Bilgisayar Destekli Ortak Çalışma İLETİŞİM VE İŞBİRLİK MODELLERİ. Anahtarlar. Bilgisayar Destekli Ortak Çalışma

Transkript

1 İLETİŞİM VE İŞBİRLİK MODELLERİ Özlem Çakır Ali Mehmet Altundağ Bilgisayar Destekli Ortak Çalışma Ortak faaliyetler ve bunların koordinasyonu nasıl bilgisayar tarafından desteklenir? sorusuna cevap arar Groupware i bilgisayar destekli ortak çalışmanın ürünü olarak düşünebiliriz Bilgisayar Destekli Ortak Çalışma Anahtarlar Topluluk Organizasyon Proje Takımları Küçük Gruplar Yüz yüze iletişim Bireyler Geleneksel HCI CSCW HCI Metin tabanlı iletişim Grup çalışması Aktarım Etkileri ve Kişisel Alan Kuralları kesin değil En ilkel iletişim formu Kuralların uygulanması şart değil Bu iletişim formunu kullanmaya özelleştik Kültürel farklılıklar Ortama bağlılık 1

2 Aktarım Etkileri ve Kişisel Alan Göz Teması ve Bakış Görsel temas Gözler bize bilgi verir 12 Angry Men filminden bir sahne (E.G. Marshall) Video yalnızca sesten iyidir Edward T. Hall ın kişisel kişisel reaksiyon bölgeleri Kaynak: Dış Bağlantı[1] Mimikler ve Beden Dili İlgilendiğimiz nesneleri belirtmek için ellerimizi kullanırız Grup göstericisi örneği / Sonuç Video yetersiz olabilir oraya, şunu gibi ifadelerde sıkıntı olabilir Grup gösterici bazı problemleri çözmek için kullanılabilir Speak Italian: The Fine Art of the Gesture (Bruno Munari) kitabının kapağı Teamviewer programından bir ekran görüntüsü Arka Kanallar, Doğrulama ve Kesme Kafa sallamak, yüz buruşturmak ve kısa sesler çıkarmak: Arka kanallar Ali: En son gittiğimiz film mmm adı neydi? Ayşe: Nasıl unutursun! Arka kanalların kullanılması her ortamda olamaz Video - vücut dili kaybı Ses - yüz ifadeleri yok Yazı tabanlı ortam - arka alan yok Yarı ikiyönlü (Half-duplex) - geri bildirim kaybı Sıra Alma sırasını bir konuşmacıdan diğerine geçmesini sağlamak için El kaldırma Vücut ve göz hareketleri Ses yoluyla belirtme Duraksama Kullanılabilir. İletişim ortamındaki iletim gecikmesi sıra almayı güçleştirebilir Karmaşa 2

3 Örnek/Sonuç Temel Yapısı Sıra alma en temel diyalog yapısıdır. A bir şeyler söyler sonra B bir şeyler söyler Her sıra değişimindeki konuşma ifade olarak tanımlanır. Cisco TelePresence Kaynak: Dış Bağlantı[2] Diyalog ifadeleri çift olarak gruplanabilir. (Soru-cevap--bitişik çiftler) Temel Yapısı Bitişiklik bazen açıklamalar yapmak için içsel çiftlerle bozulabilir Ali: Biraz kremalı pasta ister misin? Ayşe: Çok şişmanlatıcı değil mi? Ali: Evet, çok Ayşe: Ve çokça çikolata? Ali: Çokça Ayşe: Öyleyse büyük bir dilim alacağım. Yapı:B-x, A-y, B-y, A-z, B-z, A-x Bağlam İfadeler tek başlarına yorumlandıkları zaman belirsiz olabilirler Belirsizliği ortadan kaldırmak için bağlamı bilmek gerekir İki çeşit bağlam vardır İçsel Bağlam: Önceki ifadelerin oluşturduğu bağlamdır. Dışsal bağlam: Çevrenin oluşturduğu bağlamdır. Başlık, Odak ve İfadenin Biçimi Diyalogun ortak odağı olması önemlidir. Başlık, Odak ve İfadenin Biçimi Bu odak zaman zaman bozulabilir ve düzeltilmelidir Odağın bozulmasındaki sebebin teknoloji olup olmadığını belirlemek önemlidir. Ali: Ayşe: Ali: Ayşe: Ali: Çiçeklerin arasındaki kediye bak! Ne kadar da güzeller değil mi? Evet, çok şirinler Çiçekler mi? Hayır, kediler! 3

4 Bozulma ve Tamir Bozulma iletişim sırasında odağın kaymasıdır Bozulma ve Tamir Bozulma iletişim sırasında odağın kaymasıdır Bozulmadan sonra yapılan düzeltme tamir olarak isimlendirilir Bozulmanın kaynağı belirlenmelidir Yiğit Özgür Bozulmadan sonra yapılan düzeltme tamir olarak isimlendirilir Bozulmanın kaynağı belirlenmelidir Ortak Anlayış İnşa Etme Konuşanların geçmişi ve bilgileri aynı olamaz Söz-Edim Teorisi analizinin bir başka formu İfadelerin ne yaptıklarıyla tanımlanması söz-edim teorisinin temel varsayımıdır Ama aynı zeminde birleşebilir Yardımcı olma ve ilgili olma İfadelerin anlamları kime söylediğimize göre anlam değiştirebilir Bu özellikleri sayesinde Koordinatör olarak kullanılmışlardır Söz-Edim Teorisi Eşzamanlı olmayan Groupware sistemlerde çok yaygın Temsili durum diyagramı Kaynak: Understanding Computers and Cognition: A New Foundation for Design,Terry Winograd/Fernando Flores Groupware sistemlerde metinsel iletişim türleri Ayrık Doğrusal Doğrusal olmayan Uzaysal 4

5 Arka Kanallar ve Etkinlik Durumu Metin tabanlı iletişim de arka kanallar tamamen kaybolur Sıra sunma söz konusu değildir Facebook tan bir mesajlaşma örneği Duyguların iletimindeki eksiklikten dolayı etkiliği belirtmek için ifadeler :-) ve kısaltmalar-lol gelişmiştir Ortak Zemin Kısıtları Ortak zeminin özellikleri Geçicilik (cotemporality) Senkron (simultaneity) Sekans (sequence) Metin tabanlı iletişimin ortak zeminde buluşması zor Sıra Alma Metin tabanlı iletişimde konuşmanın bitişini belirten kesilmeler iletişimdeki gecikmeler nedeniyle belirgin olmadığı için ifadeler birbirlerini beklemeden gönderilir Örnek/Sonuç Gecikme e-posta da daha çok sohbet programlarında daha azdır Katılımcı sayısının artmasıyla problem daha da büyür Bir cep telefonundan mesaj ekranı görüntüsü Bağlam ve İşaret Zamirleri Metin tabanlı iletişim ortamları dış bağlamdan yoksundur Belirsiz ifadelerin anlamlandırılması zordur Metin tabanlı iletişimde bu, şunu gibi ifadeler yerine daha çok tanımlayıcı ifadeler kullanılmalıdır Hız ve Tanesellik Temponun azalması etkileşimi azaltır Metin tabanlı iletişimde tempo görece az olduğu için taneselliği arttırma eğilimi vardır Etkileşimi arttırmak için Birden fazla ifadeyi aynı anda kullanma Ve olasılıkları tahmin ederek ifadenin içine dahil etme yöntemleri kullanılır. 5

6 Hız ve Tanesellik Sokak harika görünüyor Çiçeklerin arasındaki kediye bak! Ali Taraf sayısı ikiden fazla Ne kadar da güzeller değil mi? Çok şirin bir kedi gerçekten Ayşe Daha karmaşık Çiçekler de güzel gerçekten Çiçekler mi? Fotoğrafını çekeceğim Ali Dinamik sosyal ilişkiler göz önünde bulundurulmalı İletişim oyunu Grup Dinamikleri Grup içi ilişkiler ve görevler genellikle sabit değildir Görev süresince ilişkiler ve görevler sıklıkla değişir Bir üyenin ayrılması Yeni bir üyenin katılması Alt grupların oluşturulması Sistemin bu rollerin değişimine izin verebilmesi gerekir. Fiziksel Yerleşim Bulunulan ortam önemlidir Grup toplantı odaların tasarımında Ekranların yerleşimi Toplantıyı yönetenin konumu etkileşimde önemli rol oynamaktadır Masaya dahil edilmiş ekranlar yüz yüze etkileşim kurmayı kolaylaştırır Fiziksel Yerleşim Dağıtık Biliş Geleneksel biliş psikolojisi insan aklına bakar Dağıtık biliş ise dışsal (dünya ve diğer insanlar) ilişkilere bakar Etkileşim gerçekleşir Diğer insanlar Fiziksel çevreyle Toplantı odası düzeni, Kaynak: Human-Computer Interaction, Alan Dix Grup bilgisi önemlidir 6

7 Kaynaklar Human-Computer Interaction 3ed, Alan Dix Dış Bağlantı[1]: Dış Bağlantı[2]: