Diren CİVA GÜNER Fatma Yalçın SANCAK Salih SARPTEN Ömer ÖZKAN

Transkript

1 7 Dr. Kemal Akkan BATMAN (Komisyon Başkanı) Diren CİVA GÜNER Fatma Yalçın SANCAK Salih SARPTEN Ömer ÖZKAN Bu kitap, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim Terbiye Dairesi tarafından ortaokullarda (Temel Eğitim İkinci Kademe) ders kitabı olarak geliştirilmesi uygun bulunmuştur.

2 Resimleyen ve Kapak Tasarım Grafik Tasarım Dizgi Düzeltme Birinci Baskı Fen ve Teknoloji Komisyonu Mustafa DOĞAN Mustafa DOĞAN Meltem Ergin TEKİN Ağustos 2006 Baskı, Cilt Erdu Kitapevi Öncü Basım Yayım Tanıtım Ltd. Şti. Kazam Karabekir Cad. Ali Kabakçı İşhanı No: 85/2 Tel : İskitler / ANKARA Her hakkı saklıdır ve KKTC Milli Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru, resim ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

3 İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak, O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var! Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, "Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerihamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! Mehmet Âkif ERSOY

4 Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici, bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bitap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda, mevcuttur!

5

6 FEN VE TEKNOLOJİ 7. KİTAP Fen ve Teknoloji 7.sınıf kitabı, öğrencilerin Fen bilimleri ve teknolojinin doğası, anahtar fen kavramları, bilimsel düşünme becerileri, fen-teknoloji-toplum-çevre etkileşimi, bilimsel ve teknik psiko-motor becerileri, bilimin özünü oluşturan değerleri ve fene ilişkin tutumları ile ilgili eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacını taşımaktadır. Söz konusu amacı karşılarken öğrencilerin bireysel öğrenme farklılıklarını temel almaktadır. Her öğrencinin kendi öğrenme yöntemini kullanarak, fen ve teknoloji dersi ile ilgili bilişsel, duyuşsal ve psikomotor davranışları kazanması tasarlanmıştır. Fen ve Teknoloji 7. sınıf kitabı ayrıca öğrencilerin akıl yürütme, yaratıcı problem çözme, bilgiyi yeniden yapılandırma, bilimsel düşünme gibi üst düzey düşünme becerilerini geliştirme misyonunu üstlenmiştir. Ülkemizde, Fen ve Teknoloji alanında yazılmış, kitapların ikincisi olan ders kitabında, yerel örneklere olabildiğince yer verilmiş ve öğrenme psikolojisi literatüründe önemli yere sahip olan yakından-uzağa ilkesi hayata geçirilmiştir. Fen ve Teknoloji 7. sınıf kitabı, yukarıdaki amaçları gerçekleştirmek için öğretim esnasında bazı noktalara uyularak işlenmelidir (kullanılmalıdır). Üniteler işlenmeden önce Giriş Etkinlikleri çalışılmalıdır. Giriş Etkinlikleri öğrencilerin varolan şemalarını sorgulamalarına ve şemalarını yeniden oluşturmalarına yardımcı olacaktır. Ünitenin önünde sunulan Kavram Haritaları veya Grafikler incelenmelidir. Kavram Haritaları veya Grafikler ünitede öğrenilecek davranışların genel çerçevesini sunup, öğrencilere daha sonra öğrenecekleri davranışları yerleştirmelerine yardımcı olacaktır. Ünite sonu testler öğrencilerin bireysel öğrenmelerini sınamalarına olanak sağlayacaktır. Her ünite sonunda yer alan Çoklu Zeka Etkinlikleri ise her öğrencinin kendi zeka türüne göre öğrenmesini üst düzeye çıkaracaktır. Çoklu Zeka Etkinlikleri ünite ile ilgili konuları kapsayan örneklerdir. Öğrenciler, öğretmenleri ile birlikte söz konusu örneklerden bir tanesini seçip yapabilecekleri gibi kendilerinin yaratacakları etkinlikleri de yapabilirler. Etkinlikler sayesinde çağdaş ölçme değerlendirme etkinliklerine geçiş kolaylıkla gerçekleşebilir. Fen ve Teknoloji 7. sınıf kitabı, çağdaş eğitim sistemleri öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılayacak bilimsel niteliğiyle sunulduğuna güvenimiz tamdır. Her öğrencinin başarısını şimdiden görüyor, seviniyoruz. Fen ve Teknoloji Komisyonu

7 Değerli meslektaşlarımız ; 7. sınıf kitabımızda, 6. sınıf kitabımızın içeriğinde çok fazla yer almayan ilkeler, akademik kurallar veya genellemeler ağırlıktadır. Söz konusu durum Fen ve Teknoloji programının 7. sınıf hedef ve hedef davranışlarının gereği olarak algılanmalıdır. İlke, akademik kural veya genelleme bilişsel nitelikli bilgi formlarıdır ve benzer öğretme- öğrenme yöntemleri ile öğrenilirler. İlke, her durumda geçerli olarak kabul edilen kavramlar arasındaki ilişkilerdir. Örnek : Kuvvet duran cisimleri hareket ettirebilir, hareketli cisimleri durdurabilir ya da hareketin yönünü değiştirebilir. Öğretme-öğrenme psikolojisinde, öğrencilerin öğrenme süreci dikkate alındığında, ilke öğrenme, pasif veya aktif bir biçimde gerçekleşebileceği üzerinde vurgular yapılmaktadır. Günümüz eğitim yönelimleri açısından değerlendirildiğinde öğrenme olgusunun aktif bir biçimde gerçekleşmesinin, öğrenmede yapılandırmacı süreci, hızı, yaratıcılığı ve kalıcılığı artıracığıdır. Dolayısı ile bizlerin İlke Öğretimi nde, aktif öğrenme yöntemlerini tercih etmemiz yerinde bir uygulama olacaktır. Kitapta ilkeler, genellemeler veya akademik kurallar koyu renk olarak belirtilmiştir. İlke, genelleme veya akademik kural öğretiminde geleneksel olarak Tümdengelim metodu kullanılmaktadır. TÜMDENGELİM YÖNTEMİNE ÖRNEK Örnek: Adım I: İlke sunulur; İLKE : Kuvvet duran cisimleri hareket ettirebilir, hareketli cisimleri durdurabilir ya da hareketin yönünü değiştirebilir. Adım II: İlkeye örnek verilir; Örnek : Bir bebek arabasını ittiğimizde bir süre yol alır sonra durur. Futbol maçında kaleci topu tuttuğu zaman, topun hareketi durdurulmuş olur. TÜMEVARIM YÖNTEMİNE ÖRNEK Örnek: Adım I: İŞLEM Adım I: Öğrencilere aşağıdaki gibi örnekler verilip, örneklerdeki verileri ve olguları düzenlemeleri, incelemeleri istenir. Örnekler: Masa tenisi oynarken oyuncular tenis topuna vurur. Otomobil çalışmadığı zaman insanlar bazen otomobili iterek çalıştırır. Darts oynarken oyuncular okları hedef tahtaya atarlar. Adım II: Öğrencilerden örneklerdeki ortak noktaları ya da ilişkileri belirlemeleri istenir. ODAKLAMA SORUSU Bu aşamada öğrenciler aşağıdaki soru ile odaklanmaya çalışılır: Soru: Ne buldun, gördün, işittin, okudun? Bu aşamada öğrenciler aşağıdaki soru ile odaklanmaya çalışılır: Örnekler veya veriler arasındaki ortak noktalar nelerdir ya da hangi bilgiler birbirleriyle ilişkilidir?

8 Adım III: Ortak ilişki ve noktalar doğrultusunda geçici bir ilke (genelleme, akademik kural ) oluştur. Genelde bu ortak noktalar ve ilişkiler hakkında ne söyleyebiliriz? İlke öğrencilere buldurup, yazdırılır. İLKE:... Adım IV: Geçici ilkeyi ( genelleme, akademik kural ) diğer bilgilerle test et. Diğer verilerle karşılaştırdığımızda, bulunan ilke hala doğru mu? Öğretmen kontrolünde ilke hala doğru ise kabul edilir, değilse Adım III'e dönülerek ilke yeniden yazılır. İlke öğretiminde, uygulanabilir. Problem Çözme ya da Araştırma İnceleme yöntemi aşağıdaki örnekte olduğu gibi 1- Öğretmen geliştirilecek ilke ile ilgili problemi açıklar veya tanımlar. Örnek: Duran veya hareket halindeki cisimler ile kuvvet arasında nasıl bir ilişki vardır? Öğretmen sınıfta öğrencilerin meraklarını uyandırmak için öğrencilere yukarıdaki gibi bir problem durumu verir. 2- Problemin geçici çözümünü hipotez olarak belirtme. Örnek: Kuvvet duran cisimleri hareket ettirebilir, hareketli cisimleri durdurabilir ya da hareketin yönünü değiştirebilir. Bu aşamada öğretmen öğrencilerle birlikte, ilkeyi bulup hipotez olarak kabul eder. 3- Bilgi / veri toplama. Bu aşamada öğretmen tarafından öğrenciler, gerek sınıf olarak gerekse küçük gruplar halinde, hipotezde öne sürülen önerme ile ilgili veriler, örnekler toplamaya yönlendirilir. Verilerin veya örneklerin bulunabileceği kaynaklar belirtilir ve öğrencilerin bunları araştırması istenir. Örnek: Tübitak Gençlik Dizisi Yayınları Kuvvet ve Hareket, Bilim ve Teknik Dergisi, Bilim Çocuk Dergisi, Focus Dergisi, Meydan Larusse Büyük Lugat ve Ansiklopedi, İnternet Siteleri. 4- Toplanan bilgiler sınıfta analiz edilir. Bu aşamada öğrencilerle birlikte, analiz edilen verilerden yola çıkılarak hipotezin doğruluğu test edilir. Örnek: Gerçekten duran cisimlere kuvvet uygulanınca hareket eder mi? Hareketli cisimlere kuvvet uygulanınca durdurulabilir mi? Hareket eden cisimlere kuvvet uygulanınca hareketin yönü değişir mi? 5- İlke ifadesi yazılır / söylenir. Bir önceki aşamada elde edilen analiz sonucu, ilke olarak ifade edilir. Başta ortaya konan hipotez verilerle destekleniyorsa ilke olarak kabul edilir, desteklenmiyorsa birinci aşamaya gidilerek işlem tekrar edilir. İlke öğretiminde, aktif öğrenme açısından Tümevarım ve Problem Çözme ya da Araştırma İnceleme yöntemleri önerilmektedir. Aktif öğrenme yöntemleriyle, konu alanının bir boyutu öğrenilmiş olur, ayrıca ilköğretimin hedeflerinden birisi olan öğrencilere bilimsel akıl yürütme ve düşünme becerisi kazandırma açısından da çok önemli bir eğitsel katkısı sağlanmış olur. Fen ve Teknoloji Komisyonu

9 İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELİKLERİ Giriş Etkinlikleri... Maddenin Yapısı ve Özelikleri... Son Üç Asırda Atom Fikri A - Atomun İçi ve Dışı B - Elektronların Dizilişi C - Atomların Kimliği D - Aynı Elementin Atomlarındaki Farklılık A - Periyodik Tablo B - Elementlerin Birleşmesi C - İyon Oluşmu A - Kovalent Yapılı Moleküller B - Fiziksel ve Kimyasal Değişim C - Değişimin Belirtileri... TEST 1... Çoklu Zeka Etkinlikleri ÜNİTE 2 : KUVVET VE HAREKET Giriş Etkinlikleri Kuvvet ve Hareket A - Çevremizdeki Kuvvetler B - Kuvvet Nedir? C - Kuvveti Nasıl Ölçeriz? A - Kuvvetler İş Başında A - Basit Makineler B - Çevremizdeki Eğik Düzlemler C - Ağır Yükleri Az Kuvvetle Kaldırıyoruz D - Döndürme Kuvvetini Kullanalım A - Ya Sürtünme Olmasaydı! A - Hareket Edeli m B - Hız ve Sü rat TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri ÜNİTE3:IŞIKVESES 3.1A- 3.1B- 3.2A- 3.2B- 3.3A- 3.3B- Giriş Etkinlikleri Işık ve Ses Işık Nasıl Yayılır?... Renkler Çevremizdeki Mercekler Işığı Yönlendirelim Ses Nasıl Yayılır? Sesin Özelikleri TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri... 47

10 ÜNİTE 4 : VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER Giriş Etkinlikleri Vücudumuzdaki Sistemler A - Sindirim Sistemi B - Mekanik ve Kimyasal Sindirim A-Dolaşım Sistemi B - Kan Damarları ve Dolaşım C - Kan ve Kan Grupları D - Lenf Dolaşımı ve Doğal Engeller E - Bağışıklık ve Mikroplar A - Solunum Sistemi A - İskelet, Eklem, Kas A-BoşaltımSistemi A - S inir Sistemi B - Beyin A - İç Salgı Bezleri TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri ÜNİTE 5 : DUYU ORGANLARIMIZ VE DUYULARIMIZ Giriş Etkinlikleri Duyu Organlarımız Ve Duyularımız A - Gözler B - Enerji Dönüşüm Yapan Gözler C - Görüntü Oluşumu ve Görme Olayı D - Farklı Uzaklıklardaki Cisimlerin Retinada Odaklanması A - Göze Gelen Işık Miktarının Ayarlanması B - Retinada Tam Odaklanmış Görüntüler Elde Edilemezse! A - İşitme ve Denge Organı; Kulak B - İşitme A - Deri A - Dil ve Tat Alma A - Burun ve Koku Alma TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri

11 ÜNİTE 6 : MADDE VE ISI Giriş Etkinlikleri Madde ve Isı A- Isı mı? Sıcaklık mı? B- Isı Alış-Verişi ve Hal Değişimi A- Genleşme B- Metal Çiftleri C- Sıvı ve Gazlarda Genleşme... TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri ÜNİTE 7: HİDROJEN, METALLER, ASİTLER VE ALKALİLER Giriş Etkinlikleri Hidrojen, Metaller, Asitler ve Alkaliler A- Hidrojeni Tanıyalım B- Faydalı Bir Yakıt C- Geleceğin Yakıtı A- Metallerin Aktifliği B- Paslanma C- Alaşımım, Daha İyiyim! A- Asitler B- Bazlar - Alkaliler C- Renk Seçimi ve ph A- Asitler ve Bazlar Bir Arada Durmaz B- Tuzlar TEST Çoklu Zeka Etkinlikleri KAYNAKÇA SEMBOLLER Çalışma yaprağı ile ilgili öğrenilen davranışları test eden soruları sembolize eder. Çalışma yaprağı ile ilgili duyuşsal davranış değişikliği oluşturmayı amaçlayan bilgileri sembolize eder. Çalışma yaprağı ile ilgili önemli bilgileri sembolize eder.