BÜROKRASİ SORUNU. iktisatta genel eğilimler ve kavramlardan anlaşılanlar
|
|
- Koray Kurt
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Ekonomik Yaklaşım Cilt : 4, Sayı : 10, 19,93 PiYASA BAŞARISIZLIGlNDAN KAMU BAŞARlSlZLIGINA : BÜROKRASİ SORUNU Ercan EREN~ Son yirmi yıldır iktisatta genel eğilimler ve kavramlardan anlaşılanlar hızla değişmektedir arasında iktisat yazınında genel eğilim piyasa başarısızlıklarını göstermek üzerinedir lerden bu yana ise kamu başarısızlıklan:tnı ele almak ağır basmaktadır. Görünen odur ki piyasa başarısızlıklarını ortadan kaldırmak için öneri-len çözümler, o yıllarda özellikle Avusturya Okulu iktisatcıları L. von Mises ve F. von Hayek tarafından dikkat çekilmesine karşın, bir başka soruna, kamu başarısızlıklarına neden olmuştur. Kamu başarısızlıkbrı rant kollama, bürokrasi sorunu, iktisadi etkinliğe önem vermeme, baskı gruplarının hakimiyeti, siyasal konjonktür dalgalarına neden olma, devlet adına bireysel ekonomik özgürlukleri kısıtlama, stagflasyon, teknolojik gelişmelere ve piyas:a göstergelerine yeterli derecede duyarlı olmama gibi noktalarda kendini göstermektedir. Çalışmamızda özellikle bürokrasi sorununa değineceğiz. Bürokrasi sorununa değinirken diğer tartışı nalara da kısaca gireceğiz. Ama bunlar, bizi ikinci derecede ilgilendirecektir. Tartışılacak bürokrasi sorunu, geleneksel olarak Max Weber çizgisinde incelenen bürokı-asiden oldukça farklı olacaktır. Son yıllarda öne çıkan iktisat okullarından birisi olan Virginia Okulunun bürokı-asi yaklaşımı, kalkış noktası olacaktır. Bu çerçev edeki bürokrasi yaklaşımının temeli A. Downs (1957) ve W.A. Ni!skanen'e dayanmaktadır. Bürokrasi sorununu incelerken bilgi sorununa Downs-Niskanen çizgisinden biraz daha fazla önem vereceğiz. Kanımızca kamu müdahalesi ve bürokrasinin artmasında, diğer nedenlerden daha çok (1') Doç. Dr., Uludağ Üniv., İİBF.
2 60 Ercan EREN bilgi sorunu önemlidir. Bu çerçevede Niskanen yanında, O. Lange Avusturya Okulu tartışmalarını ve J. Kornai'yi bilgi"bürokrasi sorunu açısından kısaca ele alacağız. Kamu Kesi:ıninin Ekonomide Artan Yeri ve Nedenl~tri Bütün d'ünyada zaman zaman yükselen karşı eğilimiere karşın kamu kesiminin ekonomideki yeri düzenli olarak artmıştır. Örneğin piyasa ekonomilerinin gözde ülkelerinden ABD'ne baktığımızda kamu kesimi istihdamının sürekli biçimde arttığını görmekteyiz. Aynı gelişme diğer ülkelerde çok daha fazladır yılı temel alındığında (R. Rose, 1990 : 132). İsveç'de emek gücünün % 38.2'si, İngiltere'de % 31.7'si, Almanya'da % 25.8'i, İtalya'da % 24.3'ü, ABD'de % 18.8'i kamu kesiminde istihdam edilmektedir. Benzer oranlar kamu harcaınaları/gayri safi milli hasıla açısından da geçerlidir. Kamu harcaamları/gsmh ABD' de K~nu Kesimi İstilhdamı (Askıed Kesim Dahm Yıllar Emek Gücünün Yüzdesi Olarak Kamu Kesimi İstihdamı ~ ~ Kaynak : A. Downs, 1H67: 254. oranı. düzenli olarak artmaktadır. Eğilim bütün azaltma tedbirlerine karşın 1980 sonrasında da devam etmiştir arası kamu harcaınaları artış oranı OECD ülkeleri ortalamasında % 11.1 dilr. 1965'de % 30.6 olan kamu harcaınaları/gsmh oranı 1983'de % 41.7 olmuştur. (B. Rober, 1987: 45).
3 Ekonomik Yı:tklaşım 61 Kamu Harcamaları/GSMH Oranı % % ABD Kanada Fransa Almanya OECD Ortalaması Kaynak : P. Whiteley, 1986 : 37. Kamu harcamalarının toplam ve yüzde olarak artışı yanında, özellikle dikkat çeken bir nokta bileşimindeki değişmedir. Kamu harcamaları içinde transfer, eğitim, sağlık, işsizlikle ilgili harcamaların daha hızlı arttığı görülmektedir. (G. Peters, 1978: 17; P. Whitely, 1986: 37; R. Rose, 1990: 136). Sonuç sosyal devlet anlayışıyla uyum içindedir. Tahmin edileceği gibi süreç içinde vergilerin GSMH'ye oranı sürekli olarak artmıştır. Örneğin OECD ülkeleri ortalamasında vergiler/gsmh oranı% 37'dir. Bu oran İsveç ve Norveç'de %SO civarındadır. Kısaca 1900'lerin başından bu yana her yönüyle, istihdam, harcamalar, vergiler açısından kamu kesimi sürekli büyümüştür. iktidarda sağ veya sol hükümetlerin olması gelişmeyi değiştirmemiştir (R. Rose, 1990: 142). Süreç içinde devletin ekonomideki yeri neden artmıştır? Nedenleri altı başlık altında toplaya:biliriz : a) Talep sorunu; Keynes'de yatırım fonksiyonu ve efektif talep (eş güdüm sorunu), b) ölçek ekonomileri, c) piyasa başarısızlıkları, d) eşitlik sorunu, e) kamu malları, kamu terdlhleri ve bireysel tercihler sorunu, f) tekelcilik. Bu nedenlere genel anlamda sol düşüncenin özel mülkiyete karşı çrkması bağlamında kamu mülkiyeti ve devlet müdahalesini savunmasını ekleyebiliriz. Çalışmamızda sol düşüncenin tavrını tartışmayacağız. (Bu konuda bkz. E. Eren, 1991). Altı neden arasında tekelcilik, piyasa başarısızlıkları, kamusal mallar, ölçek ekonomileri liberal iktisat içinde de ele alınan konulardır. Kamu düzenlemeleri olmadığı takdirde, rekabetin teeklcilik yaratabileceği genellikle kabul edilmiştir. Bunun için tekelciliği önleyici, piyasaya
4 62 Ercan EREN girişi garanti altına alan çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu ti_i.r düzenlemelere liberal iktisatçılar çok fazla tepki göstermemişlerdir. Ölçek ekonomilerinin varlığı, büyüyen ölçek durumunda marjinal maliyetierin düşmesiyle ilgilidir. Bu, doğal te~el durumumi da içerir. Ölçek ekonomileri ve tekelcilik, doğal tekellerin kamu yönetimi ve/veya denetimi altında olmasını genellikle kabule yöneltmiştir. Piyasa başarısızlıkları, özellikle son yıllarda çevre sorunları ile gündeme gelen eksi dışsal faydalada ilgilidir. Dışsallıklar sorunu kamunun bir diğer müdahale nedeni olmuştur. Bir diğer sorun kamusal mallar özel mallar ayrımından kaynaklanmaktadır. Kamusal mallar faydası bölünemez mallardır. Kamusal malların özelliklerinden hareketle bu malların kamu kesimince üretilmesi gerektiği ileri sürülmüştür. Ele alınan dört sorun içinde dışsal fayda ve kamusal mallar ayrımında fayda sorunu yanında, bilgi sorunu ayrı bir önem arzetmektedir. Bireylerin dışsal fayda konusunda eksik bilgiye sahip olduğu ve kamusal mallarda kamunun (devletin, kamu bürokrasisinin) kamu ve bireysel tercihleri bilebileceği (fazla bilgi) savıyla, kamu müdahalesinin gerekliliği savunulmuştur. Müdahale; sorunları çözecektir. Talep ve eşitlik sorunu bütünüyle liberal iktisadın çizgisi dışındadır. Talep sorunu J. M. Keynes, eşitlik sarıunu genel anlamda sol düşünce tarafından öne çıkartılmıştır. Bu iki sorun arasında çakıştığı için biribirine karıştırılmıştır. Gerçekte farklıdırlar. Talep sorunu Keynes'de öne çıkmaktadır. Bu açıdan Keynesci iktisadın bir diğer adı talep ekonomisidir. Keynes'de talep sorununu tüketim, para talebi ve yatırım fonksiyonu çerçevesinde inceleyebiliriz. Keynes'de marjinal tüketim eğilimi birden küçüktür ve süreç içinde azalma eğilimi göstermektedir. Bu kamu müdahalesi olmadığı taktirde, ekonominin talep sorunuyla karşı karşıya kalacağı anlamına gelir. Keynes'de para talebi ve yatırım fonksiyonu, bilgi sorununun her yönüyle öne çıktığı konulardır. P~ara talebi fonksiyonunda, spekülasyon güdüsü ve faiz oranı arasında negatif, fakat istikrarsız bır ilişki kurulur. Çünkü faiz oranı bireyden bireye 1 değişen beklentisel bir orandır. Belirsizlik ortamında ve eksik bilgi içinde belirlenir. Benzer durum yatırım fonksiyonu için de geçerlidir. Yatırımlar sermayenin marjinal etkenliği ve faiz oranı tarafından belirlenir. Sermayenin marjinal etkenliği, yatırımdan beklenen geliri arz fiyatına eşitleyen bir oran olarak beklentisel bir orandır, hesaplanamaz. Yatırımcının düşüncesindedir. Süreç içinde yatırımcının düşüncesi, bilgisindeki değişmelere (ki eksik
5 Ekonomik Yaklaşım 63 bi1gidir)bağlı olarak sürekli değişir. Dolayısıyla o anki eksik bilgi düzeyine bağlı olarak aldığı bir karar, başka bir an «hatalı» ol,ahilir. Ama o anki kararı, o anki eksik bilgi düzeyi açısından doğrudur. Yani sınırsız rasyonellik değil «irrasyonellik» (doğal rasyonellik) söz konusudur. Sermayenin marjinal dkenliği yanında, faiz oranı da beklentisel bir orandır. Ayrıca yatırım ve tasarruf edenlerin farklı kimseler olması, kararlarda uyumsuzluklara neden olabilmektedir (Eşgüdüm sorunu). Bu süreçte piyasa mekanizması, iktisadi ajanlar arasında eşgüdümü sağlamakta baş'arısız olabilir. Onun için yatırım fonksiyonuna müdahale gerekebilir. Otonom yatırım, kamu harcaması kavramı bu çerçevede geliştirilmiştir. Eorun daha fazla bilgiye salüp oima ile birleştirilerek ekonomik istikrar-büyüme için müdahale bağlamında çözümlenıneye çalışılmıştır. Bir diğer ekonomiye müdahale nedeni eşitlik sorunudur. Eşitlik sorunu piyasa ekonomilerinin özgürlüğe önem vermekle birlikte, 1şsizlik, açlık, iş güvencesi, eğitim, sağlık ve emeklilik gibi sorunlara önem vermemesi, oluruna bırakması nedeniyle gündeme gelmiştir. Kamu müdahalesinin en önemli nedenini eşitlik sorunu oluşturmuştur. Kamu harcamaları içinde sosyal harcamalar başlığı altında toplayabileceğimiz eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik harcamalarının gittikçe artan yeri bunun açık bir göstergesidir. Kamu Başarısızlığın.aı Doğru Piyasa başarısızlıkları karşısında kamu müdahalesi, devletin doğrudan ve dolaylı yer almasına neden olmuştur. Bu, iktisat politikaları çerçevesinde yön verme ve yönlendirme, bizzat girişimci olarak yer alma ve yasal düzenlemelerle kural koyma biçimindedir. Ayrıca özel kesim-kamu kesimi arasında çeşitli ilişkiler ortaya çıkmıştır. (D. Coombes, 1982; W. Grants, 1987). İktisat politikaları çerçevesinde müdahalede devletin ne yapacağını söyleyerek yol göstermesi söz konusudur. Böylece eksik bilgi sorunu, özel kesim için belirsizliği azaltmak yoluyla aşılmak istenmiştir. Belirsizliğin azalması iktisadi istikrarı sağlayacağı (Keynesci amaç) gibi, eğer sosyal politikalarla destekleniyorsa eşitliği (sol düşüncenin amacı) arttırabilecekti. İktisat politikası önerilirken bunların insana yönelik başka sorunlar doğurmayacağı düşünülmüştür. Örneğin mülkiyet halkkına yönelik sınırlamalar doğurabileceği, bireysel özgürlüklere sınırlama getirilebileceği, (özel-
6 64 Ercan EREN likle girişim hakkı), belli sektörlerin teşvikinin kamunun istediği kaynak dağılımından öte rant yaratabileceği, bürokrasinin kendi bildiğini okuyabileceği gibi sorunlara fazla değinil!llemiştir. Aynca yol gösterici planlama ile iktisat politikaları birleştirilerek, planemın tam blgisinin (daha fazla bilgi) sağlayacağı avantajla, iktisat politikalannın fazla sorun çıkmaksızın iktisadi istikrarı sağlayacağı varsayılmıştır. Devletin doğrudan girişimci olarak yer alması, genellikle kar amacı gütmeyen kamusal ve yarı kamusal mal ve hizmetlerin üretiminden öte, özellikle kalkınma sorunu olan ülkelerde özel malların (Türkiye'de KİT'ler) üretimini içerir. Bu anlayışta kamunun piyasadaki belirsizliklere karşı daha az duyarlı olacağı, dolayısıyla ekonomitk istikmnn sağlanmasına katkıda bulunulacağı düşüncesi egemendir. Fakat kamu girişimciliği o zaman görülmeyen bir tehlikeyi beraberinde getirmiştir. Piyasadaki gelişmelere daha az duyarlı olma (özellikle yatırım ve para talebi fonksiyonu çerçevesinde düşünüimelidir). Kornai'yi incelerken değineceğ imiz gibi yumu 'şak bütçe sınırlaması, gelişmelere karşı esnek olmama gibi sorunlara kaynaklık ederek istikrarsızlığa neden olmuştur. Ayrı bir çalışma konusu olabilecek bu gelişmeler bağlamında ekonomide devletin artan yeri, kendi kendini besleyen bir süreç yaratmıştır. Öyleki devletin ekonomideki yerini azaltmaya yönelik politikalar, arttırıcı sonuçlar doğurmuştur. Bugün gelinen noktadan devletin günümüz ekonomilerinde artan yerinin nedenlerini uzun ve kısa dönem açısından ele,alabiliriz. Uzun dönemde, a) rekabeti koruma gibi nedenlerle her zaman müdahale olacaktır. b) politika-demokrasi ilişkileri müdahaleyi arttırıcı etkide bulunacaktır. (Tartışmalar için bkz. A. Pourıgemmi, 1992: ; Z. Sattar, 1993 : 27-49), c) Kurumsal nedenler etkili olacaktır. Kurumsal nedenler içinde özellikle ekonomide kamunun büyümesiyle daha da büyüyen bürokrasinin durumunu koruma ve geliştirme isteği, kamunun ekonomide yerini arttırıcı etkide bulunacaktır. Kısa dönemde, özellikle son yıllarda tekrar üzerinde durulan neden seçim siyaset konjonktür dalgaları temelli yaklaşımdır. Hükümetler seçim dönemlerinde Popülaritesini arttırmak için ekonomide daha fazla yer almakta, ona müdahale etmektedirler. Ekonomide devletin büyümesi, genellikle stagf1asyon başlığı piyasa başarısızlıklan :altında toplanan ekonomik bunalım gerçeği, yerine kamu başarısızlıklarında dikkat çekilmesine neden olmuştur. Kamu başarısızlıklarında özellikle dikkat çekenler şunlardır: Eşitlik sorunu çerçevesinde müdahale üretkenlik ve ücret arasın-
7 Ekonomilc Yaklaşım 65 daki ilişkiyi bozmaktadır. Eşit ise eşit ücret yaklaşımı, üretkenliği yapanı ödül gözardı etmekte, çalışmayanı (tembeli) veya daha az iş lendirmekte, çalışanı cezalandırmaktadır. Tembelliğe prim vererek üretken toplum yerine rant veya transfer toplumu yaratılmasına neden olmaktadır. Kamu müdahalesinin bir diğer sonucu, kaynak dağılmasında bireylerin te:rcihleri yerine yönetenlerin (siyasi iktidar, bürokrat) tercihlerinin öne çıkması sonucunda «yanlış» kaynak dağılımına neden olması, iktisadi etkinliği az,altmasıdır. Ayrıca, bireylerin terciılıleri yerine bürokratların tercihlerinin öne çıkması demokrasi ile bağdaşmaz. Eksik bilgi, ekonomiye müdaha,lenin gerekçesi olamaz. Bürokratların, yöneetnlerin neye göre daha fazla bilgiye sahip olduklan tartışmalıdır. Bilgi, soruna yaklaşıma bağlı olarak değişir. İdarecilerin tek tek bireylerin tercihlerini bilmelerine olanak yoktur. Ayrıca tercihler sürekli değişmektedir. Hiç kimsenin bilgisi, diğeriyle aynı değildk, farklıdır. İdarecilerin uzmanlığı, bireylerin ilgilerinin toplamına eşit bilgiye sahip olacaklan anlamına gelmez. Ayrıca kamunun daıha f.azla bilgiye sahip oldukları iddiasıyla ekonomiye müdahalesinin önemli gerekçelerinden biri olan riskin azaltılması beklentisi, istenen sonuçları doğurmayabilir. Çünkü riskin azaltılması amacıyla müdahale, Schumpeter anlamında «yaratıcı yıktcılığı» azaltarak, her anlamda ekonomik gelişme ve dinarnizıni yavaşlatmaktadır. Bir diğer kamu müdahale nedeni olan tekekilik, kamu tekelciliği yaratmaktadır. Kamu tekelciliği, özel kesim tekelciliğinden da:lı:a sakıncalı sonuçlar doğurmaktadır. Kamu tekelciliği, piyasadaki geliışınelere duyarsızlığı arttırmak bir yana, fiili ve potansiyel rekabetin yokluğu nedeniyle ekonomik gelişmelerin ve özellikle teknolojik yeniliklerin uygulamaay geçmemesine neden oinıaktadır. Özl kesim ise, piyasaya giriş serbestisi nedeniyle, potansiyel rekabeti hissederek, her türlü gelişmeye daha duyarlıdır. Araştırma geliştirmeye daha çok önem vermektedir. Ekonomik gelişme açısından kamu teeklinin avantajları, uzun dönemde dezavantaja dönüşmektedir. Kamu kesiminin piyasadaki gelişmelere daha duyarsız olması «avantajı>>, gerçekte gelişmelere hemen, anında tepki gösterilememesi, gerektiğinde tedbir alınmaması nedeniyle, izleyen sürçte sorunların daha da büyümesine neden olmaktadır. Piyasa ekonomilerinin en çok eleştirilen noktalarından biri olan eski dışsalıkların varlığı nedeniyle, kamunun müdahale etmesi gerektiği anlayışı da 'kamu başarısızlıklarının bir sonucu ola-
8 66 Ercan EREN rak eskisi kadar taraftar bulmamaktadır. Özellikle çevre sorunlarının eski Doğu Bloku ülkelerinde daha fazla yaşanınası gerekçe gösterilerek, piyasa ekonomilerinin eksi dışsallıklar sorununa daha çok duyarlı oldukları iddia edilmektedir. Bütün tartışılanlardan hareketle öne çıkan sorun, bürokrasi sorunudur. Bürakrasi sorunu, geleneksel idari fonksiyonlada birleşerek ekonomide devletin artan rolüyle bürokrasinin daha etkili politik kurum olmasından ve etkisinin sürekli yükselmesinden ötürü ortaya çıkmaktadır. Etkili politik kurum olarak bürokrasi, baskı grupları ile düzenleme, yeniden düzenleme ve bölüşüm ilişkisi içine girmektedir. Bürokrasinin artan rolünün sonuçları; piyasa başarısızlığı kamiı müdahalesi - kamu ekonomisinin büyümesi - bürokrasi - tembellik - bireysel tercihlere duyarsızlık - mülkiyet hakları - rant kollama çerçevesinde inceleenbilir. Bu bağlamda bürokrasi, bürokrasinin bürohasiyi büyütmesi (kendi kendini besleme), hiyerarşi, etkin ve esnek olamama sonuçlarıyla tartışılmalıdır. Ayrıca bürokratın uzman bi1gisinin, onun güç ve etkisini daha da arttırması, özellikle demokrasi sorunu açısından tekrar düşünülmelidir. Bürokrasinin art an rolü ve ekonomideki bürokrasiye getirilen eleştiriler özellikle liberal iktisatçılar tarafından öne çıkartılmıştır. (A. Przeworski, 1992: 45-59; R. A. Dahi, 1992: Bu bağlamda iktisatta öne çıkan üç okul a) Chicago Okulu, b) Avusturya Okulu ve c) Virginia Okulu (siyaset iktisadi) dir. Günümüzdeki tartışmalarda özellikle Virginia Okulu dikkat çekmektedir. İktisat okulları dışında tartışmadaki önemli isimler A. Rand, R. Nozick ve M. Rothbard (P. Wynarczck, 1987: 78)dir. İktisattaki ayrımlar dışında liberalizmin günümüzde kendi içindeki ayrımları bürokrasi sorunu açısından da önemlidir. Buna göre üç liberal görüşten söz edebiliriz; a) anorcho-kapitalizm, (her türlü devlet müdahalesine karşılar. M. Rothbard ve D. Friedman), b) minimal devlet (R. Nozick), c) objektivizm (A. Rand). Bütün liberal düşüncenin ortak noktası devlet müdahalesine şüpheyle yaklaşmadır. Örneğin Hayek-M. Friedman örneğinde, devlet müdahalesi toplam refahı azaltır. (N. Barr : 43). Son ikisi özellikle li:berallerce savunulan bürokrasiyi azaltıcı üç reform önerisinden söz edebiliriz; a) İçsel reform. Bürolar ara.sında rekabet ve ödüllendirme, b) piyasa seçeneği ve c) politik ve anayasal reform (denk bütçenin anayasal zorunluluk olarak öngörülmesi gibi).
9 Ekonomik Yaklaşım 67 Kısaca, kamu başarısızlıklarına verilen önem bürokrasi sorunun öne çıkmasına neden olmuştur. Bürokrasi sorununda özellikle dikkat çeken okul Virginia Okuludur. Piyasa başarısızlığı iktisatçıları ve politikacıları özel malların kamu kesimince üretilebileceği sonucuna götürürken, kamu başarısızlığı ve bürokrasi sorunu, kamu mal ve hizmetlerinin bile özel kesimce yerine getirilebileceği görüşlerine neden olmaktadır. Bu noktaya sonuç bölümünde tekrar döneceğiz. Bürokıiasi N~ir? Şimdiye kadar bürokrasiden söz ettik, fakat onu ayrıca incelemedik. Bürokrasi denildiğinde her şeyden önce kamu bürokrasisini anladığımızı belirtmeliyiz. Özellikle, özel kesimdeki büyük firmalarda ortaya çıkan bürokrasiyi, piyasa başarısızlığı içinde ele ıalınması gerektiği düşüncesiyle ayrıca incelemeyeceğiz. Bürokrasinin yazma girmesinde M. Weber'in özel bir yeri vardır. (R. Bendix, 1986; M. A1brow, 1970). Geleneksel olarak bürokrasi sorunu W eber'in bakışı yönünde ideal tip bağlamında incelenir. Weber'in ele aldığı bürokrasi, devletin geleneksel görevleri olarak görülen, kar amacı gütmeyen kurumlarla ilgilidir. Adalet, savunma, güvenlik gibi. Bu çe:rıçevede bürokrasi iş bölümü, otoritenin yapısı ve dayanağı, her görevlinin konumu ve rolü, kurallar bağlamında ele alınır. Weber'de bürokrasi akılcılık temelinde incelenir. Bilgiye dayalıdır. Weber'de değinilen iş bölümü, akılcılığa, kurallara dayalı bürokrasi anlayışı yakın döneme kadar egemen görüş olagetmiştir. Bizim açımızdan farklı anlayış ilk defa L. von Mises tarafından ileri sürülmüştür. Mises sonrasında asıl katkı A. Downs (1957; 1967) ve W. A. Niskanen'e aittir. Downs ve özellikle Niskanen'in yaklaşımı geleneksel bakışlardan oldukça farklıdır. Downs ve Niskanen' de bürokrat, herhangi bir iktisadi ajan gibi kendi faydasını (çıkarını) maksimize etmek isteyen bir kişi (kurum) olarak alınır. Bu Weber'den Kamu Tercihi Analizine g1den süreç içinde bürokrasi anlayışındaki değişikliği yansıtmaktadır. Weber türü bürokrasi bakışında etkin, akılcı ve yetenekli bürokrasi anlayışı vardır. (A. Breton ver. Wintrobe, 1986: 34). Bu anlayış bürokrasinin istenilen çıktıyı (kamu mal ve hizmeti) en az maliyetle üreteceği sonucunu getirir. Aynı şekilde bürokrasinin birim maliyetler üzerinde tam bi1g~ye sa1hip olduğu varsayılır. (B. Spencer, 1980: 228). Ayrıca bürokrat yansızdır, politik amaç gütmez.
10 68 Ercan EREN W eber' deki b ürokrasi anlayışı Lange-Avusturya Okulu tartışmasını incelerken değineceğimiz gibi çok farklıdır. Mises olaya farklı çizgiden ve ekonomik açıdan bakmaktadır. Mises, soruna geleneksel devlet hizmetleri ve kamunun ekonomiye müdahalesi sonucu ortaya çıkan bürok:msi olmak üzere iki açıdan yaklaşır. Birincisi katlanılmak zorunda kalınan bir yüktür, ama ikincisine şiddetle karşı çıkar. Birincisi bağlamında bürohasiyi şöyle tanımlamaktadır: «Bürokrasi,, devlet tasavvurlarını tatbik mevkiine koyan bir vasıtadır.» (L. von Mises, 1947: 23). Aynı çerçevede «bürokrasi, neticesi piyasa fiatı ile ölçülebilecek mahiyet taşımayan idari hizmetleri görmek üzere başvurulan usuldür». (L. von Mises, 1947: 43). Ekonomide devletin artan yeri bağlamında ise, «bürokrasinin iktisadi hayatta kök tutması, devlet müdahalesinin bir neticesidir. Bürokrasi, cemiyetin iktisadi bünyesinde k:ir mefhumunun oynadığı tahdit maksadıyla başvurulan hükümet tedbirlerinin mahsulüdür». (L. von Mises, 1947: 18). İkinci bağlamda bürohasiye Mises, çok sert eleştiriler getirmektedir. Ona göre «... bürokrasi sınıfı, molozu çok bir kütle teşkil etmektedir». (L. von Mises, 1947: SO). Ayrıca «Bürokrat, memlekete kazandırdığından fazlasını devlet hazinesinden almak temayülündedir». (L. von Mises, 1947: 68). Devamla, «bürokrat, bir seçmen sıfatıyla, bütçe muvazenesinden ziyade maaş zammı ile ilgilenir. Onun bütün dikkati, bordro kağıdı üzerine toplanmıştır». (L. von Mises, 1947: 68). Mises'de daha çok olumsuz olarak değerlendirilen bürokrasi; Parkinson, Tullock, Mique ve Belanger, Niskanen çizgisinde de benzer biçimde değerlendirilmektedir. Bunlarda yavaş ilerleyen, yetkilerin az sayıda elde toplandığı, çatışan direktiflerin olduğu bürokrasi vardır. Niskanen çizgisi herkesin (politikacı, seçmen, baskı grupları, bürokrat kendi çıkarını maksimize etmeye çalıştığı siyaset iktisa:dında (kamu tercihi analizi) ifadesini bulmuş ve geliştirilmiştir (P. Dunleavy, ). Mises, Downs, Niskanen çizgisinde bürohasiye olumsuz bakışın dağınasına neden olan etmenlerden bir tanesi, değişime fazla duyarlı olmamasıdır. Mises'e göre «bürokrat değişime açık değildir, rahatı kaçar.» Aynı şekilde bürolar büyüdükçe değişmeye karşı direnç artar. Bürolar eskidikçe esnekliği azalır (A. Downs, 1967: ' 18, 19). Kısaca, bürokrasi sorununa Mises, Downs, Niskanen çizgısınde yaklaştığımızcia Weber'den oldukça farklı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede ilk önce kısaca O. Lange-Avusturya Okulu
11 Ekonomik Yaklaşım 69 tartışmalarını, sonra J. Kornai ve W.A. Niskanen'i incelemek istiyoruz. O. Lange Avusturya Okulu Ta:rtışm~sı, ve Bürokrasi Bürokrasi sorununa değişik açıdan yaklaşan bir görüşü O. Lange-Avusturya Okulu tartışmalarında yakalamak olanaklıdır. İlk önce Lange'in görüşlerini bürokrasi sorununu öne çıkartarak tartışmak istiyoruz. (Tartışmanın diğer yönleri için bkz. E. Eren, 1991 : 22-63). Lange sosyalizm için gerçek tehlikenin ekonomik yaşamın bürokratikleşmesi (J. Perky, 1991 : 232) olduğundan hareketle tam rekabet kurallarının işlediği, demokratik kontrolün gerçekleştiği bir sosyalizm önermektedir. Lange'ye göre kapitalizmde büyük firma, tekelcilik bürokratikleşmeye neden olmaktadır. Lange için büroratikleşme kırtasiyecilik ve yeniliğe açık olmamak anlamına gelmektedir. Lange, emek ve tüketim mallarında gerçek piyasanın (piyasa fiyatlarının) olduğu, üretim ve sermaye mallarında ise muhasebe fiyatlarının işlediği bir model önermektedir. Tüketim mallarında piyasanın gerekliliği, tüketici tercihlerinin üretime yansıması içindir. Aksi takdirde bürokrasinin tercihleri belirleyici olacaktır. Üretm mallarında fiyatlar, marjinal faaliyetler (MC) = fiyatlar (P) olacak şekilde merkezi planlama kurulunca belirlenir. Merkezi planlama kurulu, arz ve talepteki değişmelere bağlı olarak zaman zaman fiyatları ayarlar. Burada Lange, merkezi planlama kuruluna teknik bir görev vermektedir. Merkezi Planlama Kurulu, daha fazla bilgiye sahip olması nedeniyle, arz ve talepteki değişmeleri yansıtan değişmeleri sorun çıkmaksızın yerine getirecektir. Ayarlamanın geçikmesi ve amnda tepki olmaması durumunda, merkezi planlamakurulunun Lange'nin beklediğinin tersine bürokrasinin ortaya çıkmasına neden olacağına kuşku yoktur. Kırtasiyecilik ve yeniliğe açık olarnama ortaya çıkabilir. Lange'nin modelinde bir diğer önemli ayrım idareci ile ilgilidir. Modelde fabrikanın cari işlerini yürütmek üzeer firma, endüstri düzeyinde karar veren endüstri idarecisi vardır. Lange, endüstri idarecisi kavramını Avusturya Okulu ve Schumpeter'deıki girişimciye benzer anlamda kullanmaktadır. Ek olarak endüstri idarecisi bazı avantajlara sahiptir. Endüstri idarecisi endüstri düzeyinde karar verdiğinden daha fazla bilgiye sahiptir ve ekonomideki eksi dışsallıkları azaltabilir. Çünkü endüstri düzeyinde neyin neyi etkileyeceğini bilir. Kanımızca Lange'de firma ve özellikle en-
12 70 Ercan EREN düstri idarecisi MM = P kuralına göre karar veren, siyasi otoriteden bağımsız teknik elemana indirgenmektedir. Siyasi otoritenin etkisi bir yana, MM Z = P kuralının ulusal ve uluslararası ekonomideki gelişmeler, piyasadaki tercih yapısının değişmesi gibi durumları tespitte geçikınelere neden olabileceği hemen dikkati çekmektedir. Lange'nin dikkat çekmek istediği bir diğer nokta, endüstri ida.recisinin yatırım kararlarını endüstri düzeyinde vereceği için yeniliklere açık olacağıdır. Kapitalizmde firma yatırımları arnortize etmeden yeni teknikler uygulamaz. Lange'in bu tespiti kapitalizm_ -de firmaların yeni teknikleri uygulamadaki hızı, esnekliği ve dinamizmi açısından doğrulanmamış görünmektedir. Ayrıca Lange' nin değindiıği bir nokta da pek doğru çıkmamıştır. Lange, tekelcilik olgusu nedeniyle, kapitalizmde dinarnizınin azalacağı, teknik yeniliklerin fazla uygulama alanı bulamayacağı düşüncesindedir. Önerdi:ği sosyalizm tipinde irse, MM = P kuralının işlemesinin katkısıyla, tam rekabet piyasasının avantajları sosyal yönlerini içerecek biçimde hayat bulacaktır. Görünen odur ki aksak rekabet koşulları ve tekelcilik olgusu doğru olmakla birlikte, potansiyel rekabet ve uluslararası rekabet nedeniyle kapitalizmde teknik yenilikler daha fazla uygulama olanağı bulmuştur. Ayrıca, aynı nedenler piyasadaki gelişmelere duyarlılığı arttırmıştır. Konunun bir başka cephesi Avusturya Okuludur. (E. Eren, 1991; W. Keizer, 1989: 63-83). Avusturya Okulu, iktisatçılarına göre Lange'deki idareciler beklenti, belirsizlik ve spekülasyonu içermemesi, ri<ski göze alamaması, özel mülkiyetin yokluğu, siyasi iktidardan bağımsız olarnama gibi nedenlerle bürokratik davranış içinde olacaktır. Avusturya Okulu geleneksel devlet hizmetleri bir yana, ekonomide devlet müdahalesinin artmasının bürokrasiyi arttıracağı görüşündedir. Bürokratik devlet, kişi haklarına sınırlama getirmenin ötesinde, değişime açık olmaması, riski göze alamaması nedeniyle 'ekonomik gelişmeyi yavaşlatacaktır. Avusturya Okulu iktisatçılarına göre, bürokraside başarı ve başarısızlık ölçülemez. Mis es' e göre «bürokrasi, hizmetlerin «ikti sadi hesaba» göre kıymetlendirilemediği bir idare sistemidir». {L. von Mises, 1947: 44). Çünkü kamu kurumları, piyasa etkilerine göre işleyemez. Devlet işlerinin görülmesinde kar ve zarar kavramları rol oynamaz. Kısaca Avusturya Okulu açısından geleneksel devlet hizmetleri için bürokrasi kaçınılmazdır. Ekonomide devlet
13 Ekonomik Yaklaşım müdahalesi ise iktisadi hesaplamanın olanaksız olması nedeniyle, ek bürokrasi yaratmaktadır. Bu bürokrasi klasik bürokrasinin işlevlerini yerine getirmekten öteye gitmemektedir. J. Kornai' de Bürokrasi Sorunu Ekonomik açıdan bürokrasinin ele alınmasında Kornai önemli bir yer tutmaktadır. Kornai, 1970'li ve 1980'li yıllardaki yapıtlarında piyasaya, fiyatlara duyarlı bir sosyalizmde ekonominin kaynak sınırlamasına neden olmaksızın çalışabiieceği düşüncesindeditr. Son dönem yapıtlarında (J. Kornai, 1990a; 1990b : ) ise çok şüphelidir. Özellikle Kornai (1990b)'de bürokrasi sorunu nedeniyle önerdiği modelin iyi çalışamayacağını belirtmektedir. Virginia Okuluna atıfta bulunarak kendini onlara yakın hissettiğini ifade etmektedir. Bu bölümde Kornai'nin yaklaşımını, yine Kornai'de ele alınan üretici firma açısından kısaca incelemek isüyoruz. (Ayrıntı için bkz. E. Eren, 1991 : 64-84). Kornai, bütçe sınırlaması altında işleyen üretici bir firmayı temel almaktadır. Bütçe sınırlaması; giderlerin gelirleri aşamaması durumunu ifade etmektedir. Aşamama durumu sert, aşabilme durumu ise yumuşak bütçe sınırlamasını göstermektedir. Kornai'ye göre önemli olan ex ante davranışsal tavırdır. Dönem başmda gelir ve giderlerini hesaplayıp aşamayacağı şeklinde hareket etme sert, «nasıl olsa açığı şu veya bu biıçimde kapatırım» veya «kapatırlar» şeklinde hareket, yumuşak bütçe sınırlamasını ifade eder. Yumuşak bütçe sınırlamasında iflas söz konusu değildir. Devletin koruyuculuğu, babalığı vardır. Bu yumuşaklıklar, a) vergiler; istisnalar, ödeme kolaylıkları, af, b) yardım lar, c) krediler; ucuz kredi bulabilme, kredi ödemelerinde kolaylık, borçların affı, vd...) büyümenin devlet yardımı ve yumuşak kredilerle karşılanması, e) fiyatların piyasa fiyatları yerine maliyet + kar yoluyla hesaplanması (maliyete dikkat edilmemesi), f) riskin ortadan kalkması (iflasın olmaması), g) fiyatlara uyum yerine fiyatların ayarlanması yoluyla kendini gösterir. Kornai, yumuşak bütçe sınırlamasının kapitalist ülkelerde de, özellikle kamu kesiminde yaygın olduğu görüşündedir. Önerdiği çözüm, fiyatların piyasa koşulları tarafından belirlendiği, firmalara müdahale edilmediği, firma yöneticilerinin siyasi otoriteden!bağımsız olduğu modeldir. Aksi çözüm bürohasiyi arttırır, kaynak sınırlamasını (kıtlık sorununu) daha büyük boyutlara getirir.
14 72 Ercan EiREN Kornai, girişte belirttiığimiz gibi, Virginia Okulu anlamında bürokrasi sorunu nedeniyle, son dönem yapıtlarında önerdiği modelin çalışabiieceği konusunda şüphelere sahiptil Yani firma yöneticilerinin bürdkrata dönüşmesi olasılığı fazladır. Firma yönetiıcilerinin bürokrata dönüşmesi, kendi çıkarlarını maksimize edici 'biçimde davranmalan yolunu açarak, yumuşak bütçe sınırlamasının bir başka kanaldan da hayat bulmasına olanak sağlayacaktır. Si~et iktis:adi ve Bürok~asi Sorunu Son yıllarda bürokrasi sorununu en çok tartışan iktisat, siyaset iktisadi (economics of politics)dir. Siyaset iktisadi; Virginia Okulu, Kamu Tercihi Analizi ve Anayasal İktisat olarak da bilinir. Siyaset iktisadi siyaset bilimi, hukuk ve sosyolojiyi içerir. Siyaset iktisadında J. Buchanan ve G. Tullock öncü isimlerdir. Siyaset iktisadında seçmen rasyonelliği, politikacı rasyonelliği, ekonomik rasyonellik, baskı grupları rasyonelliği, bürokrat rasyonell:üği veri olarak kabul edilir. Rasyonellik kalkış noktasıdır. (J. Buchanan, 1991; V. Savaş, 1989; C.C. Aktan, 1992). Buna göre çıkar grubu üyeleri, seçmenler, politikacılar ve bürokratlar kendi çıkarlarını düşünürler, onu maksimize etmek isterler. (P. Dunleavy, 1991; 3-4). Yalmz bireyler ve kurumlar değil, kamu kurumlan da kendi çıkarlarını dlüşünür, maksinüze etmek isterler. (D. Oliver, 1991 : 15). Kanımızca yaklaşımda A. Downs, öncü ad olarak önemlidir. Dowrrs'a göre (1957: 6) politik partiler çıkar grupları ve hükümetler dahil bütün rasyonel karar alıcılar, aynı nitelikleri gösterirler. Mal<!simize edici biçimde davranırlar. Örneğin hükümetler politik desteği maksimize etmek (yeniden seçilme) isterler. (A. Downs, 1957: 11). Bu bizi siyasal konjonktür dalgalan analizine götürür. :(E. Eren, 1988 : 41-52). Baskı gruplan üzerlerindeki vergileri azalt,ma, yardımları arttırma doğrultusunda hareket ederler. (G.S. Becker, 1983 : ). Politik denge politikacılar, bürokratlar ve baskı grupları arasında belirlenir. Çalışmamızda daha çok bürokratların davranışiarına ağırlık vereceğiz. Geleneksel ekonomi-bürokrasi ilişkileriyle ilgili analizlerde hükümetlerin bireylerin tercihleri üzerinde tam bilgiye sahip oldukları varısayılır. (A. Downs, 1957 : 19). Bu açıdan bürokrat, hükümet ayrımı yapılmaz, W.A. Niskanen; bürokratların fayda maksimizasyonu çerçevesinde analizi değiıştirmiş, yeniden yorumlamıştır.
KAMU TERCİHİ 2 1. POLİTİK PİYASA
KAMU TERCİHİ 2 1. POLİTİK PİYASA 2 1.1. POLİTİKACI VE SEÇMENLERİN DAVRANIŞI 3 1.1.1. Kamu Malları 3 1.1.2. Dışsallıklar 3 1.2. ÇIKAR GRUPLARI VE YENİDEN BÖLÜŞÜM 4 1.2.1. Ortanca Seçmen Kuramı 4 1.3. GELİRİN
DetaylıİKT 207: Mikro iktisat. Faktör Piyasaları
İKT 207: Mikro iktisat Faktör Piyasaları Tartışılacak Konular Tam Rekabetçi Faktör Piyasaları Tam Rekabetçi Faktör Piyasalarında Denge Monopson Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları Monopol Gücünün Olduğu Faktör
Detaylıİçindekiler kısa tablosu
İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM
DetaylıDÜZENLEME VE ANTİ-TRÖST YASASI 2
DÜZENLEME VE ANTİ-TRÖST YASASI 2. PİYASAYA MÜDAHALE 2.. ARTIKLAR VE BÖLÜŞÜMÜ 2 2. DÜZENLEMENİN EKONOMİK KURAMI 3 2.. DENGE 3 3. DÜZENLEME VE DOĞAL TEKELLER 4 3.. KARTELLERİN DÜZENLENMESİ 7 4. ANTİ-TRÖST
DetaylıEKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER
4.bölüm EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI KAMU HİZMETLERİ DIŞSALLIKLAR KAMU HARCAMALARININ ARTIŞINA YÖNELİK GÖRÜŞLER EKONOMİK SÜREÇ İÇİNDE DEVLETİN FONKSİYONLARI 1.Kaynak Dağılımında Etkinlik:
DetaylıİKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri.
Giriş Temel ekonomik birimler olan tüketici ve üretici için benzer kavram ve kurallar kullanılır. Tüketici için fayda ve fiyat kavramları önemli iken üretici için hasıla kâr ve maliyet kavramları önemlidir.
DetaylıİÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2.
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2. Ekonominin Tanımı... 3 1.3. Ekonomi Biliminde Yöntem... 4 1.4.
DetaylıİÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...
Detaylı1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat
DetaylıFİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME MALİYE POLİTİKASI 1 SORULAR
SORULAR 1- Genişletici maliye politikası uygulanması sonucunda faiz oranının yükselmesine bağlı olarak özel yatırım harcamalarının azalması durumuna ne ad verilir? A) Dışlama etkisi B) Para yanılsaması
DetaylıÜretim Girdilerinin lması
Üretim Girdilerinin Fiyatlandırılmas lması 2 Tam Rekabet Piyasasında Girdi Talebi Tek Değişken Girdi Durumu İlk olarak firmanın tek girdisinin işgücü () olduğu durumu inceleyelim. Değişken üretim girdisi
DetaylıMakro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120
Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12
DetaylıEkonomi I FĐRMA TEORĐSĐ. Piyasa Çeşitleri. Tam Rekabet Piyasası. Piyasa yapılarının çeşitli türleri; Bir uçta tam rekabet piyasası (fiyat alıcı),
Ekonomi I Tam Rekabet Piyasası FĐRMA TEORĐSĐ Bu bölümü bitirdiğinizde şunları öğrenmiş olacaksınız: Hasılat, maliyet ve kar kavramları ne demektir? Tam rekabet ne anlama gelir? Tam rekabet piyasasında
DetaylıSORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA
SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA Problem 1 (KMS-2001) Kısa dönem toplam arz eğrisinin pozitif eğimli olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Detaylı2.BÖLÜM ÇOKTAN SEÇMELİ
CEVAP ANAHTARI 1.BÖLÜM ÇOKTAN SEÇMELİ 1.(e) 2.(d) 3.(a) 4.(c) 5.(e) 6.(d) 7.(e) 8.(d) 9.(b) 10.(e) 11.(a) 12.(b) 13.(a) 14.(c) 15.(c) 16.(e) 17.(e) 18.(b) 19.(d) 20.(a) 1.BÖLÜM BOŞLUK DOLDURMA 1. gereksinme
Detaylı2009 VS 4200-1. Gayri Safi Yurt içi Hasıla hangi nitelikte bir değişkendir? ) Dışsal değişken B) Stok değişken C) Model değişken D) kım değişken E) içsel değişken iktist TEORisi 5. Kısa dönemde tam rekabet
DetaylıMikroiktisat Final Sorularý
Mikroiktisat Final Sorularý MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ MALĐYE VE ĐŞLETME BÖLÜMLERĐ MĐKROĐKTĐSAT FĐNAL SINAVI 10.01.2011 Saat: 13:00 Çoktan Seçmeli Sorular: Sorunun Yanıtı
DetaylıİKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR
İÇİNDEKİLER Önsöz BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1.İktisat Bilimi 1.2.İktisadi Kavramlar 1.2.1.İhtiyaçlar 1.2.2.Mal ve Hizmetler 1.2.3.Üretim 1.2.4.Fayda, Değer ve Fiyat
DetaylıMAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA)
MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA) 1- Bir ekonomide işsizlik ve istihdamdaki değişimler iktisatta hangi alan içinde incelenmektedir? a) Mikro b) Makro c) Para d) Yatırım e) Milli Gelir
Detaylıİktisat Nedir? En genel haliyle İktisat bir tercihler bilimidir.
Giriş ve Kavramlar İktisat Nedir? İktisat insan davranışlarının iktisadi yönünü inceler En genel haliyle İktisat bir tercihler bilimidir. İktisat esas olarak insanın mal ve hizmetlerin üretim, değişim
DetaylıİÇİNDEKİLER. 1. Bölüm Kamu Ekonomisi Disiplinine Tarihsel ve Analitik bir Perspektiften Bakış,
İÇİNDEKİLER Önsöz v Giriş 1 1. Bölüm Kamu Ekonomisi Disiplinine Tarihsel ve Analitik bir Perspektiften Bakış, 1.1. Kamu Ekonomisi Analizinin Ardında Yatan Doktriner Görüşler: 5 1.1.1. Sosyal Sözleşmeci
Detaylıd. Devlet anlayışında meydana gelen değişmeler e. Savaş ve savunma harcamalarındaki artış b. Sivil toplum örgüt a. Tarafsız maliye b.
Aşağıdakilerden hangisi kamu harcamalarının gerçek artış nedenlerinden biri değildir? a. Nüfus artışı b. Teknik ilerlemeler c. Bütçede safi hasılat yönteminden gayrisafi hasılat yöntemine geçilmesi d.
Detaylıiktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu
2009 BS 3204-1. şağıdakilerden hangisi dayanıksız mal veya hizmet grubu içerisinde ~ almaz? iktiso GiRiş 5. Gelirdeki bir artış karşısında talebi azalan mallara ne ad verili r? ) Benzin B) Mum C) Ekmek
DetaylıBu Bölümde Neler Öğreneceğiz?
7. MALİYETLER 193 Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? 7.1. Kısa Dönem Firma Maliyetleri 7.1.1. Toplam Sabit Maliyetler 7.1.2. Değişken Maliyetler 7.1.3. Toplam Maliyetler (TC) 7.1.4. Marjinal Maliyet (MC) 7.1.5.
DetaylıÜnite 3. Ana Ekonomik Sorunlar Ve Ekonomik Düzen. Büro Yönetimleri Ve Yönetim Asistanlığı Önlisans Programaı EKONOMİ. Ögr. Öğr.
Ana Ekonomik Sorunlar Ve Ekonomik Düzen Ünite 3 Büro Yönetimleri Ve Yönetim Asistanlığı Önlisans Programaı EKONOMİ Ögr. Öğr. Sinan EMİRZEOĞLU 1 Ünite 3 EKONOMI Ögr. Öğr. Sinan EMİRZEOĞLU İçindekiler 3.1.
Detaylı2018/1. Dönem Deneme Sınavı.
1. Aşağıdakilerden hangisi mikro ekonominin konuları arasında yer almamaktadır? A) Tüketici maksimizasyonu B) Faktör piyasası C) Firma maliyetleri D) İşsizlik E) Üretici dengesi 2. Firmanın üretim miktarı
DetaylıEkonomide Uzun Dönem. Bilgin Bari İktisat Politikası 1
Ekonomide Uzun Dönem Bilgin Bari İktisat Politikası 1 Neden bazı ülkeler zengin bazı ülkeler fakir? Bilgin Bari İktisat Politikası 2 Bilgin Bari İktisat Politikası 3 Bilgin Bari İktisat Politikası 4 Bilgin
Detaylı1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR
ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm
DetaylıEK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER )
EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER ) Genel denge teorisinin sonuçlarının yatırım kararlarında uygulanamamasının iki temel nedeni şunlardır: 1) Genel denge teorisinin tam bölünebilirlik varsayımı her
Detaylıİktisada Giriş I. 31 Ekim 2016
İktisada Giriş I 31 Ekim 2016 Talep, Arz ve Piyasa Dengesi Fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ilişkiye Talep Kanunu adı verilir. Bir malın satıcısı tek alıcının değil, o malı almak isteyen
DetaylıDERS NOTU 09 DIŞLAMA ETKİSİ UYUMLU MALİYE VE PARA POLİTİKALARI PARA ARZI TANIMLARI KLASİK PARA VE FAİZ TEORİLERİ
DERS NOTU 09 DIŞLAMA ETKİSİ UYUMLU MALİYE VE PARA POLİTİKALARI PARA ARZI TANIMLARI KLASİK PARA VE FAİZ TEORİLERİ Bugünki dersin içeriği: 1. MALİYE POLİTİKASI VE DIŞLAMA ETKİSİ... 1 2. UYUMLU MALİYE VE
Detaylı8. BÖLÜM STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI. Dr. Süleyman BOLAT
8. BÖLÜM STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 1 STAGFLASYON Stagflasyon: Üretimde görülen durgunluk ve fiyatlarda yaşanan artışın bir araya gelmesidir. - Durgunluk içinde enflasyon: Reel ekonomik
DetaylıEkonomi II. 13.Bölüm:Makroekonomiye Genel Bir Bakış Doç.Dr.Tufan BAL
Ekonomi II 13.Bölüm:Makroekonomiye Genel Bir Bakış Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 13.1.Makroekonomi Nedir?
DetaylıHANEHALKININ TERCİHLERİ 2 1. FAYDA VE TALEP Bireysel Talep ve Piyasa Talebi Hanehalkının Tüketim Tercihleri
HANEHALKININ TERCİHLERİ 2 1. FAYDA VE TALEP 2 1.1. Bireysel Talep ve Piyasa Talebi 2 1.2. Hanehalkının Tüketim Tercihleri 2 1.2.1. Toplam Fayda, Marjinal Fayda ve Tüketim 4 1.3.2. Fayda Maksimizasyonu
DetaylıDış Ticaret Politikası-Giriş Dr. Dilek Seymen Dr. Aslı Seda Bilman
Dış Ticaret Politikası-Giriş Dr. Dilek Seymen Dr. Aslı Seda Bilman 2 Đçerik 1.Dış Ticaret Politikası-Giriş: Tanım, Genel Ekonomi Politikası içindeki Yeri, Teori-Politika Farkı, Devlet Müdahalesinin Gerekliliği;
DetaylıYÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır.
YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır. Ortak yönetim- birlikte yönetmek anlamına gelir ve içinde yönetimden
DetaylıSORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL
SORU SETİ 10 MALİYET TEORİSİ - UZUN DÖNEM MALİYETLER VE TAM REKABET PİYASASINDA ÇIKTI KARARLARI - TEKEL Problem 1 (KMS-2001) Bir endüstride iktisadi kârın varlığı, aşağıdakilerden hangisini gösterir? A)
DetaylıMİLLİ GELİRİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER: TÜKETİM, TASARRUF VE YATIRIM FONKSİYONLARI
MİLLİ GELİRİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER: TÜKETİM, TASARRUF VE YATIRIM FONKSİYONLARI Harcama yöntemine göre yapılan GSYİH hesaplaması GSYİH = C + I + G şeklinde idi. Biz burada GSYİH ile MG arasındaki farkı bir
DetaylıDers Notları Dr. Murat ASLAN. Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır.
Ders Notları Dr. Murat ASLAN Bu notlar; Prof. Dr. ABUZER PINAR ın MALĠYE POLĠTĠKASI ders kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır. genişleme trend Daralma Kriz, küçülme 12,00 Reel Büyüme Hızı Oranı 1950-2008
DetaylıKamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.
97 BÖLÜM 6. KAMU BÜTÇESİ ve MALİYE POLİTİKASI (KEYNESYEN MODEL DEVAMI) Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.
Detaylı2009 S 4200-1. Değeri zamanın belirli bir anında ölçülen değişkene ne ad verilir? ) Stok değişken B) içsel değişken C) kım değişken D) Dışsal değişken E) Fonksiyonel değişken iktist TEORisi 5. Yatay eksende
DetaylıDURGUNLUK VE MALİYE POLİTİKASI
1 DURGUNLUK VE MALİYE POLİTİKASI Durgunluk Tanımı Toplam arz ile toplam talep arasındaki dengesizlik talep eksikliği şeklinde ortaya çıkmakta, toplam talebin uyardığı üretim düzeyinin o ekonominin üretim
Detaylıİktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2
İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 PLANLAMAYI GEREKTİREN UNSURLAR Sosyalist model-kurumsal tercihler Piyasa başarısızlığı Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sorunları 2
DetaylıKamu Maliyesi (ECON 304) Ders Detayları
Kamu Maliyesi (ECON 304) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Kamu Maliyesi ECON 304 Bahar 3 0 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü
Detaylı1. Toplam Harcama ve Denge Çıktı
DERS NOTU 03 TOPLAM HARCAMALAR VE DENGE ÇIKTI - I Bugünki dersin içeriği: 1. TOPLAM HARCAMA VE DENGE ÇIKTI... 1 HANEHALKI TÜKETİM VE TASARRUFU... 2 PLANLANAN YATIRIM (I)... 6 2. DENGE TOPLAM ÇIKTI (GELİR)...
Detaylıgerçekleşen harcamanın mal ve hizmet çıktısına eşit olmasının gerekmemesidir
BÖLÜM 5 Açık Ekonomi Açık Ekonomi Önceki bölümlerde kapalı ekonomi varsayımı yaptık Bu varsayımı terk ediyoruz çünkü ekonomilerin çoğu dışa açıktır. Kapalı ve açık ekonomiler arasındaki fark açık ekonomide
Detaylı2. Yarıyıl (Bahar Dönemi)
KAMU YÖNETİMİ BÖLÜMÜ 2013 VE SONRASI GİRİŞLİ ÖĞRENCİ MÜFREDATI 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) 1005101 1011101 3 4 TOPLUM BİLİMİ 1 Zorunlu 1005102 1011102 3 4 HUKUKA GİRİŞ 1 Zorunlu 1005103 1011103 3 4 İKTİSADA
Detaylıİktisada Giriş I. 17 Ekim 2016 II. Hafta
İktisada Giriş I 17 Ekim 2016 II. Hafta Ekonomilerdeki Temel Sorunlar İktisat Biliminin ortaya çıkış nedeni kıtlıkla savaştır. Tam kullanım sorunu: Tam istihdam Eksik İstihdam Etkin kullanım sorunu: Hangi
Detaylı1. YARIYIL (GÜZ) 2. YARIYIL (BAHAR)
T.C. HARRAN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ BÖLÜMÜ LİSANS DERS LİSTESİ ÖRGÜN ÖĞRETİM 1. YARIYIL (GÜZ) 1005113 TOPLUM BİLİMİ* ZORUNLU 3 5 1005112 HUKUKA GİRİŞ** ZORUNLU 3
Detaylı1. Yatırımın Faiz Esnekliği
DERS NOTU 08 YATIRIMIN FAİZ ESNEKLİĞİ, PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİKLERİ, TOPLAM TALEP (AD) EĞRİSİNİN ELDE EDİLİŞİ Bugünki dersin içeriği: 1. YATIRIMIN FAİZ ESNEKLİĞİ... 1 2. PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ
DetaylıKAPİTALİZM, PİYASA BAŞARISIZLIĞI VE SAĞLIK HİZMETLERİ SUNUMU. Gülbiye Yenimahalleli Yaşar
KAPİTALİZM, PİYASA BAŞARISIZLIĞI VE SAĞLIK HİZMETLERİ SUNUMU Gülbiye Yenimahalleli Yaşar Kapitalizmin temel özellikleri: Özel mülkiyet Teşebbüs ve seçim özgürlüğü Kişisel çıkar Rekabet Piyasa mekanizması
DetaylıEĞİTİMİN EKONOMİKTEMELLERİ. 6. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL
EĞİTİMİN EKONOMİKTEMELLERİ 6. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN EKONOMİK TEMELLERİ EĞİTİM VE EKONOMİ İNSAN SERMAYESİ KURAMI EĞİTİM VE EKONOMİK BÜYÜME EĞİTİM
DetaylıFİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4
FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça
Detaylımeydana gelen değişmedir. d. Ek bir işçi çalıştırıldığında sabit maliyetlerde e. Üretim ek bir birim arttığında toplam
A 1. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi eş-ürün eğrisi ile ilgili değildir? a. Girdilerin pozitif marjinal fiziki ürüne sahip olması b. Girdilerin azalan marjinal fiziki ürüne sahip olması c. Girdilerin
DetaylıKomisyon MALİYE ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
Komisyon MALİYE ÇEK KOPAR YAPRAK TESTİ ISBN 978-605-364-578-8 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2014 Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay.
DetaylıAdı Soyadı: No: 05.04.2010 Saat: 08:30
Adı Soyadı: No: 05.04.2010 Saat: 08:30 ID: Z Mikro 2 Ara 2010 Çoktan Seçmeli Sorular Cümleyi en iyi biçimde tamamlayan veya sorunun yanıtı olan seçeneği yanıt anahtarına işaretleyiniz. 1. Çapraz satış
DetaylıEkonomi. Doç.Dr.Tufan BAL. 3.Bölüm: Fiyat Mekanizması: Talep, Arz ve Fiyat
Ekonomi 3.Bölüm: Fiyat Mekanizması: Talep, Arz ve Fiyat Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 2 Fiyat Mekanizması:Talep,
DetaylıMikro Final. ĐKTĐSAT BÖLÜMÜ MĐKROĐKTĐSAT 1 FĐNAL-SINAVI SORULARI Saat: 10:45
MERSĐN ÜNĐVERSĐTESĐ ĐKTĐSADĐ VE ĐDARĐ BĐLĐMLER FAKÜLTESĐ ĐKTĐSAT BÖLÜMÜ MĐKROĐKTĐSAT 1 FĐNAL-SINAVI SORULARI 21.01.2011 Saat: 10:45 Mikro1 2010 Final Çoktan Seçmeli Sorular Sorunun yanıtı olan veya cümleyi
DetaylıTartışılacak Konular. Tekel. Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları. Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti. Bölüm 10Chapter 10 Slide 2
Monopol ve Monopson Tartışılacak Konular Tekel Tekel Gücü (Monopoly Power) Tekel Gücünün Kaynakları Tekel Gücünün Sosyal Maliyeti Bölüm 10Chapter 10 Slide 2 Tartışılacak Konular Monopson (Monopsony) Monopson
DetaylıMALİYE BÖLÜMÜ 2013 VE SONRASI GİRİŞLİ ÖĞRENCİ MÜFREDATI
MALİYE BÖLÜMÜ 2013 VE SONRASI GİRİŞLİ ÖĞRENCİ MÜFREDATI 1. Yarıyıl (Güz Dönemi) 1006101 1009101 2 3 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ I 1 Zorunlu 1006102 1009102 2 2 TÜRK DİLİ I 1 Zorunlu 1006103 1009109
Detaylıtepav Mart2011 N201139 POLİTİKANOTU Cari Açığın Sebebini Merak Eden Bütçeye Baksın Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı
POLİTİKANOTU Mart2011 N201139 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Sarp Kalkan 1 Politika Analisti, Ekonomi Etütleri Cari Açığın Sebebini Merak Eden Bütçeye Baksın Cari açık, uzun yıllardan
DetaylıÜretİm, Uzmanlaşma ve Değİşİm 2
Üretİm, Uzmanlaşma ve Değİşİm 2 1. Üretim Olanakları Eğrisi 2 2. Ekonomik Büyüme 3 2.1. Ekonomik Büyümenin Maliyeti 4 2.2. Somut Dünyada Ekonomik Büyüme 4 3. Ticaretten Kazançlar 5 3.l. Karşılaştırmalı
DetaylıBölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI
Bölüm 5 ARZ VE TALEP UYGULAMALARI Neler Öğreneceğiz? Hükümet Müdahalelerinin denge Oluşumlarına Etkileri Fiyat Kontrolleri Taban ve Tavan Fiyat Uygulamaları Asgari Ücret Politikası Tarımsal Destekleme
DetaylıFİYATLAR GENEL DÜZEYİ VE MİLLİ GELİR DENGESİ
FİYATLAR GENEL DÜZEYİ VE MİLLİ GELİR DENGESİ Bu bölümde Fiyatlar genel düzeyi (Fgd) ile MG dengesi arasındaki ilişkiler incelenecek. Mg dengesi; Toplam talep ile toplam arzın kesiştiği noktada bulunacaktır.
Detaylı2016 YILI I.DÖNEM AKTÜERLİK SINAVLARI EKONOMİ
SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi/hangileri tüm dünyada görülen artan işsizlik oranını açıklamaktadır? I. İşsizlik yardımı miktarının arttırılması II. Sendikalaşma oranında azalma III. İşgücü piyasında etkin
DetaylıA İKTİSAT KPSS-AB-PS / 2008 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden
1. Her arz kendi talebini yaratır. şeklindeki Say Yasasını aşağıdaki iktisatçılardan hangisi kabul etmiştir? A İKTİSAT 5. Mikroiktisadi analizde, esas olarak reel ücretlerin dikkate alınmasının en önemli
DetaylıEkonomi II. 20.Para Teorisi ve Politikası. Doç.Dr.Tufan BAL. Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından
Ekonomi II 20.Para Teorisi ve Politikası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır. 20.1.Para Teorisi Para miktarındaki
DetaylıİÇİNDEKİLER. Önsöz... iii. KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ
İÇİNDEKİLER Önsöz... iii KİTABIN KULLANIMINA İLİŞKİN BAZI NOTLAR ve KURUM SINAVLARINA İLİŞKİN UYARILAR... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSATIN TEMELLERİ 1. İKTİSATIN TEMELLERİ... 9 1.1. İKTİSADIN TANIMI... 9 1.2.
Detaylı3. Keynesyen Makro İktisat Teorisi nin Bazı Özellikleri ve Klasik Makro İktisat Teorisi İle Karşılaştırılması
BOCUTOĞLU 109 yemek pişirirken yağı, salçayı, soğanı, eti, sebzeyi, suyu aynı anda tencereye doldurmaz; birinci adımda yağı ve salçayı hafifçe kızartır, ikinci adımda soğanı ve eti ilave ederek pişirmeye
DetaylıKAMU MALİ YESİ Liberalizmin öncüleri Fizyokratlardı Transfer harcamaları n unsurları : Faiz ödemeleri, Fon ödemeleri, Kamulaş
KAMU MALİYESİ Liberalizmin öncüleri Fizyokratlardır. Transfer harcamalarının unsurları: Faiz ödemeleri, Fon ödemeleri, Kamulaştırma, Borç ödemeleri Belediye sınırlarıdışına taşan hizmetlerin yerine getirilmesi
DetaylıEKO 205 Mikroiktisat. Kar Maksimizasyonu Profit Maximization
EKO 205 Mikroiktisat Kar Maksimizasyonu Profit Maximization Tartışılacak Konular Tam Rekabet Piyasaları Kar Maksimizasyonu Marjinal Hasıla, Marjinal Maliyet ve Kar Kısa Dönemde Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi
DetaylıDERS PROFİLİ. POLS 337 Güz 5 3+0+0 3 6
DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS Siyasal Partiler ve Çıkar Grupları POLS 337 Güz 5 3+0+0 3 6 Ön Koşul Yok Dersin Dili Ders Tipi Dersin Okutmanı Dersin Asistanı
Detaylı1. YARIYIL (GÜZ) 2. YARIYIL (BAHAR)
T.C. HARRAN UNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ MALİYE BÖLÜMÜ ÖRGÜN ÖĞRETİM LİSANS DERS LİSTESİ 1. YARIYIL (GÜZ) 1006120 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ I* ZORUNLU 2 2 1006102 TÜRK DİLİ
DetaylıBİRİNCİ SEVİYE ÖRNEK SORULARI EKONOMİ
BİRİNCİ SEVİYE ÖRNEK SORULARI EKONOMİ SORU 1: Tam rekabet ortamında faaliyet gösteren bir firmanın kısa dönem toplam maliyet fonksiyonu; STC = 5Q 2 + 5Q + 10 dur. Bu firma tarafından piyasaya sürülen ürünün
DetaylıCourses Offered in the MSc Program
Courses Offered in the MSc Program Compulsory Courses Course Code Course Title Dersin Adı PUBF 501 Public Expenditure in Theory and Practice Teori ve Uygulamada Kamu Harcamaları PUBF 502 Public Revenue
DetaylıSAĞLIK HİZMETLERİ TALEBİ. Gülbiye Yenimahalleli Yaşar
SAĞLIK HİZMETLERİ TALEBİ Gülbiye Yenimahalleli Yaşar Talep ve talep fonksiyonunu etkileyen etmenler Talep: Satın alma gücü ile desteklenen istektir. Bireysel talep fonksiyonunu etkileyen etmenler: 1. Fiyat
DetaylıCourses Offered in the MsC Program
Courses Offered in the MsC Program Compulsory Courses Course Code Course Title Dersin Adı PUBF 501 Public Expenditure in Theory and Practice Teori ve Uygulamada Kamu Harcamaları PUBF 502 Public Revenue
DetaylıİÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1 Ekonomi... 1 1.2 Gereksinme(ihtiyaç)... 1 1.3 Mal ve hizmet... 2 1.4 Fayda... 3 1.5 Gelir... 4 1.6 Tüketim... 4 1.7 Üretim... 5 1.8 Üretim
Detaylı1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU ve TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1.Makro Ekonominin Doğuşu 12 1.1.1.Makro Ekonominin Doğuş Süreci 12 1.1.2.Mikro ve Makro Ekonomi Ayrımı 15 1.1.3.Makro Analiz
Detaylı1 MALİYE BİLİMİNİN ESASLARI VE DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MALİYE BİLİMİNİN ESASLARI VE DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ 11 1.1. Kamu Sektörü Ekonomisi 12 1.1.1. Kamu Maliyesinin Tanımı 13 1.1.2. Kapsam ve Konusu 14 1.1.3. Kamu Maliyesinin
DetaylıPARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ
PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ Bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin denge milli gelir düzeyinin belirlenmesi üzerindeki rolü incelenecektir. IS LM modeli, İngiliz iktisatçılar John
DetaylıGENEL EKONOMİ DERS NOTLARI
GENEL EKONOMİ DERS NOTLARI 1. BÖLÜM Öğr. Gör. Hakan ERYÜZLÜ İktisadın cevap bulmaya çalıştığı temel amaçlarını aşağıdaki sorular ile özetleyebiliriz; Hangi mallar/hizmetler ne miktarda üretilmelidir? Hangi
DetaylıFİRMALARIN TERCİHLERİ... 2
FİRMALARIN TERCİHLERİ... 2 1. ÜRETİM ORGANİZASYONU... 2 1.1. FIRMA VE EKONOMIK PROBLEM... 2 1.1.1. Firma nedir?... 2 1.1.2. Amir ve Vekil İlişkileri... 2 1.1.3. Firma Kararları... 3 1.1.4. İş Organizasyonu
DetaylıDış Ticaret Politikasının Amaçları
Dış Ticaret Politikasının Amaçları Dış Ödeme Dengesizliklerinin Giderilmesi Bir ülkede fazla olan döviz talebinin azaltılması için kullanılabilir. Dış rekabetten korunma Uluslararası rekabete dayanacak
DetaylıAraştırma Notu 14/165
Araştırma Notu 14/165 29 Nisan 2014 İSTİHDAMDAKİ ARTIŞ KAMUDAN KAYNAKLANMIYOR Seyfettin Gürsel *, Gökçe Uysal ve Ayşenur Acar Yönetici Özeti 2008-2009 krizini takip eden dönemde Türkiye işgücü piyasası
DetaylıAPC= = = + c bulunur. Bunun anlamı gelir arttıkça bireylerin ortalama tüketim
A. Toplam Harama ve Denge Gelir Düzeyi A.. Tüketim Fonksiyonu ve Tüketim ğilimi Keynes e göre, devletin olmadığı bir ekonomide ( = C + I) bir dönemdeki (ari dönemdeki) tüketim, ari gelirin bir fonksiyonudur
DetaylıGazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü. ENM 307 Mühendislik Ekonomisi. Ders Sorumlusu: Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR
Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü ENM 307 Mühendislik Ekonomisi Ders Sorumlusu: Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR Oda No:850 Telefon: 231 74 00/2850 E-mail: zulal@mmf.gazi.edu.tr Gazi Üniversitesi Endüstri
DetaylıYEDİNCİ BÖLÜM MAKROEKONOMİ: TANIM, KAPSAM VE GELİŞİM
YEDİNCİ BÖLÜM MAKROEKONOMİ: TANIM, KAPSAM VE GELİŞİM Neler Öğreneceğiz? Makroekonominin tanımı Makroekonomi ve Mikroekonomi Ayrımı Makroekonominin Gelişim Süreci ve Tarihi Düşünce Okullarının Makroekonomik
DetaylıIS LM MODELİ ÇALIŞMA SORULARI
IS LM MODELİ ÇALIŞMA SORULARI Soru KPSS 2001 Otonom tüketim harcamalarının artması aşağıdakilerin hangisine neden olur? a) Denge üretim düzeyinin artmasına, LM eğrisinin sağa doğru kaymasına b) Denge üretim
DetaylıİKTİSADÎ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ (Başlangıcından Neoklasiklere) (İktisada Giriş I dersi için yardımcı kısa notlar)
İKTİSADÎ DÜŞÜNCENİN EVRİMİ (Başlangıcından Neoklasiklere) (İktisada Giriş I dersi için yardımcı kısa notlar) Merkantilizm: 15. ve 16. yüzyıllardaki coğrafî keşiflerde birlikte Avrupa ülkeleri dünyaya açılmaya
DetaylıFİNAL ÖNCESİ ÇÖZÜMLÜ DENEME PARA VE BANKA SORULAR
SORULAR 1- Değişimi yapılan finansal aracın hemen teslim edildiği ve ödemenin hemen yapıldığı piyasalar hangisidir? A) Birincil Piyasa B) İkincil Piyasa C) Organize Piyasa D) Tezgahüstü Piyasa E) Spot
DetaylıSelçuk Üniversitesi 26 Aralık, 2013 Beyşehir Turizm Fakültesi-Konaklama İşletmeciliği Genel Ekonomi Dr. Alper Sönmez. Soru Seti 3
Soru Seti 3 1) Q D = 100 2P talep denklemi ve Q S = P 20 arz denklemi verilmiştir. Üretici ve tüketici rantlarını hesaplayınız. Cevap: Öncelikle arz ve talep denklemlerini eşitleyerek denge fiyat ve miktarı
DetaylıBölüm 3. Dış Çevre Analizi
Bölüm 3 Dış Çevre Analizi 1 2 Çevre Analizi Ç E V R E A N A L İ Z İ D I Ş Ç E V R E İ Ç Ç E V R E Genel / Uzak Dış Çevre Analizi Sektör / Yakın Dış Çevre Analizi İşletme İçi Çevre Analizi Politik Uluslararası
DetaylıÜRETİM VE MALİYETLER
ÜRETİM VE MALİYETLER FİRMALARIN TEMEL AMACI Mal ve hizmet üretimi firmalar tarafından gerçekleştirilir. Ekonomi teorisine göre, firmaların mal ve hizmet üretimindeki temel amacı kar maksimizasyonu (en
DetaylıGiriş İktisat Politikası. İktisat Politikası. Bilgin Bari. 28.Eylül.2015
28.Eylül.2015 1 Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi 2 nın Yürütülmesi Tanımlar Giriş Temel Kavramlar Politika Etkilerinin Analizi İktisat kıt kaynakların etkin dağılımı üzerine çalışır.
DetaylıBüyüme Değerlendirmesi: 2013 4. Çeyrek
Büyüme Değerlendirmesi: 2013 4. Çeyrek 31.03.2014 YATIRIMSIZ BÜYÜME Seyfettin Gürsel*, Zümrüt İmamoğlu, ve Barış Soybilgen Yönetici Özeti TÜİK'in bugün açıkladığı rakamlara göre Türkiye ekonomisi 2013
DetaylıMALİYE POLİTİKASI KISA ÖZET KOLAYAOF
MALİYE POLİTİKASI KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Sayfa 2 1. Ünite Maliye Politikası: Kavramlar, Etkinliği ve Sınırları
DetaylıTÜRKİYE TİPİ BAŞLANLIK SİSTEMİ MODEL ÖNERİSİ. 1. Başkanlık Sistemi Tartışmasının Temel Gerekçeleri
TÜRKİYE TİPİ BAŞLANLIK SİSTEMİ MODEL ÖNERİSİ Mehmet Uçum 1. Başkanlık Sistemi Tartışmasının Temel Gerekçeleri a. Tartışmanın Arka Planı Ülkemizde, hükümet biçimi olarak başkanlık sistemi tartışması yeni
Detaylı