KURUMSAL UYGULAMA YAZILIMLARI Bilgi Teknolojileri İle Rekabet Üstünlüğü Kazanmak

Transkript

1 KURUMSAL UYGULAMA YAZILIMLARI Bilgi Teknolojileri İle Rekabet Üstünlüğü Kazanmak Dünya Üzerinde Yaşanan Değişim Haberleşme Olanaklarının Artması Ekonominin Belirleyiciliği Dünyadaki siyasi gelişmeler Yeni Organizasyonlar Yeni Pazarlar Yeni Rakipler Artan Müşteri Talepleri Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 1

2 Bu Değişimin Üretim İşletmelerine Yansıması Toplam Tedarik Zinciri İçerisinde Fiyatların Düşürülmesi İşlem Zamanlarının kısaltılması Stokların En Aza İndirilmesi Ürün Yelpazesinin Genişletilmesi Kalitenin Artırılması Hızlı ve Güvenilir Termin Verme Talep-Üretim-Tedarik İlişkilerinin Uluslararası Koordinasyonu İş Yapma Biçimlerinde Yeni Arayışlar Değişim Mühendisliği Bilgi Teknolojileri ile Rekabet Üstünlüğü Kazanmak KALİTE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ YENİ YÖNETİM FELSEFESİ SİNERJİ STRATEJİ İNSAN BİLGİ SİNERJİK YÖNETİM STRATEJİK YÖNETİM İNSAN YÖNETİMİ BİLGİ YÖNETİMİ Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 2

3 BİLGİ SİSTEMLERİNDE ÇÖZÜMLER SONSUZDUR Ancak: Ne kadar zamanda uygulanır? Kaça malolur? Yatırımın geri dönüşü nedir? Uygulama Yöntemi 1. Hazır Yazılımlar 2. Geliştirilen Yazılımlar (Müşteri ihtiyaçlarını daha iyi karşılama iddiası) Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 3

4 Paket Yazılımlar İşletme İçinde Geliştirme Bütçe Belli Belirsiz İşletmeye Alma Süresi Kısa Uzun Güvenilirlik (test) Daha fazla ve ekonomik Daha az ve maliyeti yüksek Çözüm Üretme Hızı Birçok alternatif çözüm var Tekrar keşfedilir Geliştirme Maliyet Paylaşılıyor Tek firma üstleniyor İşletmeye Uyum Düşük diye düşünülür Yüksek Teknolojik Yeniliklere Uyum Süresi Kısa Uzun Teknolojik Yenilikleri Uygulama Maliyeti Düşük Yüksek Satış Siparişi Stok miktarlarını Satış Planı minimumda Satış Tahmini tutarken müşteri siparişlerini Stok miktarı Ana Üretim Çizelgesi Rota zamanında karşılamak için; Neye Ürün Ağacı Malzeme İhtiyaç Planlama Kapasite Planlama Ne zaman ve Ne kadar ihtiyaç Satınalma Siparişi Üretim emri Çizelgeler duyuyoruz? Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 4

5 Kurumsal Yönetim Sistemleri Gelişim Süreci ERP II ERP MRP II MRP BOM Kurumsal Yönetim Sistemleri Gelişim Süreci ERP II Genişletilmiş ERP Kurumsal Kaynak Planlama (Enterprise Resource Planning-ERP) Üretim Kaynakları Planlaması (Manufacturing Resources Planning -MRP II ) Malzeme İhtiyaçları Planlaması (Material Requirements Planning-MRP ) Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 5

6 Ürün Ağaçları Bill of materials (BOM): Bir mamulün üretiminde ihtiyaç duyulan hammaddelerin, parçaların, alt montaj parçalarının ve montaj parçalarının bir listesidir. Her mamulün kendi ürün ağacı bulunmaktadır. Ürün ağaçları, bir mamule ait tüm malzemelerin seviyelendirilerek listelenmesidir. Ürün Ağaçları (Devam) PANO Üst Mandal (1) Alt mandal(1) Mil (1) Yay(1) Bitmiş Pano Tahta (1) Perçin (2) Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 6

7 Ürün Ağaçları (Devam) Pano 0.Seviye Tahta (1) Mandal (1) Perç in (2) 1. Seviye Üst Mandal (1) Alt mandal (1) Mil (1) Yay(1) 2. Seviye Bağımsız ve Bağımlı Talep Bağımsız talep (mamul) A Bağımlı talep (komponentler, parçalar) B(4) C(2) D(2) E(1) D(3) F(2) Bağımsız talep belirsizdir. Bağımlı talep kesindir. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 7

8 Bağımsız ve Bağımlı Talep Bağımsız Talep Bağımlı talep Talep Kaynağı Müşteriler Ürün ağacı kalemleri Malzeme Tipi Talep Belirleme Metodu Planlama Metodu Mamuller Talep tahminleri ve mevcut müşteri siparişleri Parti büyüklüğü belirleme yöntemleri Hammadde ve yarı mamuller Hesaplama MRP MRP den önce Envanter planlama ve çizelgelemeyle ilgili iki önemli problem: 1.Çizelgelerin hazırlanması, çok sayıdaki parça ve komponentin takip edilmesi ve çizelgelerdeki ve siparişlerdeki değişiklerle başa çıkılması. 2.Bağımlı ve bağımsız talep arasındaki ayrımın yapılamaması ve bağımsız talep için tasarlanmış tekniklerin kullanılması sebebiyle yüksek envanterlerin oluşması. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 8

9 MRP Malzeme İhtiyaç Planlaması 1960 yılında IBM firmasının firmaların sahip olabileceği ekonomik ilk bilgisayarı piyasaya sürmesi ile endüstri MRP kavramı ile tanışmıştır. Malzeme ihtiyaç planlaması yazılımları, üretim yapan firmalara malzeme siparişi alanında bilgisayar ortamında çözüm sunmaktadır. Sistem malzeme ana verileri, malzeme ağaçları ve stokları içermektedir. Yazılım belirlenen üretim planına göre ürün ağaçlarını seviye seviye inceleyerek her malzeme için ihtiyacı çıkartmakta ve bu malzemelerin stoklarının ihtiyacı karşılayıp karşılamadığını hesaplamaktadır li yıllarda satınalma faaliyeti de MRP yazılımlarının kapsamına girmiştir. Yani yazılımlar yalnız ihtiyaçlar ile stokları değil, mevcut satınalma siparişlerini de karşılaştırmaya başlamıştır. MRP Malzeme İhtiyaç Planlaması MRP son ürün için oluşturulan bir çizelge ile başlar ve bu çizelge son ürünün belirlenen zaman aralığında üretilmesi için gereken alt montaj parçalarının, komponentlerin ve hammaddelerin ihtiyaç çizelgesine dönüştürülür. MRP aşağıdaki soruları cevaplamaktadır: Ne sipariş verilecek? Ne zaman sipariş verilecek? Ne kadar sipariş verilecek? Ne zaman teslim edilecek? Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 9

10 MRP Girdi ve Çıktıları Girdiler Ana üretim çizelgesi Ürün ağacı bilgileri Envanter durumu bilgileri Çıktılar Planlanan siparişler İş emirleri (Üretim siparişleri) Satınalma siparişleri Yeniden çizelgeleme emirleri Müşteri Siparişleri GİRDİLER Tahminler ANA ÜRETİM ÇİZELGESİ Tasarım Değişiklikleri -Ne üretilecek? -Ne zaman üretilecek? Envanter Raporları MRP Sistemi ÜRÜN AĞACI BİLGİLERİ -Ürün yapısı verileri -Ürün ağaçları -Operasyon planları ENVANTER DURUMU BİLGİLERİ -Eldeki envanter düzeyleri -Siparişler -Temin süreleri -Emniyet stokları MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMA Ana planı uygulayarak net ihtiyaçları ve temin sürelerini belirler. ÇIKTILAR DİĞER RAPORLAR -Hangi malzeme ne kadar sipariş edilmelidir? -Sipariş ne kadar verilmelidir? -Hangi siparişler iptal edilmelidir? Satınalma Siparişleri İş Emirleri Yeniden Çizelgeleme Emirleri Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 10

11 MRP den MRP II ye MRP basit anlamıyla talebi (MPS) gereken malzemelere doğru patlatır. MRP II (Manufacturing Resource splanning) ise bir kapalı çevrim iş yönetim sistemidir: Finansal yönetim Atölye akış kontrolü Operasyon yönetimi MRP II Üretim Kaynakları Planlaması Üretim kaynakları planlaması (Manufacturing Resources Planning-MRP II), ana planlama, kaba kapasite planlaması, kapasite ihtiyaçları planlaması ve üretim faaliyet kontrolü fonksiyonlarını da destekleyecek şekilde, MRP nin genişletilmiş halidir. MRP II yazılımları yalnız stoklar ve satınalmayı değil, üretim planlama, üretim kontrol, kapasite planlama, ürün maliyetleme, muhasebe ve kısıtlı olarak finansman yönetimini de kapsar hale gelmiştir. MRP II, üretim, pazarlama, mühendislik ve finans bilgilerini, organizasyonun toplam üretim planı için bir araya getirerek, tüm kaynaklarının verimli bir şekilde planlanmasını sağlayan bir üretim yönetimi sistemidir. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 11

12 MRP II nin elemanları Pazarlama Finans Merkezi veritabanı Tasarım Operasyonlar MRP II: Girdiler Ürün ağaçları, Talep tahminleri ve siparişler, Envanter durum bilgileri, Tedarikçi bilgileri (satınalma), Rota ve rotalama bilgileri, İş merkezlerinde kapasite bilgileri (planlama), Finansal bilgiler, Pazarlama bilgileri, Dağıtım sistemi bilgileri. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 12

13 MRP II: Ana Modüller Aslında bir paket program olan MRP II sistemlerinde bulunan temel modüller aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir: Ana veriler: MRP II sisteminin çalışabilmesi için malzeme bilgileri, ürün ağaçları, operasyon planları, iş takvimleri ve üretim kaynaklarının tanımları gibi bilgileri içeren modüldür. Ana üretim planlama: Standart ürünler ve müşteri siparişleri için, talep tahminleri, satışlar ve dağıtım fonksiyonlarını birlikte değerlendirerek gerçekçi ve verimli bir üretim programı oluşturulmasını sağlayan modüldür. MRP II: Ana Modüller Stok kontrol modülü: Stok kontrol ambarlarda bulunan her parça için stok miktar bilgilerini tutmaktadır. MRP, çizelgeleme, kapasite planları, üretim taşıma maliyetleri gibi firma içi; satınalma, tedarik ve teslim gibi firma dışı çoğu faaliyetlerin eş zamanlı değerlendirilmesi ve yürütülmesinde son derece önemli bir fonksiyondur. Satınalma, planlama ve kontrol modülü: Satınalma sürecinde yer alan aşamalarda sağlıklı planlama ve kontrol fonksiyonlarıyla maliyetlerin düşürülmesini amaçlayan modüldür. Atölye veri takip sistemi modülü: Atölye üretim programının izlenebilmesine, üretimin kontrolüne, işçilik süreleri ile makine zamanlarının toplanmasına ve iş merkezleri performansının değerlendirilmesine olanak sağlayan modüldür. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 13

14 MRP II: Ana Modüller Finansal planlama modülü: Bir finansal planlama modülü, ayrıntılı maliyet ve işçilik hesapları yapabilme, hurda ve iadeleri ürün maliyetine esnek bir şekilde yansıtabilme, stok maliyetlerini hesaplayıp listeleyebilme, üretim programından sapmaların getirdiği maliyetleri hesaplayabilme, bunların hesaplara yansıtılmasını yapabilme özelliklerini taşımalıdır. Kapasite ihtiyaç planlama modülü: MRP tarafından taleplerden hesaplanmış iş emirleri gerçekte atölyedeki iş yükünü belirlemektedir. CRP modülü mevcut ve planlanan atölye yükünün kapasite ile karşılaştırmasını yapmakta ve kullanıcıya üretim dengelemesi ve işgücü planlaması için temel oluşturmaktadır. MRP II: Çıktılar Ana üretim programı, montajı yapılacak parçaların ana ürün bazında projeksiyonudur. Malzeme ihtiyaç planı, zaman fazlı malzeme ihtiyaçlarının kademe kademe çözdürülmesidir. Satınalma raporu, satınalma emri no su, parça sipariş no su, birim fiyat, adet ve TL. olarak geciken siparişler, teslim zamanı ve adedi gibi bilgileri raporlar. Atölye kapasite raporu, iş yükü kapasitesini saat olarak karşılaştırır. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 14

15 MRP II: Çıktılar Müşteri sipariş durumu, ana ürüne göre çizelgelenmiş üretim tahsisini ve TL olarak değerlerini verir. Ürün maliyet raporları, üretim performansı araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde yeni tasarım maliyetlerini ve fiyatlarını incelemek için kullanılır. Bütçe raporları, gerçek ve bütçelenmiş işletim maliyetlerini karşılaştırır. Kapasite ihtiyaç planları, ana üretim çizelgesi ve üretim planları için gerekli iş merkezi sayısı ve gerekli süreyi hesaplar. MRP MRPII ERP Satış Pazarlama Üretim Ar- Ge Üretim Dept. Ar-Ge Üretim İK Satış ERP Pazarlama İK Muhasebe Muhasebe Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 15

16 ERP : KURUMSAL KAYNAK PLANLAMASI ENTEGRE + BİLGİ BİLGİ AKIŞI İŞLEM KARAR DESTEK + SİSTEMLERİ Üretim Tedarikçi / Fason İmalat Müşteriler ERP Kurumsal Kaynak Planlama ERP, bir firmada süregelen tüm bilgi akışının entegrasyonunu sağlayan ticari yazılım paketleri olarak tanımlanabilmektedir. Diğer bir tanıma göre, işletmenin stratejik amaç ve hedefleri doğrultusunda müşteri taleplerini en uygun şekilde karşılayabilmek için, farklı coğrafi bölgelerde bulunan tedarik, üretim ve dağıtım kaynaklarının en etkin ve verimli bir biçimde planlanması, koordinasyonu ve kontrol edilmesi fonksiyonlarını bulunduran bir yazılım sistemidir. Kurumsal kaynak planlaması kavramına 3 farklı şekilde bakmak mümkündür: ERP, bilgisayar yazılımı şeklinde alınıp satılabilen ticari bir maldır, ERP, bir kurumun tüm süreç ve verilerini tek bir geniş kapsamlı ve bütünleşik yapı altında toplayan bir gelişim aracıdır, ERP, iş süreçlerine çözümler sunan bir altyapının anahtar öğesidir. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 16

17 Müşteriler Müşteriler ERP den Önce... Satış Üretim Lojistik Muhasebe Sipariş Müşteriye Teslimat Problemler: Gecikmeler, kayıp siparişler, farklı bilgisayar sistemlerinden doğan hatalar. ERP ile... Veri Analizi Finans Servis Satış Üretim Tedarikçiler İnsan Kaynakları Envanter ve Tedarik Ön Ofis Uygulamaları Arka Ofis Uygulamaları Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 17

18 ERP Pazarı Dünya çapında 100 ün üzerinde irili ufaklı ERP yazılım paketi üreticisi bulunmaktadır. Dünyada küçülme eğiliminde olan ERP pazarı, Türkiye de doyuma ulaşmadığından büyük bir büyüme potansiyeline sahiptir. Türkiye nin en büyük 500 firmasından sadece 50 tanesi ERP yatırımlarını tamamlamış durumdadır. Dünya lideri SAP, Türk pazarının da lideri durumundadır. Dünya pazarında 3 büyük oyuncudan biri olan Oracle da, Türk pazarında önemli bir paya sahiptir. Türkiye ERP pazarında yer alan yabancı firmalar bu pazara daha önceden girdikleri için yerli firmalara göre daha avantajlı durumdadırlar. Logo, IAS, Netsis gibi Türk firmaları teknoloji açısından bu firmaları yakalamış ve hatta bazı konularda geçmeye başlamıştır. Temel ERP Sağlayıcıları Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 18

19 Batı Avrupa ERP Pazar Payları ( ) Türkiye de ERP Pazar Payları-2006 Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 19

20 Türkiye de ERP Kullanımı- Sektörel Dağılım 2006 Türkiye de ERP Kullanımı Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 20

21 Tedarik Zinciri Yönetimi-Supply Chain Management (SCM) Bir firmanın tedarik zinciri; hammadde üreticileri, hammadde ve yarı mamulleri işlenmiş ürüne dönüştürme, yani üretim işlemleri sırasında tedarik işleri ile uğraşanlar ve bunun ardından bitmiş ürünleri dağıtım kanallarında nihai tüketiciye kadar ulaştıranlar olmak üzere değer yaratan bütün unsurlardır. Tedarik zinciri yönetimi sistemi (Supply Chain Management- SCM), firmanın dışındaki tedarik işlerini sağlayanların yönetilmesi ve bunlarla etkin çalışılması için firmanın iç kaynaklarını bir bütün halinde ele alan temel bir işletme sistemi olarak tanımlanmaktadır. Tedarik Zinciri Yönetimi Pazarındaki Değişimler Çeşitlenmenin artması, pazara yeni fonksiyonların sürülmesi, Küçük kullanıcılar tarafından da kullanılabilecek çözümlerin sayısındaki artış, Üçüncü parti lojistik firmalarının etkisi Artan ürün sayısı ve bunların sunduğu fonksiyonlardaki çeşitlenme ve gelişim ERP tedarikçisi firma sayısındaki artış ERP sistemlerine tedarik zinciri yönetimi uygulamalarının entegrasyonu Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 21

22 ERP ve Tedarik Zinciri Yönetimi 1990 lı yılların sonlarında ERP tedarikçilerinin tedarik zinciri sistem ve uygulamaları pazarına girmeleri ile birlikte ERP nin tedarik zinciri sistemi problemlerinin çözümünde kullanılması çokça konuşulan ve tartışılan konular haline gelmiştir. SCM de depo yönetimi, rota planlama gibi spesifik konularda uzmanlaşmış olan yazılımların ERP sistemleri ile entegrasyonu ile ilgili çekinceler de ERP firmalarının kendilerini kolay uygulanabilir olarak konumlandırmalarına yardımcı olmuştur. Sonuç olarak bu yeni pazarda geleneksel tedarik zinciri sistem sağlayıcıları da çok başarılı olabilmekle birlikte, İnternet ve yeni firmaların katılımıyla tedarik zinciri pazarı hızlı bir şekilde gelişmeye ve değişmeye devam etmektedir. Müşteri İlişkileri Yönetimi-Customer Relationship Management-CRM Müşteri odaklı bir yönetim stratejisi olan Müşteri İlişkileri Yönetimi nde (Customer Relationship Management-CRM), amaç müşteriyi daha iyi tanımak, fırsatları ortaya çıkarmak ve müşteri ilişkilerini geliştirmektir. CRM teknoloji ile desteklenmiş bir strateji olarak tanımlamaktadır. CRM araçları, bilgi yönetim sistemlerini, firma geneline yayılmış geniş bilgiyi; satış öncesi ve satış sonrası faaliyetleri planlamak, programlamak ve denetlemek amacıyla bütünleştirmektedir. CRM geniş anlamıyla her bir müşterinin ihtiyaçlarını anlayıp, bu ihtiyaçları karşılayarak işletmenin karını optimize eden ve değeri arttıran bir iş stratejisi, süreci, kültürü ve teknolojisidir. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 22

23 Müşteri İlişkileri Yönetimi-Customer Relationship Management-CRM CRM sadece bir yazılım değildir: CRM, (1) müşteri merkezli stratejiler ile (2) bu stratejileri destekleyebilecek yeni işlevsel faaliyetleri içermektedir, ki bu faaliyetler yalnızca satış ve pazarlamayı değil aynı zamanda muhasebe, üretim ve lojistik, sevkiyat gibi arka ofisteki fonksiyonları da kapsamalıdır ve (3) bu yeni işlevsel tanımlar, etkilenen herkes için tüm iş süreçlerinin yeniden yapılandırılmasını gerektirmektedir, (4) bu da haliyle teknolojik desteğe ihtiyaç yaratmaktadır. Müşteri İlişkileri Yönetimi Yazılımları Günümüzde CRM pazarında iki çeşit yazılım profili bulunmaktadır: Yalnız CRM yazılımları üzerine uzmanlaşan firmalar CRM yazılımını geliştiren ERP firmaları 1999 yılı sonrası ERP tedarikçisi firmalar, CRM konusuna girişte geç kaldıklarını anlayıp bu alana yatırım yapmaya başlamış ve artık belirli bir olgunluğa ulaşmışlardır. İlk olarak, 1999 yılında SAP firması İnternet için bir CRM yazılımı geliştirmiştir. Bu yazılımla firmalar müşterilerin, satış elemanlarının, dağıtıcılarının kendi kendilerine fiyatları hesaplamalarını, ürün ve hizmetler için özellikleri belirleyebilmelerini sağlayabilmektedir. Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 23

24 Müşteriler Müşteriler Satış Kanalları Ön Ofis Sistemleri Satış Siparişin Alınması CRM Veritabanı Analiz ve raporlama Arka Ofis Sistemleri Siparişin Karşılanması Destek Birimler İşletme bilgi çalışanları Genişletilmiş ERP ve ERP II ERP - Malzeme Planlama - Sipariş Yönetimi - Dağıtım - Defter-i Kebir - Muhasebe - Atölye Akış Kontrolü Genişletilmiş ERP - Çizelgeleme - Tahmin - Kapasite Planlama - E-Ticaret - Depo Yönetimi - Lojistik ERP II - Proje Yönetimi - Bilgi Yönetimi - İş Akış Yönetimi - CRM - İnsan Kaynakları Yönetimi - SCM - Entegre Finans Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 24

25 ERP den ERP II ye Müşteri İlişkileri Yönetimi Web tabanlı uygulamalar Kurumsal Kaynak Planlaması Kurumsal Kaynak Planlama II İş Zekası Tedarik Zinciri Yönetimi Yrd.Doç.Dr. Ceyda ŞEN-Bilişim Sistemleri 25