ÇANAKKALE SAVAŞI ve BULDANLI ŞEHİTLER

Transkript

1 ÇANAKKALE SAVAŞI ve BULDANLI ŞEHİTLER Yard. Doç. Dr. Veysi AKIN Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, ÖZET 20. yüzyıl tarihi göz önüne alındığında Çanakkale Savaşlarının Türk ve Dünya tarihindeki yeri küçümsenemeyecek derecede önemlidir. Bu sebeple savaşın geçtiği küçük bir yarımada olan Gelibolu coğrafyası adeta koca bir Türk tarihinin sorumluluğunu omuzlarına yüklenmiş konumdadır. O bu konumunu Çanakkale de şehit düşenlere borçludur. Bu savaşta Türkiye nin her vilayetinden az veya çok şehidi mevcuttur. Bu şehitlerin sayıları dikkate alındığında Denizli Vilayeti nin Türkiye dağılımında önemli bir yer tuttuğu görülür. Denizli içinde de Buldan en ön sıralarda gelir. Denizli ve yöresi şehit sayılarının çok olmasının sebebi seferberlik esnasında Denizli de teşekkül eden 11 nci Piyade Tümeni nin seferberlik hazırlıklarını yaparak doğrudan muhabere meydanına intikal etmiş olmasıdır. Bu Tümen Denizli ve çevresinden toplanan askerlerden oluşuyordu. Tümen önce demiryolu ile İzmir e ve oradan da Edremit e sevk edilmiş daha sonra Beşige koyunda çarpışmalara katılmış ve ardından da Gelibolu yarımadasına geçirilerek savaşın en kanlı yaşandığı mıntıkalarda harbe katılmıştır. Giriş: Savaşın Çıkışı ve Bölgede Seferberlik Hazırlıkları 1914 yılı Temmuz una girildiğinde dünya buhranlı anlar yaşamaya başlamıştı. İtilaf ve İttifak Blokları arasında yaşanan gerginlik, Avrupa da büyük bir savaşın çıkacağına işaret etmekteydi. Bu dönemde Osmanlı kara ordusunun mevcudu yaklaşık civarındaydı. Silâhaltında bulunan erler ( ) doğumlulardı. Osmanlı Devleti, Avrupa da savaşın patlak vermesi ve Almanya ile imzaladığı 2 Ağustos 1915 tarihli İttifak Anlaşması nın ardından derhal seferberlik ilan ederek 333

2 V.AKIN kuvvetlerinin ayını artırma yolunu gitti. Harbiye Nezareti tarafından bütün birliklere gönderilen seferberlik emrine göre, Yemen de bulunan Müstakil 7 nci Kolordu ile Asir deki 21 nci ve Hicaz daki 22 nci Müstakil Tümenler hariç bütün silahlı kuvvetlerin seferberlik tatbikatına geçmeleri istendi. Seferberlikle birlikte barışta silâhaltında bulunan doğumlulara ilave olarak doğumlu ihtiyat askerler de kıta hizmetine çağırılmıştı 1 Bu haber o günkü gazete başlıklarında şöyle duyuruluyordu: Yirmiden kırkbeşe kadar silah başına 2. Seferberlik emrinin yayılması üzerine ilgili bütün birlikler ve askerlik şubeleri hazırlıklarını yaparak verilen süre içerisinde emrin gereğini yapmak için fevkalade bir çaba gösterdiler. Seferberlik çağrısı o dönemin bütün iletişim teknikleri kullanılarak halka ulaştırıldı. 3 Ağustos 1914 tarihli gazeteler Padişahın buyruğundan ve Enver Paşa nın orduya tamiminden bahsediyordu. İl ve kaza merkezlerinde tellal yolu ile çağrılar yapıldı. Haber kısa süre içerisinde Denizli de de duyuldu. Delikliçınar Meydanı nda toplanan meraklı bir kalabalık, elindeki tokmağı hızlı hızlı davuluna vuran tellalın ağzından dökülecek cümleleri dikkatlice bekliyordu. Tellal, Seferberlik, seferberlik diyerek padişah Mehmed Reşad ın iradesini halka duyuruyordu. Haber Denizli merkez, kaza ve köylerinde en kısa sürede kulaktan kulağa yayıldı 3. Yükümlülük sahibi olan Denizli ve yöresi erkekleri ülkenin her yerinde olduğu gibi askerlik şubeleri önünde kuyruk oluşturmaya başladılar. Askerlik mükellefiyeti olmayıp da gönüllü yazılanlar dahi vardı. 3 Ağustos ta uygulamaya konulan seferberlik 25 Eylül 1914 te tamamlandı 4. Memleketin diğer yerlerinde olduğu gibi Denizli ve çevresinde de yaş arası erkekler hazırlıklarını yaparak ve yakınlarıyla vedalaşarak birliklerin önlerine doluştular. Aynı duygularla Buldanlı mükellefler de şubelerine koştular. Halkın hiç tereddütsüz olarak askere yazılması Osmanlı padişahını çok memnun etmişti. Sultan Mehmed Reşad bu memnuniyetini 12 Ağustos 1914 te yayınladığı bir irade ile Seferberliğin daha haftası bitmeden o kadar çok kişiler silâhaltına geldiler ki ordunun ilk ihtiyacı doldu, milletimin gösterdiği bu gayret ve hamiyetten fevkalade mütehassıs oldum diyerek halkına duyurmuştur 5. 1 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, III ncü Cilt, 6 ncı Kısım ( ), 1. Kitap, Genelkurmay Yay., Ankara 1971, s Ayrıca bkz. Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt: III/, Kısım: 1, Türk Tarih Kurumu Yay, Ankara 1983, s. 63, 2 Murat Çulcu, İkdam Gazetesinde Çanakkale Cephesi, C. 1, Denizler Kitabevi Yay., İstanbul 2004, s Necati İnceoğlu, Siper Mektupları, Remzi Kitapevi, İstanbul 2001, s Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, III ncü Cilt, 6 ncı Kısım ( ), 1. Kitap, Genelkurmay Yay., Ankara 1971, s Sadeleştirilmiş tam metni için bkz. Halis, Çanakkale Raporu, Eser Matbaası, İstanbul 1975, s

3 Normal celp döneminde askere alınanlar ve bağlı bulundukları askerlik şubeleri farklı olanlar hariç seferberlik emriyle beraber Buldanlılar genellikle 11 nci Tümen kıtalarında silâhaltına alındılar 6. Tümenin barış dönemi kuruluşu şöyleydi 7. Kuruluş 1: 11 nci Piyade Tümeni Barış Zamanı Kuruluşu (1913) 1. Ordu Müfettişliği (İstanbul) 4. Kolordu Komutanlığı (İzmir) 11. Piyade Tümen Komutanlığı (Denizli) 31. Alay 32. Alay 33. Alay 11. Topçu Alayı 11. Nişancı Taburu (Aydın) (Denizli) (Muğla) (Aydın) (Aydın) I. Dünya Savaşı evvelinde Seferberlikle beraber ordu sisteminde yeni düzenlemeye gidildi. Müfettişlikleri kaldırılarak Ordu Komutanlığına çevrildi ve alt seviyedeki birlikler de yeniden teşkilatlandırıldı. Bütün Ordu Komutanlıkları Başkumandan Vekili Enver Paşa ya bağlandı. Bu değişiklikle 11 nci Tümenin alayları yeniden numaralandırıldı ve birliklerin Bandırma ve Balıkesir dolaylarında konuşlandırılması kararlaştırıldı. Tümenin önemli bir çoğunluğu Denizli ve kazalarından tertip edilmekteydi. Aydın ve Muğla civarından da katılımlar vardı İlk defa 1881 yılında Bağdat ta 6 ncı Ordu emrinde kurulan 11 nci Piyade Tümeni, Balkan Harbi evvelinde Rumeli bölgesine geçirilmiş ve önce Arnavutluk bölgesinde görev yapmış ve daha sonra Edirne de konuşlandırılmıştır. Bu dönemde Balkan Harbi ( ) Edirne Kale Muharebelerine katılan 11 nci Piyade Tümeni, harp sonrasında Kolordu merkezi İzmir olmak üzere Denizli, Aydın ve Muğla da görevlendirilmiştir. Bkz. Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, C. III/6, 1. Kitap, s. 150 ve 164. Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi Osmanlı Devri Balkan Harbi ( ), C. II/3, Edirne Kalesi Etrafındaki Muharebeler, Genelkurmay Yay., Ankara 1993, s Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, X. Cilt, s Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, C. III/6, 1. Kitap, s Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, C. III/6, 1. Kitap, Bkz. Ekler: Ek: 8, 1914 Yılı Teşkilatındaki Kolordu Asker Alma Dairelerini, Tümen Asker Alma Daire, Kalem ve Şubelerini Gösterir Çizelge. 335

4 V.AKIN Kuruluş 3: 11 nci Piyade Tümeni Seferberlik kuruluşu (Şubat 1915) 9 : 1. Ordu Komutanlığı (İstanbul) 4 ncü Kolordu Komutanlığı (İzmir) 11 nci Piyade Tümeni Komutanlığı (Denizli-Komutanı: Albay Rafet Bey 10 Kurmay Başkanı: Binbaşı Ali Fehmi Bey 33 ncü Alay 126 ncı Alay 127 nci Alay 11 nci Topçu Alayı Lojistik Destek Kıtası 11 Komutanı: Komutanı: Komutanı: Komutanı Yrb. M. Şevki Yrb. Şevki Yrb. Hasan Lütfi Bnb. Emin Tablo 1: 11 nci Piyade Tümeninin Kadro Mevcudu Kadro Mühimmat Hayvan-Araba Mevcut Eksik Mevcut Mevcut Subay Tüfek- Filinta Hayvan Astsubay Tabanca 447 Araba 416 Teknisyen Kılıç 163 Erat Ağır Mak. Tüf. 4 Toplam Sahra topu 12 Dağ topu 8 BDHTH, Çanakkale, V. Cilt, 1 Kitap, Bkz. Ekler. Çizelge: Çanakkale Savaşları ve Buldanlıların Savaştığı Mıntıkalar nci Tümenin Çanakkale Yolculuğu İçerisinde Buldanlı redif askerlerinin de bulunduğu 11 nci Piyade Tümeni 3 Ağustosta aldığı emir üzerine seferberlik hazırlıklarını 27 günde tamamlayarak eğitim göreceği Bandırma/Balıkesir yöresine gitmek için gün saymaya başladı 12. Nihayet Ağustos sonu itibarıyla beklenen emir geldi ve son hazırlıklar yapıldı. Bu haberi alan asker yakınları çocuklarını uğurlayabilmek ve belki de son kez görebilmek için bir Eylül sabahı erken saatlerde askerlerin sevk edileceği istasyona dolmaya başladılar. Denizli merkez semtlerinden, yakın uzak köylerden ve ilçelerden at, araba ve kağnılarla bir insan seli istasyona doğru akıyordu. Buldanlılar da seferberlik emriyle 11 nci Tümene teslim ettikleri evlatlarını, eşlerini, yavuklularını uğurlamak için Denizli ye gelmişlerdi. İstasyonda toplanan halkın gözlerinde meraklı bir bekleyiş vardı. Halkın bir kısmı da uğurlama merasiminin yapılacağı Delikli Çınar meydanında toplanmıştı. Nihayet 9 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, C. III/6, 1. Kitap, Kuruluş: 19. Ayrıca bkz. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekatı, V nci Cilt, I nci Kitap, (Haziran Nisan 1915), Bkz. Ekler. Kuruluş: 12. (Bundan sonra BDHTH, Çanakkale) 10 Rafet veya Refet olarak yazılmakta ve Refet Bele den ayrılması için Küçük Refet olarak tanımlanmaktadır. Bkz. İsmet Görgülü, On Yıllık Harbin Kadrosu , Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1993, s. 352 (indeks). Bununla beraber konu ile ilgili araştırma yapan bazı araştırıcılar tarafından karıştırılmış bulunmaktadır. Bkz. Türk İstiklal Harbi ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Yay., Ankara 1989, s BDHTH, Çanakkale, V. Cilt, 1. Kitap, s İnceoğlu, s

5 askerler Tümen Komutanı Alb. Rafet Bey in tümende yaptığı kısa bir konuşmadan sonra öğleye doğru kışlalarından ayrılmış ve bando eşliğinde nizami bir yürüyüş ile mutasarrıflık uğurlama törenin yapılacağı Delikliçınar meydanına geldiler. Mutasarrıfın konuşmasıyla başlayan uğurlama töreni müftünün duaları ve kesilen kurbanların ardından sona erdi. Tümen, caddenin iki yanına toplanmış halkın alkışları arasında Hükümet Konağı nın önünden geçerek istasyona doğru yürüdü. Tabakhane önünden geçerken Tabakhane esnafının yiğitbaşısının ve debbağların askerleri selamladığı görüldü. Tümen, yürüyüşüne devam ederek istasyona ulaştı. Bando yerini aldı ve uğurlama marşını çalmaya başladı. Annem beni yetiştirdi, Bu illere yolladı, Al sancağı teslim etti, Allah a ısmarladı Boş oturma çalış, dedi, hizmet eyle vatana; Sütüm sana helal olmaz, saldırmazsan düşmana. Çocuklarını, eşlerini ve yavuklularını görmek isteyen meraklı bakışların arasında yoklamalar, sayımlar ve çavuşların tekmilleriyle askerler otuzar kırkar vagonlara bindirildiler. Tren, siren sesi ve halkın gözyaşları arasında istasyondan uzaklaştı 13. Önce İzmir e giden Tümen birlikleri daha sonra eğitimlerini tamamlamak üzere Bandırma civarına gönderildi. 11 nci Piyade Tümeninin Bandırmada bulunduğu bir dönemde düşman Müttefik filosu Çanakkale Boğazına karşı saldırı kararı almıştı. Boğazın koruması Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığına bırakılmıştı. Karaya yapılacak asker çıkarmalarını önlemek görevi de Gelibolu yarımadasında yer alan 7 nci Tümen ve Anadolu yakasında bulunan 9 ncu Tümene havale edilmişti Şubat 1914 tarihleri arasında gerçekleşen Müttefik Filo nun bombardımanından sonra düşman karaya asker çıkarma kararı almıştı. Müttefik hazırlıkları Türkleri yeni tedbirler almaya sevk etti. Anadolu yakasının güvenliğinden sorumlu olarak Alb. Halil Sami Bey, 27 Şubat ta Müstahkem Mevki Komutanlığı na bir yazı yazarak, tümenin kuvvet azlığı nedeniyle Müttefik Filonun Boğaz kıyısına yapacağı çıkarmasına engel olmasının çok güç olacağını ve her ihtimale karşı kıyının korunabilmesi için tümenden ayrı bağımsız bir kuvvete ihtiyaç duyulduğunu bildirdi 15. Bunun üzerine kuruluşunu Tekirdağ da tamamlayan 19 ncu Piyade Tümeni Gelibolu mıntıkasına ve kuruluşunu Denizli de tamamlayarak Bandırma da eğitimini tamamlayan 11 Piyade Tümeninin 126. Piyade Alayı da Çanakkale harp mıntıkasına intikal ettirildi ( 28 Şubat 1915) 16. Tümenin diğer birlikleri de 14 Mart 1914 te Çanakkale harp mıntıkasına ulaştılar Bkz. Veysi Akın, Çanakkale Savaşı ve Denizlili Şehitler, Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, Sa: 6 (Nisan-Haziran 2005), Denizli 2005, s BDHTH, Çanakkale, V. Cilt, 1 Kitap, s Bu gelişmeler hakkında bkz. BDHTH, Çanakkale, V. Cilt, 1 Kitap, s BDHTH, Çanakkale, V. Cilt 1 Kitap, s BDHTH, Çanakkale, V. Cilt, 1 Kitap, s

6 V.AKIN Tümenin Katıldığı Muharebeler şunlardır 18 : 1-) Kumkale Muharebeleri: Nisan ) Birinci Kirte Muharebeleri ve Gece Taarruzları 28 Nisan, 1-4 Mayıs ) İkinci Kirte Muharebeleri (6-8 Mayıs) ve 9-24 Mayıs Taarruzları 4-) Üçüncü Kirte Muharebeleri (4-6 Haziran 1915) 5-) Birinci Kerevizdere Muharebeleri (21-22 Haziran 1915) 6-) Zığındere Muharebeleri (28 Haziran- 3 Temmuz 1915) ve Türk Taarruzu (5 Temmuz 1915) 19 7-) İkinci Kerevizdere Muharebeleri (12-13 Temmuz 1915) 20 8-) Arıburnu (25-27 Nisan, 1 Mayıs Türk Taarruzları) ve Birinci Anafartalar Muharebeleri 6-10 Ağustos 1915) 21 9-) İkinci Anafartalar Muharebeleri (21 Ağustos 1915) ) Eylül Aralık 1915 Mevzi Muharebeleri Tümenin Eve Dönüşü Gelibolu da savaşın sona ermesi üzerine 11 nci Tümen 9 Ocak 1916 da bölgeden ayrılarak önce İstanbul a, daha sonra Niğde ye ve buradan da Doğu cephesi ve Filistin cephesi muharebelerine katılmak maksadıyla Doğuya gönderildi. Tümen, döneminde Doğu ve Filistin cephelerinde savaşa katıldı Ekim 1918 de Mondros Mütarekesi imzalanmış ve bir gün sonra da uygulanmaya başlamıştı. Mondros Mütarekesi ahkâmına göre Türk Ordusu iç güvenlik ve sınırları 18 Tümen, Nisan 1915 tarihleri arasında Kumkale Muharebelerine katıldı. Fransız kuvvetlerinin Kumkale den geri çekilmesi üzerine alayları parçalanarak Gelibolu yarımadasına geçirildi ve 1 Mayıstan itibaren bu bölgedeki muharebelere katıldı. Ancak uzun süren Gelibolu kara muharebeleri esnasında Tümen birliklerinin Alb. Rafet Bey komutasında bir arada bulunduğu dönem (1915 Haziran sonları ve 1915 Ağustos başları) çok kısa bir zaman dilimidir. Bunun dışında tümenin birlikleri parçalanmış olarak muharebe meydanlarına sürülmüştür. Bu durum tümenin zayiatının artmasında önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Tümenin bu dönemdeki kuruluşları hakkında bkz. Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V nci Cilt, 3 ncü Kitap, Çanakkale Cephesi Harekatı (Haziran Ocak 1916), Genelkurmay Yay., Ankara 1980, Bkz. Kuruluş: 1 ve Kuruluş: 5, Kuruluş: 7, Kuruluş: 8, Kuruluş:12, Kuruluş: 13. Ayrıca katıldığı muharebeler ve Komutanlarını gösterir geniş bilgi için bkz. Görgülü, s Bu muharebeler daha ziyade 11 nci Tümen bölgesinde geçmiştir. Görgülü, s Temmuz ortasından itibaren 11 nci Tümen Asya Grubu Komutanlığı emrine gönderildi. Bkz. Görgülü, s Nisan ve 1 Mayıs Türk taarruzlarına 11 nci Tümenin 33. Alayı katıldı. 27 Nisan çarpışmalarında Yarbay Ahmet Şevki Bey şehit oldu. Yerine 2. Tabur Komutanı Yarb. Rüştü Alay Komutanı oldu. Ayrıca bu taarruz esnasında 1. Tb. Komutanı Bnb. Faik Bey şehit oldu ve 3. Tb. Komutanı Bnb. Besim Bey yaralandı. Bkz. Görgülü, s Mayıs Birinci Anafartalar muharebelerinde 33. Alay Komutanı olarak Yb. Sabri Bey görülmektedir. Bkz. Görgülü, s Bu muharebelere 11 nci Tümen alayları dağınık olarak (Topçu Alayı ve 33. Alay 1. Taburu, 4 ncü Tümen emrinde; 127. Alay 5 nci Tümen emrinde; 126. Alay ) ncu tümen emrinde olarak katıldı. Bkz. Görgülü, s Bu dönem Tümenin alayları Anafartalar Grubu Komutasında (Komutan: Alb. Mustafa Kemal) bulunan değişik tümenler emrinde olarak mevzi muharebelerine katılmıştır. Bkz. Görgülü, s Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, C. III/6, 1. Kitap, Bkz. Ek: 7, Birinci Dünya Harbinde Çeşitli Harekât Alanlarında Görev Yapan Tümenler 338

7 koruyacak az sayıdaki askerler hariç olmak üzere terhis edilecekti. Türk Genelkurmayı nın son idari görevi terhis edileceklerin sağ salim memleketlerine dönmelerini sağlamaktı. Her ne kadar Osmanlı Devleti mütareke ile yenik sayılmışsa da askerlerimiz bütün cephelerde kahramanca savaşmışlar ve birçok cephede destanlar yazmışlardı. 5 Kasım 1918 de Harbiye Nazırı adına Müsteşar İsmet (İnönü) Bey imzasıyla bütün birliklere doğumlu tüm erlerin terhis edileceği ve erlerin gidecekleri memleketlere göre gruplara ayrılmaları bildirildi. Bu karar Padişahın buyruğu doğrultusunda verilmişti. Askeri Komuta kademeleri askerlerin memleketlerine gönderilmeleri sırasında Demiryolları İdareleri ile işbirliği yapacaklardı 25. Bu emir doğrultusunda içerisinde terhis edilen Buldanlı askerlerin de bulunduğu 11 nci Piyade Tümeni erleri trenle Konya-Afyon üzerinden savaş yorgunu olarak memleketlerine döndüler. 11 nci Piyade Tümenini taşıyan tren Konya istikametine ulaştığında asker arasında bitlenme görülmüştü. Uzun süren yolculuk esnasında bir taraftan savaş yorgunluğu, memleket hasreti ve diğer taraftan da çeşitli salgın hastalıklar ile mücadele etmek zorunda kalmışlardı. Konya da verilen molanın ardından gece boyu süren yolculuk ile Dinar yaylasından geçen tren Menderes ovasına doğru süzüldüğünde, Denizli ve çevresindeki ocakları sevinçle karışık buruk bir telaş kaplamıştı. Seviniyorlardı, çünkü 11nci Tümen bakiyelerinin Denizli ye doğru geldiği haberini almışlardı. Buruktular, yıllar sonra acaba çocukları geri gelebilenler arasında var mıydı, varsa da ne durumdaydı? Aynen uğurlama döneminde olduğu gibi analar, babalar, nineler, eşler, yavuklular ve çocuklar bir kez daha Denizli istasyonunu doldurdular. Çocuklarının dönüş haberini alan Buldanlılar da Denizli ye gelmişlerdi. Kalabalığın heyecanlı ve meraklı bakışları arasında önce trenin sesi duyuldu ve ardından vagonlar göründü. Uğurlama gününde olduğu gibi bir tören yapılmadı. Tümenin Denizlili askerleri birer birer vagonlardan inerek kendilerini bekleyen yakınlarına hasretle ve gözyaşları ile sarıldılar 26. İçlerinden şanslı olanlar için hasret bitmişti. Ya geri gelemeyenler! 2. Buldanlı Çanakkale Şehitleri Türkler, tarih sahnesine çıktıkları andan itibaren ordu-millet anlayışı 27 ile hayatlarını devam ettirmişler ve memleket için savaşmayı canlarından aziz bilerek bu yolda ölmeyi en üst makam olarak kabul ettikleri şehitlik olarak adlandırmışlardır 28. İşte bu anlayışla Buldanlılar tarih boyunca vatan savunması söz konusu olduğunda üzerlerine düşen vazifeyi hiçbir fedakârlıktan kaçınmadan yerine 25 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, X. Cilt, s İnceoğlu, s Atatürk ün de ifade ettiği gibi Türk ordusu Türk birliğinin bir ifadesi, devletin yüce varlığının sarsılmaz temelidir. Bkz. Suat İlhan, Askerlik, Milli Kültür Unsurlarımız Üzerinde Temel Görüşler, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1990, s Eski Türklerde vatan ve askerlik anlayışı hakkında geniş bilgi için bkz. Bahaeddin Ögel, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Kömen Yay., Ankara 1979, s Ayrıca bkz. İbrahim Kafesoğlu, Kültür Ve Teşkilat/Ordu, Türk Dünyası El Kitabı, Birinci Cilt Coğrafya-Tarih, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara 1992, s , İlhan, s Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, Nakışlar Yay., İstanbul 1978, s Yusuf Ziya Yörükan, Müslümanlık ve Kur an-ı Kerimden Ayetlerle İslam Esasları, Eklerle Yay.: Haz: Turhan Yörükan, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1998, s

8 V.AKIN getirmişler ve bu uğurda canlarını seve seve feda etmişlerdir. Harp kayıtlarının askere alımlar ve şehit sayıları bakımından düzenli tutulduğu dönemlerle ilgili olarak Buldanlıların şehitleri şu şekilde gösterilebilir. Tablo:2 Buldanlı Şehitlerin Harplere Göre Dağılımı Harpler I. Dünya İstiklal İç İsyanlar Toplam Sayı Diğer harplerde olduğu gibi I. Dünya Savaşı nda da Buldanlı analar çocuklarını cephelere göndererek vatan ve millet uğrunda canlarından daha çok sevdikleri evlatlarını feda etmişlerdir. Yeter ki, kutsal bildikleri din, vatan ve namus düşman eline düşmesin diye Milli Savunma Bakanlığı nın dokümanlarına göre bir kaçı mükerrer yazım şüphesi taşımakla beraber I. Dünya savaşı için Buldan kazasından bizim tespit ettiğimiz şehit sayısı 427 dir. Tablo 3: Buldanlı Şehitlerin I. Dünya Savaşı Cephelere Göre Dağılımı Cepheler Çanakkale Şark/Kafkas Irak Filistin Galiçya Romanya Arabistan Toplam Sayı Görüldüğü gibi bu sayının büyük bir kısmı (290) Çanakkale Cephesi ne aittir. Bir başka deyişle Çanakkale Cephesi nde şehit düşenler diğer cephelere oranla mukayese edilemeyecek derecede büyüktür. İşte Çanakkale yi geçilmez yapan o şanlı destanı yazan şehitlerin sayıları, Türkiye genelinde iller bazında mukayese edildiğinde Denizli nin ön sıralarda yer aldığı görülür. Bizim incelemelerimize göre, Çanakkale şehitleri sıralamasında Denizli kişi ile Bursa (3.735), Balıkesir (2.717), Konya (2.488) ve Kastamonu (2.425) dan sonra beşinci sırada yer alır. Bu bakımdan Denizlililer ne kadar övünseler yeridir. Ancak tarih sadece övünme vesile olacak sayfalardan ibaret değildir. Yoksa atalarımızın mezarları başında övünçle ağlayan yığınlar haline geliriz. Tarih, geçmişteki bu tablolardan ibret alınması gereken bir ortak şuurdur. Maalesef, Türkiye ve Türk insanı tarihini okumamaktan ve okuduklarını sorgulamamaktan dolayı bu ortak hafızasını kaybetmek tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bunun en önemli göstergesi Gelibolu daki Türk ve düşman mezarlıklarının mukayese edilmesidir. İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar anlaşmalarla elde ettikleri mezarlık topraklarında bir memleketi işgal için gelen askerlerini isimleri ile beraber anıtlaştırdılar. Bizler, temsili birkaç mezarın bulunduğu kabristanlıktan başka onlar için ne yapabildik. Gönlümüz kanları ile Çanakkale yi Geçilmez yapan bu Mehmetçiklerin isimlerinin o topraklara altın harflerle yazılmasından yanadır. Ayrıca şehitlerin bize emanet ettiği memleketimiz bu gün ne durumdadır, onlara borcumuzu ödeyebildik mi? Hafızamızı yoklayarak şöyle bir düşünmemiz gerekir. 340

9 Tablo 4: Şehitlerin Merkez ve İlçelere Göre Dağılımı İlçe adı Şeh İlçe adı Şehit İlçe Adı Şehit it Sayısı Sayısı Sayısı Denizli -Merkez 436 Bozkurt 17 Güney 62 Acıpayam 221 Buldan 173 Honaz 70 Akköy 4 Çal 290 Kale 5 Babadağ 12 Çameli 7 Sarayköy 147 Baklan 40 Çardak 13 Serinhisar 53 Bekilli 46 Çivril 239 Tavas 360 Toplam Denizli nin günümüz itibarıyla merkez dâhil 18 ilçesi bulunmaktadır. Şehitler, ilçelere göre dağıtıldığında ilk sırayı Denizli merkez ilçe almaktadır. Merkez ilçe bir kenara bırakılacak olursa en çok şehit veren yer Tavas ilçesi, şehit sayısı en az olan yer de yeni ilçe merkezlerimizden olan Akköy dür. Merkez ilçe ve Tavas tan sonra sıralama Çal, Acıpayam, Çivril, Buldan, Sarayköy v.d. şeklinde gelmektedir. Şehit sayısının yukarıda isimleri zikrolunan ilçeler bazında çok olmasının temel sebebi bu ilçelerin o dönemdeki nüfus büyüklüğü ve Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen idari yapılanmadan kaynaklanır. Bunun dışında sayıca az şehit veren ilçelerle oranı değiştirecek başka bir faktör kanaatimce bulunmamaktadır. Şehitlerin Listesi 29 No Lakap Baba Adı Adı Doğum Tarihi Rumi-Miladi Memleketi Tarih Şehit Olduğu Yer 1 0 Ali Abdullah 0 0 Merkez Sıhhıye Bölüğü 2 0 Musa Abdullah Merkez Hill-i Ahmer Taksim Hastanesi 3 0 Habib Ahmet 0 0 Merkez Gümüşsuyu Hastanesi 4 Çurnaloğulları Ahmet Ahmet 0 0 Merkez Taşkışla Hastanesi 5 0 Ahmet Ahmet 0 0 Merkez Akbaş hast 6 Konyalıoğlu Ali Ahmet Merkez Keçidere Muharebesi 7 0 Hacı Derviş Ahmet 0 0 Kadıköy Kirte 8 0 Hacı Mustafa Ahmet Merkez Seddülbahir 9 Eşmelioğulları Halil Ahmet Merkez Meydan-ı harp 10 0 Hasan Ahmet Merkez Merkeztepe 11 0 Hüseyin Ahmet Merkez Ordu Hastanesi 12 Fethoğulları İbrahim Ahmet Merkez Merkeztepe 13 0 İbrahim Ahmet Merkez Şimal Grubu Ağır Mecruhin Hastanesi 29 Şehitlerin Listesi Milli Savunma Bakanlığı tarafından hazırlanan 5 ciltlik Şehitlerimiz adlı eserden taranarak çıkartılmıştır. Bkz. Şehitlerimiz, C. II, Milli Savunma Bakanlığı Yay., Ankara 1998, s

10 V.AKIN Kadir Ahmet Merkez Arıburnu 0 Kadir Ahmet Sarımahmutlu Göçtepe 0 Mehmet Ahmet Merkez Gülhane 0 Mehmet Ahmet Merkez Gülhane Terzioğulları Mehmet Ahmet Merkez Çatlaktepe 0 Muhsin Hasan Ahmet Merkez Mekteb-i Harbiye Hastanesi 0 Musa Ahmet Merkez Seddülbahir 0 Mustafa Ahmet Merkez Seddülbahir 0 Mustafa Ahmet Derbent Fırka Seyyar Hastnesi 0 Mustafa Ahmet Karaköy Gureba-yı Müslimin Hastanesi 0 Tozanoğulları Ahmet 0 0 Merkez Kirte 0 İsmail Ahmet Beyler Topaloğulları Hacı Süleyman Ali Merkez Kanlıtepe 0 Halil Ali 0 0 Kadıköy Kirte Konyalıoğulları Ahmet Ali Yenicekent Keçidere 0 Halil Ali Merkez Kireçtepe Kocahızıroğulları Halil Ali Sarımahmutlu Kanlıtepe İmamcıkoğuları Hamza Ali Merkez Maydos Kemendoğulları Hasan Ali Merkez Keçidere Küçükhasanoğulları İbrahim Ali Merkez Kireçtepe 0 İbrahim Ali Merkez Arıburnu Çallıoğulları İbrahim Ali Sarımahmutlu Kanlıtepe 0 Mehmet Ali Merkez 22.4ç1915 Zığındere 0 Mehmet Ali Merkez Anafartalar 0 Mehmet Ali Süleymanlı Kale-i Sultaniye Hastanesi Köpeklerlioğulları Mehmet Ali Karaköy Kanlıtepe 0 Mehmet Ali Merkez Kanlıtepe 0 Mehmet Ali Merkez Anafartalar Gelibolu Hilal-i Ahmer Musluoğulları Mehmet Ali Karaköy Hastanesi Gediklioğulları Mehmet Ali Karaköy Fırka Seyyar Hast 0 Muhrrem Ali Çatak Kerevizdere 0 Resul Ali Merkez Meydan-ı harp Mahmutoğullları Selim Ali Türlübey Arıburnu 0 Süleyman Ali Merkez Keçidere 0 Mehmet Ali Merkez Kanlıtepe 0 Osman Arif Merkez Kerevizdere Topaloğulları İbrahim Duran Merkez Kanlıtepe 0 Ahmet Durmuş Merkez Haydarpaşa Hast 0 Mustafa Emin 0 0 Kadıköy Kirte Terzioğulları Halil Hacı Hasan Merkez Zığındere 0 Kel Mehmet Halil Hasanbeyler Keçidere 0 Ahmet Halil Merkez Davutpaşa Hast 0 Halil Halil Merkez Fırk Seyyar Hast 0 Mehmet Ali Halil Merkez Cenup grubu Mecruhin Hast Babahasan Mestan Halil Merkez Zığındere 0 Süleyman Halil Merkez

11 Yusuf Halil Merkez Maydos Topsakaloğulları Himmet Halil Merkez Zığındere 0 Ali Hasan Merkez Mehmet Hasan 0 0 Merkez Kirte 0 Mehmet Hasan Merkez Haydarpaşa Hast Ahmet Kebeoğulları Musa Hasan Bölmekaya Kanlısırt 0 Süleyman Hasan Kadıköy Cerrahpaşa hast Çildayıoğulları Süleyman Hasan Merkez Çapa Hast 0 Ömer Hasan 0 0 Merkez Kanlıtepe Hıdıroğulları Ahmet Hıdır Merkez Çatlaktepe 0 Veli Himmet 0 0 Türlübey Kirte Bağdadlıoğulları Ahmet Hüseyin Merkez Maydos Arapoğulları Ahmet Hüseyin Merkez Kabatepe Nalbantoğulları Derviş Ali Hüseyin Merkez Meydan-ı Harp 0 İbrahim Hüseyin Merkez Feriköy mecruhin hast 0 Ahmet İbrahim Gülalan Zığındere Kasapoğulları Abdullah İbrahim Merkez Maydos Bilaloğulları Ahmet İbrahim Kadıköy Çatlaktepe Hastacıoğulları Ali İbrahim Türlübey Kanlıtepe Alioğulları Ali İbrahim Merkez Zığındere Çobanoğulları Hüseyin İbrahim Merkez Anafartalar Ramazanoğulları İbrahim İbrahim Kırandamı Kanlıtepe 0 Mehmet İbrahim Merkez Gümüşsuyu Hast Hacıoğulları Mehmet İbrahim Merkez Kabatepe 0 Mehmet İbrahim Merkez Çapa Hast Sirozluoğulları Mehmet İbrahim Merkez Kirte 0 Süleyman İbrahim 0 0 Merkez Seddülbahir Köylüoğulları Süleyman İbrahim Merkez Seddülbahir 0 Yusuf İbrahim Merkez Kirte Gökibrahimoğulları Mustafa İbrahim Merkez Kireçtepe Karaömer Mehmet İsmail Merkez Gülhane Hast Budamışoğulları Sinan İsmail Merkez Cenup Grubu Mecruhin Hast Kösbekoğulları İbrahim İsmail Merkez Kireçtepe 0 Ahmet Kadir Merkez Yeşilsırt 0 İbrahim Mahmut Merkez Taşkışla Hast 0 Galip Mehmet Merkez Merkeztepe Ahmetefendioğulları Ali Mehmet Yenicekent Kanlıtepe Abacıkoğulları Mehmet Mehmet Merkez Kabatepe 0 Ahmet Mehmet Merkez Akbaş Nakliyat hast Tavacı Ahmet Mehmet Merkez Seddülbahir 0 Ahmet Mehmet Merkez Biga 1. Menzil hast 0 Ali Mehmet Merkez Taşkışla Hast Kulabaş Ali Mehmet Merkez Kanlıdere Molla Mustafaoğulları Ali Mehmet Karaköy Maydos 0 İlyas Mehmet Merkez Merkeztepe 0 İsmail Mehmet 0 0 Merkez Merkeztepe Bakıroğulları İsmail Mehmet Merkez Kerevizdere 343

12 V.AKIN İsmail Mehmet Merkez Kanlıtepe Gövakoğulları Mehmet Mehmet Merkez Kanlıtepe Dinikuru Musa Mehmet Merkez Zığındere Koca Mehmetoğulları Musa Mehmet Bölmekaya Keçidere Berberoğulları Mustafa Mehmet Kadıköy Seddülbahir 0 Mustafa Mehmet Merkez Kirte 0 Osman Mehmet 0 0 Merkez Cenup Grubu Mecruhin Hast 0 Osman Mehmet Merkez Kanlıtepe Manisalıoğulları Osman Mehmet Merkez Zığındere Çallı Osman Mehmet Merkez Kerim Ömer Mehmet Merkez Kireçtepe 0 Ömer Mehmet Merkez Meydan-ı Harp Dolaşıkoğulları Ömer Mehmet Merkez Maydos 0 Hüseyin Mehmet 0 0 Hasanbeyler Seddülbahir 0 İbrahim Mehmet Merkez Kabatepe 0 Hacı Mahmut Mehmet Merkez Kabatepe Abakoğulları Ömer Mehmet Merkez Kireçtepe 0 Bekir Mehmet Merkez Keçidere 0 Hacı Veli Mehmet Merkez Cemal Mevlüt Merkez Çanakkale Hast Zoroğulları Süleyman Muhsin Merkez Kanlıtepe 0 İbrahim Musa 0 0 Merkez Kirte Akça Mehmet Musa Merkez Taşkışla Hast 0 Ahmet Mustafa Merkez Haydarpaşa Hast 0 Ahmet Mustafa 0 0 Kadıköy Kirte 0 Durali Mustafa Merkez Kanlıdere Karaimam Halil Mustafa Merkez Çatlaktepe 0 Halil Mustafa Süleymanlı Kale-i Sultaniye Hast 0 Halil Mustafa 0 0 Merkez Seddülbahir 0 Halil İbrahim Mustafa Merkez Fırka Seyyar Hast Balcı Hasan Mustafa Merkez Kerevizdere Gülhabipoğulları Hasan Mustafa Merkez Kanlıtepe 0 Mehmet Mustafa 0 0 Merkez Fırka Seyyar Hast Delimusaoğulları Mehmet Mustafa Merkez Kabatepe Şehirlioğulları Mehmet Ali Mustafa Merkez Keçidere Samancısarıoğulları Osman Mustafa Merkez Arıburnu 0 Osman Mustafa 0 0 Kadıköy Kirte Davutoğulları Resul Mustafa Merkez Maydos 0 Resul Mustafa Merkez Şükran Vapuru Kadiroğulları Veli Mustafa Merkez Seddülbahir 0 Veli Mustafa 0 0 Merkez Cenup Grubu Mecruhin Hast 0 Yusuf Mustafa Merkez Biga 2 Numarlı Hast Sedeoğulları Ahmet Osman Derbent Kerevizdere 0 Ahmet Osman Merkez Kanlıdere 0 Ali Osman Beyler Seddülbahir 0 Halil Osman Merkez Ordu menzil Müfettişliği Hacı Gökhaliloğulları Hüseyin Osman Merkez Maydos 344

13 Ayvazoğulları Mrhmet Osman Merkez Arıburnu Küçük Yusufoğulları Muharrem Osman Çatak Anafartalar 0 Mustafa Osman Kadıköy Kale-i Sultaniye Hast Zebunoğulları Mustafa Osman Merkez Zığındere 0 Ahmet Ömer Merkez Arıburnu 0 Ali Ömer 0 0 Kadıköy Halil Salih Merkez Haydarpaşa Hast Çerkesoğulları İbrahim Salih Merkez Keçidere Muslu Mehmet Süleyman Merkez Keçidere 0 Hacı Ahmet Süleyman Merkez Kanlıtepe Hatipoğulları Hüseyin Süleyman Merkez Hilli Ahmer Beyoğlu Hast 0 İbrahim Süleyman Merkez Merkeztepe Musdallıoğulları İsmail Süleyman Bozalan Zığındere 0 Mustafa Süleyman Merkez Haydarpaşa Kahveci Veli Süleyman Merkez Seddülbahir Koca Hüseyinoğulları Ali Veli Merkez Azmakdere Kulaman Hacı İbrahim Veli Karaköy Çatlaktepe Hevaloğulları İbrahim Veli Hasanbeyler Kabatepe 0 Mehmet Veli Merkez Fırka Seyyar Hast Abakoğulları Ömer Yusuf Merkez Kanlıtepe 1- Şehitlerin Adlara Göre Dağılımı Adı Sayı Abdullah 2 Ahmet 23 Ali 23 Arif 1 Duran 1 Durmuş 1 Emin 1 Hacı Hasan 1 Halil 8 Hasan 7 Hıdır 1 Himmet 1 Hüseyin 4 İbrahim 15 İsmail 3 Kadir 1 Mahmut 1 Mehmet 31 Mahmut 1 Muhsin 1 Musa 2 Mustafa 19 Osman 9 Ömer 2 Salih 2 Süleyman 7 Veli 4 Yusuf 1 Toplam Şehitlerin Köylere Göre Dağılımı Adı Sayı Merkez 133 Beyler 2 Bozalan 1 Bölmekaya 2 345

14 V.AKIN Çatak 2 Derbent 2 Gülalan 1 Hasanbeyler 3 Kadıköy 10 Karaköy 6 Kırandamı 1 Sarımahmutlu 3 Süleymanlı 2 Türlübey 3 Yenicekent 2 Toplam Şehitlerin Alaylara Göre Dağılımı Alay No Sayı TE Alay No Sayı Toplam Şehit Oldukları Mevkilere Göre Dağılımı Mevki Adı Sayı TE 6 Çeşitli Hastaneler 47 Anafartalar 4 Arıburnu 6 Azmakdere 1 Çatlaktepe 5 Göçtepe 1 Kabatepe 7 Kanlıdere 3 Kanlısırt 1 Kanlıtepe

15 Keçidere 10 Kerevizdere 5 Kireçtepe 6 Kirte 12 Maydos 8 Merkeztepe 6 Meydan-harp 4 Seddülbahir 12 Zığındere 10 Yeşilsırt 1 Toplam Şehitlerin Aylara Göre Dağılımı Aylar Sayı Ocak - Şubat 42 Mart 26 Nisan 39 Mayıs 18 Haziran 9 Temmuz 8 Ağustos 8 Eylül 10 Ekim 11 Kasım 1 Aralık 1 Toplam Şehitlerin Yaşlara Göre Dağılımı Doğum Tarihi Miladi Sayı Yaş Rumi Tespit Edilemeyen

16 V.AKIN Toplam Şehitlerin Rütbelere Göre Dağılımı Rütbeler Er Onb. Çvş. Bş. Çvş. Toplam Sayı Lakaplar Abacıkoğulları Abakoğulları Abakoğulları Ahmet Kebeoğulları Ahmetefendioğulları Akça Alioğulları Arapoğulları Ayvazoğulları Babahasan Bağdadlıoğulları Bakıroğulları Balcı Berberoğulları Bilaloğulları Budamışoğulları Çallı Çallıoğulları Çerkesoğulları Çildayıoğulları Çobanoğulları Çurnaloğulları Davutoğulları Delimusaoğulları Dinikuru Dolaşıkoğulları Eşmelioğulları Fethoğulları Gediklioğulları Gökibrahimoğulları Gövakoğulları Gülhabipoğulları Hacı Gökhaliloğulları Hacıoğulları Hastacıoğulları Hatipoğulları Hevaloğulları Hıdıroğulları İmamcıkoğuları Kadiroğulları Kahveci Karaimam Karaömer Kasapoğulları Kemendoğulları Kerim Koca Hüseyinoğulları Koca Mehmetoğulları Kocahızıroğulları Konyalıoğlu Konyalıoğulları Köpeklerlioğulları Kösebekoğulları Köylüoğulları Kulabaş Kulaman Küçük Yusufoğulları Küçükhasanoğulları Mahmutoğullları Manisalıoğulları Molla Mustafaoğulları Musdallıoğulları Muslu Musluoğulları Nalbantoğulları Ramazanoğulları Samancısarıoğulları Sedeoğullrı Sirozluoğulları Şehirlioğulları Tavacı Terzioğulları Terzioğulları Topaloğulları Topaloğulları Topsakaloğulları Zebunoğulları Zoroğulları Buldanlı iki Çanakkale Gazisinin Hatıraları Adı: Hasan Soyadı: ÇANAKKALE Memleketi: Süleymanlı Köyü /Buldan-DENİZLİ 348

17 *Hasan ÇANAKKALE, Buldan ın Süleymanlı köyünden bir Çanakkale gazisiydi. Çanakkale Savaşlarına katıldığı için, soyadını bu şekilde almıştı. Savaşta, sol bacağını, kasığına yakın bir yerden makineli tüfek biçmiş ve o sebeple bacağı oradan kesilmişti. Eşeğine binerken, önce sol ayağını üzengiye koyar, sonra kalçasını bir hamleyle semerin üzerine attırırdı. Bacağının kesilme anını şöyle anlatırdı: Savaşta, bir taarruz sırasında, makineli tüfek ateşi ile karşılaştık. Sol bacağımdan bir acı geldi. Yürüyemedim, yere yığıldım. Baktım, makineli tüfekten çıkan kurşunlar, bacağımı kasığıma yakın bir yerden, bıçakla keser gibi kesmişti. Ancak tam koparamamıştı. Bacağım sallanıp kalmıştı. Sağıma soluma bakındım, bana yardım edecek, kimseler yoktu. Bacağımdan da ümidim yoktu. Kasaturamı çıkardım ve kopmayan kısımlarını da ben kestim. Sonra bayılmışım. Gözlerimi açtığımda, hastanedeydim. Gazi Hasan Dede nin torunu, Hasan ÇANAKKALE, Buldan da bir dönem belediye başkanlığı da yapmıştır 30. *** Adı: Osman Kazım Soyadı: BAŞALP (Sakallı Osman Efendi) Memleketi: Buldan-DENİZLİ Osman Kazım BAŞALP, bir gaziydi. Birçok savaşa katılmıştı. Çanakkale savaşına katılır. Bağlı olduğu alaydan arta kalan 31 kişiyi, diğer Mehmetçiklerle birlikte bir gemiye bindirerek Trablusgarp a gönderirler. Yolculukları kömür yığınları üzerinde geçer. Yolculuk sona erdiğinde elleri, yüzleri, giysileri kömür karası olmuştur. Yıkanır, temizlenirler. Trablusgarp ta, aynı alayda görev yapan bir subayla karşılaşırlar. Mehmetçikler, oradan Yemen e gönderilir. Oradaki savaşta, bir ara yoğun çarpışma yaşanır. Osman Kazım, bir ara tüfeğin -devamlı ateş etmeden dolayı- iyice ısındığını, o sıcaklık sebebiyle elinin tüfeğe iyice yapıştığını ve artık parmağını hareket ettiremediğini fark eder. O anda, başına bir tabanca dayanır. Bir İngiliz subayıdır bu, esir düşmüştür. Subay, bildiği kadar Türkçe sorar: -Kaç kişi öldürdün? -Yüz elli kişi kadar! İngiliz subayı, onu diğer esirlerin tutulduğu yere götürür. Osman Kazım, çok güzel ezan okuyan, imamlık yapacak kadar da dini bilgisi olan biridir. Kampta namaz vakitleri geldiğinde, bir hurma ağacına çıkarak yanık sesiyle ezan okur; sonra da namaz kıldırırdı. Orada, esir Türk askerleri birbirleri ile tanışırlar. Osman Kazım, burada İstanbullu bir Mehmetçikle de tanışır ve onunla samimiyet kurar. Bir zaman sonra İngilizler, Osman Kazım ile birlikte bazı esirleri İngiltere ye götürürler. Bir müddet orada tuttuktan sonra serbest bırakarak Türkiye ye gönderirler. Osman Kazım, Buldan a gelir ve ilçesinde yaşamaya başlar. Bir süre sonra İstanbul a, dost ve akrabalarını ziyarete gider. Aksaray semtindeki bir Buldanlının evine misafir olur. Sabah namazı vakti uyanır, abdestini alır ve en yakın camiye gider. İçinden ezanı okuma arzusu uyanır. İmamdan izin alır ve sabah ezanını, o güzel sesiyle, yanık bir şekilde okur. Esir kampında tanıştığı İstanbullu Mehmetçik de, esirlikten kurtulup 30 Bu hikaye 16 Ağustos 2005 te Denizlili araştırmacı Yazar Hasan Kallimci tarafından 1934 doğumlu Hıdıroğlu Ahmet TUNCAY dan derlenmiştir. 349

18 H.Ömer KARPUZ evine dönmüştür. O da sabah ezanı ile uyanır. Abdestini alıp camiye gidecek ve namazını cemaatle kılacaktır. Ne var ki bu sabah ezanı okuyan kişi başkadır. Ezan çok güzel ve çok yanık okunmaktadır. İşin garibi, o ezanı, o sedayı bir yerlerden hatırlamaktadır. Evet, aynı yıllar öncesinde, esir kampındaki hurma ağacında okunuşu gibidir. Buldanlı Osman Kazım ı hatırlar. Onun sesi gibi, aynı onun ezan okuyuşu gibi... der. Camiye gider. Tahmini doğrudur. Asker arkadaşı Osman Kazım ı karşısında bulur. Orada, yeniden tanışır ve birbirlerini hatırlarlar. İki Mehmetçik yıllar sonra birbirlerine hasretle, gözyaşları ile sarılırlar31. Ek 1: Denizlili Şehitleri Temsilen Gelibolu Şehitler Parkına Dikilen Abide Taş Ek 2: Buldanlı Bir Şehit İçin Dikilen Mezar Taşı 31 Bu hikaye 16 Ağustos 2005 te Denizlili araştırmacı Yazar Hasan Kallimci tarafından 1934 doğumlu Hıdıroğlu Ahmet TUNCAY dan derlenmiştir. 350