MÜHENDiSLiĞi ARALIK 1994

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası \mm-m MÜHENDiSLiĞi ARALIK 1994 leperkan, F. Bâloğlu, araban Hava Kirliliği Açısından Isı Yalıtımının Önemi Orhan Turan

2 A Y G A Z M E R K E Z Î E N E R J İ B A N Y O D A M U T F A K T A ISINMADA Şimdi yaşama kolaylık ve konfor getiren doğa dostu bir enerji kaynağı var... Aygaz Merkezi Enerji... Aygaz Merkezi Enerji konutların ısınma, mutfak ve sıcak su ihtiyaçlarını tek bir kaynaktan sağlıyor. Doğaya zarar vermeyen tek bir yakıtla (LPG-Sıvılaştırılmış Petrol Gazı) dolu Aygaz LPG tankı mekanlara ekonomikliği, kullanım kolaylığını ve güvenliği birlikte getiriyor. Mimarlar, mühendisler, doğayla ilgili sorumluluk taşıyanlar, mekanlara doğa dostu bu enerji kaynağını kazandırın. Daha çok yeşil ve daha güzel bir yaşam için elele. Aygaz Büyükdere Cad. No: 145/1 Aygaz Han Zincirlikuyu-İstonbul Tel: Fax:

3 Doğalgazda Alarko Standardı Çelik Kazan! Türkiye'de doğalgazın lideri Alarko, bugün doğalgazlı ürünler gamını kapasiteleri güvenilir ve verimleri yüksektir. Yanma hücresinin mükemmel bütünüyle yerli imalatla yapısı, yakıtın yüksek verimle tamamlayarak, liderliğini bir kez yanmasını sağlamakta ve duman boruları içerisine daha kanıtlıyor. yerleştirilen ö/el Alarko, uluslararası standardlara uygun olarak imal edilen türbülatörler sayesinde yakılan yakıttan suya maksimum düzeyde ısı doğalgazlı çelik katılarak büyük oranda k a z a n l a r ı n ı hizmetinize sunuyor. Villalardan sitelere kadar değişik kapasitelere cevap verecek şekilde 2 seride, 23 değişik model ve kapasitede imal edilen bu kazanlar emniyetli, uzun ömürlü, Doğalgazın yakıttan tasarruf sağlanmaktadır. İşletme basınçları standart olarak 4 Atü olup, daha yüksek basınçlardaki kazanlar özel siparişle imal edilmektedir. Ayrıca tümüyle Alarko güvencesi altında... doğal lideri ANKARA: Sedat Simavi Sok. No: Çankaya Tel: (0312) PBX F a x : (0312) İSTANBUL: N e c a t i b c y Cad. No: K a r a k ö y ALARKO Tel: (0212) PBX Fax: (0212) D O Ğ A L G A Z

4 EDİTÖRDEN Değerli Okurlarımız, 1994 yılının son sayısında sizlerle birlikte olmaktan mutluluk duyduğumuzu belirterek, yeni yılınızın sağlık, mutluluk başarı dolu olmasını dileriz. Ülkemizde bina ısıtılmasında kullanılan kömür, fuel-oil, motorin gibi birincil enerji kaynaklarına 90'lı yıllarda doğal gaz da eklenmiş bulunuyor. İstanbul ve büyük şehirlerimizde kış ayları ile birlikte yeniden gündeme gelen hava kirliliğine okurlarımızın dikkatini bir kez daha çekmek amacıyla bu sayımızı da geçen sayımız gibi doğal gaz ve hava kirliliğine ayırmayı uygun bulduk. Bilindiği gibi doğal gaz hidrokarbonlar arasında karbon/hidrojerı oranı en düşük yakıt olması nedeniyle birim güç başına karbondioksit (atmosferde nem etkileri yaratmaktadır) emisyonu en az olanıdır. Ayrıca kükürt ve kül içermesi bakımından kükürt dioksit ve partikül kirlenmesi de yaratmaz, ancak azot oksitleri yönünden son derece tehlikeli bir yakıttır. Azot oksitleri kükürt dioksit ve toz gibi duyu organlarımızla fazla farkına varamadığımız gibi oluşturduğu nitrik asit canlı organizmalar için daha da zararlıdır. Bugün Almanya ve Amerika'da kükürt dioksit önlendiği halde azot oksitlerinin yarattığı asit yağmurlarının azaltılması konusunda güçlükler devam etmektedir. Bu nedenle doğal gazın uygun cihazlarda, kontrollü olarak yakılması gerekmektedir. Türkiye'de ithalat ve üretim teknolojik açıdan yeterince denetlenmediği için piyasada her türlü cihaz rahatça satılmaktadır. Bu konuda görev ne yazıkki yine tüketiciye düşmektedir. Bu sayımızda doğal gaz ve hava kirliliği ile ilgili yazılar yanında, enerji tasarrufu yoluyla daha az yakıt kullanarak hava kirliliğini azaltıcı fonksiyonu nedeniyle de yalıtım konusunda yazılara yer verildi. Geçtiğimiz Kasım-Aralık ayları sektör etkinlikleri, açısından oldukça yoğun aylar oldu yılı ise daha da dolu bir yıl olacak.dolayısı ile dergimizi haber ve duyuru açısından daha zenginleşmiş bulacaksınız. "İyi doğal gaz kazanı" konulu sektörden temsilcilerin ve bilim adamlarının katıldığı yuvarlak masa toplantısının ikinci bölümünü bu sayımızda yayınlıyoruz. Bu sayımıza katkıda bulunan sayın Mustafa Aral'a, sayın Metin Atalay'a, sayın Fatih Baloğlu'na, Prof Dr. Alpin Kemal Dağsöz'e, sayın Prof. Dr. Haluk Karadoğan'a, sayın Ahmet Karahan'a, Kamil Kayaalp'e ve sayın Uğur Köktürk'e teşekkür ederiz. Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık 1994

5 '',,WÎ ı,v,mtwı' r ' ı,,'( İÇİNDEKİLER Aralık Cilt: 2 tmmob makina mühendisleri odası MMO Adına Sahibi Murat ÖNDER 1994 Sayı: 17 Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ercüment ŞEVLE Editör Hasan HEPERKAN Yayın Sekreteri Fatma MAZMANOĞLU Yayın Görevlisi Sevil GÜMRÜKÇÜ Yayın Kurulu Ahmet ARISOY Ayhan GÜLER Kani KORKMAZ Coşkun ÖZBAŞ Macit TOKSOY Reklam Yönetmeni Dilek İĞCİOĞLU Dizgi - Baskı YAPIM TANITIM & YAYINCILIK Tel: Fax: MMO İstanbul Şubesi İstiklal Cad. No: 99 Ankara İşhanı Kat: 4 Beyoğlu - İSTANBUL Tel : Fax : Haberler 10 Odadan Doğal Gaz İç Tesisat Yönetmeliği ve Mühendislik 11 Yuvarlak Masa Toplantısı: İyi Bir Doğal Gaz Kazanı Nasıl Olmalıdır? 17 Türkiye'de Doğal Gazın Geleceği ve Elektrik Üretiminde Kullanılması (Mustafa Aral) 21 Doğal Gaz Yakan Kazanlarda Kayıplar ve Kazan Verimi (Metin Bilgiç) 23 Hava Kirliliği Açısından Isı Yalıtımı ve Enerji Tasarrufunun Önemi (Orhan Turan) 26 Ulusal Enerji Tasarrufu Politikası (Prof. Dr. Alpin Kemal Dağsöz) 29 Duyuru l. Uluslararası Doğal Gaz Kongresi ve Sergisi 31 Hava Kirliliğini Önlemede Doğal Gaz Yeterli mi? (Metin Atalay) 33 İçme Suyu Şebekelerinin İşletme Felsefesi (Prof. Dr. Haluk Karadoğan) 36 Modern Isıtma Sistemleri (Dr. Hasan Heperkan, Fatih Baloğlu, Ahmet Karahan) 40 Radyant Isıtma Sistemlerinin Sanayideki Uygulamaları (Kamil Kayaalp) 45 Doğal Gazlı İklimlendirme Tesislerinin Yararları -Örnek Tesisatın Tamtımı- (Uğur Köktürk) Baskı Sayısı Fiyatı Yıllık Abone Adet TL TL. 50 Duyurular 62 Tanıtım Tesisat Mühendisliği Dergisinde yayınlanan yazı ve çizimlerin her hakkı saklıdır, izin alınmadan yayınlanamaz. ISSN

6 NİÇİN MUSLUKLARINIZA R.C. Mannesmann AĞ SU REGÜLATÖRLERİ KOYMUYORSUNUZ? R. C. Mannesmann AĞ Typ IVIK 22 Hava karışımlı sabit debili Typ DW Araya bağlanır sabit debili Kullanma Örnekleri: M/K 22 Regülatörünün Standart bataryaya montajı GELİN SUYUMUZU BOŞA HARCAMAYALIM YARIN ÇOCUKLARIMIZIN DAHA FAZLA SUYA İHTİYACI OLACAK R/C MANNESMAN SU REGÜLATÖRLERİ, su hattındaki basınç değişimlerinden gelen gereksiz su akışını önler. Basınç değişimi ne şekilde olursa, olsun suyun sabit debi ile akmasını sağlar. Bu da su harcammda büyük ekonomi demektir 4 kişilik bir'ailenin günlük soğuk, sıcak su harcamı: 500 litre/gündür Yıllık su harcamı: 500 litre x 365 gün= litre M/K MANNESMANN SU REGÜLATÖRLERİ ile sağlanan tasarruf % 60'tır. (Resmi test ve tatbiki neticelere göre): litre x %60= litre Neticede 4 kişilik bir ailenin yıllık su tasarrufu: 100 tondur. Suyun ne kadar kıymetli ve pahalı olduğu düşünülürse, sağlanan ekonominin boyutu ortaya çıkar. Tüm ile'rı ülkeler OTEL, OKUL, HASTAHANE, FABRİKA ve EV lerinde artık R/C MANNESMAN SU REGÜLATÖLERİNİ kullanmaya başlamışlardır. M/K MANNESMANN SU REGÜLATÖRLERİ İSVİÇRE patentlidir. NETİCE ŞAŞIRTICIDIR. Typ IVIK 24 Hava karışımlı sabit debili Typ SR Kendi kendine temizlemeli hava karışımlı M/K su regülatörü - DW tipinin el ve duvar duşuna montajı Bataryanın süzgecini çıkartınız. Yerine M/K Su regülatörünü takınız Her tip ve montajı çok endüstri malzemeleri sanayi ve ticaret Itrj ştı İstanbul Merkez Tel: Fax: Kartal Şube: Tel: Fax: Ankara Şube Tel: Fax: Bursa Şube: Tel: Fax:22l4545

7 Hem doğalgazda, hem sıvı yakıtta Türkiye'nin tercih ettiği ısıtma sistemi: ÖZKÖSEOĞLU KAZAN+BRÜLÖR+BACA ÜÇLÜSÜ ÖZKÖSEOĞLU "ısıda güvence" ÖZKÖSEOĞLU ISI SANAYii VE TİCARET A.Ş. Eski Büyükdere Cad. Özen iş Merkezi 29, Maslak - istanbul Tel: (l 3 hat] 285 l 8 27 (4 hat) Faks: l l

8 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık 1994 Seminer ve Sergi: _ H_AJBJ R L E R 1. ATIKSU ARITMA PANEL, SEMİNER VE SERGİSİ } M A s»iî«ı»«sieıı» «w 8* * -1AMA ŞUBESi- " Yaşadığımız çağda, dünyamız bir yandan tarihinin en ileri teknolojik ve bilimsel gelişimini yaşarken, diğer yandan canlı yaşamının temeli olan ekolojik dengenin bozulması tehlikesi ile karşı karşıya gelmiştir. Tehlikenin kökeninde büyük orandı ı teknoloji ve sanayileşme kaynaklı çevre kirlenmesinin yattığı artık bir gerçektir. Gelişmiş ülkelerin. s'/nayil-şmeye paralel olarak gerçekleştirdikleri altyapı sistemleri ile konuya gereken önemi vermeyişi, plansız ve gerekli bilgi birikiminden yoksun hareket edilmesi v.b. nedenlerle çevre sorunu gündemdeki serini korumaktadır. TMMOB Makina Mühendisleri Odası birimleri 1994 yılının son 4 ayında, ÇEVRE konusunda, ses getiren çalışmalar yaptı. İstanbul Şubesi hava kirliliği ve İstanbul'un su sorunu konusunda yoğun bir çalışma içindeyken, Antalya Şubesi hava kirliliği ile doğrudan ilişkisi olan yalıtım ve enerji tasarrufu konusunda etkinlikler düzenledi. Adana Şubesinin düzenlediği 1. ATIKSU ARITMA PANEL, SEMİNER ve SERGİSİ ise 6-9 Aralık 1994 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Basının ve kamuoyunun büyük ilgi gösterdiği seminer ve paneli çok sayıda makina mühendisi izledi. Basında; " Adana'da Çevre Etkinlikleri", "MMO'dan Çevre Atağı", "Teberik Yaraya Parmak Bastı", "Alıksuların Ekolojiye Etkileri Tartışıldı", " Atıksu büyük sorun", "Suçlu Artık Alık Sular", " Atıksu Arıtma Paneli Yapıldı" gibi başlıklarla çok geniş bir biçimde yeralan etkinliklerin birinci günü yapılan panelde; "Evsel ve Endüstriyel Atıksular ve Çevreye Etkileri" tartışıldı. Seminer de ise; su kirliliği ve atıksularla ilgili yönetmelikler ile fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma ve endüstriyel atıklada ilen arıtma teknikleri gibi konularda ayrıntılı bilgiler verildi. Oluşturulan bildiriler kitabı M MÖ üyelerinin ve ilgililerin yararına sunuldu. Adana Şube Başkanı Mahmul Tcbcrik'in konu ile ilgili basın açıklamasını aynen yayınlıyoruz. Ülkemiz, sahip olduğu kaynakları, (lort mersini turizme uygun iklimi, tarihsel ve kültün l zenginlikleri ile dünyanın en güzel köşelerinden biridir. Bu güzel köşe son yıllarda hızla gelişen sanayileşme ve turizm sektörüyle acımasızca tahrip edilmektedir. "Arıtması: Sanayi ve Turizm Tesisleri" "Altyapısı bulunmayan sadece mevsimlik amaçlar için kullcmılan ikinci konu! yerleşim alanları" ve " denetimsiz kullanılan doğal kaynaklar" v.b. birçok konu planlı ve bilimsel yaklaşımdan uzak günlük çözümlerle ele (ılınmakladır. Yukarıda dikkat çektiğimiz tehlike bölgemiz içinde geçerlidir. Bu anlamda bölgemiz : çin kapsamlı bir çevre planı hazırlanmasını ve plana titizlikle uyulmasını talep ediyoruz. Bölgemizde çevre kirliliğine etki ecıen faktörlerin başında atıksu kirliliği gelmektedir. Sorunun çözümü, hiç kuşkusuz Arıtma Tesislerinin kurulması ve işletilmesinden geçmektedir. Günümüzde "Çevre Teknolojisi" yeni bir teknoloji olarak ülkemize giriyor. Her teknoloji gibi "Çevre Teknolojisi" de bilinçli bir seçimi, uygulamayı ve kullanımı geı ektiriyor. Burada ülkemizin "Arıtmayan Arıtma Tesisleri" ile dolmasının tehlikelerine dikkat çekmek istiyoruz. TMMOB Makina Mühendisleri Oaası Adana Şubesi olarak, değerli öğretim üyeleri ve uzmanların katılmasıyla l. Atıksu Arıtma Panel, Seminer ve Sergisini düzenlemiş bulunuyoruz. Amacımız, bu konudaki bilgi birikimini arttırmak, konunun de ğişik boyutlarıyla ve bir bütün olarak ele alınmasını işletmecilerin ve her meslekten insanların "Arıtma Sistem!eri"rıi kurma ve işletme çabalarına yardımcı olmaktadır. Yaptığımız etkinliklerin bölgemiz ve ülkemiz çevre sorununun çözümüne yardımcı olması en büyük dileğimizdir".

9 Tesisat Mühendisliği Dereisi, Aralık 1994 HABERLER Konferans: ISI -SES-SU YALITIM MALZEMELERİNDE YENİLİKLER VE UYGULAMALAR TMMOB Makina Mühensislcri Odası Antalya Şube si ile ÖDE Mühendislik Gurubu Antalya Şubesi SANTİM Ltd. Şii'nin ortaklaşa düzenledikleri konferans 2 Kasım 1994 tarihinde Antalya Otel Turem'de yapıldı. Öde Mühendislik Grubu'nun ülke çapında başlattığı tanıtım konferanslarının üçüncüsü olan konferansa kamu ve özel sektörden yoğun bir katılım oldu. Mimar İnşaat ve Makina Mühendisleri ile Müteahhitlerden oluşan izleyiciler yapılan konuşmaları ve sıayt gösterisini ilgiyle izlediler. Açılış konuşmasını MMO Antalya Şube Başkanı Süleyman Evcilmen'in yaptığı konferansta; ÖDE Genel Müdürü Orhan Turan, Genci scklrctcri olduğu İZO- DER (Isı -Ses-Su Yahtımcılar Derneği) hakkında bilgi verdikten sonra "Hava Kirliliği Açısından Isı Yalıtımı ve Enerji Tasarrufu'nun Önemi" konusunda bir konuşma yaptı. Konferans; Öde Mühendislik'ten Levent Yaşmul, Santim Ltd. 'den İlhami Özkan ile Metin Akdaş'm yalıtım malzemelerinin özellikleri, yenilikler ve uygulama örneklerini içeren konuşma ve slayt gösterileri ile devam ederek akşam yemeği ile sona erdi. Seminer: KIZGIN SU VE BUHAR SİSTEMLERİ TMMOB Makina Mühensisleri Odası İstanbul Şubesı'nin 1994 yılı GÜZ DÖNE- Mİ Meslek İçi Eğitim Seminerleri kapsamında yer alan Kızgın Su ve Buhar Sistemleri semineri 8-11 Kasım tarihleri arasında Suat Sezai Gürü Eğitim Merkezinde yapıldı. Seminer'c konuşmacı olarak İTÜ Makina Fakültesi'nden Prof Dr. Ahmet ARISOY, Ünivcrsal Makina Sanayii'ndcn Metin Bilgiç, Klinger Yakacık Valf San ve Tic. AŞ'den Cafer Ünlü, Gaz Teknik Isı San ve Tic. AŞ'den İhsan Bayraklı, Alim Kimya Metalürji San ve Tic Ltd. Şti'den Recep Özgan, EMO Teknik Malzeme Tic. ve San. Ltd. Şti'den Cumhur Altınoğlu, Hacı Ayvaz AŞ'den Hasan Özübcrk ile TEK Ambarlı termik Santralı'ndan Hasan Sınar katıldılar. Kızgın Su ve Buhar Sistemleri ile ilgili ayrıntılı bilgilerin verildiği seminerde katılımcılara katılım belgesi ve seminer notlan verildi. Seminerin son günü olan 11 Kasım öğleden sonra TEK Ambarlı Termik Santralı'na teknik gezi düzenlendi. Gezide, katılımcılara Hasan Sınar rehberlik ederek tesis hakkında bilgiler verdi. Bakım-Onarım nedeni ile açık olan buhar ve gaz türbinlerini inceleme fırsatı bulan katılımcılar kumanda merkezi hakkında da bilgi aldılar. IZOCAM'DAN YENİ BÎR YATIRIM İzocam A.Ş'nin, izolasyonda kullanılan "Haddeden Çekilmiş Polistiren Levha (Extruded Polystyrene)" tesislerinin temeli Aralık ayında İzocam Gebze Dilovası Tesisleri'nde atıldı. Geçtiğimiz Haziran'da ABD firması UÇ Industries Inc. (Ohio) ile "Hydrovac Technology" üzerine yapılan lisans anlaşmasıyla daha önce ithal edilen ürün, bundan sonra Türkiye'de üretilebilecek. İzocam, bu yatırımla yılda m 3 polistrcn levha üreterek yalıtım pazarındaki yerini daha da geliştirmeyi hedefliyor. Kendine özgü üretim prosesi olan UCI firmasının ABD'de değişik bölgelerde kurulu l milyon m 3 kapasiteli 3 fabrikası bulunuyor.

10 HABERLER YTONG YETKİLİ SATICILAR TOPLANTISI YAPILDI. 24. Türk Ytong Yetkili Satıcılar Toplantısı Kasım tarihleri arasında Conrad Motel, İstanbul'da yapıldı. Türkiye çapında 64 Yetkili Satıcısı bulunan YTONG'ıın toplanı ısında, inşaat sektörünün durumu, 1994 çalışmaları ve 1995 bedelleri tartışıldı. Çeşitli konularda başarılı olan Yetkili Satıcılara başarı plaketleri verildi. Bunun yanında kotasını en yüksek oranda asan Adana Yetkili Satıcısı Ziya DEĞER-eşi ile birlikte l halta Avrupa, Başarılı Yetkili Satıcılar arasında çekilen kurada, İstanbul-Aksaray Yetkili satıcısı Naci YARGICI eşi ile birlikte l hafta KIBRIS seyahati ile ödüllendirildi. 31. YIL TÜRK YTONG KURULUŞ YILDÖNÜMÜNÜ KUTLADI Türk YTONG 31. Kuruluş yılını Pendik Şirket Mcrkc/.indc ve Milton Motel İstanbul'da düzenlenen törenlerle kutladı. Yapılan törenlerde 5,10, 15, 20, 30 yıldır çalışan işçi ve memurlar ile başarılı işçi ve memurlara plaket ve ödülleri verildi. 14 Aralık 1963'te kurulan Türk YTONG'un Pendik ve Gcb/c'dc iki fabrikası bulunuyor. Yüksek ısı yalıtım gücü ile YTONG Yapı Malzeme ve Elemanları bugüne kadar enerji tasarrufu sağlayarak Türk ekonomisine l milyar doları aşan katkıda bulunmuştur. HİZMETLER: Etüd ve Proje Kontrollük Danışmanlık CÜRDAL MÜHENDİSLİK VE MÜŞAVİRLİK HİZMETLERİ A.Ş UZMANLIK KONULARI: Havalandırma ve Klima Isıtma ve Soğutma Yangın Söndürme Sıhhi Tesisat Yüzme Havuzu Isı Geri Kazanımı Endüstriyel Tesisat Abide-i Hürriyet Cad. No: 129 K: 1 D: Şişli-İSTANfiUL Tel: (212) Fax: (212) Basan ve kıdem ödülü alan YTONG Personeli Yönelim Kurulu üyeleri ile birlikte toplu hakle. **.*##.*##*#####***#****#** (!#*** **#* Tesisat Mühendisliği Dorgisi, Aralık 1994

11 HABERLER 6. ENERJİ KONGRESİ Türkiye 6. Enerji Kongresi Ekim 1994 tarihleri arasında İzmir'de yapıldı. DÜnya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından düzenlenen kongreye ayrıca Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş., Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş., Elektrik İsleri Etüd İdaresi, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş., Devlet Su İşleri, Karadeniz Bakır İşletmeleri, Petrol Ofisi, Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş., Kayseri ve Civar Elektrik Türk A.Ş., Türkiye Taşkömürü Kurumu, Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Etibank finansal destek verdi. Kongrenin açılış konuşmalarını Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Yönetim Kurulu Başkanı Hüyesin Arabul, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Burhan Ozatura, İzmir Valisi Kutlu Aktaş ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. Veysel Atasoy yaptılar. Daha sonra Fuarın Amerikan Pavyonu binasında l. Uluslararası Enerji Fuarı açıldı. 17 Ekim Pazartesi günü öğleden sonra başlayan Enerji Kaynaklan (5 olurum); Elektrik Santralları; Elektrik Santrallar-Enerji ve Çevre; Enerjide Özelleştirme, Yapılanma, Yasa ve Finansman Sorunları; Türkiye Enerji Politikası (2. Oturum); Doğalgaz ve Kömür Teknolojisi; Enerjide Yerli Sanayi-Enerji Üretimi, İletimi ve Dağıtımında kullanılan Teçhizatta Kalite ve Standardizasyon; Enerji ve Çevre (2 olurum); Enerjide Bölgesel ve Uluslararası İlişkiler-Enerji Tasarrufu ve Verimlilik; Enerji Tasarrufu ve Verimlilik Oturumları ve Nükleer Enerji paneli Perşembe günü'ne kadar devam etti. 20 Ekim Perşembe günü Türkiye Enerji Günü olarak düzenlenmişti. Bu güne Cumhurbaşkanı Süleyman Demirci ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. Veysel Alasoy da kaiıldı ve birer konuşma yaplılar. Cumhurbaşkanı Demirci nükleer enerji konusunda geç kalındığını, Türkiye'nin enerji açığının kapatılması ve 2000' li yıllara geçilmesinde mutlaka nükleer enerjiden faydalanılması gerektiğini, nükleer kirlilik tehlikesinin komşularımız nedeniyle zaten varolduğunu vurguladı ve en geç 2005 yılında ilk nükleer santralın devreye girmesi için çalışmaların hızlandırılmasını isledi. Türkiye ve Türkiye'nin Enerji Sektörü ile ilgili multivizyon göslerisini takiben TEAŞ, BOTAŞ, POAŞ, TÜPRAŞ. TPAO, TTK,TKI,DSI, MTA kuruluşlarının yöneticileri kurumlarının faaliyetlerini ve projelerini tanıttılar. Öğleden sonra ise Enerji Sektörü'ndc Yabancı Ortakla Özelleştirme konusu işlenerek tartışıldı. 6. Enerji Kongresi 21 Ekim Cuma günü düzenlenen Orhan Ersen, Ali Türkcan, Sami Sevinç, Üzcyir Garih ve Hamit Özkan'ın katıldığı, Hüseyin Arabul'un başkanlığını yaptığı Enerji Sektöründe Yerli İmalat Sanayii Paneli ile son buldu. Üzeyir Garih Türkiye'nin kalkınabilmesi için taklitçilik ve kopyacılıklan mutlaka kendi vazgeçerek teknolojisini kendisinin üretmesi gerektiğini, bunun içinde sanayi-üniversite işbirliğinin şart olduğunu ve araştırma geliştirmeye önem verilmesini savundu ve ilk adım olarak da üniversite döner sermaye sisteminde reform yapılmasını önerdi. Cumartesi günü ise teknik ve turislik gezilere ayrılmıştı. İTÜ MAKİNA FAKÜLTESİNİN 50. YILI 1774 yılında Hendese Okulu olarak kurulan ve 1776'da "Mühendishane-i Bahr-i Hümayun", 1795'dc "Mühendishane-i Berri Hümayun'adı altında gelişerek eğilimini Yüksek Mühendislik Okulu olarak sürdürürken 1944 yılında kanunla, "İstanbul Teknik Üniversitesi" adını almış, Makina Bölümü ise bağımsız bir fakülte haline gelmiştir. Bugün İTÜ Makina Fakültesi, 180 öğretim elemanı, 109 teknisyen ve memuru, yaklaşık 1600 öğrencisi ile Dünya teknolojisine uygun, çağdaş bir eğitim ve araştırma kurumu olarak Türkiye'nin en geniş araştırma laboraluvarlarına sahip olup ülke çapında en iyi makina ve tekstil mühendisliği eğitimi veren kurumlardan biri olmanın gururunu taşımakladır Aralık 1994 tarihleri arasında İ. T. Ü. Makina Fakültesi'nin kuruluşunun 50. yılı nedeniyle; panel, konferans, video, film gösterileri, konser, spor müsabakaları tertip edilmiş olup ayrıca Aralık 1994 tarihlerinde de gelişmesine katkıda bulunan değerli firmalar ürünlerini ve teknolojilerini sergilemiş olup fuar, öğrenciler ve çok sayıda izleyici tarafından beğeni ile gezilmiştir. Ayrıca, Büyükçekmece-Tepecik mevkiinde "İTÜ Makina Fakültesi 50. yıl Ormanı 2000 adet fidan dikilerek başlatılmıştır.

12 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık 1994 ODADAN DOGALGAZ İÇ TESİSAT YÖNETMELİĞİ VE MÜHENDİSLİK Doğal Gaz'ın Türkiye Gündemi'nc girdiği 1980'li yıllarda konu tartışılmaya bile fırsat bulamadan Doğal gaz tesisatları yapılmaya başlanmıştır. saatlik bir eğitimden geçirilen mühendislerin yetkilendirilmesi (İGDAŞ tarafından) ayrı oir yanlışlık olarak ilgili yönetmelik kapsamında ifade edilmektedir. İlgili kurum ve uzman kişilerin görüş ve önerilerinin değerlendirilemediği bu süreçte ilk kez Ankara'da bina içi tesisatları yapılmaya ve dolayısıyla sorunla yaşanmaya başlandı. Yani yaparak öğrenme, standart gelişlirmc gibi yanlış bir yöntem gelişti. İstanbul'da ise, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 15 Ocak 1988 tarih ve 9 numaralı kararı ile "Doğal Gaz için Düzenlenmiş Şekli ile Gaz Tesisatı Yönetmeliği" yürürlüğe girdi. Doğal gaz'ın ülke ekonomisi içindeki enerji politikaları açısından yerinin tartışılması bir yana, mühendislik tekniği ve hukuk yönünden aykırılıklar taşıyan yönetmelik maalesef 6 yıldır yalnız usul yönünden meşru olan yönetmelik olarak geçerliliğini korudu. Ulusal boyutta yönetmelik ve şartnamelerin olmaması, günü kurtarmak amaçlı çalışmalarla yönetmelik ve şartname hazırlıkları yerel kalmanın yanısıra bu alanda mühendislik mesleğinin icrasında da sorunların ve yetki karmaşalarının yaşanmasına neden oldu. Bu olumsuz gelişmeler karşısında, Oda'mız tarihinde hukuka ve yasaya aykırı Doğal Gaz İç tesisat Yönetmeliği'nin 5,7,8,10. maddelerinin iptali ve yürütmenin durdurulması talebi ile İdari Mahkeme'ye başvuruda bulundu. Makina Mühendisleri Odası'nın üyesine ve topluma karşı sorumlulukları bu talebin özünü oluşturmaktadır. Anayasa ve yasalar, mesleğin genel esaslarını belirlemede, mesleğin, mesleki kurallara ve toplumsal gereklere göre yürütülmesini gözetme yetkisi, makina mühendisleri tarafından yapılmış bulunan projelerin mesleki gereklere uygunluğunun denetimini Makina Mühendisleri Odası'nın yetkisine vermiş ve ona göre tanımlamıştır. Bunun yanısıra Serbest Mühendislik Müşavirlik (SMM) tescil belgesi verme yetkisi MMO'na aittir ve örneğin doğal gaz tesisatı proje ve tatbikatını yapma yetkisi SMM belgesi almış (gerekli yükümlülükleri yerine getiren ) makina mühendislerinin yetkisindedir. Dolayısıyla tescilin İGDAŞ taralından yapılacağı esası yanlışlık içermektedir. Doğal gaz tesisatı proje ve uygulamalarında Makina Mühendisleri yetkilidir. Bu yetki, mühendisin Oda'ya kaydı ve SMM tescili yapılmasından itibaren hiç bir şarla bağlı olmaksızın kullanılır. İGDAŞ tarafından 40 Üniversiteden mezun olan mühendislerin sicilini tutan kuruluş, Oda'dır. Oda'ya üyelik başvurusunda bulunmayan, dolayısıyla mühendis olup olmadığı bile belli olmayan kişilerin doğal gaz tesisaıı projelendirme ve uygulama işlerini yapma olasılığı lıer zaman mümkün olabilecektir. Böyle bir olasılık mesleğimizin icrasında ve toplumun sağlığı konusunda endişelerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Mesleğin kötü icrasından dolayı üyesini takip ederek o>.la tüzük ve yönetmeliklerinde ifade edilen cezalan uygulayan Makina Mühendisleri Odası'nın böylesi biı belirsizlikle tarafsız olması mümkün değildir. Ayrıca, Makina mühendisliği mesleği kapsamında bulunan işlerin teknik uygulama sorumluluğu Oda'ya kayıt olmuş, SMM tescillerini yaptırmış makina mühendislerine aittir. Doğal gaz işi yapan mühendislerden taahhütname alınması Oda'ya kayıt yapan ve SMM tescili ile kazanılan hakkın olmadığı sonucuna götürmektedir. Bunun yanında uygulamayı yapan mühendisin imzası ile üstlenilen TUS'un daha ötesinde sorumluluklar (tesisatın işletilmesi ile ilgili) bu taahhütname ile mühendisin sorumluhığuna yüklenilmektedir. bu taahhütname ile. İstanbul sınırları içinde mühendisin doğal gaz işi yapıp yapamayacağı yargısı ve yetkisi İGDAŞ'a (Anonim Şirket) verilmekte, oysa meslekten kısmen veya tam ımen men yetkisi Oda'nın ilgili kurullarına ve mahkemelere aittir. Oda'mız, yardımcı teknik persone in (usla) eğitilmesine karşı çıkmazken, "tesisatçı" olarak yetiştirilen ve belgelendirilen bu yardımcı personele uygulama sorumluluğu verilmesi konusunda ilgili yönetmelikte makina mühendisi ile usta kavramlarının birbirine karıştırılması en önemli yanlışlığı ifade etmektedir. Özü itibariyle mahkemeden talep edilenler bunlar olurken, ayrıca mahkeme yürütmeyi durdurma talebi mizi reddetmiştir. Anayasa'nınl35. maddesi, 6235 sayılı yasa ile tanımlanan MMO'nırı yekti ve sorumlulukları, ve ayrıca mühendislik ve mimarlık hakkında ki... nolu yasanın kapsamında karşılığım bulan taleplerimizin haklılığına ve mahkemenin bağımsız hukuk kurallarına göre işleyişine inançlınızla mahkemenin son kararını vermesini bekliyoruz. Doğal gaz işi yapan SMM'lerin (üyelerimizin) bu gelişmeleri takip ettiğini ve bu amaçla bilgi verilmesi gerekliliği nedeniyle, bundan sonraki gelişmeler ve bağımsız yargının kararı duyurulac aktır.

13 Tesisat Mühendisliği Dergisi. Aralık fit/* h f f İYİ BİR DOAL GAZ KAZANI NASIL OLMALIDIR? II. Bölüm MMO İstanbul Şubesinin 13 Ekim 1994 tarihinde İTÜ Vakfı Sosyal Tesislerinde gerçekleştirdiği İYİ BİR DOĞAL GAZ KAZANI NASIL OLMALIDIR? konulu yuvarlak masa Toplantısının birinci bölümü geçen sayımızda yayınlanmıştı. Kazan seçimi konusunda, serbest müşavir mühendislik yapan makina mühendislerine, halta tüketicilere rehber olabilecek somut kriterler oluşturabilmek amacı ile düzenlenen toplantıyı, Yıldız Teknik Üniversitesinden Prof. Dr. Doğan Özgür yönetti. Konuşmacı olarak ise; İTÜ Makina Fakültesinden Prof. Dr. Ahmet Ansoy, Erensan Isı San. A.Ş. adına Ali Eren, Özköseoğlu Isı San. A.Ş. adına Mustafa Taşkın, Türk Demirdöküm adına Mehmet Tenıur, Isısan Tesisat ve Isı San. A.Ş. adına Gökhan Özbek katıldı. Toplantının birinci bölümünde konunun ilkesel boyutları tartışıldı ve bu bölüm Ekim-Kasım sayımızda yayınlandı. İkinci bölüm de ise; kazanların kalitesini belirleyecek olan kriterlerin tek tek değerlendirilmesine geçildi. Bu kriterler: l- Fiat, 2- Brülörün kazanla beraber olup olmaması, 3- Yakıt ve işletme giderleri, 4- Kazanın ağırlığı, 5- Kazan Isıl verimi, 6- Gaz tarafı direnci, 7- Estetik ve İşçilik, 8- Güvenlik, 9- Ses seviyesi, 10- Kapasite aralığı, 11- Hava kirliliğine etkisi, 12- Elektrik sarfiyatı, 13-Servis giderleri, 14- Kalite belgesi olup olmadığı, 15- Ön hacmi, 16- Taşıma ve yerleştirme kolaylığı, 17- Temizliğin kolay yapılıp yapılmaması, 18- Su hacmi, 19- Basınca dayanım 20- Değiştirmenin veya ısıtma yüzey arttınmının mümkün olup olmadığı, 21-Otomatik kontrol fonksiyonunun olup olmaması, 22- Su tarafı direnci, 23-Ömür olarak belirlenmişti. Bu sayımızda; bu kriterlerin tek tek tartışıldığı toplantının ikinci bölümünü yayınlıyoruz. Prof. Dr. Doğan Özgür: Sayın konuşmacılar; toplantımızın birinci bölümünde, kazanlarla ilgili puanlamaya geçmeden önce, kriterlerin neler olması gerektiği konusunda fikir birliğine varıldı. Bu bölümde bu kriterleri lek tek tartışacağız. Bu bölüme de Ahmet beyle başlayalım. Buyrun elendim. Prof. ur. Ahmet Arısoy: Birinci bölümde saydığımız 23 kriteri tek tek gözden geçirirsek; bunların birincisi olan i'iyatı karşılaştırma dışı bırakmıştık. ikincisi; brülörün birlikte verilmesi konusu. Burada kazanla brülörün uyumu konusunu somut bir şekilde tarif etmemiz lazım. Prof. Dr. Doğan Özgür: O zaman bir soru sormak gerekiyor; kazanla brülör uyum sağlamazsa, ka/.an çalışır mı? Ali Eren: Çalışmasına çalışır da verimsiz çalışır. Bence o, brülörcülerin görevi. Kazan işini brülörden ayırmak lazım, Avrupa'da da bu böyle. Hiç bir kazancı brülör üretmez. Yalnız İtalya bize benzediği için bazı örnekleri var. Diyorlar ki; kazanı yaparım, rekabete açıktır, bütün brülör firmaları benim kazanıma göre brülör üretmeye mecburdur. Her brülör firmasına birer kazan gönderiyorsunuz, onlar testlerini yapıyorlar ve diyorlar ki; senin şu tip kazanına benim bu tip brülörüm uygundur

14 ve garantisini veriyorlar. Dolayısı ile, tesisat mühendisi doğru seçim yapabilmek için brülör ve kazan firmasından gerekli bilgiyi alacak. Mehmet Temur: Ben burada bir şey söylemek istiyorum; biz geçmişte kazan-brülör uyumsuzluğundan çok çektik, kazanımıza uyan brülörü artık tarif ediyoruz. Diyoruz ki; A firmasının şu, B firmasının şu brülörü şu kazanımıza uygundur. Prof. Dr. Doğan Özgür: Mustafa Bey, siz ne diyorsunuz bu konuda? Mustafa Taşkın: Efendim, brülörün kazana uyumu çok önemli, özellikle de karşı basınç açısından. Çünkü brülörlerin kataloglarındaki karşı basınç bilgilen gerçek durumu göstermiyor. Yarın öbür gün bir problem olduğu zaman, kazancı ile brülörcü arasında sürtüşmeler doğuyor. O yüzden-zatcn şu anda test stantları da oluşturuldu-brülörlerin kazanlara uygunluğu kesin olarak belirlenmeli. Eğer kazan imalatçısı firma brülör üretmiyorsa, hangi tip brülörün kendi kazanına uygun olduğunu belirtmeli. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: O zaman burada bir karşılaştırma konusu daha belirlemiş oluyoruz; kazan-brülör uyumu. Burada bakacağımız şey; kazan firması, kazanı ile beraber -bir brülör tarif etmiş mi etmemiş mi? Ettiyse ona puan veriyoruz, etmediyse vermiyoruz. Üçüncü konu, ömür. Omurun belirlenmesi ile ilişkili olarak bu konu nasıl ele alınmalıdır, onu belirleyelim. Döküm ve çelik kazanları ayırırsak-bu çok önemli- bu konuda nasıl bir kriter getirebiliriz? Örneğin çelik kazanları ele alırsak; çok kalitesiz kazanlar var, buna karşılık ömrün uzun olması açısından dünyanın yatırımını yapan- iyi kalite dediğimiz-çok kaliteli, çok uzun ömürlü kazanlar da var. Dolayısı ile bana göre, omurun belirlenmesi için mutlak bir çalışma yapılması gerekiyor. Bu çalışmayı bence, özellikle üretici veya temsilci firmalardan gelecek önerilere göre yapmamız gerekiyor. Yani ömür konusu, değerlendirilmesi gereken konulardan biri bence. Prof. Br. Doğan Özgür: Bu kez Sayın Ali Eren'den başlayalım. Ali bey, siz ömür konusuna nasıl bakıyorsunuz? Ali Eren: Ben genelde şundan yanayım; çok objektif, çok sayısal olarak ve lam olarak tarif edilebilecek kriterleri alıp diğerlerini atalım. Örneğin; döküm kazanın ömrü uzun deniyor ama, A,B,C kazanlarından hangisinin daha uzun ömürlü olduğunu tespit etmek mümkün değil. Ayrıca ömür başka parametlcre de bağlı olarak gelişiyor; yatırım maliyeti ve ömür. Tabii ki işletme şartlmna da bağlı bir şey. Onu objektif olarak tespit etme imkanı yok, bu nedenle atmak lazım. Diyelim ki; 20 sene ömürlü olanın birisi 100 lira, diğeri 300 lira. Amortismanı, 100 Iha olanın senede 3 lira, 300 lira olanın 15 lira. Dolayısıyla fiyat kriterleriyle de bağlantılı. Ben döküm radyatör olıp 30 sene kullanacağıma, 1/3 fiyatına panel radyatör alıp 20 sene sonra değiştiririm, daha ucuza gelir bana. Dolayısıyla başka kriterlerle de çakıştığından bence ömür konusunu bu çalışmaya katın ık doğru değil. O, piyasada belirlenecek, bazı çelik kazanlar döküm kazanlardan çok daha uzun ömürlü çıkacak. Mehmet Temur: Ben omurun değerlendirme konusu yapılmasından yanayım. Bu değerlendirmenin de daha agresif olması gereken çelik kazancılar tarafından önerilmesi fikrindeyim. Gökhan Özbek: Ben de Mehmet Bey'e katılıyorum. Çelik kazanlar için ömrü etkileyen faktörler nedir, çünkü çok değişik kazanlar var. Belki o değerlendirme yapılmalı farklı olarak. Çünkü ömür, kazanın konstrüksiyonuna ve kullanılan malzemenin spesifikasyonlarına bağlı. Prof. Dr. Doğan Özgür: Farklı çelik kazanlar var dediniz. Ben çelik kazanı farklı üretenler okluğunu sanıyorum. Yoksa normlara uygun ürcliliyorsa hepsinin aynı kalitede olması lazım. Ben dökümcülere bir şey sormak istiyorum. Bir döküm kazanın ömür testi için, ne kadar sürede bir takım değerler 11de edebileceğinizi tahmin ediyorsunuz? Mehmet Temur: Evladiyelik diye bir şey var döküm kazan için. Dökme demir dediğimiz malzemede korozyon nedeniyle, mekanik bir aşındırma olmadığında, kazanın ömür açısından bir handikapı yok. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Burada modern bilimsel bir takım kriterler koymaya çalışıyoruz, o zaman müsaade ederseniz bir parça açmam gerekiyor. Döküm kazanlar ve çelik kazanlar için çalışmanın ayrı ayrı yapılmasını önerdim. Burada olay çok boyutlu; bir çelik kazanın iyiliği kötülüğü-aynı şey döküm kazanda da var- bir takım katkılar \.s., ikincisi konstrüksiyonda veya dizaynda alınan bir takım önlemlere bağlı. Mesela döküm kazan sözkonusu olduğunda, termal şoka karşı kazan konstrüksiyonuııda alınmış bir takım önlemler olabilir. Dolayısıyla biz bunları madde madde tanımlayabilirsek, buradan bir ömür tarifine gidebiliriz. Yani örneğin, çelik kazansa, malzeme olarak kullanılan saç standart bir saç veya özel bir saçtır, kriter belirlenirken tarifi yapılır. İkincisi, konstrüksiyonda alınmış bir takım önlemler olabilir. 12 Tesisat Mühendisliği Di rgisi, Aralık 1994

15 Tosisat Miilıpmiislipi Dpram Aralık Örneğin bir ısı cşanjörü ile giriş yapıyordur veya başka bir takım konstrükül' tedbirler alınmıştır, çift kalmanlı yüzey kullanılmıştır örneğin. Bunlar ömrü arttırmayla ilgili bir takım önlemler, dolayısıyla bunları tek tek belirleyip bir ömür tahminine gitmek mümkün olabilir diye düşünüyorum. Mustafa Taşkın: Şimdi efendim, eğer bir süre verilmcyecckse, ömrü maksimum yapabilecek tebdirlerin kazan üzerinde alınıp alınmadığına bakmak gerekir. Çelik kazanda nedir ömrü kısaltan? İşte efendim karbonik asit oluşumu, cloğalgaz kullanımında su buharının fazlalığıdır. Çiğ noktasının altına düşmesinin önlenmesi gibi önlemler alınabilir bu konuda. Bununla verildiği takdirde kazanın ömrünün maksimum olabileceği vurgulanabilir. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Ama yani bir takım firmalar bir takım önlemler alıyorlar. Örneğin çift tabakalı kazan yapmak gibi. Yoğuşma olmayacak şekilde, düşük olduğu noktalarda sıcaklığı yükseltecek bir takım önlemler alıyorlar. Şimdi bu firma eğer bunu yaptıysa buna belirli bir puan verilmeli, bir biçimde değerlendirilmeli. O açıdan çalışalım, bu noktaları belirleyelim. Üzerinde çalışmaya değer, pozitif bir nokta gibi geliyor bana. Dördüncü kritere geçebiliriz sanıyorum; estetik işçilik ve üretim kalitesi. Burada; kazanda kullanılan malzemeden başlayarak işçilik kalitesini ve daha sonra da estetiği veya kazan kalitesini oluşturan bir takım mükemmelliğe götürücü unsurları kastediyorum. Dolayısı ile bu kriter pozitif olarak değerlendirilebilir ve bunun kıstaslarını üretici firmalar çok daha net olarak koyabilir. Çalışılmaya değer bir konu bu bence. Pro f Dr. Doğan Özgür: Mustafa bey, sizin bu konudaki görüşleriniz nedir? Mustafa Taşkın: Ahmet Beyle genelde aynı düşünüyorum. Yalnız bu estetik işçilik göreceli olduğundan muhakkak bir standarda dayandırılmalı. Yani işte kaynak yapılacaksa ilgili DÎN normuna uygun yapılmalı veya TS 497'de doğalgazda istenen bir takım özellikleri ele almalı. Veya işle boya konusu. Boyaya bir standart getirilmeli. Boya önemliyse nasıl ölçülecek, nasıl iyi denecek? Bu bir standarda dayandırılmalı. Prof. Dr. Doğan Özgür: Aynı fikirde misiniz Mehmet Bey? Mehmet Tenıur: Tabii tabii. Eğer ölçülebilir, büyüklükler ekle edelebilirse doğrudur. Ama estetik, arkadaşların da dediği gibi, öyle göreceli bir konu ki. Örnek olarak rengi ele alalım; biri siyahı beğenir, diğeri beyazı. Bunun için, nasıl ölçülendirileceği belirlenmeli. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Estetik derken ben burada; üretime gösterilen özeni kastediyorum. Örneğin sağında çapak, öbür tarafta fazlalığı var, böyle şeyleri kastediyorum. Mehmet Temur: Ama aslında estetiğin de, bir payı var. Hele şimdi endüstriyel tasarım iyice önemli oldu. Kat kaloriferi ve kombide bu daha da öne çıktı. Estetik, bazı kullanım özelliklerini de beraberinde getiriyor. Ama belki de bunu imalat kalitesi olarak adlandırmak lazım. Estetik başka yönlere de gider çünkü. Ali Eren: Standarda uygun imalat yapan firmalar açısından tabii önemli. Ama burada hadiseyi hakikaten objektif koymak lazım. Tabii ki standart olmayan imalat, işçilik kalitesi bozuk olacaktır. Ama o kalitenin bir müşterisi var, o adam da ona satabilsin. Örneğin Toyota'nın, Fiat'ın estetiğine de işçiliğine de tüketici karar veriyor. Taksi şoförü diyor ki; "ağabey Şahin arabanın bir kapı aralığı l mm, öbürü 2 mm. Ona lastik koydum hala hava kaçırıyor." Yani artık tüketici bunu değerlcndirebiliyor. Bunun gibi birçok kriterde de aynı şey var. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Ama kriter olarak koyalım yine, tüketici neyi çek edeceğini bilsin. Ali Eren: Bakın mesela, ısıl verim sayısal bir değer. Isıl verim koyulur, verim 90 ise 90'la çarpılır, 85 ise 85'lc çarpılır.hava kirliliği koyıılabilecek bir kriter, işle şu kadar ppm/nm 3 denilebilir. Gaz direnci önemli bir kriter midir bilemiyorum ama-koyulabilir. Prof. Dr. Doğan Özgür: Efendim islerseniz sırasıyla gidelim. Bütün o kriterleri tek tek değerlendireceğiz. Mustafa Bey siz esteliğin kriter olmasını kabul ediyor musunuz? Mustafa Taşkın: Kabul ediyorum. Gökhan Özbek: Ben birşey söylemek isliyorum. Burada sanıyorum kastedilen estetik değil, estetiği değerlendirmek te mümkün değildir. Estetik ancak kamuoyu araştırmasıyla tespit edilebilir, onda da değişim gösterir. Burada kastedilen sanıyorum imalatın kalitesi değil de; finish'i nasıl, boya nasıl, gözle konlrolda kalite nasıl, kullanılan vidası-civatası siyah civata mıdır, krom kaplı mıdır, paslanmaz mıdır? Boya kalitesi sanıyorum ölçülebilir bir değerdir. Diğerleri de cihazın dış görünüşündeki malzemenin kalitesi ile ilgilidir ve bunlar ölçülebilir. Bu nedenle de değerlendirmeye girmesinde bir sakınca görmüyorum.

16 Prof. Dr. Doğan Özgür: Kazanı arlık yalnızca ısı değiştirgeci olarak görmek yerine biraz ev eşyası gibi görmek sözkonusuysa estetiği de değerlendirmek gerekir. Türkiye'de belki nasıl olsa satılabilir ama, yurtdışına da satılacak gibi şartnameler hazırlamak lazım. Ahmet bey devam edebiliriz. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Beşinci kriterimiz, güvenlik. Doğalgaz sözkonusu olduğunda güvenlik son derece önemli. Burada kastettiğim, en başta da belirttiğim, kazanın sızdırmazlığına ve güvenlikle ilgili donanımlara puan verilmesi. Prof. Dr. Doğan Özgür: Bence mukayeseye alınacak kazanların hepsinin bu şartları sağlaması lazım. Diğerlerini kazan kabul etmeyelim bence. Turhan Onur: Güvenlik konusunda ben bir şey söyleyebilir miyim? Güvenlik önemli ve aslında güvenliği standartlar sağlıyor. Arna kazanı üreten firmanın kazanla beraber bir nüfus kağıdı vermesi lazım; bu kazan TS 497'ye veya TS 377'yc göre imal edilmiştir diye. Bu belgede de, müessesenin sahibinden başka, sorumlu makina mühendisinin imzasının da bulunması lazım. Sonra; her yıl, bunun periyodik testlerinin yapılması ve saklanması lazım. İlerde bir patlama olduğunda savcının; " Gelir şu nüfus kağıdını bakalım, bu kazanın testleri yapılmış mı? Bakımı yapılmış mı?" demesi lazım. Bu, Avrupa ülkelerinde var, Türkiye'de yok. İşte benim MMO'na söylediğim bu, basınçlı kap olan kızgın su ihtiva eden ve gaz kullanan; zehirli, patlayıcı, yakıcı olan bir kazanda bir kontrol mekanizması yok bugün Türkiye'de. Bunu sağlayalım. Prof. Dr. Doğan Özgür: Teşekkür ederiz, evet, bence güvenliği sağlamayan, o belgeleri getirmeyen firma tartışmaya alınmasın. Ahmet Bey, devam edebiliriz. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Ses konusuna geliyorum, altıncı kriter olarak. Herhalde bu konuda herkes hem fikir. Mehmet Temur: Ama yine de standartlarının belirlenmesi lazım. Nedir, nercde-nasıl ölçülebilir, ne değer elde edilmelidir? Bunların belirlenmesi lazım. Ali Eren: Ses dediğimiz zaman zaten brülöre bağlı bir özelliktir. Onun için bu değerlendirmelerde kazanın dışında kalan paramctlere bağlı olan kriterleri atmak lazım. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Yalnız bu ses kriterini, doğrudan doğruya kazanla ilişkili olarak koyduk. Kazan; atmosferik veya üflemeli brülörlü ise, alçak basınçlı üflemeli brülörlü veya yüksek basınçlı üflemeli brülörlü olma durumuna bağlı olarak avantajlı veya dezavantajlı olabilecektir. Bir de ses yulucu bir kaset kullanılıyor ınu kullanılmıyor mu diye bakmak gerekir, burada sayısal değerler konulabilir. Mehmet Temur: Atmosferik brülörlü kazan aşikar ki avantajlı olacaktır. O zaman üflemeli brülörlülere bir standart kaymak lazım, eğer o standardı sağlıyorsa o zaman atmosferik brülörlü ile eşdeğer sayılması lazım. Prof. Dr. Doğan Özgür: Gürültü olayını herhalde herkes kabul ediyor, Ahmet Bey de\ am ediyor. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Şimdi herkesin kabul edeceği hacim konusu var. Yani küçük hacimli bir kazan avantaj sağlıyor. Bir sonraki konu: ağırlık. Bu, döküm kazanlar için önemli. Çelik kabanların ağırlığını tartışmanın çok mantığı yok. Ama döküm kazanlarda; kazan ne kadar ağırsa kullanılan malzemenin o kadar fazla olduğunu; et kalınlıkları dolayısıyla mukavemetinin o kadar fazla olduğunu, içerideki kanatların ona göre düşünüldüğünü ve tabii ki dah ı ağır bir kazanda daha yüksek bir verim olduğunu anlamamız mümkün. Bu bakımdan döküm kazanları değerlendirirken, ağırlığın bir biçimde dikkate alınması gerektiğini söyleyebiliriz. Mehmet Temur: Ben buna katılmıyorum. Bir kazan ağırdır, pahalıdır, bu nedenle iyi ka/an demek değildir katiyyen. Mühendislik açısından doğru bir şey değildir. Gökhan Özbek: Burada önemli olan şey şu, kazan neden ağır? Bunun irdelenmesi gerekir. İki tane döküm kazanı aldık; ikisi de aynı verime sahip, neden birisi daha ağır? Et kalınlığı, cidar kalınlığı fazla olabilir ki bu bir avantajdır. Artı, bir takım konstrüktif tedbirler alınmıştır, birtakım kanalcıklar oluşturulmuştur, bunların getirdiği ağırlıklar vardır. Bu, verimi yükseltmeye veya diğer avantajlar sağlamaya yöneliktir. Bu nedenle ağırlığın dikkat..' alınmasında ben fayda görüyorum. Mehmet Temur: Gelişime ters bir şey bu. Öyle bir geometrik şekil bulunabilir ki; 5 mm et kalınlığında, 6 veya 7 mm et kalınlığıyla aynı mukavemeti sağlayan ve diğer etkenleri de ondan daha iyi olabilen bir tasarım yapılabilir. Üstelik dökme demir malzemede, bir tasarımda, malzemenin akıcılığı açısından, yapısının değişmemesi beyaz dökme demir sınıfına geçmemesi için zaten belirli et kalınlığı vermek durumundasınız. Dizayn ettiğiniz geometrik şekil 8 mm et kalınlığı gerektiriyordur ama, aynı hidrostatik basınca dayanacak, aynı ısı transferini verecek öyle biı kanat formu dizayn edilebilir ki, ısı transferi açısından kanadı maksimum verimde çalıştırır ama bunun et kalınlığı daha 14 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık 1994

17 incedir. Ki mühendislik zalen oradadır. 5 mm yerine 7 mm imal ediyorsam/ bu o kadar iyi bir şey değil, 7 mm döküyorsa onun tasarımından dolayı zorunluluğu vardır. Onun için; ka/.an daha ağırsa, daha iyidir lespiti kesinlikle doğru değil. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Şimdi tabii bu biraz pratikteki uygulamalarla da ilişkili. Yani aynı kapasitede iki kazandan biri 3 misli daha hafii'se, bu tabii sizin dediğiniz, gelişme yönünde bir noktayı göstermiyor, hali l olan kazanda bir takını soru işaretleri doğuruyor. Ama % 10-%20 daha ağır daha hafif, ona katılırım. Prof. Dr. Doğan Özgür: Ömür ağırlıkla bağlantılı veya bağlantısız olabilir. Bu gün için şöyle yapalım; Kazancılar Dcrneği'nin de katkısıyla bir komisyon kurulsun. Bir loplandlı daha rica edelim MMO'dan, orada yeniden tartışılsın. Ama gündeme alalım, fikirler geldiğinde gereksiz diye de değerlendirilebilir. Ağırlık, pozitif ya da negatif olarak ta değerlendirilebilir. Negatif olabilir; diyelim ki dilim değiştireceksiniz, küçük bir yuvadan 300 kg indireceksiniz, burada ağırlık dezavantajdır. Bence ağırlığı koyalım, pozitif veya negatif olduğuna sonra karar veririz. Devam edelim isterseniz, buyrun Ahmet Bey. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Dokuzuncu kriterimiz olan su hacmi, döküm kazanlar için önemli bir faktör. Ama çelik kazanlar açısından da, çok büyük veya çok küçük hacimli kazanlar olabiliyor. Bu açıdan su hacmi, genişleme kabının belirlenmesi v.s'de önemli bir faktör. Katsayısı küçük bir faktör olarak kalabilir diye düşünüyorum. Mehmet Temur: Çok ta büyük bir etkenliği yok bence. Çünkü kazanın su hacmi tesisatın su hacmi yanında çok küçük bir değer bence. Ama zaten katsayısı da çok küçük olduğu için kalıp kalmaması pek te önemli değil bence. Prof. Dr. Doğan Özgür: Ben Türkiye şartlarında su hacminin ısınma tekniği yönünden üç yollu vanayla beraber kullanılmasında, brülörün devreye girme sayısı bakımından önemli olduğu görüşündeyim. Yani yalnız genleşme kabı değil önemli olan, bence su hacmi önemli bir faktördür ısıtma tekniğinde. Bu açıdan değerlendirmeye girmesi taraftarıyım. Mehmet Temur: Su hacmi fazlaysa iyi mi diyeceksiniz kötü mü? Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Genleşme deposu hesabı açısından dezavantaj. Prof. Dr. Doğan Özgür: Ama brülörün devreye girme sayısı bakımından avantaj. Mehmet Temur: Şimdi moda düşük sıcaklıklı ısıtma sistemleri; ya 75/55 ya da 55/45. Burada büyük bir enerji tasarrufu var. Buna geçtiğiniz zaman tüm tesisatta su hacmini büyütmek zorundasınız. Dolayısıyla o yönden de negatif olarak gelir. Prof. Dr. Doğan Özgür: Mehmet Bey size bir soru sorabilirmiyim? 45 C'de kazan suyunu ısıtıyorsunuz ve duman gazınız 60 C'de çıkıyor. İçinde de O 2 fazla katsayınız var. Islak yüzeyde bir Oı tabakasıyla karşılaşılan tabakada dökümün ömrü ne olur korozyon açısından? Mehmet Temur: Biz İngiltere'de korozyon testleri yaptırdık. Serbest, kuma dökülmüş ve üzerinde herhangi bir talaş kaldırılmamış parçada korozyondan dolayı her hangi bir şey yok. Ancak herhangi bir sebeple üstündeki tabakayı mekanik olarak kaldırdığınızda o zaman problem var, açıkça söylüyorum. Ama normal şartlar allında en düşük sıcaklıkta bile dökme demir malzemeye serbest oksijen ne olursa olsun bir etkisi yok. Dökme demir malzemenin zaten bilimsel özelliği bu. Kuma serbest C'de -bir demir-karbon alaşımı döküldüğü zaman belli bir katılaşma süresinden sonra soğuması ve kumdan çıkarılması sonucunda ıncydana getirdiği yüzeydeki tabaka, korozyona karşı son derece dayanıklıdır. Prof. Dr. Doğan Özgür: Bir sır tabakası gibi yani. Teşekkür ederim. Ali Eren: Su hacmini ben de bir kriter olarak görmüyorum. Genleşme tankı hesabında da toplam tesisat hacmi içerisinde önemsiz ve kazan dışı parametrelerden biri olduğu için değerlendirmeye alınması taraftarı değilim. Tablodaki hacim de bununla bağlantılı. Su hacmi büyükse kazan hacmi de büyük olacaktır. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Doğru, bunu çıkartalım değerlcnirmedcn. Şimdi yine döküm kazanlar açısından önemli bir faktör; aynı seride kapasite aralığı. Yani diyelim ki; A serisi kazanlar 1000 kcal'den veya 100 dilimden başlıyor, biz onu dilim ilave ederek kaça kadar götürebiliriz? Aynı seride bunun belirli bir katsayıyı geçmemesi gerekir. Aksi takdirde alev ocağı vs. açısından çok büyük dezavantajlar getirmektedir. Dolayısı ile aynı seride alt kapasite ile üst kapasite arasındaki oran mümkün olduğu kadar küçük olmalı. Bunu, döküm kazanlar açısından değerlendirmeye almamız gerekiyor diye düşünüyorum. Çelik kazanlar açısından ise; kapasite aralığı şu açıdan önemli olabilir; bir firma kendi üretimi içerisinde ne kadar çok kapasite aralığı vermiş? Tüketici eğer kcal'lik kazana ihtiyaç duyuyorsa; firmanın kataloglarında biri , diğeri Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık

18 'dc kalıyorsa çok büyük bir aralıkta seçim yapmak /orunda kalır. Halbuki bir firma; bin kcal'lik kazanlar üretiyorsa bu bir avantajdır diye değerlendirilebilir. Bence kapasite aralığı önemli bir faktördür. Prof. Dr. Doğan Ö/gür: Bu konuda tek tek görüşleri alalım; ne diyorsunuz Mustafa Bey? Mustafa Taşkın: Bence kapasite aralığı ısı kaybına ne kadar yakın olursa kazanın ömrü de o kadar uzun olur. O açıdan önemli bir faktör. Çünkü durup kalkmalar özellikle çelik kazanların ömrünü en çok belirleyen hususlar. Dolayısı ile brülörün devreye az girip çıkması bu tip olumsuzlukları önleyecek. Bir de verime katkısı var. Bu bakımdan bu maddenin kalması taraftarıyım. Ali Eren: Kapasite aralığı bence önemli bir kriter değil. Mehmet Temur: Kapasite aralığından ben şunu anlıyorum. 10 Kw'la 1000 Kw arasında 5 tip veya 3 tip kazan olabilir. Şimdi 5 tip kazan varsa ona bir priın tanıyorsunuz. Prof. Dr. Ahmet Arısoy: Bakın, döküm kazan için şunu söylüyorum; A serisi kazan, o kazanın l diliminin boyutları belli. Bunları yan yana koyarak l dilimden 12 dilime kadar getirdiğimizde eğer kapasite 'den 'e kadar değişiyorsa bu bana göre dezavantajdır. Ama aynı seride 'den 'e kadar değişip ondan sonra bir başka seriye geçiyorsa bu bir avantajdır. Sizin kazan katalogunu açtığımızda; A serisi, B serisi, C serisi kazanlarınız var. A serisi kazanların minimum kapasitesi katalogda olarak verilmiş, ondan sonra B serisi 'den 'e kadar gidiyor. C serisi ise 'den 'e kadar gidiyor. Yani aynı serideki kazanların kapasiteleri 2'ye l oranında oluyor. Bir başka fi mı a ise A serisi kazanı 100 binden 400 bine kadar, B serisini 400 binden 80'' bine kadar üretmiş. Burada birinci firmanın üreli>:,ı daha iyidir. O firmanın kazanlarını kullanacak ulursam herhangi bir problem yaratmaksızın brülör kullanabilirim, daha kaliteli bir kazandır bu. Mehmet Temur: Bunun bilimsel bir gerekçesi olamaz ki. Şimdi seri yaptığınızda minimum-maksimum güçlerdeki durumu gözönüne almak zorundasınız Bunu bazı firmalar 4-5 seri yapıyorlar. Mesela 50 Kw'la 1000 Kw arasında; bir firma 5 ayrı tip, diğer firma 3 tip kazan yapıyor. O geçiş noktalarında kazanın direk maliyetlerine de, tesir ediyor. Çünkü seriyi uzattıkça en alttaki kazan pahalılaşmaya başlıyor. Siz bir eğri çizeceksiniz, rekabet durumuna bakacaksınız. Düşük serilerde yaptığınız bu kazan acaba o seride rekabet edebilecek mi? Bakıyordunuz ki olmuyor, öbür firma 5 seri yapmış, sizinkinden daha düşük boyutlarda ve daha ucuz. O zaman diyorsunuz ki 50 ile 100 bin arası bir tip koyayım. O zaman değişik bir seriye geçiyorsunuz. Birisi 50 ile 150 bin kcal arasında bir seri yapmış, diğeri 50 ile 100 bin arasında bir seri daha iyidir diye teknik açıdan bilimsel bir gerekçe söylenemez. Prof. Dr. Doğan Özgür: Ben bir şey sorabilir miyim? Burada verimle ilgili bir fakkir koyduk, ikinci çok önemli bir faktör olarak kazan vo brülör uyumunu koyduk ki bu uyum yalnız bir tip için geçerli değil, bütün seri için geçerli olacaktır. Dolayısı ile bundan sonra artık tiplerin sayısının artma -ı ve eksilmesi o firmanın yükümlülüğünde olması kızım gibi geliyor. Siz ne diyorsunuz Gökhan Bey? Gökhan Özbek: Bence bu konu tarıışılmalıdır. Belki bunların sınırlar nedir asıl tartışma orada olmalı. Yoksa tren gibi uzatıp çok uzun döküm kazanlar yapmak mümkün. Bunun da ne kadar sakıncalı olduğunu hepimiz biliyoruz. Burada önemli olan konu; bu oranın ne olması gerektiği. Bunun değerlendirmeye alınmasını istiyorum ben. Mehmet Temur: Bakın, tren gibi çok uzun kazanlar yapamazsınız. Orada teknik problemler çıkar ortaya. Ama yapıldıktan sonra deklare ettiğiniz değerleri tulturuyorsanuz, bu kazan kötüdür diyemezsiniz. Prof. Dr. Doğan Özgür: Efendim, görünen o ki, bu tartışma sürecek. Konu, bir toplantıda sonuçlandırılamayacak kadar önemli. Süremiz di: bitli. Şimdi bu toplantılara, sanayicilerin de desteği ile, Oda'nın devam etmesini rica ederek bu günkü toplanı iyi burada bitirelim. Yapılacak toplantıda çıkacak sonuçların kamu oyuna duyurulmasında da büyük yarar görüyorum. Bu toplantıyı hazırladığı için Oda'yiu izlediğiniz için sizlere ve çok değerli konuşmacılara saygılar sunarak teşekkür ediyorum. * Konu ile ikinci toplantı Şubat ayında yapılacak ve takip eden sayımızda toplantı içeriği yayınlanacaktır. 16 Tesisat Mühendisliği Dergisi, Aralık 1994

19 Tesisat Mühendisliği Dereisi. Aralık TÜRKİYE'DE DOĞAL GAZIN GELECEĞİ VE ELEKTRİK ÜRETİMİNDE KULLANIMI Mustafa ARAL TMMOB Makina Mühendisleri Odası istanbul Şubesi Başkanı 1. GİRİŞ Doğal gaz kullanılarak elektrik üretilmesi ülkemizde 1985 yılında başlamıştır. Trakya, Hamitabat'ta 1971'den beri çıkarılmakta olan DG, bu tarihten başlayarak aynı bölgedeki DG santralında elektrik üretiminde kullanılmaya başlanmıştır. 3. DOĞAL GAZIN BEDELİ Türkiye'de elektrik üretiminde DG'ın %47'sinin tüketilmesinin ön görülmüş olmasını, DG bedelinin %70'inin dış satım ve müteahhitlik hizmetleriyle ödenmesinin planlanmış olması açıklamaktadır. Çünkü DG, ülkemize temiz bir yakıt olduğu için değil, bu dış satımın ve müteahhitlik hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanmasının garantisi olarak girmiştir. Sabit miktarlar üzerinden sözleşme yapılmış olmasının anlamı da budur yılında 25 yıllık sabit miktarlar üzerinden sözleşme yapılmış ve yılları arasında yıllık 6 milyar metreküp DG tüketimi öngörülmüştür [1]. Tüketilen DG'ın bedelinin ise; %45 mal dış satımı, %25 müteahhitlik hizmetleri ve %30 döviz ödenmesi planlanmıştır. 2. DOĞAL GAZIN KULLANIM ALANLARI DG'ın Avrupa ülkelerinde ve ülkemizde kullanım alanlarına göre tüketim oranları Tablo l.'de verilmiştir Bu tabloda ülkemize ilişkin değerler, 1986 yılında yapılmış tahminler ve elektrik üretimindeki %47 oranı 1989 yılında BOTAŞ tarafından %40'a düşürülmüştür. Bunun irdelenmesi ayrıca yapılacaktır, ancak hemen görülmektedir ki, %40 rakamı daha elektrik üretimi için çok büyük rakamdır. Fiyatı, petrol fiyatına endeksli olan DG'ın elektrik üretiminde kullanılması, pahalı elektrik üretimi anlamına gelmektedir ve Türkiye'den daha zengin olan Avrupa ülkelerinde dahi yeğlenmemektedir. Ayrıca DG kombine İTALYA ALMANYA çevrim santrallarında en yüksek veri- KONUT VE TİCARİ min % 52-53'lerde kalması, DG'ın daha ENDÜSTRİ verimli tüketilebileceği alanlarda kulla ELEKTRiK nılmasını ön plana ÜRETİM çıkartmaktadır. İNGİLTERE 1989 yılında SSCB'den alınacak DG miktarı, sözleşme gereği olarak 3 milyar metreküp iken, bu tüketim hedefine tüm zorlamalara karşın ulaşılamayacağı anlaşıldığından, Kasım 88'de yapılmış olan TC-SSCB 11. Dönem Karma Ekonomik Komisyon toplantısında 89 için bu rakam 2,4 milyar metreküpe indirilmiş ve tüketilemeyen kısım için ise Türk Eximbank'ın SSCB'ye 150 milyon dolar kredi açması karara bağlanmıştır. SSCB'de etkinlik gösteren Türk Müteahhitlik şirketlerinin parası böylece, doğal gaz satarak SSCB yerine, Türk Hükümeti tarafından ödenmiştir. Açılan kredi miktarı 89 yılında 300 milyon dolara ulaşmıştır. 4. ELEKTRİK ÜRETİMİNDE DOĞALGAZ 4.1. ELEKTRİK ÜRETİMİNDE DOĞAL GAZ KULLANIM ORANLARI DG'ın tüketim planlarında yapılmış olan yanlışlıklar sonucunda, ön görülmüş tüketim miktarlarına ulaşılamamış ve DG tüketilemese de, parasının ödeniyor olunması, bir yandan DG çekiminin düşürülmesine yol açarken, diğer yandan elektrik üretiminde kullanılan oran da 89 başında % FRANSA HOLLANDA TÜRKİYE 40'a düşürülmüştür n 47 Bu tabloyu aşmanın yoılu DG'ın daha çok tüketileceği alanların yaratılması olmuştur. Bunun sonucunda 89 sonunda DG elektrik üretiminde kullanım oranı % 80'lere çıkmıştır. Şekil * Gübre üretimi dahildir. Tablo.l: Doğal gazın bazı ülkelerde kullanım alanlarına bağlı olarak tüketim oranlan (%)

20 l ve Şekil 2'yc bakıldığında 1989 yılındaki bu zoraki sıçrama açıkça görülmektedir yılı elektrik enerjisi üretiminde %7 olan DG tüketimi, 89'da %18'e fırlamıştır. Kurulu güç açısından bakıldığında 87'de %6 olan oran 88'de %11 ve 89'da %13 olmuştur. Elektrik üretiminde DG kullanımının körüklenmesi, 94 yılına geldiğimizde yıllık çekilen DG miktarının tüketimi karşılayamaması sonucunu doğurmuştur yılında RUSYA ile ek l,5 milyar metreküplük DG anlaşması peşine düşülmüştür ELEKTRİK ÜRETİMİNDE BİRİNCİL KAYNAK KULLANIMI Ülkemizin ulusal enerji kaynakları linyit ve hidroliktir. Şekil l ve Şekil 2 incelendiğinde, bu iki kaynağın ancak birbirini ikame edebildiği (1986 ve 1988 yıllarına bakınız) görülmektedir. Linyit ve hidrolik enerjiye bağlı olarak üretilen elektrik enerjisi payı ortalama %74 dolayındadır. Diğer kaynaklar dikkate alınmazsa, DG ancak, fuel-oü'i ikame edebilmektedir. Yani bir ithal kaynak olan DG, yalnızca başka bir ithal kaynağın yerine düşünülebilir. Burada seçim belki yalnızca çevre etkileri ve temin kolaylıkları açısından yapılabilir. Ancak, çevre etkisi ön plana çıkarılarak körüklenen DG kullanımı, santral kurmaya ayrılan kaynakların DG ve ithal kömür sanlralları kurulmasında tüketilmesi, ulusal kaynağımız olan linyitlerin değerlendirilmesinde teknoloji geliştirme fırsatının kaçırılmasına neden olmuştur. Bu teknoloji akışkan yakıt teknolojisidir ve yıllarında üniversitelerde üzerinde yoğun olarak çalışılmaya başlanmış olan bu teknolojide, linyit kömürünü NO X ve SO 2 oluşumuna neden olmadan yakmak olanaklıdır. DG'ın Türkiye'ye girmesi ileri bir linyit yakma teknolojisi olan akışkan yatak teknolojisinin geliştirilmesini engellemiş, bu açıdan bakıldığında önemli bir fırsat şimdilik kaçırılmıştır ELEKTRİK ÜRETİMİNDE DOĞAL GAZ KULLANIMININ GELECEĞİ Ülkemizdeki kuruluşlar tarafından yapılan tüm enerji işlem öngörüleri on yıllık süreçlerde yüzde yüze varan sapmalar gösterebilmektedir. Örneğin; 1985 yılı enerji tüketimi; 1973 yılı Genel Enerji Raporunda yer alan birincil enerji kaynaklan tüketim tahminine göre %50, 1977 Genel Enerji Özel İhtisas Komisyonu Raporu tüketim tahminine göre %41, 1978 Genel Enerji Planı tüketim tahminine göre %50 ve 1975 Genel Enerji Raporu tüketim tahminine göre %51 daha az gerçekleşmiştir [3]. Bu durum gerçekleşen enerji tüketimlerinin yarısında kaldığını göstermektedir. Dolayısıyla sağlıklı tahminlerde bulıınamadan bir planlama yapılması, bugüne kadar olduğu gibi, ülkemizin kaynaklarının ziyan edilmesine yol açmaktadır. DG'ın 2010 yılı tüketimi 28.3 milyar metreküp olarak tahmin edilmiştir [4]. Bu tahminde kurulacağı söylenen 27 )eni DG santralında tüketilmesi planlanan DG miktarı etkilidir [5]. Var olan hidrolik, linyit ve yenilenebilir enerji kaynaklarımızı değerlendirmeden dışa bağımlı bir enerji kaynağı üzerinde enerji üretimini geliştirmek yanlış bir politikadır ve ulusal çıkarlarımıza hizmet etme/. 5. EVSEL KULLANIMDA DOĞAL GAZ 5.1- EVSEL KULLANIMINDA DOĞAL GAZ ORANLARI Doğal gazın ilk yaygın evsel kullanımı Ankara'da başlamıştır. Projede DG'ın evsel kullanımda payı 1991 itibarıyla konut olarak hedeflenmiştir. Bugün ise Ankara'da abone sayısı (Eylül 1994 itibarıyla) ancak konuttur. İstanbul'da ise DG alt yapı çalışmasının tamamlanması için 1989 yılı öngörülmüş ancak alt yapı çalışmaları 1993'te tamamlanmıştır. İstanbul'da doğal gaza dönüştürülecek konut sayısı adet olarak planlanmıştır. Bu sayı toplam konutların % 30'udur. Bu güne kadar yapılan dönüşüm ise ancak hedeflenenin ; 7 o 25'ı (yaklaşık abone) olmuştur. İstanbul'un büyüme hızı dikkate alındığında ise bu oranın önümüzdeki yıllarda dönüşümler tamamlansa dahi, DG kullanım oranı %20'lere dıişüccklir. Bu tabloya bakıldığında, hava kirliliği açısından çözüm olarak bakılan DG'ın belirleyici bir rolü olmayacağı açıktır ISINMA AMAÇLI KULLANILAN YAKITLAR Kentlerdeki kaçak yapılaşmaya bajıh çarpıklık gözönüne alındığında, DG alt yapısına sahip olsa da büyük kentlerdeki gecekondulaşma, DG kullanımının yaygınlaşmasında engeldir. Bu durum ısınma amaçlı yakıt olarak kömürü belirleyici duruma getirmektedir. Ayrıca Türkiye'nin sahip olduğu linyit rezervleri, kömürden vazgeçmemeyi ancak nitelikli kömür üretimini zorunlu kılmaktadır. Uzun vadede ise kömür yakma teknolojilerini geliştirerek merkezi ısılnıa sistemleriyle, çevreye zarar vermeksizin ısınma sorununun halledilmesinin şimdiden planlanmasının zorunluluğu açıkça görülebilmektedir DG'IN EVSEL KULLANIMINDA SORUNLAR DG uygulamalarındaki sorunların başında, Türkiye genelinde uygulanacak bir DG İç Tesisat Yönetmeliğinin halen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayınlanmamış olmasıdır. Bu durum sonucunda Ankara'da EGO, MMO'nun görüşlerini de dikkate alarak bir yönetmelik oluşturmuş, istanbul'da ise İG- DAŞ bu konuda yasalara da aykırı keyfi tutumlarını sürdürmüştür. Bursa'da ise Botaş k>:ndi yönetmeliğini 18 Tesisat Mühendisliği Dı-rgisi, Aralık 1994