Kıdem Tazminatı nda Yolun Sonu!

Transkript

1 İ Ş H V E Z İ R M E E N T S S E E K N T D Ö R K İ Ü Hizmet I S A Sektörü Isveren Sendikası Başımız Sağolsun H İ Z M E T S E K T Ö R Ü İ Ş V E R E N S E N D İ K A S I D E R G İ S İ S A Y I : 1 H A Z İ R A N Kıdem Tazminatı nda Yolun Sonu! Hizmet Sektöründeki Sorunlar Maliye Bakan Yardımcısı Abdullah Erdem Cantimur ile Röportaj RÖPORTAJ Madene adanan üç kuşak...

2 ihtisas Hizmet Sektörü İşveren Sendikası Adına Necmeddin Şimşek Genel Yayın Yönetmeni Murat Korkut Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Melike Caymaz BAŞLARKEN... Manisa Soma'da meydana gelen maden faciasında yaşamını yitiren işçilerimize Allah'tan rahmet diliyor, yakınlarına, ailelerine, bütün milletimize başsağlığı diliyoruz. Çalışma yaşamımızın gördüğü bu büyük facia, hepimizin milletçe ortak acısıdır. Bu tür faciaları bir daha yaşamamak için milletçe el ele vermek, işçi ve işveren sendikaları, çalışanları olarak, devletle birlikte 77 milyon el ele vererek bu yarayı sarmak zorundayız. Bu görev hepimizindir... Milletimizin başı sağolsun İdare Merkezi Ağaoğlu My Office 212 Taşocağı Cad. Kat:19 D: Bağcılar / İstanbul Telefon : +90 (212) Faks : +90 (212) hizmetisveren@hizmetisveren.org Görsel Yönetmen Tekin Öztürk Grafik Tasarım PROJESANAT Merkez Efendi Mh. Mevlana Cd. Tercüman Sit. A-10 Blok K.4 D.17 Cevizlibağ İST. Telefon: (212) Fax: (212) iletisim@projesanat.com.tr Baskı Şekil Ofset Matbaa San. ve Tic. Ltd. Şti Gümüşsuyu Cad. Litros Yolu 2. Matbaacılar Sit. 2BB 3 Topkapı - İST Telefon: (212) Yayın Türü Yerel Süreli İHTİSAS Dergisi, Hizmet Sektörü İşveren Sendikası tarafından yayınlanmaktadır. Yayımlanan ilanların ve yazıların sorumluluğu sahiplerine aittir. Bu dergi basın meslek ilkelerine uymayı taahhüt eder. Hizmet sektörüne yeni bir soluk getirecek ve gündemde yer alan konuları bulabileceğiniz bir dergi çalışması yaptık. Bu çalışmayı Hizmet Sektörü İşveren Sendikası ile birlikte derledik. Yeni kurulan ve kısa zamanda deneyimli üyeleriyle, hizmet sektöründe önemli bir boşluğu dolduran Hizmet Sektörü İşveren Sendikası, kararlılıkla yoluna devam ediyor. İlk sayımızda milyonlarca işçiyi ve işvereni ilgilendiren kıdem tazminatı konusunu ayrıntılarıyla inceledik. Hizmet sektöründe yer alan sorunları ele alıp çözüm noktasında önerilerimizi sunduk. Değerli hukukçularımızın yeni yasal düzenlemelerle ilgili yazılarıyla konulara açıklık getirdik. Yaşanabilecek sorunlar noktasında neler yapılması gerektiğini anlattık. Okuyucularımızın bize vermiş olduğu desteğe teşekkür eder, İhtisas dergimizin hizmet sektörüne hayırlısı olmasını dileriz. Soma da yaşanan maden faciasında hayatını kaybeden madencilerimize Allah tan rahmet, geride kalanlara sabr-ı cemil niyaz ederiz.

3 İÇİNDEKİLER Sayı: 1 / Haziran Başkan dan Hizmet Sektöründeki Sorunlar Faruk Çelik ten Milyonları Heyecanlandıran Açıklama Maliye Bakan Yardımcısı Abdullah Erdem Cantimur ile Röportaj DOSYA: Kıdem Tazminatı Dünyada Kıdem Tazminatı Nasıl İşliyor? 26 Yürürlükteki Kıdem Tazminatı Kanun Metni Madene Adanan Üç Kuşak Röportaj Yöneticiler Açısından Ahlâk Olgusu Alpaslan YÜCE Osmanlı da İlginç Vakıflar Arabuluculuk Av. Yasemin GÜLLÜOĞLU 54 Örnek Kamu İhale Kurulu Uyuşmazlık Kararları Yemek Yardımı Yöntemlerinin Karşılaştırılması Sedat KUŞGÖZOĞLU Balkanlara Yolculuk Mehdi N. ÇETİNBAŞ Daha Temiz Daha Güvenli AR GROUP 68 Eve Dönüş Yolunda Seyhan YAMAN CeBIT Teknoloji Alanında Kadın İstihdamı Kitap Fuarlarına Yoğun İlgi ETKİNLİK Maliye Bakan Yardımcısı Abdullah Erdem Cantimur ile Röportaj İhtisas Dergisi olarak Maliye Bakan Yardımcısı Abdullah Erdem Cantimur ile başta kıdem tazminatı olmak üzere hizmet sektörünün gündemde olan konular hakkında samimi bir sohbet gerçekleştirdik. 12

4 > Başkan'dan İş Sağlığı ve Güvenliği nde Öncü Kuruluş Necmeddin Şimşek Hizmet Sektörü İşveren Sendikası Başkanı Günümüzde dünya ekonomisinin büyük bir bölümünü oluşturan hizmet sektörü, tarih boyunca değişim ve dönüşümlere uğramakla birlikte, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş ve metropolleşme süreci ile birlikte toplumların vazgeçilmezleri arasına girmiştir. Uzun yıllar boyunca, içinde yer aldığımız bu sektörde mevzuat eksikliklerinden kaynaklanan sorunları işveren ve çalışanlar olarak birlikte yaşadık. Tecrübe ettiğimiz, şahit olduğumuz hukuki, yapısal sorunları azaltma, çözebilme adına bir sendika çatısına ihtiyaç duyduk. Sektördeki önde gelen işadamlarımızın gayreti ile başlayan bir süreç sonunda sendikamız tüzel kişiliğine kavuşmuştur. Hizmet sektöründe yer alan çeşitli meslek grupları ile aynı çatı altında tek ses olma amacıyla çıktığımız bu yolda hedefimiz, sektördeki sorunları ilgili platformlarda dile getirmek ve devletin beklentilerini de göz önüne alarak sıkıntılara çözüm odaklı yaklaşmaktır. Türkiye de sendika denilince insanların akıllarında oluşan düşüncenin aksine, amacımızın hem işçi hem de işverenin menfaatlerini her platformda sonuna kadar savunmak ve korumak olduğunu belirtmek isterim. Sendikamız; çağımızın önemli meselelerinden birisi haline gelen işçi-işveren ilişkilerini, ilgili taraflarla işbirliğini önceleyerek, işçi ve işveren lehine çözüme kavuşturma gayreti içerisinde, üyelerimizin yanı sıra çalışanlarımızın da fikirlerini önemseyerek, taraf olmak yerine beraber çalışmayı ilke edinen bir sendika olmayı hedeflemektedir. Soma da yaşanan facia sektörümüzün acil çözülmesi gereken birçok sorunu olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiş bulunmaktadır. Bu sorunlar ne sadece işverene ne de sadece çalışanlara ait sorunlardır. Aksine hepimizin elbirliği ile çözmesi gereken ortak sorunlarımızdır. İşte bu dergi ile sektörümüze ve çalışanlarımıza mevcut sorunların çözümünde istifade edebilecekleri bir yayın sunmayı ve değerli bir kaynak oluşturmayı hedeflemiş bulunmaktayız. Dergimizin yeni başladığı bu kutlu ve meşakkatli yolculukta uzun soluklu olması ümidiyle hayırlara vesile olmasını temenni ediyor ve yayın hayatında başarılar diliyorum. HİZMETLERİMİZ İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI İŞ YERİ HEKİMLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRME RAPORU ACİL DURUM EYLEM PLANI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİ İŞE GİRİŞ SAĞLIK RAPORU MOBİL SAĞLIK HİZMETLERİ 4 ihtisas Adres: Oruç Reis Mah. Tekstilkent Caddesi 10-AL A9 Blok No:211 Esenler - İstanbul Tel: Fax: iletisim@oncuosgb.com ÖNCÜ OSGB bir YILDIZLAR GRUP kuruluşudur.

5 > Sektörden Hizmet Sektöründeki Sorunlar Hizmet sektöründeki öncelikli sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini sizler için kaleme aldık. İŞYERİ DEVİRLERİNDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR Personel çalıştırmaya dayalı hizmet alım ihalelerinde, ihaleyi alan alt işveren, ihale konusu işyerinde kendisinden önce işi yürüten eski alt işverenin işçilerinin geçmiş dönem işçilik alacakları ile tazminatlarından sorumlu tutulmaktadır. Hâlbuki ihaleyi alan firma, ihale konusu işi, kendinden önceki firmadan devralmamış, yapılan bir ihaleyi kazanarak işe başlamıştır. İhale makamlarının personel alımından, çalışma şartlarına, mesai düzeninden işten çıkarılmaya kadar tüm sevk ve idareyi elinde tutması alt işverene tasarruf hakkı bırakmamaktadır. Bu da ihaleyi alan alt işverenin eski çalışanlarla işe devam etme mecburiyeti anlamına gelmektedir. Önceden kurumda çalışan personelin ihaleyi alan alt işverende işe devam etmesi, ön görülmeyen birçok maliyet kaleminin yeni alt işverenin karşısına çıkması demektir. İşe başlar başlamaz emekliliği gelen personelin tüm yasal hakları işi alan alt işveren tarafından ödenmek zorundadır. Uzun yıllar asıl işveren olan kamu kurumuna hizmet veren bir işçinin özlük haklarından, geçmiş yıllardan hiçbir bağlantısı olmayan alt işverenin sorumlu olması, izahtan yoksun ve aynı zamanda hayatın doğal akışına aykırı bir durumdur. Asıl işveren olan kamu kurumlarının mallarının büyük kısmı haczedilemezlik zırhı ile korunduğundan, kamudan işçi alacaklarının icra yoluyla tahsil kabiliyeti de oldukça zordur. Alacaklı işçiler, hizmet sektörü işverenlerine yönelmekte ve alt işveren şirketler de hacizlerle muhatap olmamak için mecburen ve kerhen, kendi borçları dahi olmayan çok büyük miktarlarda bedelleri ödemek zorunda kalmaktadırlar. Sadece bu nedenle dahi ticari hayatına son vermek durumunda kalan birçok işveren mevcuttur sayılı Kanun;Geçici Madde 6 - Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Ülkemizde milyonlarca kişinin istihdam edildiği hizmet sektörü gelişen ekonomimiz için önemli bir unsurdur. Alt işverenlik mevzuatı karşılaşılan sıkıntıları çözmekte yetersiz kalmaktadır. Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır 1475 Sayılı Kanun. Madde 14 (Değişik birinci fıkra: /3 Md.) Bu Kanuna tabi işçilerin hizmet akitlerinin: 1- İşveren tarafından bu Kanunun 17 nci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında 2- İşçi tarafından bu Kanunun 16 ncı maddesi uyarınca, 3- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla, 4- Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla; 5- (Ek: /45 md.) 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle, feshedilmesi veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi veya işçinin ölümü sebebiyle son bulması hallerinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır. 6 ihtisas ihtisas 7

6 > Sektörden TEKLİF FİYATA EKLENMEYEN MALİYET UNSURLARINDAN DOĞAN SORUNLAR a) Sözleşme Giderlerinin % 3 ile Sınırlandırılması: Kamu İhale Genel Tebliği gereği, ihale makamlarınca işçilik maliyeti üzerinden % 3 oranında sözleşme giderleri ve genel giderler adı altında bir bedel hesaplanmaktadır. Bu bedel içerisinde; - Sözleşme Giderleri (Toplam % 2,47) % 0,948 oranında sözleşme damga vergisi, % 0,948 oranında aylık fatura bedeli üzerinden tahakkuk damga vergisi, % 0,569 oranında sözleşme karar pulu, % 0,005 KİK payını kapsamaktadır. Bu gider kalemlerinin toplamı % 2,47 oranına tekabül etmektedir. - Genel Giderler; ( Geriye Kalan % 0,53) Teminat mektubu komisyonları, amortisman giderleri, işyeri hekimi giderleri, iş sağlığı ve güvenliği uzmanı giderleri, yaka kartı bedeli, personel eğitim giderleri, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, diğer işçilik alacakları, finansman giderleri ve yönetim giderlerini kapsamaktadır. Öngörülen bu oranın (% 3), sözleşme giderleri (% 2,47) çıkarıldıktan sonra geriye kalan % 0,53 lük payın, Genel giderler başlığı altındaki zorunlu maliyetleri karşılamaktan çok uzak olduğu görülmektedir. Bu zorunlu maliyet unsurlarının % 3 sözleşme giderleri içerisinde kabul edilmesi, matematiğe, ticaret mantığına, hayatın doğal akışına aykırı bir durumdur. Sözleşme giderleri (% 3), sadece sözleşme damga vergisi, karar pulu, KİK payı, noter harçları, teminat mektubu komisyonunu, finansman giderlerini, oryantasyon eğitimi ve organizasyon giderlerini içermeli. %3 lük sözleşme giderleri başka bir maliyet unsurunu kaldıramaz. Diğer taraftan sözleşme damga vergisi, karar pulu ve KİK bedeli, sözleşme bedeli üzerinden hesaplanırken, % 3 lük oran sadece işçilik maliyeti üzerinden hesaplanmaktadır. Sözleşme giderlerinin de sözleşme bedeli üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Kamu İhale Genel Tebliği: 79.1.(Değişik: 9/2/ RG/ 4. md.) Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde, tekliflerin değerlendirilmesinde; İhale ve sözleşmeye ilişkin damga vergileri, Kamu İhale Kurumu payı ve noter masrafları gibi sözleşme giderleri ile amortisman, kıdem tazminatı, işyeri hekimliği ücreti, oryantasyon (ihale konusu işe uyum) eğitimi gideri, yaka kartı ve bu mahiyetteki genel giderleri karşılamak üzere birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her bir işçilik kalemindeki (yol, yemek ve giyecek dahil brüt asgari ücret veya brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası üzerinden ücret hesaplanan işçilik kalemi ile ulusal bayram ve genel tatil günleri ve fazla çalışma saatlerine ilişkin işçilik kalemleri) birim fiyatlar ile işçi sayısı üzerinden teklif alınması idarece uygun görülmeyen iş kalemi/kalemleri kapsamında çalıştırılacak olan her bir personelin işçilik maliyeti üzerinden % 3 oranında sözleşme giderleri ve genel giderler hesaplanacaktır. b) Amortisman Giderleri: Amortisman bedellerinin % 3 lük sözleşme giderleri içinde olması sebebiyle, İhale makamlarının cebinden bir bedel çıkmamaktadır. Herhangi bir bedel öngörülmediği için de idareler tarafından, ihtiyaç olsun veya olmasın her türlü makine ve ekipman istenilmektedir. Hizmet alım ihalelerinde, sözleşme bedelinin yaklaşık % 10 una tekabül edecek makine ekipman istenilebilmektedir. Demirbaş amortisman bedelinin mutlaka teklif fiyata eklenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan hiçbir demirbaş istenmeyen ihalelerde de eşitlik ilkesine aykırı davranılmamış olur. c) İş Sağlığı Güvenliği ve İş Yeri Hekimi: 6331 Sayılı Yasa gereği personel çalıştıran hizmet firmaları işyeri hekimi ve iş sağlığı güvenliği uzmanı istihdam etmek zorundadır. İş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri tamamen asıl işverenin sorumluluğuna bırakılmaması halinde bu yükümlülük gereği oluşan maliyetlerin de birim fiyat teklif cetvelinde ayrı bir satırda fiyatlandırılması gerekmektedir. Tabipler odasında yayımlanan fiyat tarifeleri ile iş güvenliği uzman ücreti belirlenerek kişi başı sabit bir fiyat belirlenmelidir. Böylece aşırı düşük sorgulamasında yeni bir sıkıntıya sebep olmayacaktır. İşyeri hekimi ve iş sağlığı güvenliği uzmanı maliyetlere eklenmesi halinde mevcut ihalesi yapılarak sözleşmeye bağlanan ihalelerde fiyat farkı olarak firmalara ödenmesi yönünde düzenleme yapılması gerekmektedir. Aksi durumda eşitlik ilkesine aykırı olup önemli bir gider olarak firmalar mağdur edilecektir. d) Araç ve Yakıt Giderleri: Özel güvenlik ihalelerinde kampüs, havza, site gibi alanlarda istenilen araç ve yakıt giderleri %3 lük sözleşme giderinden çıkarılmalı teklif fiyata dâhil edilecek kalemler içerisinde yer almalıdır. Yıllık 10 TL civarında olan mali mesuliyet sigorta gideri önemli bir teklif bileşeni olarak görülmekte ancak bir araç ve onun zorunlu giderleri önemli bir teklif bileşeni olarak görülmemektedir. Bu hayatın gerçeğine aykırıdır. Bir aracın zorunlu trafik sigorta gideri, Kasko gideri, yıllık bandrol gideri ve bir amortisman değeri vardır. Ayrıca bu araç akaryakıt tüketmektedir. e) Telsiz Kullanım ve Role: Telsiz kullanım ücreti ve role kira bedeli %3 lük sözleşme giderlerinden çıkarılmalı teklif edilen fiyata eklenmelidir. BTK tarafından telsiz kullanma ruhsat harcı olarak her telsiz için 40,00 TL ücret alınmaktadır. Kullanılacak olan telsiz role üzerinden görüşme yapması halinde aylık kira bedeli ödenmektedir oda telsiz başına 5 TL ile 8 TL arasındadır. f) Eğitim Giderleri: Oryantasyon eğitimleri dışındaki işin vasıf ve uzmanlığına göre alt işveren tarafından verilecek diğer eğitimler (müşteri ilişkileri, call center, motivasyon, toplam kalite yönetimi, etkili İletişim, stres yönetimi, silahlı atış eğitimi vb) yine cetvelde yer almalı. Mesai saatleri dışında yapılacak eğitim için personele fazla mesai ücreti, atış eğitimleri için ulaşım giderleri ve organizasyon giderleri de teklif fiyata dâhil edilmelidir. YILLIK İZİNLERİN KULLANDIRILMASINDA YAŞANAN SORUNLAR İş kanununa tabi çalışanların bir yıl boyunca çalışıp yoruldukları varsayılarak, ruhsal ve bedensel yorgunluklarını gidermesi ve dinlenmesi için yılda bir kez ve birbirini takip eden günler şeklinde kullanmasının sağlandığı ücretli izin şeklidir. Yıllık ücretli izin işçiye sağlanmış anayasal dayanağı olan temel haklardan biridir. Yıllık ücretli izin hakkı; dayanağını kanundan alan, işverenin işçiyi gözetme borcuna dayalı sosyal nitelikli bir işçi hakkıdır diye de tanımlanmaktadır. Hizmet alımı ihaleleri genellikle bütçe yılı esas alınarak yapılmaktadır. Sözleşme süresinin bazen bir yıldan az olması veya ihaleyi başka bir alt işverenin alması, diğer bir ifade ile işçinin aynı işye- 8 ihtisas ihtisas 9

7 > Sektörden rinde çalışmaya devam ettiği halde, birbiri ardına farklı işverene bağlı olarak çalışması, işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin (ücret)leri bakımından mağduriyetlere yol açmaktadır. Uygulamada alt işveren işçilerine yıllık izin kullandırılması konusunda bazı düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen birçok kamu kurumunda sorunlar yaşanmaya devam etmektedir. Kamu zararına neden olduğu gerekçesiyle, açıkça mevzuat hükümlerine aykırı olduğu halde, Kamu İhale Kurumu kararlarının aksine, sadece Sayıştay denetimlerinde olumsuz denetçi raporlarına muhatap olmamak adına alt işverenin hak edişinden kesinti yapılmaktadır. Ama bu uygulama aslında daha fazla kamu zararına sebep olmaktadır. Alt işveren, Anayasa, İş Kanunu ve Kamu İhale Mevzuatı gereğince işçilerine ücretli yıllık izin vermek zorundadır. Yıllık izine hak kazanan işçiler, bu haklarını asıl işverenin belirlediği takvime göre kullanabilmektedir. Mevzuat gereği, izin kullanan işçiler, çalışan işçi sayısına dâhil edilerek puantaj düzenlenmesi ve hakediş yapılması gerekir. Söz konusu mevzuata aykırı olarak, asıl işveren izin kullanan işçinin yerine başka işçi getirilerek sayının tamamlanması talep edilmekte veya yerine işçi temin edilmediği durumlarda eksik hakediş ödemektedir. Alt işveren isçisinin sözleşmesi sona ermesi halinde kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretinden dolayı, asıl işveren, alt işveren ile birlikte sorumludur. Yalnız, asıl işveren feshe bağlı haklardan sorumlu tutulabilmesi için, fesih anında alt işveren ilişkisinin mevcut olması gerekir. İşyeri devrinde, devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında ise Teknik şartnamedeki ceza miktarının bir standardı olmalıdır. İdareler keyfi olarak oran belirleyememelidir. İhalenin başında pek dikkate alınmayan bu olay işin yürütülmesi aşamasında çok ciddi bir sorun haline gelmekte, alt işvereni keyfi uygulamalarla karşı karşıya bırakabilmektedir. başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür. Bu bakımdan, alt işverenin işyerini başka bir alt işverene devri halinde yıllık izin ücreti alacağından; önceki alt işveren yanındaki süreler de göz önünde tutularak, devralan alt işveren sorumlu olur. Asıl işveren de İş K.md.2/7 uyarınca alt işverenle birlikte sorumludur. İhbar tazminatında olduğu gibi, kullandırılmayan izinler yönünden son alt işverenin kendinden öncekilere rücu imkânı bulunmamaktadır. 01 Ocak- 31 aralık tarihleri arasını kapsayan hizmet alım sözleşmeleri gereği, işçi 31 aralık tarihinde yıllık izin hak etmiş olmasına rağmen, sözleşmenin de aynı tarihte sona ermesiyle iznini kullanma imkânı bulamamaktadır. Takip eden yıl içerisinde ihaleyi alan yeni alt işveren geçmişe dönük tüm yıllık izinler ve yıllık izin ücretlerine katlanmak zorunda kalmaktadır. T.C. Anayasası, Madde 50- Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir Sayılı İş Kanunu, Madde 53 - İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Madde 54 - Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Madde 56 - Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Madde 59 - İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Kamu İhale Genel Tebliği İhale dokümanında günlük olarak belli sayıda personelin idarenin iş yerinde bulunması gerektiğine ilişkin düzenleme yapılan ihalelerde, 4857 sayılı Kanunun 55 inci maddesi uyarınca izne hak kazanan işçilerin izin hakları idarenin belirleyeceği takvim çerçevesinde kullandırılacak ve izin kullanan işçiler fiilen çalışan işçi sayısına dahil kabul edileceğinden, izin kullanan işçilerin yerine başka işçilerin getirilerek sayının tamamlanması talep edilmeyecektir. İdarelerin, ihale konusu işte çalıştırılması istenen personel sayısını bu hususu dikkate alarak belirlemeleri gerekmektedir. İdareler, yıllık ücretli izin haklarının kullanılmasına ilişkin olarak sözleşmenin uygulanması aşamasında 4857 sayılı Kanunun 53, 54 ve 55 inci maddelerinde belirtilen hükümlere uyulup uyulmadığını kontrol edeceklerdir. İdareler hak ediş ödeme gününü belirlemeleri halinde ihaleye katılan firmalar mali durumlarını ona göre ayarlayacaklardır. İdarelerce verilen süre sonunda ilgili Kamu Kuruluşu ödeme yapmaz ise cezai işleme tabi olabilmeli gerekirse gecikme faizi ödemelidir. Birçok firma idarelerden hakedişleri zamanında alamadıkları için mağdur olmaktadır. HAKEDİŞ (KAMUDAN ALACAKLARIN TAHSİLİ) SORUNU Hizmet alım sözleşmeleri hükümleri dâhilinde hazırlanan ve ilgili idareye fatura edilen aylık hakediş tutarlarının ödenmesi hususunda, idarelerin keyfi uygulamaları neticesinde hizmeti sağlayan alt işveren mağdur edilmektedir. İhaleyi alan alt işveren ilgili ayın personel maaşlarını, vergilerini, SGK primlerini vb. tüm giderlerini hakediş almadan ödemek zorunda bırakılmaktadır. Kamunun haczedilemezlik zırhı sebebiyle biriken hakedişler mahkeme ve icra yolu ile de tahsil edilememektedir. Hakedişlerin ödenmesinde idarelerce ödeme tarihinin belirtilmesi mutlaka sağlanmalıdır. Birçok İdare ödeme sorunu yaşadıklarından dolayı İhale şartnamelerinde, firma hakedişi alsın ya da almasın personel maaşını ödemekle yükümlüdür yönünde maddeler koymakta aksi durumda cezai işlem yapmaktadırlar. İdareler hakediş ödeme gününü belirlemeleri halinde ihaleye katılan firmalar mali durumlarını ona göre ayarlayacaklardır. İdarelerce verilen süre sonunda ilgili kamu kuruluşu ödeme yapmaz ise cezai işleme tabi olabilmeli gerekirse 10 ihtisas ihtisas 11

8 > Gündem gecikme faizi ödemelidir. Birçok firma idarelerden hakedişleri zamanında alamadıkları için mağdur olmaktadır Sayılı İcra ve İflas Kanunu. Madde 82 (Değişik: 18/2/ /46 md.) Aşağıdaki şeyler haczolunamaz: 1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar 5393 Belediye Kanunu Madde 15 (son cümle) Belediyenin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde ettiği gelirleri, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları ile belediye tarafından tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez. Temizlik hizmet alım ihalelerinde, örneğin, beş yüz personel çalıştırılacak bir projede iki veya üç cam silme personelinin olmasından dolayı nace kodu gereği üç personel için ödenmesi gereken sgk primi beş yüz personel için ödenmektedir. Cam silme işleri tehlike sınıfı yüksek olduğu için ayrıca ihale edilmelidir. KESİLEN CEZALAR Teknik şartnamedeki ceza miktarının bir standardı olmalıdır. İdareler keyfi olarak oran belirleyememelidir. İhalenin başında pek dikkate alınmayan bu olay işin yürütülmesi aşamasında çok ciddi bir sorun haline gelmekte, alt işvereni keyfi uygulamalarla karşı karşıya bırakabilmektedir. İdareler işin zamanında bitirilememesi halinde kesilen ceza miktarını baz alıp işin yürütülmesi esnasında en küçük bir eksiklikte dahi sözleşme bedelinin % 1 i oranında günlük cezai işlem uygulanmaktadır ,00 TL tutarındaki bir ihalede günlük ,00 TL ceza kesilebilmektedir. Ceza işleminin uygulanmasında sözleşme tutarının günlük bedeli üzerinden hesaplanmasının sağlanması firmaları İdarelerin baskısından kurtaracaktır. 8- DİĞER SORUNLAR a) Temizlik hizmet alım ihalelerinde, örneğin, beş yüz personel çalıştırılacak bir projede iki veya üç cam silme personelinin olmasından dolayı nace kodu gereği üç personel için ödenmesi gereken sgk primi beş yüz personel için ödenmektedir. Cam silme işleri tehlike sınıfı yüksek olduğu için ayrıca ihale edilmelidir. b) İşin yürütülmesinde araç istenilecek olması durumunda araç modeli en az beş yıllık olmalıdır. İdareler her ihale döneminde ihalenin yapıldığı yılda hizmete giren araç istemekte bu da bir sonraki ihalede alınan aracın kullanılamayacağı anlamına gelmektedir. Maliye Bakanlığı araç kullanım ömrünü 12 yıl olarak belirlemektedir, ihalelerde son model araç istenmesi hem ülke ekonomisine hem de iş yapan firmalara ciddi bir maliyet getirmektedir. c) Yapılan ihalelerde işe başlama ve bitiş tarihi yazdığından dolayı ihalenin geç sonuçlanması ve bitiş tarihinde bir değişiklik yapılamadığından dolayı teklif edilen bedelden daha az bir miktarla iş yapılmaktadır. İdareler ihalede teklif edilen bedel üzerinden kesin teminat mektubu ve vergilerini almaktadırlar. Oysa kalan süre kadar sözleşme yapılıp kalan süre hesap edilerek kesin teminat mektubu ve vergiler tahsil edilmelidir. Mevcut uygulama haksız yere fazladan kesin teminat mektubu ile karar ve damga vergisi ödeme anlamına gelmektedir. d) Ayni olarak verilen ulaşım bedellerine gelen zammın idarelerce fiyat farkı olarak ödenmesi yönünde tebliğ yayımlanmalıdır. Ayni olarak verilen otobüs biletlerinde rakam değil genelde bilet sayısı yazılmaktadır. Ancak belediyeler maliyetlerine göre bu ücreti artırabilmekte yıllara sari iş alan firmalar kurumdan almadıkları bir parayı ceplerinden ödemek zorunda kalmaktadırlar. e) İdareler tarafından teslim edilen makine ve ekipmanların kullanıcı hatası dışındaki arıza bakım onarım giderleri ilgili kurum tarafından karşılanmalıdır. İdarelerde kullanım ömrü dolan makinelerin firmalara teslim edilerek her türlü arıza ve bakım giderleri firmalara yaptırılmaktadır. Oysa firmalar bu makinelerin kullanımından bir gelir elde etmeyip sadece ilgili idarelerin hizmetlerini yürütmekle görevlidirler. f) İlgili kanun gereği ihalenin sonuçlanmasında kurum kesinleşen ihale kararını tebliğ etmesi halinde üzerinde ihale kalan firma karar pulu bedelini vergi dairesine yatırmak zorundadır. Ancak ihale kararına yapılan itiraz sonucu iptal olan ihalelerde veya düzeltici işlem tesis edilen ihalelerde karar değişimi halinde ödenen bedelin geri alınmasında sorunlar çıkmakta, ancak uzun mahkeme kararları sonrasında mümkün olmaktadır. Mükerrer ödemenin yapılmaması için karar pul bedeli sözleşme aşamasında istenmelidir. g) KİK e yapılan itirazlarda itirazı haklı bulunan firmaların itiraz bedelleri iade edilmelidir. Birçok İhale makamında görev yapan ilgili personel ihalede araştırma yapmadan risk almamak adına, en düşük teklif veren firma üzerinde ihaleyi bırakıp, sorumluluğu KİK e bırakmaktadır. Firma itirazının haklılığını ispat için itiraz bedeli ödemektedir. Diğer taraftan dokümana yapılan itirazlarda da idareler yaptığının doğru olduğunu iddia etmekte bir ihale dokümanını düzeltebilmek için de yine bir şikâyet bedeli ödetilmektedir. İtirazında haklı olan firmanın ödemiş olduğu itiraz bedeli ihale makamınca geri ödenmelidir. h) Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihaleleri kapsamında alt işveren bünyesinde çalışan personellerin işçi sendikalarına üye olabilmeleri konusunda gerekli yasal düzenleme yapılmıştır. Ancak, sendikal haklar konusunda sendika ile yapılan toplu iş sözleşmeleri veya Yüksek Hakem Kurulu kararında çıkan ek maliyetler asıl işvene tarafından ödenmelidir. Çalışan tarafından kıdem tazminatı, resmi tatil çalışma günleri, yıllık ücretli izin alacakları ve fazla mesai ücretleri ile ilgili açtıkları davalar son alt işveren aleyhine sonuçlanmaktadır. İdarelerin işleri yapılırken fazla mesai yaptırılıp, bu fazla mesainin ücreti alt işverene ödenmeden, ilgili personellere ödenmesi talep edilmektedir ki bu da açıklanabilir bir durum değildir. İşçiler tarafından açılan işçilik alacaklarından kaynaklı tazminat davalarında idare ile firma müteselsil sorumlu olmalarına rağmen idareler ya rücuen tazminat davası yoluyla ya da tebliğ maddesi hükmü gereğince tüm işçilik alacaklarını firmaya yüklemektedirler. 12 ihtisas ihtisas 13

9 > Gündem Faruk Çelik ten Milyonları Heyecanlandıran Açıklama Bakan Faruk Çelik, kamu çalışanları için alt işveren, taşeron, kamu personeli ile ilgili toplu sözleşmelerde ele aldıkları bazı konular ve sosyal güvenlikle ilgili yine önemli bazı konuları içeren bir paket için çalıştıklarını söyledi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, Haziran sonuna, Meclis kapanıncaya, tatil oluncaya kadar Çalışma Bakanlığı olarak çıkmasından yanayız. dedi. Çalışma Bakanı Faruk Çelik ile Millî Eğitim Bakanı Nabi Avcı, UMEM Beceri 10 Projesi nin TOBB İkiz Kuleler deki törenine katıldı. Çelik program çıkışından basın mensuplarının gündeme dair sorularını cevapladı. Sosyal Güvenlik Paketi Bakanlar Kurulu na geldi. Bunula ilgili bilgi alabilir miyiz?7 sorusuna Çelik, şu cevabı verdi: Kamu çalışanları ile ilgili Sosyal Güvenlik le ilgili ve çalışma hayatı ile ilgili yanı alt işveren uygulamaları, taşeron uygulamaları, kamu personeli ile ilgili toplu sözleşmelerde ele aldığımız bazı konular ve sosyal güvenlikle ilgili yine önemli bazı konuları içeren bir paket var. Bu tasarı taslağı ile ilgili taraflarla görüşmeyi tamamladık. Kurumlarla görüşmeyi de tamamladık. Bakanlar Kurulu nda birkaç kez sunum yaptık. Nihai olarak Sayın Başbakanımıza arz edilmek üzere ve onunla yapacağımız nihai değerlendirme neticesinde son şeklini almış olacak ve TBMM ye sevk edeceğiz. Taşeron uygulamasının tümünü kapsıyor ama bizim görebildiğimiz sıkıntının yaşandığı ağırlıklı olarak kamu kurumu alt işverenlerinde sorun yaşadık. Özel sektör de gerek mevcut İş Kanunu nun ikinci maddesinde bir değişiklikten yana değil, çalışanlarda veya sendikalar da İş Kanunu nun ikinci, maddesinin değişiminden yana değil. Orada bir uzlaşı var mevcut durumun devamından yana ama taşeron işçilerin hakları ile ilgili düzenleme geneli ilgilendiriyor. Onu özellikle belirtmek istiyorum. Taşeron işçilerin kadro taleplerine ilişkin taleplerini de değerlendiren Çelik, Bizim böyle bir ifademiz hiç olmadı. Bunlar sık sık müjde diye yer alıyor. Bunlar doğru değil. Taşeron çalışanların yaşadıkları iş hukukuna aykırı bazı tablolar var, durumlar var. Kıdem tazminatını alamıyorlar. Kamuda alt işverenin yanında çalışmasına rağmen kıdem tazminatından yoksun bir durumla karşı karşıyalar. Yıllık izinleri yok ve benzeri örgütlenme ile ilgili sorun yaşıyorlar. Bunlar düzenleyen, taşeron işçilerle bizzat görüşerek, onların sorunlarını aldık. Kamu işvereni olarak veya özel sektör olarak yaşananların tümünü görüşmeler içerisinde toparladık ve neticede bir taslak ortaya çıktı. Bunun nihai olarak sayın Başbakan ın talimatı ile meclise sevkini bekliyoruz. ifadelerini kullandı. KEYFİLİKLERİ ORTADAN KALDIRIYORUZ Çelik ayrıca, Kamuda nerelerde alt işveren işçisi çalışacak bir başka ifade ile hangi alanlarda hizmet alımı yapılacak bunları netleştiren bir düzenleme olacak. Yanı burada bir keyfilik söz konusu ise onu ortadan kaldıran bir düzenleme olarak parlamentoya gelecek. dedi. Anne adayları ile ilgili düzenlemeye ile ilgili de konuşan Çelik, O ayrı bir çalışmamızdı. O taslak olarak 6 maddeden oluşan bir taslak var. Onun da sevki eğer uygun bulunur ise birlikte sevk edilebilir ama onunla ilgili birlikte ele alınması ile ilgili bir karar söz konu değil. şeklinde konuştu. Geçici iş ilişkisine de değinen Çelik, Geçici iş ilişkisi dediğimiz istihdam büroları ile ilgili durum kayıt dışılık, özellikle evde çalışan kadınların ve mevsimlik işçilerle ilgili yaptığımız değerlendirmelerde kayıt dışılıktan evde çalışanları kurtarmak özellikle kadınları ilgilendiren bir durum. Acaba onlar bu şekilde kayıt altına alınabilir mi? diye bir teklif var. Tasarıda yer alır mı bilmiyorum. değerlendirmesine bulundu. BAKANLIK OLARAK ÇIKMASINDAN YANAYIZ Yapılan düzenlemenin milyonları ilgilendiren bir düzenleme olduğunu hatırlatan Çelik, Dolayısıyla haziran sonuna kadar, yasama Meclis kapanıncaya kadar, tatil oluncaya kadar Çalışma Bakanlığı olarak çıkmasından yanayız. dedi. Çelik ayrıca gelir testine girmeyen işçilerin prim borcuna ilişkin durumun da tasarıda olduğunu açıkladı. Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı ise basın mensuplarından soru almadı. 14 ihtisas Kaynak: ihtisas 15