alt yapılarına ve kendi nüfuslarına zarar verecek büyük çatışmaları beraberinde getirmektedir. Nitekim ne zaman itiştilerse o zaman o büyük çatışmalar olmuştur. Örneğin, rekabetin odağının Avrupa kıtası olduğu dönemde itişmelerin sonucu Napolyon Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı meydana gelmiştir. Rekabet odağının gene Avrupa Atlantik ekseni üzerinde belirlendiği dönemde, rekabetin ana taraflarının arasındaki itişmenin sonucu İkinci Dünya Savaşı olmuştur.

16 196 >> PETROL VE DOĞALGAZ Ve rekabet odağındaki güç hiyerarşisinin belirlenmesinde enerji kaynakları olağanüstü önemlidir Soğuk Savaş sırasında taraflar ABD ve Sovyetler Birliği idi. Bu ikisinin arasında gerçekleşecek doğrudan çatışma odakta gerçekleşecekti ve odakta meydana gelebilecek böyle bir çatışma her iki ülkenin ve her iki ülkenin ittifakında bulunan ülkelerin alt yapılarını yıkacağından kaçınılması gereken bir durumdu. Zaten rekabetin odağındaki rekabetin ana tarafı olan güçler bu çatışmalardan daima kaçınmaya çalışmışlardır. Bilek güreşini rekabet odağının güç hiyerarşini belirleyecek olan çevre bölgelerde yapmışlardır. Örneğin, rekabet odağı ile doğrudan ilgisi bulunmamakla beraber, rekabet odağındaki güç hiyerarşisinin belirlenmesinde enerji kaynaklarının olağanüstü önemi nedeniyle Orta Doğu böyle bir rol oynamıştır. Avrupa nın göbeğinde itişeceklerine Orta Doğu da itişmişlerdir. İspanya ile İngiltere, örneğin, 16. yüzyılda birbirleriyle itişmekten kaçınmışlardır. En son birbirleriyle itiştikleri zaman bu, İspanya nın 30 yıl savaşlarına kadar gidecek ciddi bir yıkılma sürecine girmesine neden olmuştur. Onun dışında nerede rekabet etmişlerdir? Rekabet, kenar bölgelere taşınamadığında dünya savaşları çıkmıştır Avrupa nın merkezinde merkantilist ekonomi ile zenginleşen ülkeler dünyanın diğer bölgelerinde itişmişlerdir. Fransa ile İngiltere nin rekabeti işte böyle bir rekabettir. Ne zaman ki rekabeti kenar bölgelere taşıyamamışlar, zaten dünya savaşları da o zaman kopmuştur. İşte bu harita aslında bize bu hikâyeyi anlatır. Bu haritanın verdiği jeopolitik mesaj budur. Bu tanımadık yer ise yine bizim dünyamızdır. Biraz evvel anlattığımız odak kaymasını göz önünde bulundurursak, dünyaya böyle de bakmak mümkündür. Dünyaya böyle baktığınız zaman, bu algıyı kabul ettiğinizde, jeopolitik algınızın değişimi güvenlik ve çatışma algınızın değişimini de beraberinde getirecektir. Rekabet artık Pasifik te şekillenecek Bu kaçınılmaz rekabetin ortasında, yani dünyanın merkezinde, Pasifik boşluğu bulunmaktadır; Pasifik boşluğunun her iki tarafında yeni küresel rekabetin iki aktörü, yani odağın etrafındaki iki temel rekabetçi güç duruyor. Bunlardan bir tanesi yine ABD dir. Diğer tarafında ise Çin dir. Dünyada rekabet artık Pasifik etrafında bu iki güç arasında cereyan edecektir. Tabii, bu durum birçok bölgeyi periferiye itmiştir. Söz konusu bölgeler için bu, hayırlı bir haber midir? Kısmen böyledir, çünkü bu iki güç birbirleriyle burada değil; dünyanın diğer bölgelerinde, kendi aralarındaki güç hiyerarşisini belirleyecek hangi kaynak ve hangi jeo stratejik bölge varsa, o bölgelerde itişecekler, o bölgelerde üstünlüklerini birbirine kabul ettirmeye çalışacaklardır. Batı Avrupa, rekabette ikinci sınıf bir bölgedir Ancak, örneğin Batı Avrupa için, bu harita ve böyle bir dünya iyi bir haber değildir. Çünkü açıkçası böyle bir haritada Batı Avrupa sadece periferide, ikinci sınıf bir bölge olarak yer

17 >> 197 İ ADAMLARI VERİTABANI Enerji Adamları Veritabanı, mesleki bilgi birikiminizi sektörle paylaşmanıza olanak sağlayacak. Konunuzla ilgili diğer uzmanlara ulaşabilmenize imkan yaratacak. Sektör oyuncuları dendiğinde ilk akla gelenler arasında yer alacaksınız. Enerji Adamları Veritabanındaki 1000 seçkin enerji profesyoneli arasına katılacaksınız. Enerji sektöründeki ulusal ve uluslararası karar vericileri farklı disiplinlerden uzmanlarla bir araya getirmeyi misyon edinen Ulusal Enerji Forumu, enerjide stratejik bir değişime daha öncülk etti. 01

18 05 Forum Adı: TÜRKİYE ENERJİ FORUMU 05 Forum Ana Teması: Sürdürülebilir Yaşam İçin Enerjide Büyük İnovasyon ve Enerjide Yükselen Yeni Bölgesel Güç Türkiye Forum Tarihi: TEMMUZ 2008 Forum Süresi: 3 Gün Gerçekleştiği Yer: Kandilli Adile Sultan Sarayı, İstanbul Düzenleyen Kuruluşlar: ULUSAL ENERJİ FORUMU Bilgi Yönetimi: ENERJİ PİYASASI İZLEME VE DERECELENDİRME AJANSI Himaye Eden Kurumlar: T.C. Başbakanlık Konuşmacı Sayısı: 36 Oturum Sayısı:12 Katılımcı Sayısı: 600 Forum Resmi Dilleri: Türkçe - İngilizce ve Rusça Simultane çeviri Kongre Binası Kullanım Alanları: Tüm Kongre Binası kullanılmıştır. Forum Salonu, İkili Görüşme Salonları, Kurumsal Bilgi Bankosu Alanları, VİP Toplantı Salonları, Basın Salonları, Protokol Toplantı Salonları (İkili Görüşmeler ve Grup Toplantıları), Basın Merkezi, Forum Sekreteryası Bilgi ve İletişim Ofisleri, Resepsiyon Salonları, Forum Aktiviteleri: Ana Oturumlar, İkili Görüşmeler ve Grup Toplantıları. TÜRKİYE ENERJİ FORUMU nun beşincisinde, 600 kişilik değerli bir topluluğa bilgi üretme olanağı sağlanmıştır. Üç günlük Forum da inovasyon ağırlıklı bir program gerçekleştirilmiştir.