Ekonomi Bülteni. 30 Temmuz 2012, Sayı: 29. Yurtdışı Gelişmeler. Yurtiçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Haftalık Görünüm

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 29 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Görünüm Zararın Neresinden Dönülürse Kardır... Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 Yurtdışı Gelişmeler Nowotny ESM e banka lisansı verilebileceğini söyledi. Avusturya Merkez Bankası Başkanı ve ECB Yönetim kurulu üyesi Ewald Nowotny yaptığı açıklamalarda AB kurtarma fonu ESM e bankacılık lisansının verilmesi yönünde görüşler olduğunu fakat bunun sadece para politikasını ilgilendiren bir karar olmadığını ve geniş müzakereler yapılması gerektiğini belirtti. ECB Başkanı Mario Draghi ise geçtiğimiz ay yaptığı açıklamalarda AB kanunlarının böyle bir duruma izin vermediğini belirterek karşı çıkmıştı. Fon büyüklüğü 5 milyar olan ESM in bankacılık lisansı alması durumda, fon bir banka gibi ECB kaynaklarından yararlanabilecek ve fon büyüklüğünün kaldıraç ile artırılmasına olanak sağlanabilecek. Draghi nin açıklamaları piyasaları yukarı taşıdı. ECB Başkanı Mario Draghi nin yaptığı açıklamalar sonrası piyasalarda risk iştahı belirgin bir şekilde arttı. Draghi, kimsenin Euro nun dağılacağı yönünde planlar yapmaması gerektiğini, birliğin dağılmaması için gerekenin yapılacağını belirtti ve ECB tarafından ilk defa bu kadar açık bir mesaj gelmiş oldu. Nowotny nin ardından Draghi nin de ECB nin duruma müdahale edilebileceğine dair beklentileri arttırması, EUR/USD paritesinin %2 nin üzerinde değerlenerek 1.23 seviyesini geçmesine ve birkaç gün öncesinde % 7.75 ile tarihi yüksek seviyelere çıkan İspanya borçlanma maliyetleri (1 yıllık) sert bir hareket ile tekrar %6.75 nin altına gerilemesine neden oldu. Moody s Almanya nın görünümünü negatif olarak belirledi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody s Euro Bölgesi nde Almanya, Hollanda ve Lüksemburg un görünümünü olası bir not indirimi için negatif olarak belirlediğini açıkladı. Moody s karara gerekçe olarak Yunanistan ın Euro dan çıkma riskinin belirgin bir şekilde artması, ve özellikle Almanya nın Euro yu bir arada tutmak için göstereceği çabanın ülkeye yönelik riskleri artırmasını gösterdi. Kuruluş ayrıca, İspanya ve İtalya ya tahvil alımları yoluyla destek verilmesi ihtimalinin de belirgin şekilde arttığını da belirtti ve bunun kuzey ülkeleri üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekti. Kuruluş karardan iki gün sonra AB istikrar fonu EFSF nin de görünümünü negatife çektiğini duyurdu. Troyka Yunanistan için olumsuz konuştu. Avrupa Komisyonu, ECB ve IMF den oluşan üçlü (Troyka) heyet, Yunanistan ı incelemeye başladı. İsmi açıklanmayan bazı AB yetkilileri tarafından ülkenin borçlarının sürdürebilirliğine yönelik ilk incelemelerin olumsuz olduğu, Yunanistan ın raydan çıkmış bir görüntü sergilediği ve yeni bir borç yapılandırmasına daha gidebileceği belirtildi. İrlanda uluslararası piyasalardan borçlandı. İrlanda, kurtarma fonuna başvurduğu 21 Eylül ayından bu yana ilk defa uluslararası piyasalarda yeni tahvil ihracı gerçekleştirdi. Gerçekleştirdiği ihalelerde 5 yıllık tahvil ihraç ederken bazı vadeli tahvillerini 22 ile vadeli tahviller ile takas (swap) etti. Yeniden ihraçlar ile 4.19 milyar borçlanırken, 1.4 milyar lık swap işlemi gerçekleştirmiş oldu. İrlanda nın 5 yıllık tahvillerinde getiri %5.9 olurken, gösterge tahvil faizi (9 yıllık) ise 6 baz puan gerileyerek 6.33 oldu. Euro Bölgesi PMI endeksi gerilemeye devam etti. AB de açıklanan öncü PMI verileri bölgede daralmanın devam ettiğini teyit etti. 5 nin altının daralmayı işaret ettiği endekste Fransa ve Almanya PMI verileri piyasa beklentilerinin gerisinde kalarak sırasıyla 43.6 ve 43.3 olarak gerçekleşti. Euro Bölgesi nde de resim pek değişmedi Temmuz ayında 44.1 e gerileyen endeks Mart 29 dan bu yana en düşük değerini almış oldu. Çin PMI yı Temmuz ayında yükseldi. Çin de açıklanan öncü PMI verisi 3 ay sonra ilk defa arttı ve Temmuz ayında 49.5 olarak gerçekleşti. Endeksin 5 nin altında kalarak bu ayda da daralmayı işaret etmesine rağmen, son beş ayın en yüksek seviyesinde gerçekleşti. ABD verileri karışık bir görüntü verdi. ABD de bir süredir olumlu gelişmeleri işaret eden konut sektörü verilerinin ardından Haziran ayı yeni konut satışları son iki yılın zirvesinden geriledi ve beklentilerin altında kaldı. Bir önceki aya göre %8.4 luk düşüş gösteren satışlar 372 bin olan piyasa beklentilerinin altında 35 bin olarak gerçekleşti. İstihdam tarafında ise haftalık işsizlik maaşı başvuruları bir önceki haftaya göre 35 bin kişilik bir düşüş ile 38 bin olan beklentilerin altında 353 bin kişi olarak gerçekleşti. Güney Kore 29 yılından bu yana en düşük büyüme performansını sergiledi. Güney Kore nin yıllıklandırılmış büyümesi ikinci çeyrekte %2.4 olarak gerçekleşti ve 29 yılından bu yana en düşük büyüme hızını işaret etti. İhracat tarafında yaşanan düşüş ekonomik aktivitede görülen yavaşlamanın ana nedeni olurken, Güney Kore Merkez Bankası nın bir faiz indirimine gidebileceğine yönelik ihtimalleri arttırmış oldu. 2

3 Yurtiçi Gelişmeler TCMB, III. Enflasyon Raporu 212 Merkez Bankası III. Enflasyon Raporu nu açıkladı. Rapordan ve MB Başkanı Erdem Başçı nınnın açıklamalarından öne çıkan önemli noktalar; Enflasyon: Bir önceki enflasyon raporunda açıklanan 212 enflasyon tahmini (TÜFE) %6.5 den %6.2 ye 213 yılı tahmini ise % 5.2 den %5.1 e revize edildi. Talep taraflı enflasyonist risklerin sınırlı olduğu vurgulandı ve TR nin büyümesi ılımlı olarak tanımlandı. Küresel ekonomiklerdeki yavaşlama nedeniyle 2. çeyrekte ihracatın büyüme üzerindeki etkisinin azalacağı dile getirilirken, yıl sonu kredi büyüme tahmini ise %14 de sabit tutuldu. Gıda ve petrol fiyatlarının bu süreçte beklenenden daha Çekirdek I Endeksi 2% olumlu seyrettiği dile getirilirken, çekirdek enflasyonun da düzenli olarak gerilemeye devam ettiğine dikkat çekildi ve TL nin oynaklığının son dönemde düşmesinin MB nin tahminlerini aşağı yönlü revize etmesinde etkili olduğu vurgulandı. 212 sonu için yapılan tahminlerde.3 puanlık indiriminin.15 puanın petrol fiyatlarındaki düşüşten, diğer.15 lık kısmın ise gıda fiyatlarında görülen düşüşten kaynaklandığı belirtildi. Açıklamalarda ayrıca Temmuz ayında sınırlı bir yükseliş görüleceği ve yılın son çeyreğinden itibaren düşüşün hızlanacağına değinildi. MB Başkanı tahminlerini oluştururken, yıl sonuna kadar yeni bir vergi düzenlemesi olmayacağı varsayımıyla hareket ettiklerini belirterek, bütçe tarafında yapılacak potansiyel düzenlemelerde tahminlerini yukarı yönlü revize edebileceklerinin sinyalini vermiş oldu. 12% 1% 8% 6% 4% Manşet ve Çekirdek TÜFE Manşet 8.87% 7.43% Para Politikası: Küresel belirsizlikler nedeniyle ihtiyatlı duruşları bir süre daha sürdüreceklerini ve koridorun bir süre daha geniş kalacağı belirtildi. MB Başkanı Erdem Başçı açıklamalarında faiz koridorunun yanında bir süredir aktif olarak kullandıkları zorunlu karşılıkların (ZK) önemine vurgu yaptı. MB Başkanı TL ZK ların döviz ve altın olarak tutulabilecek kısımlarında %5 lik bir artışa daha gideceklerini belirtti. Böylece bir sonraki PPK toplantısının ardından TL karşılıkların altın olarak tutulabilecek kısmı %3 a döviz olarak tutulabilecek kısım ise %6 a çıkabileceğinin sinyali verildi. Erdem Başçı, %5 lik artışların ardından bu oranları daha fazla arttırmayı düşünmediklerini, her %5 lik dilim için belirledikleri kat sayıları değiştirerek, yeni bir politika aracına sahip olacaklarını belirtti. MB Başkanı Başcı bu yapısal politika araçlarının geliştirilmesinin 2 ay içinde tamamlanmasını beklediğini, bunun ardından faiz koridorunun daraltılabileceğini belirtti ve önümüzdeki iki PPK da koridorun üst bandının aşağı çekebileceğinin sinyalini vermiş oldu. Kapasite Kullanım Oranı, Temmuz 212 İmalat Kapasite Kullanım Oranı (KKO) üçüncü çeyreğin ilk ayında %74.8 olarak gerçekleşti ve bir önceki yılın aynı ayına göre.6 puanlık bir düşüşü işaret etti. Mevsimsellikten arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre değişim göstermedi ve %73 olarak gerçekleşti. Veriler mal gruplarına göre incelendiğinde geçen yıla kıyasla dayanıklı tüketim mallarında kapasite kullanımı 2 puanlık bir düşüş ile %74.1 e gerilerken, dayanıksız tüketim malları.8 puanlık artışla %73.3 e yükseldi. Haziran ayında Sanayi üretimin beklentilerin üzerinde gelmesinde önemli bir rol oynanan Gıda ve İçecekler tarafında KKO ise %7 olarak açıklandı ve geçen yıla göre bir değişim göstermemiş oldu. 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler DIBS End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında). DIBS End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) 2.6 Emtia End Emtia End. 1 Altın 2.5 Altın 3.1 TL-Basket -1.3 TL-Basket EURO/$ 1. EURO/$ -1.6 MSCI TR 3.6 MSCI TR 4.8 MSCI EM -2.2 MSCI EM ABD-S&P ABD-S&P Gelişmiş ülke merkez bankalarından gelecek müdahale beklentileri Altın ı yukarı taşıdı. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) Aylık Libor Faizi (%) Aylık USD Libor USD JPY EUR 5 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor Ocak 1 Ocak 11 Ocak Ocak 1 Ocak 11 Ocak Euro Libor faizleri hızla gerilemeye devam ediyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) 125 MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 IMKB bu hafta diğer GOÜ hisse senedi endekslerinden pozitif ayrıştı. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Politika Faiz Oranları (%) Gösterge Tahvil Faiz Oranı 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Haziran 11 Ekim 11 Şubat 12 Haziran 12 1 Temmuz 1 Temmuz 11 Temmuz 12 Türkiye nin gösterge tahvil getirisi %8 in altındaki olumlu seyrine devam ediyor. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK 1.9 PLN HUF ZAR 2.3 KRW TRY JPY 2. 1 Aylık Değ (%) GBP Günlük Değ (%) EURO Kasım 1 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL geçmiş dönemlerin aksine bu hafta diğer para birimlerinden negatif ayrıştı. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Aylık Değ (%) Değ. Maden Günlük Değ (%) 2. Enerji Top. Endeks Endişe (VIX) Endeksi VIX (Endişe) endeksi bir ara yükselse de haftanın ikinci yarısında yeniden 2 nin altına geriledi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Haftalık Görünüm Zararın Neresinden Dönülürse Kardır Haziran zirvesinde alınan kapsamlı kararlarla birlikte Avrupa Birliği ndeki (AB deki) sorunlar düzelme sürecine girecek derken piyasalarda beklentiler yeniden kötüleşti. Yunanistan ın Euro dan çıkışı yeniden gündeme gelirken İrlanda ve Portekiz in AB den ikinci bir yardım paketi alması gerektiği konuşuluyor. Tüm bunlar AB nin son üç senede yaşadıkları düşünüldüğünde yeni ya da bilinmeyen sıkıntılar değil. Ama İspanya nın 2 yıl önceki Yunanistan, Portekiz ve İrlanda gibi piyasalardan borçlanamayacak hale gelme eşiğinde olması piyasalar için önemli. İspanya yı takip edecek bir de İtalya var. Bugün itibarıyla %6.7 olsa da geçtiğimiz hafta (ECB başkanı Draghi konuşana kadar) İspanya nın 1 yıllık devlet tahvili getirisi %7.7 nin üzerine kadar çıkmıştı. Yunanistan, Portekiz ve İrlanda 1 yıllık getirileri %7 nin üzerine çıkınca piyasalardan (o maliyetlerde ödenemeyeceği için) borçlanmayı bırakıp kamu yardımı almak zorunda kalmıştı. İspanya da resmin son günlerde neden bu kadar bozulduğuna bakıldığında özellikle iki neden öne çıkıyor. 1- Yeni problemli alanlar ortaya çıkıyor ve borç yükü artıyor: İspanyol bankalarına bugüne kadar 53 milyar luk kamu desteği sağlanmasına karşın bu yeterli olmadı ve AB'den 1 milyar 'luk ek yardım paketi sözü alındı. Bugün için bu yardımın İspanya nın kamu borcuna mı ekleneceği yoksa kurtarma fonu ESM üzerinden tüm üyelere mi yansıtılacağı belli değil. Ama 1 milyar luk kaynağın İspanya nın borcu üzerine eklendiği durumda 212 ilk çeyreği sonunda ekonominin %72 si büyüklüğünde olan kamu borcu %81'ine çıkacak. Bu bile belki borçlanma maliyetlerine bakıldığında AB nin en düşük riskli ekonomisi konumundaki Almanya daki %82 lik oranın altında. Ama İspanya da borç yükünü arttıracak başka sorunlar ortaya çıkmaya devam ediyor. Örneğin, bir önceki hafta Valencia yerel hükümeti merkezi hükümetten finansman desteği istedi. Takip eden hafta sonunda ise ülkenin önemli gazetelerinden El Pais Valencia dışında 5 yerel hükümetin (tümü ülkenin güneyinde) daha merkezi hükümetin desteğine ihtiyacı olduğunu açıkladı. Ekonominin hızlı büyüdüğü ve vergi gelirlerinin hızla arttığı kriz öncesi dönemde uzun vadeli harcamalarını arttıran (ve borçlanan) yerel yönetimlerin bugün 14 milyar luk bir borç yükü altında oldukları tahmin ediliyor. Bu borcun 4 milyar luk kısmının itfası ise bu yılın ikinci yarısında ve bu da merkezi yönetimin 66 milyar luk (yandaki grafik) ödeme takvimi üzerine eklenirse İspanya nın piyasadan borçlanması daha da zorlaşacak. Şimdi ekonomik durgunluk ile birlikte vergi gelirleri gerileyince bütçe açıkları büyüyen yerel yönetimler (211 de de İspanya ekonomisinin %3 ü oranında bütçe açığı yerel yönetimlerden geliyordu) artık piyasalardan eskisi gibi borçlanamıyorlar. Zaten merkezi hükümetin bile iki yıl vadede %5 lerle borçlanabildiği bir ortamda yerel hükümetlerinin piyasadan daha ödenebilir maliyetlerle borçlanabilmesi pek mümkün değil. Doğal olarak merkezi yönetimden destek istiyorlar. 2 Ekonominin büyüyememesi: 213 için resmi büyüme tahmini geçen hafta -%.5'e düşürüldü ve 214'ten önce ekonominin büyüyebilmesi ümitleri azaldı (Yandaki grafik). Bu borcun ekonomiye oranını arttıracak en önemli faktör çünkü büyüyemeyen ekonomi kamunun ihtiyacı olan vergi gelirlerini sağlayamıyor. %25'lik işsizlik oranı AB içindeki en yüksek seviye (genç nüfus işsizlik oranı %5), banka kredileri geriliyor (son bir yılda tüketici ve kurumsal krediler sırasıyla %3 ve %6 geriledi), bankaların sorunlu kredi oranı %9'la tarihi yüksek seviyesine çıktı, ve konut fiyatları halen düşüşte İspanya nın borçlanma maliyetlerini makul seviyeye indirebilmesi için bir an evvel vergi gelirleri bütçesini dengeleyecek şekilde ekonomisini büyütebilmeye başlaması (ya da bunun olacağını göstermesi) gerekiyor. Ama tersine Rajoy hükümeti (son açıkladığı 65 milyar luk tasarruf paketi ile) kamu harcamalarını azaltarak bütçeyi dengelemeye çalışıyor. Ama zaten kamudan başka harcama imkanı olmayan ekonomi bu tasarrufu yapmaya çalışırken küçülüyor ve olması gerekenin tersine vergi gelirleri azalıyor. Piyasalarda da endişeler devam edip faizler yükselince aslında halkı sokaklara döken politik maliyeti yüksek tasarruf bir anlamda artan faiz yüküne gidiyor. (%) İtalya Reel GDP Büyümesi İspanya T 6

7 Haftalık Görünüm İspanya için bir çıkış yolu, ihracat dönük sektörlerine Euro ya geçtikten sonra kaybetmeye başladığı rekabet gücünü kazandırarak ekonomisini büyütmek. Ama Euro kendi yönettiği bir para birimi olmadığı için rekabet gücünün kısa vadede en kolay ve etkili yolu olan devalüasyon imkanını kullanamıyor. Bu ve birlikte yapılacak bir borç yeniden yapılandırma operasyonu ile ülkedeki (buraya kredi veren ülkelerdeki) varlık balonu reel ve döviz bazında azalarak sönebilecek, bugünün sorunu olan borçluluk azalacak ve ekonomi yeniden büyüyebileceği bir ortam yakalayabilecekti. Ama bu zamanında Yunanistan, Portekiz ve İrlanda için nasıl yapılamadıysa bugün de İspanya (ve hatta İtalya) için yapılamıyor (çünkü onlara kredi verenler borçların yeniden yapılanmasıyla zararları yazmak istemiyorlar). Hala %7 civarında küçülmeye devam eden Yunanistan da kamu borcunun devalüasyonsuz yeniden yapılandırılmasının işe yaramadığı görülüyor. Bu tür bir kesin çözüm yerine AB sürekli kurtarma senaryolarını tartışıyor. Bunlardan biri ECB nin devreye girip ikinci piyasadan İspanya, İtalya tahvillerini alarak getirilerini düşürmek. ECB zaten 211 sonunda bunu yapmıştı ama bugün bakıldığında işe yaradığı söylenemez (Yandaki grafik). Geçen hafta ECB Başkanı Draghi bu beklentiyi boşa çıkarmadı ve AB krizinin başından bugüne en radikal ve sert bürokrat/politikacı çıkışını yaparak ECB nin Euro yu korumak için ne gerekiyorsa yapacağını açıkladı. Ama Draghi bir yerden sonra karşısında Almanya'yı bulacak çünkü ECB nin en büyük sermayedarı ve gelecekte ECB nin zararlarını en fazla üstlenecek olan 1 Yıllık Tahvil Getirileri (%) Almanya. Almanya İspanya nın arkasından sırada İtalya nın olduğunun da farkında. Bu iki ülkenin toplamda trilyon $ (2. trilyon $ ı İtalya) kamu borcu neredeyse trilyon $'lık Almanya ekonomisi boyutlarında. Almanya nın bunu telafi edebilmesi mümkün değil. Nitekim Mo- 6 İtalya İspanya ody s de bu riski kabul ederek geçen hafta Almanya nın Aaa dereceli kredi notu görünümünü durağandan negatife çevirdi. Bundan sonra Almanya yı ikna etmek daha da 5 zorlaşacak, çünkü Almanya da politikacılar olası rating 4 düşüşünü mazeret göstererek yardım kararlarını onaylamayacaklar. 3 Ocak 1 Temmuz 1 Ocak 11 Temmuz 11 Ocak 12 Temmuz 12 Diğer bir senaryo, kurtarma fonları ESM/EFSF üzerinden İspanyol ve İtalyan bankalarına kaynak aktarıp bankaların (veya doğrudan) ülke tahvillerini almalarını sağlamak. Bu zaten daha önce iki kez 1.1 trilyon luk uzun vadeli LTRO operasyonları ile denenmişti. LTRO aslında AB de çıkması yüksek olasılık olan likidite krizini önemli ölçüde rahatlattı. Birbirlerinin devletlerine borç vermiş olan bankaların bu tahvillerini panik yapmadan azaltabilmelerinde bu 3 yıllık fonlama çok önemliydi. Yunanistan, Portekiz, İrlanda, İspanya ve İtalya tahvillerinde yabancı bankaların pozisyonları bu sayede son bir yılda (212 ilk çeyrek sonu itibarıyla) sırası ile %39, % 22, %12, %16 ve %2 gerileyebildi. Ayrıca LTRO D. Avrupa da çok kredi vermiş olan bankaların bu kredileri hızla geri çekmek zorunda kalmalarını ve bu bölgede büyük bir ekonomik kriz yaşanmasını engelledi. LTRO çok önemliydi ama bölgedeki asıl sıkıntı likidite değil yapısal (rekabet gücü sorunu) olduğu için tek başına ekonomilerin büyümesini sağlayacak bir ortamın oluşmasını sağlayamadı. Kısa vadede etkili olabilecek böyle bir fonlama uzun vadede riskli çünkü ECB gelecekte para politikasını başka amaçlara yöneltmek isteyip devreden çıkmak istediğinde bankalar giderek büyüyen devlet tahvili fonlarını mevduatlarıyla (veya kendi tahvilleriyle başka ülkelerden) finanse etmek zorunda kalacaklar. Bu da reel sektöre yeteri kadar kaynak aktaramamaları demek. ECB yerine ESM nin özel sektörden tahvil çıkartarak kendi finansmanını sağlaması da kolay olmayacak çünkü ESM nin garantörlerinin ratinglerinin düşmesi ESM nin de ratinginin düşmesi anlamına gelecek ve o da giderek daha pahalıya borçlanacak. Bunun sinyali de Moody s in Almanya dan iki gün sonra EFSF in görünümünü de negatife çevirmesiyle geldi. Sonuç olarak, bu senaryoların hiç biri kalıcı ve uzun vadeli çözümler değil. Krizin büyümesini engellemek açısından faydalı. Ve zaten piyasalar bu sayede AB de yaşanacak yapısal değişikliklerin ani likidite/güven krizi yaşatmayabileceğini düşünerek eskiye göre çok daha rahat davranıyorlar. Geçmişte yükü taşınabilecek küçük Yunanistan için bile panik yaparken yükü taşınamayacak dev İspanya için panik yapmıyorlar. Ama halen en mantıklı çözüm sorunlu ülkelerin Euro dan çıkması ve borçlarını bir kerede yeterli olacak şekilde yeniden yapılandırmaları. 7