Nükleotit Yapısı Yeni Biyoloji. Nükleot t Yapısı

Transkript

1 Nükleot t Yapısı Nükle k as tler yapıları çer s nde karbon (C), h drojen (H), oks jen (O) ve azot (N) ve fosfat (P) bulunduran ve hücre tarafından sentezlenen büyük organ k b leş klerd r. Nükle k as tler n yapı taşlarına nükleot t den lmekted r. Yapıtaşı nükleot t olan nükle k as tler n en temel görev, kalıtsal b lg y taşımak ve hücrey yönetmekt r. Nükleot tler azotlu b r organ k baz, 5 karbonlu (5C) b r şeker ve fosfat moleküller nden oluşmaktadır. 1/6

2 Bazı nükle k as tler n yapıtaşı sadece organ k b r baz ve beş karbonlu b r bazdan oluşur. Buna se nükleoz t den lmekted r. Nükleoz te b r fosfat bağlanması durumunda nükleot t meydana gel r. Nükleot t Yapısı 1. Azotlu Organ k Baz : Pür n ve P r m d n 2. 5 karbonlu (5C) Şeker (Pentoz) 3. Fosfat (fosfor k as t) dan oluşmaktadır. Nükleot t yapısında bulunan bağlar gl koz t bağı ve ester bağıdır. Gl koz t bağı, baz ve beş karbonlu (5C) şeker arasında yer bulunan bağdır. Ester bağı se beş karbonlu şeker le fosfat grubu arasında bulunan bağdır. Baz ve şeker b rleşmes sonucu nükleoz t, nükleoz te fosfat bağlanması durumunda nükleot t oluşur. 1. AZOTLU ORGANİK BAZ Nükle k as tler n yapısında bulunan azotlu organ k baz, 5 karbon atomunun ve azotun halka şekl nde b rleşmes sonucu meydana gelen yapıdır. azotlu organ k bazların k çeş t bulunmaktadır. Bunlar pür n ve p r m d n bazlarıdır. Pür n Ç halkalı b r yapıya sah p olan pür nler Aden n (A) ve Guan n (G) olmak olmak üzere k çeş tt r. Pür nler büyük moleküllerd r. 2/6

3 P r m d n Tek halkalı b r yapıya sah p olan p r m d nler T m n (T), S toz n (S veya C) ve Uras l (U) olmak üzere dört çeş tt r. P r m d nler küçük müleküllerd r. ÖNEMLİ NOT: Deoks r bo Nükle k As t (DNA) yapısında bulunan bazlar, Aden n (A), T m n (T), Guan n (G) ve S toz n (C) d r. R bo Nükle k As t (RNA) yapısında bulunan bazlar se Aden n (A), Uras l (U), Guan n (G) ve S toz n (C) d r. DNA yapısına özgü baz t m n ken RNA nın yapısına özgü baz se uras l d r. 2. BEŞ KARBONLU (5C) ŞEKER (PENTOZ) Beş karbonlu şeker r boz ve deoks r boz olmak üzere k çeş tt r. R boz şeker, r boz nükle k as t (RNA) yapısında bulunurken, Deoks r boz, DNA (deoks r boz nükle k as t) yapısında bulunmaktadır. R boz ve deoks r boz arasındak fark, deoks r bozda r boza oranla b r oks jen (O) atomu eks kt r. 3/6

4 R boz - C5H10O5 Deoks r boz - C5H10O4 3. FOSFAT (FOSFORİK ASİT) Nükle k as tler n ortak olarak heps nde bulunan grubudur. Genel formülü H3PO4 şekl nded r. Fosfor k as tler nükle k as tler g b büyük yapılı moleküller n yapısında katıldıklarında fosfat grubu olarak s mlend r l rler. NÜKLEOTİT ÇEŞİTLERİ Fosforik asit Aden n + Deoks r boz + Fosfor k as t = Aden n (deoks r bo) Nükleot t Uras l + R boz + Fosfor k as t = Uras l (r bo) Nükleot t Yukarıda aslında aden n nükleot t aslında DNA, uras l nükleot t se RNA dır. Nükleot tler n adlandırılması bu şek lded r. Nükleot tler n adlandırılması hakkında b lg y s ze yazımızın devamında vereceğ z. Nükle k as t z nc r n meydana get ren nükleot tler n b rb r ne bağlanması fosfof ester bağı sayes nded r. Nükle k as tler yapılarında bulundurdukları şeker türüne göre Deoks r boz Nükle k As t (DNA) ve R boz Nükle k As t (RNA) d ye k ye ayrılmaktadır. 4/6

5 NÜKLEOTİTLERİN ADLANDIRILMASI Nükleot tler n yalnızca yapılarında bulunan baz b l n yorsa baza göre adlandırılırlar. Örnek verecek olursak, Aden n nükleot t, S toz n nükleot t g b. Nükleot t n baz ve şeker çeş t de b l n yorsa bu durumunda nükleot t hem şeker n adıyla hemde bazın adıyla adlandırılır. Bunu örnek le açıklayacak olursak, Bazı aden n, şeker deoks r boz olan nükleot d n sm, Aden n deoks r bonükleot t olur. Bazı guan n, şeker r boz olan nükleot d n sm se Guan n r bonükleot t olur. Nükle k as tler n adlandırılması se yapılarında bulunan beş karbonlu şekere göre olur. Buna en güzel örnek se DNA (deoks r boz nükle k as t) ve RNA (r boz nükle k as t) dır. 5/6

6 6/6