SARI ALACA SIĞIRLARIN ISLAHINDA SÜT PROTEİNİ POLİMORFİZMİNDEN YARARLANMA İMKANLARI

Transkript

1 KAHRAMANMARAŞ SÜTCÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ ARAŞTIRMA FONU BAŞKANLIĞI ( ) NOLU PROJE KESİN RAPORU SARI ALACA SIĞIRLARIN ISLAHINDA SÜT PROTEİNİ POLİMORFİZMİNDEN YARARLANMA İMKANLARI Proje Yürütücüsü : Y. Doç. Dr. Ali KAYGISIZ KAHRAMANMARAŞ-2000

2 II ÖZET Bu çalışmada, Sarı Alaca sığırlarda süt protein polimorfizmi ile süt verim özellikleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Süt proteinlerinin tiplendirilmesi Nişaşta Üre Jel Elektroforesi (SUE) metoduyla yapılmıştır. Veriler en küçük kareler metoduyla değerlendirilmiştir. 305 günlük süt verimine ilişkin en küçük kareler ortalaması 5400±312 kg olarak bulunmuştur. Süt verimine β-laktoglobulin tipinin etkisi önemli (P<0.05), κ-kazein, β-kazein ve α S1 - Kazein tiplerinin etkileri önemsiz (P>0.05) bulunmuştur. Anahtar Kelimeler : Süt Protein Polimorfizmi, Süt Verimi, Sarı Alaca Sığır SUMMARY POSSIBILITIES MILK PROTEIN POLYMORPHISM FOR GENETIC IMPROVEMENTS OF SIMMENTAL CATTLE S In this study, effects of milk protein polymorphism on milk yield traits were investigated in Simmental cattle. Starch Gel Elektroforesis methods were used for milk protein typing. The data were evaluated by Least squares and Maximum Likelihood Computer Program. Least spuares means were found to be 5400±312 kg for 305 days milk yield. Effects of β-lactoglobulin on 305 days milk yield were significant (P<0.05), while effect of κ-cazein, β-cazein ve α S1 -cazein types were non-significant (P>0.05). Key Words : Milk Protein Polymorphism, Milk Yield, Simmental Cattle

3 III İÇİNDEKİLER LİSTESİ ÖZET Sayfa No II SUMMARY II İÇİNDEKİLER III TABLO ve ŞEKİLLERİN LİSTESİ IV 1. GİRİŞ 1 2. MATERYAL ve METOD Materyal Metod Süt Protein Tiplerinin Tespit Edilmesi İstatistik Analizler 3 3. BULGULAR ve TARTIŞMA Süt Protein Tiplerinin 305 Günlük Süt Verimine Etkisi Genotip Frekansları Gen Frekansları 8 4. KAYNAKLAR 8

4 IV TABLO ve ŞEKİLLERİN LİSTESİ Sayfa No Tablo 1. Sarı Alaca Sığırlarda Süt Protein Gen Frekanslarına İlişkin Literatür Bildirişleri 2 Tablo 2. Süt Verim Özelliklerine İlişkin En Küçük Kareler Ortalamaları 4 Tablo 3. Gözlenen ve beklenen genotip sayıları ile khi-kare test sonuçları 6 Şekil Günlük Süt Veriminin Süt Protein Polimorfşk Genotiplerine Göre Değişimi 5 Şekil 2. α S1 -Kazein Genotip Frekansları 6 Şekil 3. β-kazein Genotip Frekansları 7 Şekil 4. β-laktoglobulin Genotip Frekansları 7 Şekil 5. κ-kazein Genotip Frekansları 7

5 V 1. GİRİŞ Populasyonların genetik yapısı kendilerini oluşturan genotiplerin genetik değerlerine dayanır. Bir genotipin genetik değerinin en iyi ölçüsü damızlık değeridir. Damızlık değeri teorik olarak genlerin ortalama etkileri toplamı ile ölçülür. Diğer bir değimle, damızlık değeri toplanabilir gen etkilerinin bir ürünüdür. Çiftlik hayvanlarında ekonomik önem taşıyan vasıfların kalite ve kantitesini iyileştirmeyi amaçlayan ıslah çalışmalarının kalıcı ve sürekli ilerlemeler sağlayabilmesi, genetik yapının arzulanan yönde değiştirilmesi geliştirilmesine bağlıdır (Vanlı 1987). Populasyonun genetik yapısı ise gelecek generasyonlar için uygun ebebeynler seçmek ve bunları arzulanan şekilde birleştirmek suretiyle istenen yönde değiştirilebilir (Vanlı ve ark. 1990). Bu amaçla kullanılabilecek ıslah vasıtaları seleksiyon ve birleştirme metodlarıdır (Vanlı ve ark. 1993). Populasyon genetik yapısını ve potansiyelini geliştirmek ancak gen veya genotipik değere dayalı bir seleksiyonla sağlanabilir. Polifaktöriyel kalıtım yolu izleyen kantitatif karakterlerde fenotip, çoğu kez, genotipin iyi bir göstergesi değildir. Bu bakımdan, fenotipik değer seleksiyon için her zaman iyi bir kriter olmamakta ve dolayısıyla her hangi bir kantitatif karakterle ilgili genotipik değerlerin tahmininde daha sıhhatli metodların geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu asrın başlarında akademik olarak çalışılmaya başlanan süt protein tiplerinin damızlık seçiminde kriter olarak alınabileceği ve genetik populasyonların ıslahında kullanılabileceği oldukça geç zamanlarda anlaşılmıştır. Nitekim son yıllarda yapılan çalışmalarla, seleksiyonda sığırlarda süt proteninin bazı polimorfik özellikleri ile kantitatif karekterler arasındaki ilgiden yararlanılmaya çalışılmıştır (Üstal ve ark ; McLean ve ark.1984). Nitekim, Pozzi ve ark. (1989), Rensburg ve ark.(1991), Shin ve Yu (1990) Holstein sığırlarında, Atroshi ve ark.(1982) Ayrshire ve Holstein sığırlarında, Doğru (1998) Sarı Alaca sığırlarda, Lukac ve ark.(1993) Yugoslav Simentallerinde β- Lg tipleri ile süt verimi özellikleri arasındaki ilişkinin önemli olduğunu, Ortner ve ark.(1995) ve Mayr ve ark.(1992a) Avusturya Simentallerinde, κ-ka tipleri ile süt verimi özellikleri arsındaki ilişkinin önemli olduğunu, Şekerden ve ark. (1993) ise Jersey sığırlarında α s1 -ka tipleri ile 100 günlük süt verimi arasındaki ilişkinin önemli olduğunu bildirmişlerdir. Diğer yandan, Sammarineanu ve ark (1984a,b) Roman Esmerlerinde β-lg ve β-ka tipleri ile süt verimi özellikleri arasındaki ilişkinin önemsiz olduğunu, Şekerden ve ark.(1999) Sarı Alaca sığırlarda α s1 -ka, β-ka, k- ka ve β-lg tipleri ile süt verimi arasındaki ilişkinin önemsiz olduğunu, Taha ve Puhan (1992) ise Simental sığırlarında κ-ka tipleri ile süt verimi özellikleri arasındaki ilişkinin önemsiz olduğunu açıklamışlardır.

6 VI Süt proteinleri, sütün biokimyasal ve immunolojik metodlarla tespit edilebilen kalıtsal bir özelliğidir. Sığır sütündeki özel proteinler; kazein, laktoglobulin ve laktoalbumin dir. Kazein in α s1 -ka, β-ka ve k-ka gibi 4 tipi, laktoglobulin in α-lg ve β-lg şeklindeki iki tipi, laktoglobulin in α-alb ve β-alb şeklinde iki tipi vardır. Süt proteinlerinin hepsi, basit Mendel kalıtım yolu ile dominanssız olarak geçirilen genetik variyantlara sahiptir (Rice ve ark., 1966). Çeşitli ülkelerdeki Sarı Alaca sığır populasyonları için bildirilen süt protein gen frekansları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Sarı Alaca Sığırlarda Süt Protein Gen Frekanslarına İlişkin Literatür Bildirişleri κ-ka β-lgn β-ka α S1 -Ka Lit. A B C A B C A B B C Kirilenko ve Glazko (1995) Ortner ve ark.(1995) Uhrin ve ark.(1995) Taha ve Puhan (1992) Mayr ve ark.(1992b) Mayer ve ark.(1992) Mayr ve ark.(1992a) Schellander ve ark.(1992) Şekerden ve ark.(1999) Doğru (1998) Tek gen yerinde açılım gösteren ve kodominant otozomal kalıtım yolu izleyen süt proteinleri, basit birkaç gen tarafından yönetilmektedir. Süt proteinlerini belirleyen genlerin dominanas göstermemesi, labaratuvar analizleriyle genetik yapının kolayca belirlenebilmesi, genotipin fenotiple eş değerli olması ve genetik mekanizmanın basitliği, kantitatif karakterlerin seleksiyonunda kalitatif süt proteinlerinden yararlanma imkanı sağlamaktadır. Böylece, süt proteinlerinin polimorfik karakterleri, populasyonun genetik yapısının geliştirilmesi ve iyileştirilmesini amaçlayan genetik seleksiyona konu olabilmektedir. Genetik polimorfik sistemlerin ekonomik verim özellikleriyle ilgisi genlerin pliotropik etkisinden kaynaklanmaktadır. Genlerin bu fonksiyonları aynı zamanda genetik korelasyona yol açmaktadır. Genetik korelasyon dolaylı seleksiyonla sağlanacak ilerlemeyi, yani seleksiyonun verimliliğini etkileyen en önemli genetik parametredir. Bu bakımdan, süt protein polimorfizmi ile ekonomik verimler arasındaki ilginin bilinmesi önem taşımaktadır. Seleksiyonun verimliğini belirleyen önemli istatistiklerden bir diğeri ise generasyon aralığıdır. Kantitatif karakterler, daha çok, hayatın ileri dönemlerinde belirlenir. Bu durum, çoğu kez, generasyon aralığını uzatmakta ve dolayısıyla birim zamanda sağlanan ilerlemeyi

7 VII azaltmaktadır. Süt protein tipleri hayatın çok erken dönemlerinde tespit edildiğinden seleksiyon çok erken yaşlarda yapılabilmekte ve dolayısıyla generasyon aralığı kısaltılabilmektedir. Ayrıca, az sayıda gen tarafından belirlenebilmesi sebebiyle süt proteinlerinin gen ve genotip frekanslarının zaman içinde gösterdiği değişme kolayca takip edilebilmekte ve populasyonun bu gen yerleri bakımından genetik yapısı analiz edilebilmektedir. Böylece, hem populasyon genetiği teorisinin geliştirilmesi ve hem de yetiştirme sistemlerinin belirli bir amaca doğru yönlendirilmesi kolaylaşmaktadır.

8 VIII 2. MATERYAL ve METOD 2.1. Materyal Araştırmanın hayvan materyalini Kaysere deki bir Özel Tarım İşletmesinde yetiştirilen 171 baş Sarı Alaca ineğin 771 adet laktasyon süt verim kayıtları oluşturmuştur Metod Süt Protein Tiplerinin Tespit Edilmesi Süt protein örneklerinde alfa-kazein (α-kn), beta-laktoglobulin (β-lg), kappa-kazein (κ- Kn) ve beta-kazein (β-kn) tipleri, E.Ü. Tıp Fakültesi Biyokimya laboratuarında Aschaffenburg ve Thymann (1965) un açıkladığı Nişasta Üre Jel elektroforezi (SUE) metoduyla belirlenmiştir İstatistik Analiz Süt verim özelliklerine süt protein tiplerinin etkisi en küçük kareler metoduna (Harvey, 1987) göre hesaplanmıştır. Kullanılan matematik model; Y ijklmno =µ+a i +b j +c k +d l +f m +g n +h o +e ijklmno şeklinde olup, bu modelde yer alan terimlerden µ= populasyon ortalamasını, a i = i. buzağılama yılı etki payını, b j = j. buzağılama mevsimi etki payını, c k = k. buzağılama sırası etki payını, d l = l. alfakazein (α-kn) etki payını, f m = m. Beta-laktoglobulin (β-lg) etki payını, g n = n. kappa-kazein (κ- Kn) etki payını, h o =o. beta-kazein (β-kn) etki payını e ijklmno = normal, bağımsız ve şansa bağlı hata yı temsil etmektedir. Alt grup ortalamaları arasındaki farkların karşılaştırılmasında Duncan (1955) testi kullanılmıştır.

9 IX 3. BULGULAR ve TARTIŞMA 3.1. Süt Protein Tiplerinin 305 Günlük Süt Verimine Etkisi Süt verim özelliklerine ilişkin en küçük kareler ortalamaları, önemlilik ve çoklu karşılaştırma testi sonuçları Tablo 2 ve Şekil 1 de verilmiştir. Tablo 2. Süt verim özelliklerine ilişkin en küçük kareler ortalamalar. Variyans Kaynağı N Süt Verimi GENEL ±312 α sı -Kazein ö.s. BB BC CC ± ± ±310 β-laktoglobulin * AA 217 AB 380 BB 164 BC 3 AC 7 β-kazein AA AB BB κ-kazein AA AB BB BC CC AC ö.s. Ö.s 5707±354 a 5597± 302 ab 6049± 452 a 4800±1601 b 4846± 987 b 5850± ± ± ± ± ± ± ± ±1271 ö.s.: Önemsiz *: p<0.05, a,b: Aynı alt grupta farklı harflerle gösterilen ortalamalar arasındaki farklar istatistiki olarak önemlidir (p<0.05) Süt verimine β-laktoglobulin tipinin etkisi önemli (P<0.05), κ-kazein, β-kazein ve α S1 - Kazein tiplerinin etkileri önemsiz (P>0.05) bulunmuştur. Süt verimi bakımından β-laktoglobulin tiplerinin sıralaması BC> AB > BB > AA > AC >CC şeklinde gerçekleşmiştir. β-lgn CC ve β-lgn AC genotipleri istatistiki olarak daha düşük verime sahip olmuşlardır. Benzer sonuçlar; Pozzi ve ark.(1989), Shin ve Yu (1990), Rensburg ve ark.(1991), Atroshi ve ark.(1982) ve Doğru (1998) tarafından da bildirilmiştir.

10 X BB BC CC AA AB BB AA AB BB BC AC AA AB BB BC AC CC α S1 -Kazein β-kazein β-laktoglobulin β-laktoglobulin Şekil Günlük Süt Veriminin Süt Protein Polimorfik Genotiplerine Göre Değişimi 3.2. Genotip Frekansları Araştırmada elde edilen α-kn, β-lg κ-kn ve β-kn genotiplerinin gözlenen ve beklenen frekansları ile khi-kare önemlilik testi sonuçları Tablo 3 ve Şekil 1-4 de verilmiştir. Tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere α-kn bakımından 2 si homozigot 1 i heterozigot toplam 3 genotip, β-lg bakımından 3 ü homozigot 3 ü heterozigot toplam 6 genotip, κ- Kn bakımından 3 ü homozigot 3 ü heterozigot toplam 6 genotip ve β-kn bakımından 2 si homozigot 1 i heterozigot toplam 3 genotip tesbit edilmiştir. Populasyon her dört gen yeri bakımından da dengede bulunmuştur. Mayr ve ark.(1992a) Avustralya Simentallerinin β-laktoglobulin, Mayr ve ark.(1992b) ve Schellander ve ark.(1992) ise κ-kasein genotipleri bakımından dengede olduklarını bildirmişlerdir Gen Frekansları α-kazein eşgen frekansları, α-kn B ve α-kn C için sırasıyla 0.90 ve 0.10 olarak bulunmuştur. (0.90) olarak tesbit edilen α-kn B eşgen frekansı Şekerden ve ark.(1999) tarafından bildirilen (0.99) değerinden daha düşük bulunmuştur. κ-kazein eşgen frekansları, κ-kn A, κ-kn B ve κ-kn C için sırasıyla 0.68, 0.28 ve 0.04 olarak bulunmuştur. (0.68) olarak tesbit edilen κ-kn B eşgen frekansı literatürde bildirilen 0.52 (Taha ve Puhan 1992) değerinden yüksek, 0.73 (Kirilenko ve Glazko 1995)), 0.69 (Ortner ve ark. 1995), 0.70 (Mayer ve ark.1992), 0.73 (Mayr ve ark.1992a, Schellander ve ark. 1992) değerlerine benzer ancak 0.80 (Şekerden ve ark.1999) değerinden ise düşük bulunmuştur.

11 XI α-s1- Tablo 3. Gözlenen ve beklenen genotip sayıları ile khi-kare test sonuçları Sistem Genotip Gözlenen Beklenen Khi-kare BB 220 (0.812) 220 (0.812) Kasein BC 48 (0.177) 49 (0.181) CC 3 (0.011) 2 (0.007) Toplam β-kasein AA 85 (0.314) 85 (0.314) 0 AB 131 (0.483) 134 (0.494) BB 55 (0.203) 52 (0.192) Toplam AA 75 (0.277) 73 (0.269) β-laktoglobulin BB 60 (0.221) 60 (0.221) CC 0 (0.000) 0 (0.000) AB 130 (0.480) 132 (0.488) AC 2 (0.007) 3 (0.011) BC 4 (0.015) 3 (0.011) Toplam AA 129 (0.476) 125 (0.461) BB 20 (0.074) 21 (0.077) β-kasein CC 2 (0.007) 0 (0.000) AB 102 (0.376) 103 (0.380) AC 10 (0.037) 15 (0.056) BC 8 (0.030) 7 (0.026) Toplam

12 XII Şekil 1. α- s1 -Kasein Genotip frekansları BB BC CC AA AB BB Şekil 2. β-kasein genotip frekansları Şekil 3. β-lgn genotip frekansları AA BB AB AC BC

13 XIII AA AB BB AC BC CC Şekil 4. κ-kasein genotip frekansları β-laktoglobulin eşgen frekansları, β-lgn A, β-lgn B ve β-lgn C için sırasıyla 0.52, 0.47 ve 0.01 olarak bulunmuştur. (0.52) olarak tesbit edilen κ-kn B eşgen frekansı literatürde bildirilen 0.89 (Mayer ve ark. 1992) değerinden düşük, 0.50 (Mayr ve ark. 1992b) değerine benzer, ancak 0.38 (Uhrin ve ark. 1995), 0.42 (Doğru 1998) ve 0.44 (Şekerden ve ark. 1999) değerinden ise yüksek bulunmuştur. β-kazein eşgen frekansları, β-kn A ve β-kn B için sırasıyla 0.56 ve 0.44 olarak bulunmuştur. (0.56) olarak tesbit edilen α-kn A eşgen frekansı Şekerden ve ark.(1999) tarafından bildirilen (0.69) değerinden daha düşük bulunmuştur.

14 XIV 4. KAYNAKLAR Aleandri, R., Buttazzoni, L.G., Schneider, J.C., Caroli, A., Davoli, R., The Effects of Milk Protein Polymorphisms on Milk Components and Cheese-Producing Ability. Journal of Dairy Science, 73: Aschaffendburg, R., Thymann, M., Simultaneus phenotyping procedure for the pricincipal proteins of cow s milk. J. Dairy Sci. 48: Atroshi, F.R., Kangasniemi, B.Y., Honkanen, M., Sandholm, B-Lactoglobulin Phenotypes in Finnish Ayrshire and Friesian Cattle with Special Reference to Mastitis Indicators. Anim. Breed. Abst., 50 : Doğru, Ü., Esmer, Siyah Alaca ve Sarı Alaca Sığır Sütlerinde Belirlenen B-Laktoglobulin Fenotipleriyle Laktasyon Özellikleri Arasındaki İlişkiler. 2. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi, Eylül 1998, Bursa. Duncan, D.B., Multiple Range and Multiple F Tests. Biometrics, 11:1-42. Graml, R., Buchberger, H., Klostermeyer, H., Pirchner, F., Pleiotrope Wirkunger von b- Lactoglobulin und Casein Genotypen auf Milchfett und Milchproteinmengen des Bayerischen Fleckviehs und Braunviehs. Z. Tierz. Zuechtungsbiol. 103:33. Graml, R., Buchberger, H., Klostermeyer, H., Pirchner, F., Pleiotrope Wirkungen von b- Lactoglobulin und Casein Genotypen auf Milchinhaltsstoffe des Bayerischen Fleckviehs und Braunviehs. Z. Tierz. Zuechtungsbiol, 104:355. Haenlein, G.F.W., Hines, H.C., Zikakis, J.P., Frequency Distribution of Genetic Markers in Guernsey Cattle. Journal of Dairy Sci. 63:1145. Harvey, W.R., Least Squares Analysis of Data With Unequal Subclass Numbers. Agric. Res. Ser., USDA, ARS. Hines, H.C., Haenlein, G.F.W., Zikakis, J.P., Dickey, H.C., Blood Antigen, Serum Protein, and Milk Protein Gene Frequencies and Genetic Interrelationships in Holstein Cattle. Journal of Dairy Sci. 60:1143. Hines, H.C., Zikakis, J.P., Haenlein, G.F.W., Kiddy, C.A., Trowbridge, C.L., Linkage Relationships among Loci of Polymorphisms in Blood and Milk of Cattle. Journal of Dairy Sci. 64:71. Kirilenko, SD., Glazko, VI., Identification of kappa-casein genotypes and the BLAD mutation in cattle using the polymerase chain reaction. Tsitologiya-i-Genetika. 29: 6, Lukac-Havranek, J., Curik, I., Kaps, M., Antunac, N., Samarzija, D., The relationship between polymorphism of beta-lactoglobulin and milk production characteristics of Croatian Simmental cattle. II. Gene effect. Stocarstvo. 47: 11-12, Mayer, H., Foissy, H., Schneglberger, J., Cheese quality and genetics. kappa- and beta-casein variants in Austrian cattle breeds. Forderungsdienst. 40: 8, Mayr, B., Schellander, K., Korber, G., Schleger, W., 1992b., PCR studies on beta-lactoglobulin variants in Austrian test bulls. Wiener-Tierarztliche-Monatsschrift. 79: 9, Mayr, B., Stiglhuber, A., Schleger, W., 1992a., Polymerase chain reaction (PCR)-analysis of kappa-casein polymorphisms in test bulls in the Austrian Simmental breed - frequency of A and B alleles. Wiener-Tierarztliche-Monatsschrift. 79: 3, McLean, D.M., Bruce Graham, E.R., Ponzoni, R.W., McKenzie, H.A., Effects of Milk Protein Genetic Variants on Milk Yield and Composition. Journal of Dairy Research 51, Ng-Kwai-Hang, K.F., Hayes, J.F., Moxley, J.E., Monardes, H.G., Association of genetic variants of casein and milk serum proteins with milk, fat and protein production by dairy cattle. Journal of Dairy Sci. 67: 835. Ortner, M., Essl, A., Solkner, J., On the importance of various milk protein genotypes in cattle breeding. Zuchtungskunde. 67: 5,

15 XV Pozzi, P., Serventi, P., Ronchi, S., Effects of x-casein and B-Lactoglobulin Variants on Genetic Production Traits in Italian Friesian Cows. Tecnica Lattiero Casearia, 40, 6: Rensburg, L.V., Lange, D.J.D., Gindra, A., The Polymorphic Protein System in Cows Milk. 2. Phenotypic Frequencies of Whey Proteins in Different Herds of Holstein Friesian and Jersey Cows in the Republic of South Africa. Anim. Breed. Abst., 59 : Rice, V.A., Andrews, F.N., Warwick, E.J., Legates, J.E., Breeding and Improvement of Farm Animals. Sixth Edition. Mc Graw Hill Book Company, Inc., New York. Samarineanu, M., Stamatesce, E., Grancıu, I., Sotu, E., 1984.b The Results of Electrophoretic Studies of Some Proteins in The Blood and Milk of Romanian Brown Cows in Moldavia. III. Beta-casein. Lucrari Stinfice, Institul de Cerceta re si Productie Pentru Cresterea Bovinelar, No:9, Samarineanu, M., Stamatesce, E., Grancıu, I., Spulber, M., Sotu, E., 1984.a The Results of Electrophoretic Studies of Some Proteins in The Blood and Milk of Romanian Brown Cows in Moldavia. I. Beta-Lactoglobulin. Lucrari Stinfice, Institul de Cerceta re si Productie Pentru Cresterea Bovinelar, No:9, Schellander, K., Mayr, B., Kalat, M., Genomic analysis of kappa-casein genotypes in bulls. Journal-of-Animal-Breeding-and-Genetics. 109: 4, Shin, I.S., Yu, J.H., Studies on Milk Protein Genetic Variants and Milk Yield in Holstein Breeds. Korean J of. Dairy Sci. 12 (1) : Şekerden, Ö., Doğrul, F., Erdem, H., Jersey İneklerinde Süt Protein Polimorfizmi ve Protein Genetik Variyantlarının Muhtelif Verim Özellikleri Üzerine Etkisi. Hayvancılık Araştırma Dergisi, 3 (1) : Şekerden, Ö., Doğrul, F., Erdem, H., Türkiye deki Simental İneklerinde Kan ve Süt Protein Polimorfizmi ve Bunların Muhtelif Verim Özelliklerine Etkisi. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi, 23 (Ek Sayı : 1) : Taha, F., Puhan, Z., Genetic variants of kappa-casein and milk yield. Landwirtschaft- Schweiz. 5: 11-12, Uhrin, P., Chrenek, P., Vasicek, D., Bauerova, M., Bulla, J., Genotyping of betalactoglobulin gene in different breeds of cattle in Slovakia. Zivocisna-Vyroba. 40: 2, Ustdal, K.M., Bakır, A., Altuntaş, A., Erturan, M Çifteler ve Karacabey Harasındaki Esmer ve Holstein Sağmal Sığırlarda Transferrin ve Süt Protein Tiplerinin Süt Yaşı ve Verimi ile İlişkilerinin Araştırılması. Doğa Bilim Dergisi, D1 Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi 6: 3, Vanlı, Y., Atatürk Üniversitesi Koyun Sürülerinde Beta Globulin Polimorfizminin Genetiği. (Profesörlük Takdim Tezi). Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Böl. Erzurum. Vanlı, Y., Kaygısız., Sorularla Hayvan Islahı ve Genetiği. Y.Y.Ü. Ziraat Fak. Yayınları, No:3. Vanlı, Y., Özsoy, M.K., Baş, S., Populasyon ve Biyometrik Genetik. Yüzüncü Yıl Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No:3. Vanlı, Y., Özsoy, M.K., Dayıoğlu, H., Doğrul, F., Transferrin Polimorfizmi ile Bazı Çevre Faktörlerinin Merinos, Morkaraman, İvesi, Karagül ve Tuj Koyunlarının Verim Özelliklerine Etkileri. Doğa Türk Vet. ve Hayvancılık Dergisi, 14:83-95.