Ulusal Sanayi Bilim ve Teknoloji Programı Toplantı Raporu

Transkript

1 Ulusal Sanayi Bilim ve Teknoloji Programı Gebze/KOCAELİ Aralık 2004

2 İçindekiler Sunuş Vergi Mevzuatındaki Ar-Ge Teşvikleri Vizyon 2023 Strateji Belgesinin Paylaşımı Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Bilim ve Teknoloji Programı Uygulama Planı Temel Amaçlarının Gerçekleştirilebilmesi için Gerekli Ar-Ge Konuları Çalışması Gruplarda Öncelikli Ar- Ge Konularının Belirlenmesi Çalışması Öncelikli Ar-Ge konularının Revizyonu Öncelikli Ar-Ge Konularının Kendi İçinde Sıralanması Çalışması Kaynak İhtiyacının Belirlenmesi Gerekli Mekanizmaların Belirlenmesi Çalışması Çalışmanın Değerlendirilmesi...22 EKLER...25 Ek 1. Katılımcı Listesi...27 Ek 2. Çalışma Programı...30 Ek 3. Konsolidasyon Çalışmasında Benzer İfadeler Olarak Ayrılan Ar-Ge Konuları...31 Ek 4. Ar-Ge Projelerini Değerlendirme Mekanizmalarına Öneriler...41 Ek 5. Öncelikli Ar-Ge Konuları...45 Ek 6. Diğer Ar-Ge Konuları ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar...49 Ek 7. Öncelikli Ar-Ge Konularının Etki-Zaman/Maliyet/Yapılabilirlik Grafikleri...56 Ek 8. Kaynak İhtiyaç Planları...60 Ek 9. Çalışma Esnasında Çekilen Fotoğraflar...74 I

3 Tablolar Listesi Tablo 1. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Çalışma Sonuçları...5 Tablo 2. Öncelikli Ar-Ge Konuları ile Öncelikli Politika ve Stratejiler Tablo 3. Etkinlik Ananlizi nde Kriterlerin Katsayı Değerleri Tablo 4. Kaynak İhtiyaç Matrisleri Çıkarılan Ar-Ge Konuları Tablo 5. Ar-Ge Teşviklerinin Değerlendirilmesine Yönelik Mekanizma Önerileri Tablo 6. Çalışma Değerlendirme Anketi Sonuçları Özet Tablosu Şekiller Listesi Şekil 1. Birinci Aşama Etkinlik Analizi Taslağı Şekil 2. İkinci Aşama Etkinlik Analizi Taslağı Şekil 3. Grup 8 in Bazı Ar-Ge konularına İlişkin Grafik Gösterimi II

4 Sunuş Ülkemizin Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planını oluşturmaya yönelik çalışmaların toplumsal uzlaşma ile gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaca yönelik planlanmış olan toplantılar dizisi kapsamında Aralık 2004 tarihlerinde seçkin bir sanayici grubunun katılımı ile Ulusal Sanayi Bilim ve Teknoloji Programı toplantısı gerçekleştirilmiştir. TÜBİTAK ve Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE) işbirliği ile TÜSSİDE nin Gebze Kocaeli tesislerinde gerçekleştirilen bu toplantı ile Vizyon 2023 Projesi kapsamında çizilen vizyona ulaşma doğrultusunda sanayinin öncelikli Ar-Ge konuları, ihtiyaç ve beklentileri belirlenmiştir. Bu rapor, 63 kişilik katılımcı grubunun yaptığı çalışmaların sonuçlarını içermektedir. Ulusal sanayi bilim ve teknoloji politikalarının oluşumuna katkıda bulunmak amacıyla sanayicilerin doğrudan görüşlerinin alınabilmesi amacıyla planlanan toplantı 6 bölüm halinde gerçekleştirilmiştir. İlk bölümde, Vergi Mevzuatındaki Ar-Ge Teşvikleri konusu T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü nden Sn. Mürsel Ali Kaplan tarafından sunuldu. İkinci bölümde, TÜBİTAK Vizyon 2023 Projesi Yöneticisi Dr. Filiz Çimen tarafından Vizyon 2023 Projesi ve Strateji Belgesi paylaşıldı. Üçüncü bölümde, Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları nı tespit etmeye yönelik bir beyin fırtınası gerçekleştirildi. Dördüncü bölümde, Bilim ve Teknoloji Programı Uygulama Planı Temel Amaçlarının Sosyo- Ekonomik hedefleri olan; Sınai Üretimde Rekabet Üstünlüğünün Sağlanması Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesi Sürdürülebilir Kalkınma Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi alanlarına odaklanarak öncelikli Ar-Ge Konuları belirlendi ve tüm gruplar ile paylaşıldı. 1

5 Beşinci bölümde, öncelikli Ar-Ge konuları üzerinde, fiziki bilim altyapısı ihtiyacı, bilim insanı yetiştirme/geliştirme ihtiyacı vb. kriterler göz önüne alınarak kaynak ihtiyaç planları oluşturuldu. Son bölümde ise Ülkemizde Ar-Ge projesi sayısının artırılması ve bu projelerin hayata geçirilmesini kolaylaştıracak farklı mekanizmalar ve araçların oluşturulması üzerine öneriler oluşturuldu. Çalışma kürsüden anlatma ve toplu dinleme konferansı şeklinde değil, yaratıcı fikir oluşturma yöntem ve teknikleri kullanılarak, tüm katılımcıların tüm çalışmalara başından sonuna kadar aktif katılımı ile yazılı bilgi ve belge üretmeye yönelik olarak gerçekleştirildi. Raporda sunulan bilgiler; katılımcıların çalışma esnasında ortaya koydukları fikirler olup, TÜSSİDE tarafından üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Katılımcı Listesi Ek 1 de Çalışma Programı Ek 2 de sunulmuştur. 2

6 1. Vergi Mevzuatındaki Ar-Ge Teşvikleri Ar-Ge Faaliyetlerine İlişkin Vergisel Teşvikler kapsamında; Teknoloji geliştirme bölgeleri kanununda ve gelir ve kurumlar vergisi kanununda yer alan yasal düzenlemeler, Ar-Ge faaliyetlerinin kapsamı ve kapsam dışında kalan faaliyetler, Ar-Ge harcama grupları, Ar-Ge indiriminin uygulanması konuları paylaşıldı. Paylaşım sonunda bazı katkı yapmak/öneri sunmak isteyen katılımcılar görüşlerini paylaştı. 3

7 2. Vizyon 2023 Strateji Belgesinin Paylaşımı Paylaşımda Vizyon 2023 projesi tanıtıldı. Proje organizasyonu, tarihçesi, çalışma yöntemleri ve elde edilen sonuçlar hakkında bilgi verildi, Ulusal Bilim ve Teknoloji Belgesi tanıtıldı. Vizyon 2023 çalışmalarında; Bilişim ve İletişim teknolojileri Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri Nanoteknoloji Mekatronik Üretim Süreç ve Teknolojileri Malzeme Teknolojileri Enerji ve Çevre Teknolojileri Tasarım Teknolojileri başlıkları altında belirlenen Stratejik Teknoloji Alanları katılımcılarla paylaşıldı. 4

8 3. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Bu çalışmada, Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları konulu bir beyin fırtınası gerçekleştirildi. Katılımcılar 8 grup halinde çalışarak Ar-Ge potansiyeli ve başarıları listelerini oluşturdular. Grup çalışmalarının sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Çalışma Sonuçları Grup Grup 1 Grup 2 Potansiyel ve Başarılar Ar-Ge Başarıları Pakmaya Ekmek mayası- Biyolojik arıtma biyogaz FARBA - Far tasarım (mercedes, serbest düzen) Yeni model (optik tasarım) CAD-CAM Ar-Ge bölümü Beyaz eşyalı tüketici elektroniğinde tasarım, patent, geliştirme ve tasarım doğrulama (ARÇELİK, VESTEL) KOMSAN Vidalı kompresör Cybersoft MEYBAL Meyve ekstreleri Uzun süre saklanan gıda (MAM) Radar-atış kontrol programı (MAM) Kayseri mobilya tasarım (ÜRGE) Sağlık teknoloji hizmetleri ETA (Atış-askeri simulasyon) SAGE roket teknolojisi Ar-Ge Başarıları Meybal özütü içerisindeki insan sağlığına faydalı bileşenlerin doğal yolla ayrıştırılması Motor test cihazı, enerji akış metoduyla Mobilsoft: Turizm enformasyon yazılımı ETA (savunma elektroniği) Aselsan Fiber-Optik (HES) Özçelik Makine-Tekstil Makine Sürücü belgeleri içine yerleştirilen chip Ar-Ge Potansiyeli Terebentin Genç nüfus potansiyeli/gayretli ve becerikli (özgüven) Ar-Ge Potansiyeli Akıllı camlar Mekatronik Yazılım 3D TV Esnek üretim, esnek otomasyon Bor üç ürünler Organik tarım Nanoteknoloji Güneş enerjisi 5

9 Tablo 1. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Çalışma Sonuçları (Devam) Grup Potansiyel ve Başarılar Grup 3 Potansiyel Başarılar Yazılım Bilişim tek (alt yapı İK) Eğitilmiş ve eğitime müsait genç nüfus Girişimcilik ruhu Gemi inşa dizayn ve üretim Bilgisayar donanım Teknoloji tüketimine açık toplum Bor rezervleri Coğrafi liderlik Denizci millet ülke olma konusunda insan eğitimi ve teknoloji geliştirme Savunma sanayi talebi Yüksek örgütlenme Ev elektroniği aletleri Sanal canlandırma Onuk MRTP botları Sivil ve savunma iletişim teknolojileri Mobil teknolojisi Simulasyon (trafik) Sağlık yazılımları ve otomasyon Ulusal kripto cihazları Havacılık savunma sanayi yazılım Ar-Ge Başarıları Grup 4 Fuel cell konsorsiyumu Hafif ticari vasıta geliştirme Diesel motor enjeksiyon ve emisyon sistemleri geliştirme Tekstil makineleri geliştirme Akıllı tekstil malzemeleri Beyaz ve kahverengi eşyanın 3 büyüğü Arçelik Vestel Beko Tekstilde ileri makineleşme düzeyi Mavi LTB Collins Sarar Hızlı hücumbot TÜBİTAK-MAM ile yapılan elektrikli oto Biyodizel ve hidrojen yakıtların kullanımı Koltuk mükemmeliyet merkezi çalışmaları 6

10 Tablo 1. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Çalışma Sonuçları (Devam) Grup Potansiyel ve Başarılar Grup 5 Grup 6 Ar-Ge Potansiyelleri Nano tekonolojileri Biyoteknolojileri Malzeme teknolojileri Kompozitler Akıllı kumaşlar Çipli ürünler IT alt yapıları Tedarik süreç teknolojileri Bor teknolojileri Plazma teknolojileri Tasarım teknolojileri ve üretimi İhraç potansiyeli yüksek olan soğan ve patateste çimlenmeyi önleyici inhibitör Ar-Ge Potansiyelleri Doblo Akıllı çamaşır makinesi ETA nın başarısı ( lazer teknolojisi ile hedefleme ). Dışarıdan pahalı alınan tekstil makineleri daha ucuza yapıldı. Patent alınmadığı için iş yurtdışına kaçtı. Kriptoloji MAM ın savunma sanayisine yaptığı tüm projeler Ar-Gedir. Son çıkan buzdolapları tamamen Ar-Ge ürünü. Koç grubu arabalarında Türk Ar-Ge çalışmalarının etkisi çok. Tekstil boya üretiminde Ar-Ge sonuçları çok iyi sonuçlar verdi. Isıtmalı ayakkabı örneği 7

11 Tablo 1. Türkiye nin Ar-Ge Potansiyeli ve Başarıları Çalışma Sonuçları (Devam) Grup Potansiyel ve Başarılar Grup 7 Ar-Ge Potansiyelleri İnsan potansiyeli: En parlak gençler Ar- Ge yapmak istiyor Eğitimli (yüksek eğitimli) genç nüfus Yurt dışında uluslar arası ileri teknoloji firmalarında çok sayıda mühendis/bilim adamı yönetici bulunması (uluslararası beyin ağı) Bazı üniversitelerde uluslararası düzeyde eleman yetiştirme gereğinin fark edilmesi Yenilikten korkmayan, girişimci iyimser toplum Başarı Örnekleri Tofaş Doblo, Otosan connect => otomotiv tasarım Arçelik energy, buzdolabı (beyaz eşya, dünya çapında teknoloji) Vestel (elektronik üretim) Beko Telra (3 ünün üretimi Avrupa nın %50 si ) TÜBİTAK UEKAE Bilgi güvenliği (NATO başarıları) Mikro elektronik (yarı iletken üretimi tüm devre) Optoelektronik uygulamalar ETA savunma sanayi alanında ABD ve İsrail ordusuna ihracat Grup 8 Ar-Ge Başarıları Kamyon özgün tasarımı (BMC) Yolcu otobüsü (Diamond - Temsa) Elektrokardiyografi (Gate - Petaş) Turist Taşıma Aracı (Böcek) Araç içi mekan tasarım simülatörü (İnfotron) Kovalı katı yakıt sobası Gece görüş sistemi (MİKES) Elektronik harp sanayi donanımları (Aselsan) Avionik sistemler (Savronik) Vestel TV pazarında yenilik atılım TRM (Rotatif motor) Wamkel motor Çağdaş 1977 CAD destekli araç Akrep - Kobra Zırhlı aracı (Otokar Land Rover Şasesi Mod) Tempra Süspansiyon Grubu tasarımı Otomobil Remodifakasyonu ALBEA Ticari Araç Prototipi DOBLO Araç üretimi teknolojisi geliştirilmesi (Verimlilik artışı) 100 Hz TV Sayısal TV ve videokayıt yazılımları LCD TV, Plasma TV 8

12 4. Bilim ve Teknoloji Programı Uygulama Planı Temel Amaçlarının Gerçekleştirilebilmesi için Gerekli Ar-Ge Konuları Çalışması Bu çalışmada katılımcılara: Sosyoekonomik hedefleri gerçekleştirmek için ilk 5 yıl içinde öncelikli Ar-Ge konularınız nelerdir? sorusu yöneltildi. Çalışmaya önceden oluşturulmuş 8 grup halinde devam edildi. Buna göre; 1. ve 6. gruplar Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi ne yönelik 2. ve 5. gruplar Sürdürülebilir Kalkınma ya yönelik 3. ve 8. gruplar Sınai Üretimde Rekabet Üstünlüğünün Sağlanması na yönelik 4. ve 7. gruplar Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesi ne yönelik Ar-Ge konuları listelerini oluşturdular. Fikir üretme çalışmasında her grup kendi konusunun yanı sıra diğer konuları çalışan gruplara belirli bir sistematik içinde katkı sağladı Gruplarda Öncelikli Ar- Ge Konularının Belirlenmesi Çalışması Gruplar listelerinde üretilen Ar-Ge konuları üzerinde bir konsolidasyon çalışması yaparak benzer ifadeleri elediler ya da birleştirdiler. Konsolidasyon çalışmasında elenen benzer ifadeler Ek 3 te yer almaktadır. Daha sonra, grupların listelerinde, Ar-Ge konusu olmayan ancak mekanizma önerisi olarak faydalanılabilecek ifadeler ayrıldı. Mekanizma önerileri Ek 4 te yer almaktadır. Son olarak Ar-Ge konularının önceliklendirilmesine geçildi. Her grup kendi listesi üzerinde bir çalışma yaparak öncelikli Ar-Ge konularını seçti. Grupların öncelikli Ar-Ge konuları Ek 5 te yer almaktadır. Çalışmayı yapan 8 grubun öncelikli Ar-Ge konuları dışında kalan Ar-Ge konuları ise Ek 6 da yer almaktadır. Tüm gruplar toplam 333 adet Ar-Ge konusu belirtmiştir. 9

13 4.2. Öncelikli Ar-Ge konularının Revizyonu Grupların öncelikli Ar-Ge konularına ilişkin ifadeler, gönüllü katılımcılardan oluşan bir çalışma grubu tarafından yeniden gözden geçirildi. Bu çalışmada teknolojik alan ifadeleri ile politika-strateji ifadeleri ayrıştırıldı. Revizyon sonucunda grupların ayrı ayrı Ar-Ge konuları listeleri bütünleşik bir liste haline getirilmiştir. Revizyon çalışmasının sonuçları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Öncelikli Ar-Ge Konuları ile Öncelikli Politika ve Stratejiler Bilgi toplumuna geçişte teknolojik altyapının güçlendirilmesi Teknolojik Alanlar Stratejiler / Politikalar Uydu iletişim teknolojileri geliştirilmesi yaygınlaştırma Yeni iletişim alt yapı projeleri Uzay teknolojisi Bilişim güvenlik sistemleri Merkezi eğitim portalı ve uzaktan eğitim ve altyapı Genişbant iletişim teknolojileri bağlamında sistem bileşenlerinin (kablo, ADSL, uydu altyapısı ve üst yapısının) yaygınlaştırılması Yeni yazılım standartlarının ve ölçme yöntemlerinin geliştirilmesi Bilişim altyapısını günlük yaşamın doğal bir parçası haline getirmeye yönelik arayüzler geliştirmek Kognitif ve semantik tabanlı sistemler geliştirme Kendi teknolojilerimizin üretilebilmesi için teknolojik altyapının geliştirilmesi Türkçe nin yapısal özelliklerinin yazılım geliştirmede kullanılması Bilgi toplumuna geçişte eğitimde ilk aşamadan itibaren gelişimin sağlanması. Yaratıcı düşünce için okul öncesi eğitime geçilmesi Üniversitelerin teknik okulların uygulamalı eğitimi sanayi ortaklığı ile başarabilmek Bilgisayar ve interneti etkin ve verimli alanlarda kullanımı için teşvik edici programlar yapmak. Öncelikli alanlarda teknoparkların organize sanayi sitelerinin geliştirilmesi, teşviklerin sektörel ve selektif sahalarda kullanılması Fikir haklarının güvence altına alınması 10

14 Tablo 2. Öncelikli Ar-Ge Konuları ile Öncelikli Politika ve Stratejiler (Devam) Sürdürülebilir kalkınma Teknolojik Alanlar Stratejiler / Politikalar Her türlü atığın yönetimi ve geri dönüşümü Biyoteknoloji ve gen teknolojilerinin geliştirilmesi ve kullanımı Enerji depolama teknolojileri ve güç kontrol sistemleri Bor madeninin yurtiçinde işlenebilmesi için katma değer yaratıcı girişimlerde bulunulması Nanoteknoloji ve malzeme teknolojileri Nükleer enerji Biyokütle gazlaştırma ve yakma teknolojileri Temiz tarım (organik) ve hayvancılıkta ileri teknolojiler İnsan kaynağını geliştirme ve planlama projeleri e-dönüşüm kapsamlı tüm projeler Yenilenebilir enerji teknolojileri Akıllı ulaştırma teknoloji sistemleri ve vasıtaları Öncelikli teknoloji alanlarında yol haritalarının belirlenip uygulanabilmesinin sağlanması Doğal kaynakların planlı kullanımı Geleneksel Sanayi kullanımında ileri teknoloji ürünlere yönelmeyi sağlamak için teknolojiyi geliştirme bölgelerine verilmesi. Stratejik alanlarda KOBİ- Üniversiteler arası işbirlikleri Gelecekte rekabet üstünlüğü olan sektörlerin belirlenmesi Devletin üretimde küçültülmesi veya kamu verimliliğinin artırılması Yurt dışında Türklerin yönettiği Ar-Ge KOBİleri ile ortak proje geliştirmenin desteklenmesi Girişimci kaynaklarının sürekliliğinin sağlanması Üniversitelerin yöresel özelliklere göre örgütlendirilmesi 11

15 Tablo 2. Öncelikli Ar-Ge Konuları ile Öncelikli Politika ve Stratejiler (Devam) Sınai üretimde rekabet üstünlüğünün sağlanması Teknolojik Alanlar Stratejiler / Politikalar Rekabette öncelikli sektörlerin ihtiyaç duyduğu yazılımlar Oyun tasarımı ve yazılımları Silahlı kuvvetlere yönelik yazılım ihtiyaçları (örneğin komuta kontrol sistemi) Savunma sanayi projeleri Fuel-Cell ve hibrid taşıtlar Eğitim yazılımları Güvenlik teknolojileri (bilgi güvenliği projeleri) Sektör içi hammadde kullanımı standardizasyonu/rasyonalizasyonu Sektör içi arası parça kullanımı standardizasyonu/rasyonalizasyonu Sektorlerdeki önemli ortak parçaların (buzdolabı kompresörü, otomotiv koltuğu vb.) dış pazarlara satışı için tasarım ve geliştirme projeleri Organik tarım, gıda kalitesi ve güvenilirliği Verim artırıcı üretim sistem ve makinaları Ürün segmentlerine odaklanarak AB de ürün tarifi tasarımı ve üreticisi olmak (örneğin otomotiv de BI segmenti, uydu yayın algılama kutuları) Sağlık, tarım ve çevre için biyoteknoloji Borhidrür, yakıt pili ve hidrojen üretim ve depolama teknolojileri Nanoteknolojiler Havacılık ve uzay İleri malzeme tasarım ve test yetenekleri sahibi mükemmeliyet ve test merkezleri kurulması 12

16 Tablo 2. Öncelikli Ar-Ge Konuları ile Öncelikli Politika ve Stratejiler (Devam) Yaşam kalitesinin artırılması Teknolojik Alanlar Akıllı kart teknolojisi (sağlık, kimlik vb. bilgileri taşıyan) Öğrenmeye ve düşünmeye yönelik eğitim İnsan sağlığına zararlı olmayan ve herhangi bir şekilde alındığında zarar içermeyen temizlik maddeleri imalatı Ulaştırma zamanını optimize eden, güvenli, konforlu ulaştırma sistemleri, vasıtaları ve techizatı Ortak bilgi kullanımını ve paylaşımını hızlandıracak altyapı geliştirilmesi Sağlık, çevre, tarım odaklı biyoteknoloji çalışmaları Çevre kirliliğini önleyecek teknolojilerin geliştirilmesi Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan araç ve teknolojilerinin geliştirilmesi Füzyon enerjisi araştırmalarının yapılması Etkin yaratıcılık eğitimi (eğitim kurumlarında ve yaşam boyu) Çocukların daha çok ve eğitici oyun oynayabilecekleri imkanların geliştirilmesi Kişi sağlığını gözlemleme ve uzaktan sağlık hizmeti (tanı ve tedavi) verme ürün ve sistemleri Akıllı ev/iş cihazlarının geliştirilmesi. Akıllı kent yönetim sistemleri Hava kirliliğini önlemek için ulaştırma araçları dahil emisyon azaltıcı teknolojiler Trafik kazalarını önlemek için ulaşım güvenliğini artırıcı teknolojiler (İnsanaraç iletişimi, araç-araç iletişimi, araç-yol iletişimi) Teknolojik Alanlar Yurttaşların demokrasiye aktif katılımı, demokratik süreçlerin iyileştirilmesi için (sosyal bilimler alanı da dahil olmak üzere) Ar-Ge Uzaktan çalışma imkanlarının geliştirilmesi için gerekli yöntemin oluşturulması, teknik ve mevzuat altyapısının kurulması Kırsal alanlardaki yaşam kalitesini yükseltici politikalar 13

17 4.3. Öncelikli Ar-Ge Konularının Kendi İçinde Sıralanması Çalışması Gruplarda belirlenen öncelikli Ar-Ge konularının kendi içinde sıralanması iki aşamalı Etkinlik Analizi yöntemiyle gerçekleştirildi. Birinci Aşama Etkinlik Analizinde, her katılımcıdan kendi grubunda seçilmiş olan her bir Ar-Ge konusunu, daha önceden Vizyon 2023 çalışma grubu tarafından belirlenmiş etki kriterleri olan; Rekabet Gücü Bilim, Teknoloji ve Yenilik Yeteneği Çevre Duyarlılığı ve Enerji Verimliliği Ulusal Katma Değer Yaşam Kalitesi açısından inceleyerek, belirlenen Ar-Ge konularını kendi içinde sıralamaları istendi. Buna göre bir Ar-Ge konusu örneğin rekabet gücüne etkisi bakımından 2. sırada yer alırken yaşam kalitesine etkisi bakımından 8. sırada yer alabilir. Birinci aşama etkinlik analizi taslağı Şekil 1 de verilmiştir. Şekil 1. Birinci Aşama Etkinlik Analizi Taslağı Etkinlik Analizi 1 Açıklama : Çalışma öncelikle bireysel olarak gerçekleştirilir. Belirlenmiş konular etki kriterlerinin her biri için incelenerek öncelik sıralamaları belirlenir. Bireysel çalışma sonucunda oluşan sıralar toplanarak grup sonucu elde edilir. İsim: Sektör: Kriterler Etki kriterleri Ar-Ge Konuları Rekabet Gücü Bilim, Teknoloji ve Yenilik Yeteneği Çevre Duyarlılığı ve Enerji Verimliliği Ulusal Katma Değer Yaşam Kalitesi 14

18 İkinci Aşama Etkinlik Analizinde, her katılımcıdan kendi grubunda belirlenmiş olan her bir Ar-Ge konusunu; Zaman Maliyet Yapılabilirlik açısından inceleyerek belirledikleri Ar-Ge konuları içinde bir sıralama yapması istendi. İkinci Aşama Etkinlik Analizi taslağı Şekil 2 de verilmiştir. Şekil 2. İkinci Aşama Etkinlik Analizi Taslağı Etkinlik Analizi 2 Açıklama : Çalışma öncelikle bireysel olarak gerçekleştirilir. Belirlenmiş konular diğer kriterlerinin her biri için incelenerek öncelik sıralamaları belirlenir. Bireysel çalışma sonucunda oluşan sıralar toplanarak grup sonucu elde edilir. İsim: Sektör: Ar-Ge Konuları Kriterler Yapılabilirlik Zaman Maliyet Puanlama Yöntemi ve Hesaplamalar Birinci Aşama Etkinlik Analizi ve İkinci Aşama Etkinlik Analizi nde kullanılan kriterler için daha önceden Vizyon 2023 çalışma grubu tarafından belirli katsayı değerleri tespit edilmiştir. Kriterlerin katsayı değerleri Tablo 3 te verilmiştir. 15

19 Tablo 3. Etkinlik Ananlizi nde Kriterlerin Katsayı Değerleri Etki Kriterleri Rekabet Gücü Bilim, Teknoloji ve Yenilik Yeteneği Çevre Duyarlılığı ve Enerji Verimliliği Ulusal Katma Değer Yaşam Kalitesi Yapılabilirlik Zaman Maliyet Katsayı Değeri 0,28 0,26 0,16 0,15 0,15 1,00 1,00 1,00 Hesaplamalar üç aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk olarak her bir Ar-Ge konusu için verilen bireysel sıralamalar toplanarak o Ar-Ge konusu için sıra belirten kişi sayısına bölünmüş, ortalama sıra değeri hesaplanmıştır. Sıra değeri küçüldükçe Ar-Ge konusunun öneminin arttığını göstermektedir. İkinci olarak, Ar-Ge konularının her bir kriterden aldığı ortalama sıra değerleri, Tablo 2 de belirtilen katsayılarla çarpılarak ağırlıklı ortalama puan değerleri bulunmuş ve son olarak her bir Ar-Ge konusu puanının çarpmaya göre tersi alınarak matematiksel olarak daha yüksek puanın daha önemli Ar-Ge konusunu temsil etmesi sağlanmıştır. Sonuç Tabloları ve Grafikler Bu hesaplamalar sonucunda ortaya çıkan her bir grubun öncelikli Ar-Ge konularının bir sıralaması Ek 5 te verilmiştir. Birinci Aşama Etkinlik Analizi amaçlar üzerindeki etkiyi gösterirken, İkinci Aşama Etkinlik Analizi zaman, maliyet ve yapılabilirlik gibi kısıtların etkisini göstermektedir. Ar-Ge konularının sıralanmasının yanı sıra Birinci Aşama Etkinlik Analizi sonuçları ile İkinci Aşama Etkinlik Analizi sonuçları için bir grafik oluşturularak etki ve kısıtlar arasındaki ilişki gösterilmiştir. Grupların etki-zaman/maliyet/yapılabilirlik grafikleri Ek 7 de yer almaktadır. 16

20 5. Kaynak İhtiyacının Belirlenmesi Bu çalışmada, gruplara belirlemiş oldukları Ar-Ge konuları ile birlikte kaynak ihtiyaç tabloları verildi. Gruplar kaynak ihtiyacını belirleyecekleri konuları listeden seçtiler. Seçilen Ar-Ge konusu üzerinde aşağıda belirtilen; Fiziki bilim altyapısı ihtiyacı, Bilim insanı yetiştirme/geliştirme ihtiyacı, Bilimin yaygınlaştırılması/popülerleştirilmesi ihtiyacı Yeni akademik programların (temel/uygulamalı bilimler) oluşturulması ya da mevcut olanların geliştirilmesi ihtiyacı, Ulusal ölçekte bilim insanları arasında bağlantı ve networking ihtiyacı, Uluslararası ölçekte bilim insanları arasında bağlantı ve networking ihtiyacı başlıklarında kaynak ihtiyaç planları oluşturuldu. Kaynak ihtiyacı belirlenen Ar-Ge konuları Tablo 4 te gösterilmiştir. Kaynak İhtiyaç Planları Ek 8 de verilmiştir. Tablo 4. Kaynak İhtiyaç Matrisleri Çıkarılan Ar-Ge Konuları Ar-Ge Konuları Araç güvenliğini arttırıcı teknolojiler Etkin yaratıcılık eğitimi ve öğrenmeye/düşünmeye yönelik öğrenme Sağlık/tarım ve çevre odaklı biyoteknoloji Nanoteknoloji Fuel Cell ve hybrid/hidrojen Teknolojiler Önemli parçaların oluşması (otomotiv koltuğu Eğitim yazılımları Genişbant iletişim teknolojileri bağlamında sistem bileşenlerinin tasarımı Merkezi eğitim portalı ve uzaktan eğitim altyapı (ilkokuldan itibaren) Uydu iletişim teknolojileri geliştirilmesi yaygınlaştırılması Bilgisayarları doğal ortamın bir parçası haline getirmeye yönelik arayüzler geliştirmek Oyun yazılımları Akıllı kent yönetimi Akıllı ulaştırma sistemleri ve hizmetleri Organik tarım ve hayvancılık Bioteknolojide sağlıklı kimya ürünleri teknolojileri geliştirmek Yenilenebilir enerji kaynakları ürün segmentlerine odaklanması AB de ürün tarifi tasarımcısı ve üretici olma E-dönüşüm Sektör içi-arası parça kullanma rasyonalizasyonu Türkçe nin özelliklerinin yazılım geliştirmede kullanılması Multimedia içerik şifreleme (bilgi güvenliği) IT şebekedeki iletişimin güvenliği Yeni yazılım standartlarının geliştirilmesi bunları ölçme yöntemlerinin geliştirilmesi Teknolojik altyapının dışa bağımlılıktan kurtarılması için gerekli malzemelerin Türkiye de üretimi Sektör içi hammadde kullanım rasyonalizasyonu (otomotiv/beyaz eşya / kahverengi eşya) 17

21 6. Gerekli Mekanizmaların Belirlenmesi Çalışması Bundan önceki bölümlerde, hangi Ar-Ge konularına odaklanılacağına ilişkin fikir üretme çalışmaları yapılmıştı. Bu bölümde ise Nasıl? sorusunun cevabı aranmıştır. Ülkemizde Ar- Ge projesi sayısının artırılması ve bu projelerin hayata geçirilmesini kolaylaştıracak farklı mekanizmalar ve araçların oluşturulması üzerinde öneriler belirlendi. Çalışmada katılımcılara, Türkiye de mevcut olan olmayan Ar-Ge teşviklerinin değerlendirilmesine yönelik farklı yöntem ve araçlar nelerdir? sorusu soruldu. Katılımcılar 5 grup halinde çalışarak öneri listeleri oluşturdular. Grupların oluşturdukları mekanizma önerileri Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5. Ar-Ge Teşviklerinin Değerlendirilmesine Yönelik Mekanizma Önerileri Grup Mekanizma Önerileri Grup 1 Mevcut destek düzenlerinin belirlenmiş eksiklerinin tanıtımı Danışman (arakesit kuruluş) kuruluşlar. KOBİ lerin ihtiyaçlarına yönelik olarak projelerin oluşturulması ve kaynakların bulunması ve projelerin yönetilme rol alması ve pay alması (İngiltere örneği) bu tip firma ortaya çıkması ve akreditasyon işi Üniversitelerden gelen kaynak talebi için bir SANAYİ kuruluşu ortaklığının aranması Vizyon 2023 çerçevesinde belirlenen önceliklere paralel olarak rekabet öncesi ortak araştırma konularında güdümlü proje mekanizmasının oluşturulması (Türkiye yakıt pili projesi) Vizyon 2023 çerçevesinde belirlenen önceliklere göre kamu Ar-Geye dayalı tedarik politikası izlemesi (savunma ve toplu taşıma) Türkiye deki risk sermayesi uygulamalarının dünyadaki en iyi uygulamalar örnek alınarak gerekli yasal mevzuat düzenleme yapılması TÜBİTAK TİDEB sanayi odalarında şube açarak o hizmet ve kaynakları KOBİ lere ulaştırması Kamuoyunda ve sanayicilerde Ar-Ge bilincini arttırmak ve teşvik etmek için Ar-Ge ödülünün oluşturulması AB çerçevesinde verilen Ar-Ge vergi indirim teşvik sisteminin kıyaslama ile Türkiye de oluşturulması Üniversitede master ve doktora öğrenci sayısının arttırılması hedeflenerek sanayiciden gelen ürüne yönelik Ar-Ge çalışmasının master ve doktora tezi olarak verilmesi ve bu programda çalışan akademik personelin desteklenmesi 18

22 Tablo 5. Ar-Ge Teşviklerinin Değerlendirilmesine Yönelik Mekanizma Önerileri (Devam) Grup Mekanizma Önerileri Grup 2 Girişim sermayesi Business angels Kolektif araştırma Sektörel araştırma Start up destekleri Uzun vadeli projelerin o Güdümlü yapılması o Hibe oranlarının artırılması o Avans şeklinde baştan verilmesi o Kamu araştırma enstitüleri ve/veya üniversitelerin proje ortağı olması, hibenin bu kurumlar aracılığı ile kullandırılması Üniversite-Sanayi işbirliği ile yapılan Ar-Ge çalışmalarında üniversitenin katkısının yüzde yüz karşılanması (hibe) Teknoloji değerlendirme şirketleri Üniversitelerdeki akademik personelin şirketlerde çalışmasına imkan verecek, mevzuatın (kayıtsız Ar-Ge) düzenlenmesi Sanayi ile/için Ar-Ge yapan üniversite birimlerinin ödemeler/mali konular hk. döner sermaye dışı esnek mekanizmalarının oluşturulması Sanayi-Üniversite arasında işbirliğini sağlayacak arayüzler oluşturulması Ulusal tedariklerde kamu yurt-içi alıma yönelmelidir. Firmaların uluslar arası rekabet gücünün artması için teknolojik ürünlerinin desteklenmesi (ihracata yönelik Ar-Ge desteğinin artırılması) Ulusal teknoloji firmalarının (sayısının) artırılması için ulusal sanayiinin ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak doğrudan Ar-Ge desteği. Önemli sektörler için ihtiyaç duyulan laboratuar ve test merkezlerinin devlet tarafından kurulması, işletiminin uygun mekanizmalara devredilmesi. Yeni teknolojik faaliyet alanlarında hedeflerin ve iş planları yapılmış, yeni kurulacak şirketlere 5 yıla kadar 1 milyon dolarlık hibe desteğinin sağlanması Teknoloji geliştirme merkezleri, teknoparkların yeni teknolojik faaliyet alanlarında proje ve firma desteğini sağlayacak mali ve teknoloji güç ve yetkinliği kazandırılması. Akademik personelin yaptığı doktora ve diğer araştırma konularında şirket kurabilme veya ortak olabilme yeteneğinin kazandırılması. Ar-Ge teşviklerine başvurmak için yardımcı olacak danışmanlık sistemlerinin oluşturulması ( başvuru-proje-fizibilite) Uluslar arası proje çalışmalarının gerçekleştirilmesinde mevcut destek teşviklerin artırılarak geliştirilmesi. Borsanın teknoloji şirketlerine ortak veya halka açılmasında yeni mevzuatın oluşturulması. Teknoloji şirketlerinin riskini azaltmak için tek kişilik sermaye şirketlerinin kurulmasına izin verecek mevzuatın oluşturulması. 19

23 Tablo 5. Ar-Ge Teşviklerinin Değerlendirilmesine Yönelik Mekanizma Önerileri (Devam) Grup Mekanizma Önerileri Ar-Ge Teşvik Sistemleri TİDEB (hibe) TTGV (proje ortaklığı) KOSGEB (hibe) ÜSAM Vergisel teşvikler Türkiye Projeleri Uzun vadeli Çok taraflı katılımlı Stratejik makro hedeflere yönelik Araştırma ürünü tanımlamak Firma odaklı değil, teknoloji ve/veya sektör odaklı Grup Full Destek Türkiye Projeleri % 50 hibe Ürün odaklı projeler Ar-Ge Kültürünü geliştirme (eğitim, bilgilendirme) Mevcut modeller %25 kredi %25 firma-özkaynak Üniversite araştırma projelerine endüstri girdisinin sağlanması Üniversite öğretim üyelerinin sanayide çalışma (sebatical-en az bir yıl) zorunluluğu ve bunun finansmanı Üniversite ile sanayi arasında TÜBİTAK ın fiziki olarak sanayiye yakınlaşması, odalar ve benzeri meslek kuruluşları Ar-Ge kültürünün geliştirilmesi programları/mekanizmaları o Şirketlerin mühendislerinin eğitimi o Üniversitelerin sanayiye tanıtılması Üniversitelerin araştırma projelerine endüstri girdisinin sağlanması Proje geliştirme kültürünü artırma programları 20

24 Tablo 5. Ar-Ge Teşviklerinin Değerlendirilmesine Yönelik Mekanizma Önerileri (Devam) Grup Mekanizma Önerileri Grup Öncü Start-up destekleri için hukuki altyapının oluşturulması Proje sahibi gençlerin projelerinin desteklenmesi Girişimci borsası (genç girişimci finansman çözümüne yönelik portföylerin oluşması KOBİ A.Ş. gibi.) Girişimci desteklerinde yerel kurumların (odalar) devreye konulması Kaynak sahibi riske ortak olacak. Grup 5 Hibe Geri dönüşlü destek Avans Ortaklık (risk girişim sermayesi) Uzman temini desteği Pazarlama desteği (Ar-Ge ürünlerine pazarlama) Uzman yetiştirme/eğitim/yurt dışı seyahat Yazılım kiralama desteği Ortak akredite (certified) araştırma/test merkezleri desteği Patent/faydalı model desteği Homologasyon (tip onayı, CE de dahil) desteği Kalite standartlarına uyum konusunda alınacak danışmanlık konusunda destek Üniversite mezunlarının/uygulamaların sanayi ile işbirliği yapmasını sağlayacak revizyonlar Üniversite müfredatının sanayiinin ihtiyacına göre revizyonu Yurt içinde hizmet veren küçük şirketlere/girişimcilere (mühendislik hizmetleri veren taşeronlar) daha özel destekler sağlanması Teknoloji geliştirme bölgeleri/kuluçka merkezlerine destek AB desteklerinin (FP6 gibi) karşılanmayan kısmının bir bölümünü desteklemek Arakesit/danışmanlık şirketleri desteği 21