Diyarbakır Yöresinde Mısır Tarımında Mekanizasyon Uygulamaları

Transkript

1 Diyarbakır Yöresinde Mısır Tarımında Mekanizasyon Uygulamaları ReĢat ESGĠCĠ 1, Abdullah SESSĠZ 2, M. Tunç ÖZCAN 3 1 Dicle Üniversitesi Bismil MYO Tarım Makinaları Programı, Bismil-Diyarbakır 2 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Diyarbakır 3 Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Adana e-posta: asessiz@dicle.edu.tr Özet: Bu çalıģma, Diyarbakır-Batman arası Dicle nehri boyunca sulu tarım yapan iģletmelerde tarımsal yapı ve mısır tarımında mekanizasyon uygulamalarını belirlemek amacıyla 2009 yılı mısır yetiģtirme sezonunda yapılmıģtır. Diyarbakır merkezden Batman çayına kadar olan bölgede sulu tarım yapan rasgele seçilen 100 adet iģletmenin sahiplerine uygulanan bir anket çalıģması Ģeklinde yürütülmüģtür. AraĢtırma sonucunda, yörede sulu tarım uygulamalarıyla birlikte son birkaç yılda mısır üretim alanlarında önemli artıģlar olduğu kaydedilmiģtir. Anket kapsamına alınan iģletmelerin % 100 ünde mısır tarımın yapıldığı ve mısır tarımınındın dolayı yörede pek kullanılmayan pnömatik ekim makinalarının kullanımında önemli artıģlar olduğu tespit edilmiģtir. lerin % 91 i gibi önemli bir kısmının 100 da üzerindedir. baģına 1.19 traktör düģmektedir. Traktör baģına düģen üretim alanı ha/traktör ve 1000 ha baģına düģen traktör sayısı adet, traktör baģına düģen makina sayısı 7.45 adet olarak bulunmuģtur. Anahtar kelimeler: Mısır Tarımı, Diyarbakır, Mekanizasyon Özellikleri, Dicle Vadisi Mechanization Application on Maize Production in Diyarbakır Region Abstract: In this study, agricultural structure and mechanization application in maize production was investigated in Dicle Valley (Diyarbakır-Batman) region in 2009 production season. The questionnaire was prepared and information for mechanization application and level was gathered from 100 farmers randomly between center Diyarbakir and Batman River. As a result, important developments were recorded in maize production area and the farms using pneumatic seeding machine were determined as 91 %. 91 % of farm in region are bigger than 100 da. There are 1.19 tractor per unit farms, the unit area per tractor was ha/tractor and the tractor per 1000 ha area was The machine-tool per tractor was found Keywords: Cotton Cultivation, Mechanization Properties, Dicle Valley GĠRĠġ Tahıllar içersinde önemli bir yeri olan mısır, insanoğlu tarafından ilk çağlardan beri üretimi yapılan ve insan beslenmesinde büyük önem taģıyan ürünlerden birisidir. TUĠK 2008 yılı verilerine göre ülkemizde dekarlık alandan ton ürün elde edilmiģtir. Dekar baģına verim 720 kg olarak gerçekleģmiģtir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde her geçen gün sulu tarım alanları artmaktadır. Bölgenin sulanabilir tüm alanlarda münavebeli olarak artık mısır üretimi yapılmaya baģlanmıģtır. Bölgede çok önemli sulanabilir tarımsal alana sahip olan Diyarbakır merkez ve ilçelerinde 2007 yılında da lık alanda üretim yapılırken 2008 yılında bu değer dekara yükselmiģtir. Dolaysıyla yörede her geçen yıl mısır üretim alanları önemli oranda artmaktadır. Yörede sulama mevcut olan Dicle nehri, Batman çayı, baraj gibi su kaynaklarının yansıra üreticilerin kendi olanaklarıyla sondaj kuyuları açarak sulama suyunu temin etmektedirler. Bu kuyuların açılması için devlet tin üreticilere sağlamıģ olduğu kuyu açma ve sulama sistemleri hibe desteklerinden dolayı sulama tesislerinde son 5 yıldan bu yana çok belirgin artıģlar olmuģtur. Sulu tarımın gereği olarak katma değeri yüksek olan pamuk ve mısır gibi ürünlerin üretiminde belirgin artıģlar meydana gelmiģtir. Özellikle, pamuk ve mısır tarımı için gerekli olan tarım alet ve makinaların da belirgin artıģlar olmuģtur. Sulu tarım alanlarının artmasıyla birlikte sulu tarım uygulamaları 134

2 ve mekanizasyon araçlarının sayısı da artmaktadır. Bu artıģ, Devletin suluma sistemlerinde olduğu gibi tarım makinalarını da hibe desteği kapsamına alması önemli oranda etkili olmuģtur. Son 5 yıldan bu yana özellikle pamuk üretimindeki girdilerin artması ve artan maliyetinden dolayı pamuk üretim alanlarında daralma, mısır üretim alanlarında ise önemli artıģlar meydana gelmiģti. Yine son 5 yıl öncesine kadar Diyarbakır ve yöresinde bazı resmi kurumlar hariç pnömatik ekim makinaları hemen hemen yok iken, bugün neredeyse her sulu tarım yapan iģletmelerin tümünde bu makina mevcuttur. Modern makinaların bölgeye girmesiyle birlikte makine kullanım kültürü ve ikinci ürün tarımı yaygınlaģmıģtır. Buda bölgede farklı tip makinaların kullanımının yaygınlaģmasına ve geleneksel olarak yapılan tarımın yapısı değiģikliğe uğramıģtır. Bununla da bölgede mekanizasyon özellikleri değiģmiģtir. Bu çalıģmada Diyarbakır-Batman illeri arasında Dicle nehri boyunca Mısır tarım yapan tarım iģletmelerin tarımsal yapı ve mekanizasyon özellikleri ve düzeyi incelenmiģtir. Ayrıca, yörede sulu tarım yapan iģletmelerin makinalaģmanın tarımsal yapı üzerine etkisi araģtırılmıģtır. MATERYAL ve YÖNTEM Materyal AraĢtırma, Diyarbakır-Batman arası Dicle Nehri boyunca sulama olanağına sahip ve mısır tarımı yapan 100 adet iģletmede anket çalıģması Ģeklinde yapılmıģtır. Anket uygulanan iģletmeler, 2009 yılında Dicle vadisi boyunca mısır tarımıyla uğraģan iģletmeleri temsil edecek Ģekilde rastgele seçilmiģtir. Yöntem AraĢtırma kapsamında mısır üretimi yapan iģletmelerin arazi büyüklük dağılımları, mısır tarımında uygulanan yöntem ve mekanizasyon uygulamaları ile iģletmelerde mevcut bulana alet-makina varlıklarına ait bilgiler incelenmiģ ve elde edilen veriler değerlendirilmiģtir ARAġTIRMA BULGULARI Genel Tarımsal Yapı ve Özellikler AraĢtırma kapsamında rastgele incelenen 100 adet iģletmenin arazi büyüklük guruplarına göre dağılımı Çizelge 1 de verilmiģtir. Çizelge 1. lerin arazi büyüklük guruplarına göre dağılımı Arazi Büyüklüğü (da) Sayısı (adet) Dağılım (%) < > TOPLAM Çizelge 1 incelendiğinde iģletmelerin % 97 sinin 50 da dan büyük arazi büyüklüğüne sahip olduğu görülmektedir DĠE verilerine göre Türkiye de 50 da dan küçük tarım iģletmelerinin oranı % dir (Anonim, 2001). Aynı oran Güneydoğu Bölgesi için % dir (Anonim, 2001). Bu verilere göre sulu tarım yapan bu iģletmelerin ortalama arazi büyüklükleri hem bölge hem de ülke ortalamasının oldukça üzerinde olduğunu göstermektedir. Özellikle 500 da ve üzeri iģletmelerin % 30 olarak tespit edilmiģtir. Sessiz ve ark. (2009) yılında aynı bölgede Pamuk tarımı yapan iģletmelerde mekanizasyon düzeyini belirlemeye yönelik yapmıģ oldukları çalıģmada 500 da dan büyük arazilere sahip iģletmelerin oranı ise % olarak belirlenmiģlerdir. Yine Sessiz ve ark. (2006), Diyarbakır Ġlindeki Tarım lerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri isimli çalıģmalarında Diyarbakır yöresindeki (Bismil ovası) tarımsal iģletmelerin arazi büyüklüklerinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu ve tarımın daha büyük iģletmelerde yapıldığını ifade edilmiģtir. 500 da dan büyük arazilere sahip iģletmelerin oranı ise % olarak belirlenmiģtir. Bu oran Güneydoğu Bölgesi ortalamasının yaklaģık on katı (% 2.53) kadardır (Anonim, 2001). lerin büyük olmasının temel nedeni bölgede feodal yapının korunması nedeniyle arazilerin önemli bir kısmının belli ailelerin ellinde bulunması ve miras yoluyla bölünmenin fazla olmamasından kaynaklandığı Ģeklinde ifade edilebilir. 135

3 ÇalıĢma kapsamında incelenen iģletmelerin kiralık arazilerle ( da) birlikte toplam da olup da lık alanda sulu tarım yapılmaktadır. Bu alanın da lık alanında mısır tarımın yapıldığı belirlenmiģtir. Buda toplam sulanabilen arazi varlığının % 64 dünü oluģturmaktadır. Oysa son 5 yıla kadar yörede Mısır tarımı yapan iģletme sayısı yok denecek kadar az iken, bu sürede pamukta üretim girdilerinin artıģından dolayı üreticiler mısır tarımına yönelmiģlerdir. Buna karģılık pamuk üretim alanlarında önemli oranda azalma meydana gelmiģtir. Sessiz ve ark.(2009) aynı bölgede pamuk tarımının mekanizasyon uygulamaları ile ilgili yapmıģ olduğu çalıģmada pamuk üretim alanın % 83 olarak belirlenmiģtir. Özellikle sulama olanaklarının artıģına bağlı olarak Diyarbakır-Batman arası ve Dicle nehri boyunca uzanan ve Dicle vadisi olarak adlandırılan alanlarda mısır ekiminde önemli artıģ olmuģtur. Dolaysıyla mısırın bölgede hem pamuk hem de geleneksel olarak üretimi yapılan ürünlere alternatif olduğunu göstermektedir. Nitekim anket kapsamında incelenen iģletmelerin % 100 nde mısır üretimi yapılmaktadır. cilerin % 52 sinin mısır veriminin yüksek, % 29 unun pamuk ve diğer ürünlere göre daha ekonomik olması nedeniyle ve geriye kalan % 19 u da iģlemlerin daha kolay olması gerekçe göstererek mısır üretimini tercih etmiģlerdir. Bu iģletmelerin % 96 sında dane, % 4 ünde silajlık olarak üretiminin yapıldığı belirlenmiģtir. Mısır üretiminin yanı sıra münavebeli olarak tüm iģletmelerde buğday, arpa, mercimek ve pamuk üretimi yapılmaktadır. Ekim-Bakım -Gübreleme Anket kapsamında seçilen iģletmelerin % 30 u Mart ayının ortasından itibaren, % 70 i Nisan ayının ilk yarısı içinde mısır ekimini gerçekleģtirmektedirler. lerin % 9 u ekim iģlemini pamuk için kullanılan mekanik ekim makinası ile geriye kalan % 91 ise pnömatik ekim makinası ile ekim yaptıkları belirlenmiģtir. Bu pnömatik ekim makinalarının tamamı mısır ekimini gerçekleģtirmek amacıyla üreticiler tarafından satın alınmıģtır. Tüm iģletmelerin ekimden sonra en ez iki kez kültivatör çapasıyla ara çapalama iģlemini yapmaktadır. Traktör çapasının dıģında iģletmelerin % 13 ünün ayrıca el çapasıyla çapalama yaptıkları belirlenmiģtir. lerin tümü ekimle birlikte dekara 40 kg DAP gübresini, ilk sulamadan önce 50 kg/da ÜRE gübresinin kullandığı tespit edilmiģtir. Sulama lerin % 72 si sulama suyunu Dicle nehri veya Batman çayından sağlamaktadır. Geriye kalan % 28 i ise kendi olanaklarıyla açmıģ oldukları sondaj kuyularından temin etmektedir. Bütün iģletmenin sulama sistemi bulunmaktadır. Özellikle 2007 yılından beri Devlet tarafından % 50 hibeyle üreticilere sağlanan sulama sistemleri vasıtasıyla pamuk ve mısır tarımında yağmurlama ve damla sulama sistemlerinin kullanımının yaygınlaģtığı tespit edilmiģtir. lerin % 95 nin salma sulamayı, % 5 i damlama sulamayı tercih etmiģtir. Salma sulamada ortalama 8 sulama yapılmaktadır. lerin Mekanizasyon Uygulamaları ve Özellikleri Toprak ĠĢleme Yörede pamuk ve diğer ürünlerde olduğu gibi mısır tarımında da uygulanan toprak iģleme yöntemi tamamen pulluğun kullanıldığı geleneksel toprak iģlemeye dayalıdır. lerde, sonbaharda kulaklı pulluk ile toprak iģlenmekte ve pulluktan sonra en az bir kez kültivatörle sürüm yapmaktadır. Ġlkbaharda yapılan toprak iģlemede ise pulluk kullanılmamaktadır. Ancak, iģletmelerin % 35 inde bir kez, % 65 inde iki kez kültivatör ile toprak iģlenmekte daha sonra tapan uygulaması ve ekim yapılmaktadır. Ġlaçlama lerin %100 ünde ilaçlama için tarla pülverizatörlerinin kullanıldığı tespit edilmiģtir. Özellikle bitki boyu m yi aģtığı zaman süne mücadelesi için bölgede yoğun kullanılan ilaçlama makinaları kullanılmaktadır. Hasat Anket kapsamında incelenen iģletmelerin tümünde mısır hasadının biçerdöverle yapıldığı tespit edilmiģtir. lerin % 4 ü biçerdövere sahip iken, geriye kalan % 96 sı kiralayarak hasadı gerçekleģmektedir. Hasat % nem oranında yapılmaktadır. Hasat sırasında oluģan dane kayıplarının % 3-5 arasında değiģtiği ifade edilmiģtir. Biçerdöverlerin çoğunda biçme tablasının altında sap parçalayıcı bulunmakla 136

4 birlikte üreticilerin ancak % 7 si bunu tercih etmiģtir. Bu oranın düģük olmasının nedeni biçerdöver sahibinin sap parçalama için ek ücret ödemesinden kaynaklanmıģtır. Yörede 3-5 adet mısır kurutma tesisi bulunmaktadır. Ancak, mısır depolama neminde hasat edilmekte ve bu nedenle kurutma için iģlemine ihtiyaç duyulmamaktadır. ĠĢleme tesisi ise bulunmamaktadır. Ürün; hasattan hemen sonra satılmaktadır. lerin % 35 ii ürününü TMO satarken geriye kalan % 65 i tüccarlara satmaktadır. Anız Değerlendirme Hasattan sonra iģletmelerin % 69 u tarlada kalan bitki saplarını yakmakta, % 21 yakmadan tarlada çürümeye bırakıyor, % 10 u ise pullukla sürüm yaparak anızı toprağa gömmektedir. Mısır anızını sanayi ürünü ve hayvan yemi olarak değerlendiren iģletmeye rastlanmamıģtır. Yakmaya gerekçe olarak mısır saplarının toprak iģlemeyi ve ekimi zorlaģtırdığı gösterilmiģtir. Yakmayanların ise yakmanın çevreye zarar verdiğini, hastalık ve zararlı oluģturduğunu ve bitkisel atık olarak değerlendirmenin daha doğru olduğunu gerekçe göstererek anızı yakmadığını bildirmiģlerdir. Traktör Varlığı AraĢtırma kapsamındaki iģletmelerin traktör varlığı Çizelge 2 de görülmektedir. lerin % 69 unda traktör mevcuttur. 100 adet iģletmeden 31 nin (% 31) traktörünün olmadığı, traktörü olmayan iģletmelerin ihtiyaçlarını kiralama yoluyla karģıladıkları görülmüģtür. Traktörü olmayan iģletmelerin tümünün daha önceki yıllarda traktörlerin olduğunu, ihtiyaçtan dolayı sattıklarını ve önümüzdeki dönemlerde tekrar alacaklarını ifade etmiģlerdir. Bu iģletmelerde traktörü olmamasına rağmen alet-makinaları mevcuttur. lerdeki toplam traktör varlığı 119 adettir ve baģına 1.19 adet traktör düģmektedir. lerin sahip olduğu arazilerin büyük olması nedeniyle, birden fazla traktörü bulunan iģletme sayısı fazladır. lerdeki mevcut traktörlerin model dağılımına bakıldığında, bölgede ilk sırayı % 35 lik oranla Hema (Ford), % 22 lik oranla New Holland ve % 16 lık oranla Uzel firması almıģtır. Geriye kalan % 27 ise John Dere, Kioti, Case, Mc Cormic, Steyr Valtra ve Landini marka traktörler oluģturmuģtur. Bu gruptaki traktörlerin Steyr hariç tümü yöre için yeni model ve 5 yaģ altındadır. Çizelge 2. lerin Traktör Varlığı Traktörü Olan Traktörü Olmayan Adet % Mevcut traktörlerin % 34.4 ünün 0-5 yaģ, % 6.7 isi 6-10 yaģ, % 25.3 i yaģ ve % 33.6 sının 16 yaģın üstünde olduğu tespit edilmiģtir. Türkiye deki traktörlerin yaģ ortalamasının 15.9 olduğu dikkate alınırsa iģletmelerdeki mevcut traktör yaģının Türkiye ortalamasının çok altında olduğu görülmektedir. Mevcut traktörlerin % 66.5 nin yaģı Ülke ortalamasının altındadır. Ayrıca traktörlerde ekonomik ömrün 12 yıl olduğu kabul edilirse, iģletmelerdeki traktörlerin yeni olduğu ve ekonomik ömürlerini tamamlamıģ traktörlerin azınlıkta olduğu ifade edilebilir. Bu durum, bölgede son yıllarda sulu tarımın yaygınlaģmasından ve özellikle pamuk ve mısır tarımının yapılması sonucu üreticilerin yeni traktör satın alma taleplerinin artmasından kaynaklanmaktadır. Bu taleplerin yanı sıra iģletmelerin genellikle büyük iģletmelerden oluģması ve bu tip iģletmelerin ekonomik olarak güçlü olması nedeniyle, yaģlı traktörlerin kullanımının düģük olduğu söylenebilir (Sessiz ve ark., 2006). Alet-Makina Varlığı Tarımsal mekanizasyon düzeyinin göstergelerinden biri de traktör baģına düģen alet ve makine varlığıdır. Çizelge 3 te sulu tarım yapan iģletmelerdeki tarım aletmakine varlığı ve iģletme baģına düģen makina sayısı görülmektedir. Anket kapsamında incelenen 100 adet iģletmede toplam 887 adet tarım alet ve makinası bulunmaktadır. baģına düģen toplam tarımalet ve makinası sayısı 8.87 adettir. Çizelgeye göre iģletmelerde bulunan tarım makinalarının % 9.13 ünü kulaklı pulluğun oluģturduğu ve iģletme baģına düģen kulaklı pulluk sayısının ise 0.81 olduğu görülmektedir. Alet-makine varlığı bakımından ikinci sırayı ise % 9.01 lük oranla kültivatör almaktadır. Anket kapsamındaki iģletmelerde sayıca en az olan alet ve 137

5 makinalar; ot tırmığı, silaj makinası ve harman makinası gibi hayvansal üretimde kullanılan makinalar olarak belirlenmiģtir. Traktör veya makinası olmayan iģletmeler, makinaları komģu yada akraba ile ortak kullanım yoluyla yada kiralama yoluyla temin etmektedirler. Çizelge 4. lerdeki Tarım Alet-Makina Varlığı ve BaĢına DüĢen Alet-Makina Sayısı Alet-Makine Cinsi Adet % Alet-Mak./ Tahıl Ekim Mak Pnömatik Ekim Pamuk ekim makinası Tarla Pülverizatörü San. Gübre dağıtım Kulaklı Pulluk Kültivatör Çizel pulluğu Diskaro Merdane Tapan Dipkazan Rototiller+Freze Ara çapa makinası Harman makinası Silaj makinası Ot tırmığı Ot biçme makinası Saman yapma + taģıma arabası Tarım Arabası Diğer(kanal pulluğu, tesviye küreği vb) TOPLAM Mekanizasyon Düzeyi AraĢtırmada ele alınan iģletmelerin mekanizasyon düzeyi göstergeleri Çizelge 4 te verilmiģtir. Çizelgeden görüleceği gibi iģletme baģına düģen ortalama traktör sayısının 1.19 adet olduğu belirlenmiģtir yılı verilerine göre bu oran Türkiye için 0.31 adet, Güneydoğu Bölgesi için 0.13 adet olarak belirlenmiģtir (Evcim ve ark., 2004). Çizelge 4. lerin Mekanizasyon Düzeyi Göstergeleri Mekanizasyon Düzeyi Göstergeleri Traktör/ Traktör/ 1000 ha Makina/ Traktör ha/ Traktör Bu araģtırmada incelenen iģletmelerin iģletme baģına düģen traktör varlığı Türkiye ortalamasından ve Güneydoğu Bölgesi ortalamasından yüksektir. Bunun temel nedeni olarak anket kapsamında incelenen iģletmelerin sulu tarım yapan iģletmeler olmaları ve geleneksel ürünlerin yanı sıra mısır ve pamuk gibi getirisi yüksek olan ürünlerin yetiģtiriciliğinin yapılması, gelir düzeyinin bölge ortalamasının üzerinde olması ve makine satın alma gücünün yüksek olması gösterilebilir. Traktör baģına düģen iģletme alanı büyüklüğü ha, 1000 hektarlık alana traktör ve traktör baģına 7.45 makine düģmektedir. Evcim ve ark. (2004) traktör baģına düģen makina sayısı Türkiye ortalamasını 4 adet olarak belirtmiģtir. Koçtürk ve ark. (2007) ise çalıģmalarında, 2004 yılı Türkiye ortalamasını 4.8 adet, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ortalamasını 4.7 adet olarak belirtmiģtir. Bu verilere göre, bölgede mısır üretimi yapan iģletmelerin makine varlığının Bölge ortalamasından ve Türkiye ortalamasından oldukça yüksek değerde olduğu görülmektedir. Bunun temel nedenlerinden birisi Tarım Bakanlı tarafından üreticilere verdiği makine hibe desteği buna etkili olmuģtur. Bu desteğin devam etmesi durumunda bu sayının çok artacağı gözlemlenmiģtir. Sessiz ve ark. (2009) aynı yörede pamuk mekanizasyonu ile ilgili yapmıģ oldukları çalıģmada iģletme baģına 4.44 olarak tespit edilmiģtir. Bir 2 yıl aradan sonra bu sayı neredeyse iki katına çıkmıģtır. TARTIġMA ve SONUÇ Diyarbakır merkezden Batman a kadar uzanan ve Dicle Vadisi olarak adlandırılan (Diyarbakır-Batman) bölgede mısır tarımı yapan iģletmelerinin tarımsal yapısı ve mekanizasyon özellikleri hakkında bilgi edinilmesi amacıyla yapılan bu çalıģmada elde edilen sonuçlar aģağıda özetlenmiģtir. Bölgede mısır tarımı yapan iģletmelerde, iģletme baģına ortalama 1.19 adet traktör düģmektedir. baģına düģen toplam tarım iģ makinası sayısı ise 7.45 adettir ha a düģen traktör sayısı adet olarak bulunmuģtur. Bu veriler ülke ortalamasının üzerindedir. Özellikle traktör sayının yanı sıra traktöre düģen makine sayısı hemen hemen ülke ortalamasının 2 katı kadardır. Traktörlerin % 50 sinin 10 yaģ altında olması ger geçen yıl yörede değiģik tip ve modelde 138

6 traktörün girdiğini göstermektedir. Özellikle mısır ve pamuk üretimi için büyük güçlü traktörlerin (4x4)sayısında önemli bir artıģ olmuģtur. Nitekim toplam traktörlerin % 34.5 inin yeni model ve 5 yaģ altında olması bunun bir göstergesidir. Bölgede yıllardan beri pamukla baģlayan sulu tarım uygulamalarından dolayı mısır üretiminde gereksinim duyulan makinalar üreticiler tarafından yeterli düzeyde tanınmamaktadır. Özellikle son 5 yıl öncesine kadar yörede pnömatik ekim makinası yok denecek kadar az iken bugün mısır tarımın artmasıyla iģletmelerin % 52%sinde mevcuttur. Literatür listesi Anonim, Türkiye Ġstatistik Kurumu web sayfası. 90, EriĢim: Ocak, Anonim, Türkiye Ġstatistik Kurumu web sayfası. 3, EriĢim: Mart, Evcim, Ü., Ulusoy, E., Gülsoylu, E., Sındır, K. O., Ġçöz, E., Türkiye Tarımı MakinalaĢma Durumu. EriĢim: Ocak, Koçtürk, D., OnurbaĢ Avcıoğlu, A., Türkiye de Bölgelere Göre Tarımsal Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 3(1), S: Ġzmir. Sessiz, A. M. M.Turgut., F. G. Pekitkan Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan lerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir ÇalıĢma. Tarımsal Mekanizasyon 25 Ulusal Kongresi, S:65-69, 1-3 Ekim, Ġsparta. Sessiz, A., F. G. Pekitkan, M. M Turgut ve R. Esgici Diyarbakır Ġlindeki Tarım lerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikler. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, Cilt 2(1)1,87-93(2006). Ġzmir 139