Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği AD.

Transkript

1 Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği AD.

2 Sağlıklı bir ilişkide: Bireyler, Gereksinim, Duygu Düşüncelerini Açık ve dürüstlükle karşılıklı dile getirebilir. Birbirlerini karşılıklı olarak duyabilir. 2

3 Bir ilişkiyi nitelikli bir biçimde geliştirebilmek için; Her iki kişinin de kendini açması, Birbirleriyle ilgili olumlu düşüncelere sahip olması, Bilgi, duygu, düşünce ve yaşantı paylaşımlarının olması, Birbirlerine olumlu, doyurucu tepkiler vermesi gerekir. 3

4 YAKIN İLİŞKİ Karşılıklı çekim (Attraction) Açık ve dürüst iletişim (Communication) Birlikteliğin sürmesi için ilgi, istek ve çaba (Care) Hayatı paylaşmaktan hoşlanma (Enjoy) İlişki için bir amaç düşüncesinin olması (Purpose) Karşılıklı güven ve saygı (Trust) ACCEPT= KABUL 4

5 Yakın İlişkilerde Önemli Olan Özellikler İçtenlik Saygı Sıcaklık ve sevgi Güven Özveri ve çaba Bağlılık 5

6 CİNSEL SAĞLIK İletişim ve sevgiyi olumlu olarak geliştiren ve zenginleştiren, cinsel var oluşun bedensel, duygusal, düşünsel ve sosyal unsurlarının birleşmesidir. 6

7 CİNSELLİK BİR İLETİŞİM ŞEKLİDİR. CİNSELLİK BİRLİKTE YAPILAN BİR DANSTIR. 7

8 Bireylerin CİNSEL ÖZGÜRLÜK İçlerindeki yasaklardan, tabulardan, baskılardan kurtulmuş olarak, Sevgi ve saygı duygusuyla birbirlerinin sınırlarını özenle koruyarak, Cinsel dünyanın güzellik ve hazlarını birlikte yaşamalarıdır. 8

9 CİNSEL KİMLİK Bireyin kendi bedenini ve benliğini belli eşeylik (cinsiyet) içinde algılayışı, kabullenişi, duygu ve davranışlarında buna uygun biçimde yönelişidir. 9

10 CİNSEL KİMLİĞİN GELİŞİMSEL BELİRLEYİCİLERİ 10

11 BELİRLEYİCİLER 1.Doğal gelişimde eşeylik kromozomlarının, doğum öncesinde ve sonrasında uygun eşeysel kromozomların yeri büyüktür. Eşeysel içsalgıların uygun zamanda ve miktarda etkinlik göstermeleri gerekir. Uygun cinsel kimlik gelişimi için uygun biyolojik gelişim ön şarttır. Ancak yeterli değildir. 11

12 2.Yetişkin insanın cinsel davranışı eşeysel iç salgılarının niceliğinden fazla etkilenmez. 3.Çekirdek cinsel kimlik çocukluğun ilk bir buçuk iki yılında, genel olarak cinsel kimlik duygusu ilk dört yılda yerleşmektedir. 12

13 4.Cinsel kimliğin gelişmesinde yaşamın ilk yıllarındaki deneyimlerin etkisi büyüktür. Çocukluk çağındaki öğrenmeler, ilk ilişkiler ve özdeşimler cinsel kimliğin gelişmesini etkiler. 13

14 5.Bireyin ilk olumlu doyurucu ilişkileri anne, baba ve kardeşlerle olan ilişkileridir. Bu ilişkiler olumlu ise kişinin sonradan olumlu sevgi ilişkileri kurabilmesi daha olasıdır. 14

15 6.Uygun özdeşim örneklerinin bulunuşu ya da bulunmayışı, cinsel kimliğin gelişmesinde en önemli etkenlerden biridir. Bir çok cinsel korkular, sapmalar, saplantılar bunun olmamasıyla ilgilidir. 15

16 Psikanalitik kurama göre ödipal bağlantı ve çatışmanın olumlu yönde çözümü uygun özdeşimle olmaktadır. 16

17 8.Aile içinde ve toplumda cinsel konulara karşı geliştirilen aşırı tutumlar cinsel kimlik gelişimini etkileyebilir. Ağır günah korkusu, ailenin çocuğun cinsel organına karşı aşırı ilgi göstermesi, yanlış bilgiler verme (mastürbasyon günahtır gibi). 17

18 Cinsellikteki patolojiden söz edebilmek için; Uygun eş Uygun zaman Uygun yer Uygun koşulların olmasına karşın ısrarla ve engel olunamaz bir şekilde farklı bir cinsel aktiviteyi normal cinsel aktiviteye tercih etmek söz konusudur. 18

19 CİNSELLİĞİN FİZYOLOJİSİ 19

20 CİNSELLİĞİN FİZYOLOJİSİ 1.Cinsel istek evresi 2.Uyarılma evresi 3.Orgazm evresi 4.Rezolusyon (gevşeme/çözülme) evresi 20

21 CİNSEL İSTEK Cinsel eyleme girme arzusudur. Beş duyuya yönelik uyarılar söz konusudur. 21

22 UYARILMA EVRESİ Seksüel hoşnutluğun subjektif bir duyumu ile buna eşlik eden fizyolojik değişikliklerden ibarettir. Erkekte temel değişiklik ereksiyona yol açan penil kabarmadır. Ayrıca, cowper bezi sekresyonu da görülür. 22

23 UYARILMA EVRESİ Kadında pelvise yayılan vazokonjesyon ile vaginal yağlanma ve dış genitallerde şişme yaşanır. Meme kabarması ve vaginanın iç üçte ikisinde uzama ve genişlemesi ile orgazmik platformun gelişmesi bulunur. 23

24 UYARILMA EVRESİ Birkaç saniyeden birkaç saate dek sürer. Plato evresi, kadında, ensede, meme çevresinde kızartılar olur. 24

25 ORGAZM Seksüel zevkte bir doruklaşma ile seksüel gerilimin giderilmesi ve perineal kaslarda ve pelvik üreme organlarında kontraksiyonsiyon olmasıdır. 25

26 ORGAZM Erkekte ejakulasyonu izleyen prostat, seminal veziküller ve üretra kontraksiyonları sonucu sperm fışkırması bulunur. 26

27 ORGAZM Kadında her zaman subjektif olarak yaşanmayan vaginanın dış üçte birinin duvarındaki kontraksiyonları vardır. Hem erkekte hem de kadında sıklıkla istem dışı pelvik itiş devinimleri gibi genel kas gerilimi ya da kontraksiyonlar oluşur. 27

28 28

29 REZOLÜSYON (GEVŞEME EVRESİ) Bütün işlevlerin yavaş yavaş eski haline dönüşme evresidir. Cinsel ilişkiden sonra erkekler bu tür uyarılara karşı refrakterdir. Tekrar uyarılma çok nadirdir. Bu süre yaşa göre birkaç dakikadan birkaç saate ya da güne sürebilir. 29

30 MASTÜRBASYON (Özdoyurum) Mastürbasyon ilişkiye tercih edilmediği sürece normaldir. Mastürbasyonda hayal gücü de eşlik eder. Genellikle bireyin ya da ailenin bu eyleme verdiği anlam ve önem oranında bir sorundur. 30

31 MASTÜRBASYON (Özdoyurum) Bireyin kendini suçlayıcı tutumu varsa, büyük bir sıkıntı kaynağıdır. Eğer öz doyuruma aşırı derecede sıklıkla başvuruluyorsa gerçek sorun bu kişilerin: Yalnızlıkları, İlişki kuramayışları, Çevre ile ilgilerinin, Uğraşlarının azlığıdır. 31

32 GELİŞİM DÖNEMLERİ VE CİNSELLİK İLİŞKİSİ Sağlıklı cinsellik yetişkinlik döneminde yaşanmaktadır. Genç yetişkinlik döneminde cinsel performans ve çekicilik oldukça yüksektir. İlişkilerde cinsellik önemli yere sahiptir. Orta yetişkinlik döneminde cinsellik «olmazsa olmaz» özelliğini kaybeder. Bir taraftan çılgın fanteziler diğer tarafta cinselliğin biteceği kaygısı yaşanabilir. Yaşlılık dönemi cinsel yaşamın değiştiği bir dönemdir. 32

33 YAŞLILIKTA CİNSEL YAŞAM 33

34 YAŞLILIKTA CİNSEL YAŞAM Seks yaşlılar için üzerinde konuşması güç bir konudur. Başkalarının bu konuyu yaşlılarla konuşması daha da güçtür. Yaşlılar arasındaki farklılıklar, başka herhangi bir yaş grubunda görülenden daha çoktur. 34

35 KADINLARDAKİ DEĞİŞİKLİKLER Kadınlar menapozu yaşlanma belirtisi olarak görürler. 35

36 Yaşlanma Sonucu Kadınlardaki Değişiklikler Hormonal değişikliklerden dolayı, cinsel birliktelik sırasında daha duyarlı olabilirler ve hatta acı duyabilirler. 36

37 Erkeklerin kendilerini daha az arzuladıklarını düşünürler. Çekiciliklerinin azaldığı duygusuna kapılabilirler. 37

38 Kadın vücut biçimini bozucu bir hastalık ya da ameliyat geçirmişse, beden imajı ön plâna çıkar. Sağlıklı ise yaşlanmanın getirdiği değişikliklere karşın, kendilerini "eksiksiz bir insan" olarak değerlendirmenin mücadelesini verebilirler. 38

39 Yaşlanma Sonucunda Erkeklerdeki Değişiklikler Erkekler de bir tür menapoz geçirirler, ancak bu dönem kadınlarda olduğundan biraz daha geç başlar. 39

40 Yaşlanan erkeklerde, erkeklik hormonu (testosteron) azalır, cinsel işlevlerdeki değişikliklerin meydana gelişinde bu hormondaki azalmanın etkisi vardır. Dokulardaki değişiklikler yüzünden yaşlı erkeğin penisi küçülebilir. 40

41 Boşalma sırasında yaşlı erkeklerin penisindeki kasılmalar daha zayıftır ve çıkarılan semen miktarı da daha azdır. Tedavi yoluyla erkeklerin çoğu yaşlanmaya bağlı değişikliklere uyum sağlamakta ve doyurucu bir cinsel yaşamı sürdürebilmektedir. 41

42 PSİKOSEKSÜEL BOZUKLUKLAR

43 CİNSEL İŞLEV BOZUKLUKLARININ ÖZELLİKLERİ Temel özelliği tam seksüel yanıt siklusunu karakterize eden cinsel istek ya da psikofizyolojik değişikliklerde inhibisyondur. Cinsel isteklerde azalma ya da yeti yitimi genellikle ikincil bir durumdur. Evlilik sorunları ve ruhsal çöküntüler, kronik hastalıklar ilişki bozulmalarına neden olur. 43

44 CİNSEL İŞLEV BOZUKLUKLARININ ÖZELLİKLERİ Cinsel organ etkinliğinde yetmezlik ve orgazm bozukluğu genellikle erkekte cinsel güçsüzlük, erken boşalma, boşalma olmaması ve orgazma (doruk doyuma) ulaşamama durumlarıdır. Kadında ise cinsel soğukluk, vaginimus ve ağrılı birleşme(disparoni) dır. 44

45 Cinsel İşlev Bozukluklarının Özellikleri Cinsel güçsüzlüklerin %80-85 i psikojenik, %15-20 si organik nedenli kabul edilir. Erkekte güçsüzlüğün organik doğasının saptanmasında kullanılan en önemli yollardan biri, uyku laboratuarında REM uykusu dönemlerinde penis sertleşmesinin olmamasıdır. 45

46 Cinsel İşlev Bozukluklarının Özellikleri Tanı konulması için bu bozuklukların; Belirgin bir sıkıntıya ya da kişiler arası ilişkilerde zorluklara neden olması gereklidir. Başka bir nedene bağlı olmamalıdır. 46

47 DSM IV Cinsel İşlev Bozuklukları Cinsel İstek Bozuklukları -Azalmış Cinsel İşlev Bozukluğu -Cinsellikten Tiksinme Bozukluğu Cinsel Uyarılma Bozuklukları -Kadında Cinsel Uyarılma Bozukluğu -Erkekte Cinsel Uyarılma Bozukluğu Orgazmla İlgili Bozukluklar -Kadında Orgazm Bozukluğu -Erkekte Orgazm Bozukluğu -Erken Boşalma Cinsel Ağrı Bozuklukları -Disparoni -Vajinismus Genel Tıbbi Bir Duruma Bağlı Cinsel İşlev Bozukluğu -Çeşitli nedenlere bağlı bozukluklar -Başka Türlü Adlandırılamayan Cinsel İşlev Bozukluğu DSM 5 Cinsel İşlev Bozuklukları -Geç Boşalma -Sertleşme Bozukluğu -Kadında Orgazm Bozukluğu -Kadında Cinsel İlgi/Uyarılma Bozukluğu -Cinsel Organlarda-Pelviste Ağrı/İçe Girme Bozukluğu -Erkekte Düşük Cinsel İstek Bozukluğu -Erken Boşalma -Maddenin/İlacın Yol Açtığı Cinsel İşlev Bozukluğu -Tanımlanmış Diğer Bir Cinsel İşlev Bozukluğu -Tanımlanmamış Cinsel İşlev Bozukluğu 47

48 CİNSEL GÜÇSÜZLÜK KORKUSU Buna cinsel performans bunaltısı da denir. Asıl güçsüzlük ile güçsüzlük korkusunu birbirinden ayırmak gerekir. Bir cinsel ilişki uygun eş, uygun zaman ve uygun yerde olmadıkça cinsel güçsüzlük (empotans) tanısı konmamalıdır.

49 Cinsel güçsüzlük korkusuna kendini kaptıran ve kendini sürekli denemelere sokan başarı düşkünü bir genç, eğer sağlıklı bir cinsel uyum istiyorsa cinsel organının başarı organı ve aracı olmadığını öğrenmelidir. 49

50 AZALMIŞ CİNSEL İSTEK BOZUKLUĞU Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteğinin az olmasıdır (ya da hiç olmaması). 50

51 Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu Kişinin yaşı ve yaşam koşulları dikkate alınarak cinsel isteğin azaldığı ya da hiç olmadığı yargısına varılır. 51

52 Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu Cinsel terapi merkezlerine yardım için başvuran hastaların yaklaşık 1/3 ünde istekle ilgili problemler vardır. Yaşla birlikte insidansı artar. Kadınlarda %34, erkeklerde %15 oranında görülür. 52

53 KADINDA CİNSEL UYARILMA BOZUKLUĞU Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, cinsel uyarılmanın yeterli bir ıslanma-kabarma tepkisini sağlayamama ya da cinsel etkinlik bitene dek bunu sürdürememedir. 53

54 EMPOTANS (ERKEKTE EREKTİL BOZUKLUK) Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, yeterli bir ereksiyonu sağlayamama ya da cinsel etkinlik bitene dek bunu sürdürememedir. 54

55 İNHİBE KADIN ORGAZMI (KADINDA ORGAZM BOZUKLUĞU) Olağan bir cinsel uyarılma evresinden sonra orgazmın sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde gecikmesi ya da hiç olmamasıdır. Kadınlar, orgazmı tetikleyen uyarının türü ya da yoğunluğu açısından büyük bir değişkenlik gösterirler. 55

56 Kadının yaşı, cinsel deneyimi ve aldığı cinsel uyaranların yeterliliği açısından bakıldığında, Kadının orgazm olma yetisinin beklenenden daha az olduğu yargısına varılması temeline dayanmalıdır. 56

57 İNHİBE ERKEK ORGAZMI (ERKEKTE ORGAZM BOZUKLUĞU) Kişinin yaşını göz önünde bulundurduğunda, Yoğunluğunun ve süresinin yeterli olduğunu düşündüğü cinsel etkinlik sırasında, Olağan bir cinsel uyarılma evresi sonrası, Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, orgazmın gecikmesi ya da olmamasıdır. 57

58 ERKEN (PREMATÜR) EJAKÜLASYON Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, çok az bir cinsel uyarılma ile kişinin istemesinden önce, vajinaya girme öncesi, girer girmez ya da hemen sonra ejakülasyonun olması. 58

59 Yaş, cinsel eş ya da durumun yeni olması ve son zamanlardaki cinsel etkinliğin sıklığı gibi uyarılma evresinin süresini etkileyen etkenler göz önünde bulundurulmalıdır. 59

60 Prematür ejakülasyon sık rastlanılan bir cinsel işlev bozukluğudur. Genç erkeklerde yaygın görülür (%33). Ejakülasyon yanıtının ilerleyen yaşla yavaşlama eğilimi göstermesi ile yaşlı grupta prevalansı azalır. 60

61 Erkekte Cinsel Güçsüzlük Nedeni Olabilen Organik Nedenler Enfeksiyöz ve paraziter hastalıklar( kabakulak) Kalp- damar hastalıkları Ürolojik bozukluklar Karaciğer hastalıkları Akciğer hastalıkları Genetik hastalıkları Beslenme bozuklukları Endokrin bozuklukları Nörolojik bozukluklar 61

62 FONKSİYONEL DİSPARONİ Erkekte ya da kadında cinsel ilişkiye, yineleyici bir biçimde ya da sürekli olarak eşlik eden genital ağrının olması. 62

63 Bu bozukluğa, sadece Vajinismus ya da ıslanmanın olmaması neden olmamaktadır. Genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir. Disparoni; cinsel terapi kliniklerine seyrek başvuruya karşın, genel nüfus içinde %33 lük prevalans gösterir.

64 FONKSİYONEL VAJİNİSMUS Vajinanın dış üçte birindeki kaslarda koitusu engelleyecek bir biçimde, yineleyici bir biçimde ya da sürekli olarak istem dışı spazmın olmasıdır. 64

65 Vajinismus, prevelansında önemli kültürel farklılıklar olabilir. ABD ve batı Avrupa da daha seyrek görülmesine karşın ülkemizde sıktır (%60).

66 CİNSEL KİMLİĞİNDEN YAKINMA 66

67 Eşcinsellik (homosexuality) Karşıt cinsellik (transexualism) Karşıt giysicilik (transvestizm) DSM IV -Cinsel Kimlik Bozukluğu *Çocuklarda *Ergen ve Erişkinlerde Cinsel Yönden Erkeklere/Kadınlara/Her iki cinse ilgi duyan -Başka Adlandırılamayan Kimlik Bozukluğu -Başka Adlandırılamayan Bozukluk Türlü Cinsel Türlü Cinsel DSM 5 -Cinsel Kimliğinden Yakınma(Hoşnut Olmama) *Çocuklarda *Ergen ve Erişkinlerde -Tanımlanmış Diğer Bir Cinsel Kimliğinden Yakınma Durumu -Tanımlanmamış Cinsel Kimliğinden Yakınma Durumu 67

68 EŞCİNSELLİK (HOMOSEKSÜALİZM) Bireyin yalnızca hem cinsleri ile cinsel doyum yaşayabilmesi durumudur. 68

69 TRANSSEKSÜALİZM (KARŞIT CİNSELLİK) Kişinin biyolojik cinsiyeti hakkında ısrarlı huzursuzluk ve uygunsuzluk duygusu ve genital organlarından kurtulup diğer cinsiyetin bir üyesi olarak yaşamak için ısrarlı bir arzusudur. Bu istek ve gereksinim en az iki yıl sürelidir ve şizofreni ya da genetik bozukluğa bağlı olmayan durumlarda konuşulmaktadır. Davranış, giysi ve tavırlar değişik derecelerde karşı cinse özgüdür. 69

70 TRANSVESTİZM (KARŞIT GİYSİCİLİK) Erkeğin kadın, kadının erkek gibi giyinme tutkusu ve bundan özel bir hoşlanım duygusunun olmasıdır. Transvestizmde kişi kendi genital organlarından kurtulmak için çaba göstermez. 70

71 CİNSEL SAPKINLIK (PARAFİLİ) BOZUKLUKLARI 71

72 DSM IV Eksibisyonizim (Göstermecilik) Bozukluğu Frottörizm (Sürtünmecilik) Bozukluğu Cinsel Mazokizm Cinsel Sadizm Pedofili Bozukluğu Fetişizm Bozukluğu Travestik Fetişizm Bozukluğu Vayorizm (Gözetlemecilik) Başka Türlü Adlandırılamayan DSM 5 Gözetlemecilik Bozukluğu Göstermecilik Bozukluğu Sürtünmecilik Bozukluğu Cinsel Özezerlik (mazoşizm) Bozukluğu Cinsel Elzerlik (Sadizm) Bozukluğu Pedofili Bozukluğu Fetişizm Bozukluğu Karşıgiyim (travesti) Bozukluğu Tanımlanmış Diğer Bir Sapkınlık Bozukluğu Tanımlanmamış Diğer Bir Sapkınlık Bozukluğu 72

73 CİNSEL NESNE SEÇİMİNDE BOZUKLUKLAR (PARAFİLİ) Temel özelliği seksüel uyarılma için alışılmamış ya da garip imgelem ya da eylemlerin gerekli olduğu durumlardır. Bu imgelem ya da eylemler ısrarlı ve istem dışı olarak yinelemeye eğilimlidir. 73

74 Cinsel Nesne Seçiminde Bozukluklar Genellikle; (Parafili) Seksüel uyarılma için insan olmayan bir nesneyi kullanmayı yeğleme Gerçek ya da taklit ıstırap ya da aşağılanması bulunan insanlarla yinelenen seksüel aktivite ya da aşağılanması bulunan insanlarla yinelenen seksüel aktivite ya da İstekli olmayan partnerlerle yinelenen seksüel aktiviteyi içerir. 74

75 FETİŞZM Seksüel uyarılma için cansız nesnelerin kullanılmasıdır. Fetişler iç çamaşırları, ayakkabılar, çizmeler, saç ya da tırnak gibi maddelerdir. 75

76 ZOOFİLİ Cinsel uyarılma için ısrarla hayvanların kullanılmasıdır. PEDOFİLİ Puberte öncesi çocuklarla seksüel aktivitede bulunmadır. Puberte öncesi eylemi ya da fantezisidir. 76

77 EKSİBİSYONİZM Bir yabancıya genital organları göstererek uyarılmadır. VAYORİZM Çıplak bir kişi ya da seksüel eylemde bulunan ve genellikle yabancı olan kişileri habersizce ve ısrarla gözetleme saplantısıdır. 77

78 SEKSÜEL MAZOHİZM Bir bireyde kendi acı ve ızdırabıyla üretilen seksüel uyarılmadır. SEKSÜEL SADİZM Seksüel uyarılma sağlamak için bir başka kişiye fiziksel ya da psikolojik ıstırap için eziyet etmektir. 78

79 TEDAVİ VE BAKIM 79

80 SEKS TERAPİLERİ Modern seks terapileri konusunda iki kişinin adı geçmektedir: Masters ve Johnson. Önceleri Freud un psikoseksüel gelişim dönemleri üzerinde durulur ve hasta birey tedavi edilmeye çalışılırdı. 80

81 Seks Terapileri Masters ve Johnson cinsel işlev bozukluklarına çözüm ararken sorunun kaynağını bilinçdışı çatışmalarda görmekten çok, işlev bozukluğunun devam etmesine yol açan etkenler üzerinde durmuşlardır. «Neden oldu?» sorusundan çok, «Ne olmakta? Ne olacak?» soruları üzerinde durdular. 81

82 MASTERS VE JOHNSON UN TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Haftanın her günü yapılan terapi oturumları aracılığıyla genellikle üç hafta içinde tamamlanan tedavilerdir. Hastalar ve eşleriyle her gün görüşülür ve tedavi üç haftada bitirilir. 82

83 Eşlerle birlikte tedaviye devam edilir. Terapide mevcut işlev bozukluğunun türüne yönelik net ve kolay anlaşılan özgül teknikler çiftlere öğretilir. Bunlarla ilgili ev ödevleri verilir. 83

84 Tedavi sırasında terapistin cinsiyetinin işlev bozukluğu olan eşinkiyle aynı olması gerekir. Bu sırada co-terapist eşle tedaviye devam eder. Masters ve Johnson un yaklaşımlarında tedavi odağı çifte ve çiftin ilişkisine yöneliktir. 84

85 SEKS TERAPİSİNİN SONUÇLARINI ETKİLEYEN ETMENLER Duygusal ilişkisinin niteliği ve çifti oluşturan bireylerin birbirleriyle olan uyumu Cinsel işlev bozukluğuna eşlik eden başka tür psikopatolojilerin varlığı 85

86 Çiftin özellikle seks terapilerine olan motivasyonu Tedavinin erken dönemlerinde özellikle de ilk üç terapi seansında ev ödevlerini düzenli uygulamaya bağlı olarak iyileşme belirtilerinin görülmesi gibi etkenlerdir. 86

87 Psikoseksüel Bozukluklarda Görülebilen Cinsellik Örüntülerinde Etkisizlik Cinsel Disfonksiyon Aile İçi Süreçlerin Devamlılığında Bozulma Ebeveyn Rolünde Yetersizlik Ebeveyn Rol Çatışması Beden İmgesinde Rahatsızlık Durumsal/Kronik Düşük Benlik Saygısı Kendine/ Başkalarına Yönelik Şiddet Riski Hemşirelik Tanıları Ağrı Benlik Kavramında Rahatsızlık Tecavüz Travması Sendromu Korku Anksiyete Güçsüzlük Ümitsizlik Sosyal İzolasyon Etkisiz Bireysel Baş Etme 87

88 Vaginismus Olgusu Hülya Hanım 20 yaşında genç bir bayandır. Geleneksel özelliklerin yoğun olduğu çevre ve ailede yetişen Hülya Hanım, ahlaki değerlere sıkı sıkıya bağlı bir anneye ve otoriter bir babaya sahiptir. 88

89 Vaginismus Olgusu Yaklaşık olarak bir yıl önce görücü usulü ile evlenen Hülya Hanım, çocuk sahibi olamama şikayetiyle bir hekime başvurur. Yapılan jinekolojik muayene sonrasında Hülya Hanım ın psikiyatri polikliniğine sevki uygun görülür. Burada Hülya Hanım a eşiyle birlikte gelmesi söylenerek ileriki bir tarihe randevu verilir 89

90 Psikiyatri polikliniğinde eşi ve kendisiyle yapılan görüşme sonrasında koitusun hiç gerçekleşmediği öğrenilir. Bunun üzerine alınan ayrıntılı anamnezde; Hülya Hanım ın sert bir mizaca sahip olan babasının, aşırı otoriter olduğu, çocukluğundan beri babasıyla emosyonel olarak yakınlık kuramadığı ve kendisine olmasa da zaman zaman annesine yönelik uyguladığı fiziksel şiddetlerden dolayı, sevmediği belirlenir. babasını 90

91 Hülya Hanım, görüşme esnasında annesinin, babasının şiddet davranışları karşısında söylediği Erkekler böyledir işte! İstediklerini yapmazsan böyle hayvan gibi davranırlar. Ne yapsan yaranamazsın! gibi sözlerinin hiç aklında çıkmadığını, annesinin evlenmeden önce saf ve temiz bir melek olduğuna ama evlendikten sonra o meleğin kirletildiğine inandığını ifade eder. Ayrıca 16 yaşındayken yakın bir erkek arkadaşı tarafından cinsel tacize uğradığını ve o zaman kendisini kirlenmiş hissettiğini, annesinin ne kadar haklı olduğunu anladığını söyler. O günden sonra erkeklerden nefret etmeye başladığını belirtir. 91

92 Cinsellik üzerine yapılan görüşmede ise, Hülya Hanım cinselliği erkeğin istediği, onların mutlu olması için kadının katlandığı bir durum olarak değerlendirir. Ayrıca evlilik öncesi birçok arkadaşı ve komşularından öğrendiğine göre; cinsel birleşmenin kadın için zor, acı verici, kanamalara neden olan ve hatta hastalanmalara ve ölüme neden olan bir durum olarak gördüğünü belirterek, Hasta olmak istemiyorum. Acı çekmek istemiyorum! diyerek ağlamaya başlar. 92

93 HEMŞİRELİK SÜRECİ Vajinismus Hemşirelik Tanıları: Korku Cinsellik Örüntülerinde Etkisizlik Aile İçi Süreçlerin Devamlılığında Bozulma Kronik Düşük Benlik Saygısı Etkisiz Bireysel Başetme Ruhsal Sıkıntı Bilgi Eksikliği 93

94 TARİH Hastanın Adı: Vajinismus TANILAMA TANI NEDEN AMAÇ GİRİŞİM Korku Bilgi eksikliği yanlış bilgilendirilme Tanımlayıcı Semptomlar Bireyin sözel olarak korktuğunu ifade etmesi Etkisiz başetme Kısa Dönem - Kişinin sağlıklı cinsel yaşama ulaşması için cinsellikle ilgili korkularını gidermek Uzun Dönem - Yetişkin bireyin fizyolojik ve psikolojik rahatlıkta artış olduğunu iletmesi PLANLAMA Tıbbi Tanı: Hasta cinsel işlevle ilgili düşüncelerini açık açık konuşması için cesaretlendirilecek. Cinselliğe karşı emosyonel tepkileri ve korkuları incelenecek Cinselliğin insan hayatında yaşanması gereken bir süreç olduğu anlatılacak Cinsellikle ilgili doğru bilgiler verilecek( cinselliğin acı verici ve zor olmadığı,hastalanmalara ve ölüme yol açmayacağı,kanamanın ilk ilişkide küçük bir miktar olabileceği fakat sonra olmayacağı vb.) 94

95 TARİH Cinsel Yaşamda Değişiklik Tanımlayıcı Semptomlar Koitus yaşanamaması Önceki koitus deneyimi yokluğu Cinsellik ve cinsel işlevler konusunda bilgi eksikliği Kısa Dönem - Hastanın alternatif olarak doyum verici cinsel aktiviteye girme girişiminde bulunması Uzun Dönem - Hastanın alternatif olarak doyum verici cinsel aktiviteye girme işlevini sağlıklı olarak sürdürmesi. Üreme sisteminin / organların yapısını şema olarak gösterilecek. Cinsel ve diğer alanlardaki ilişkilerine zaman ayırması için cesaretlendirilecek. Cinsel yaşam öyküsü alınacak(genel cinsel örüntüler, doyum durumu, cinsel bilgi, problemler, beklentiler, duygu durumu ve enerji düzeyi vb.) Cinsellik ve cinsel fonksiyonlar hakkında, kendini rahatsız edebilen konularda sorular sorması için cesaretlendirilecek. Partneri ile ilişkisi incelenecek. Partneri ile ilişkilerinin güçlü yönlerini tartışmaya cesaretlendirilecek. Korku ve anksiyeteleri tartışılacak. Duygularını paylaşması için eşi cesaretlendirilecek. 95

96 TARİH Aile İçi Süreçlerin Devamlılığında Bozulma Tanımlayıcı Semptomlar Aile üyeleri arasındaki iletişimin yetersiz olduğunun ifade edilmesi Cinselliğin yaşanamaması Çocuk sahibi olamama Kültürel ve geleneksel nedenler dolayısıyla anne baba arası yaşanan aile içi çatışmalara bağlı Kısa Dönem - Aile üyelerinin birbiriye olan iletişimlerini sağlıklı bir şekilde arttırılmasını sağlamak Uzun Dönem - Aile üyelerinin birbirini karşılıklı olarak destekleyen fonksiyonel bir sistem sürdürmesi. Ailenin durumu değerlendirmesine yardımcı olunacak Uygun olduğunda ailenin güçlü yönleri onaylanacak (bakın eşiniz sizinle çok ilgili,size anlayış gösteriyor) Aile üyeleri durumun sonucu olarak meydana gelen duygularını tanımaları için cesaretlendirilecek. Geçmişteki(evlenmeden önceki) ve şimdiki aile fonksiyonlarını değerlendirmeleri için aileye yardım edilecek. Duruma ilişkin değerlendirmeleri tartışmaları için aile üyelerine fırsat sağlanacak. Suçlamalar engellenecek ama öfke/kızgınlığın dışa vurulmasına izin verilecek. Aile üyelerinin duyguları açıklığa kavuşturulacak. 96

97 97