AĠLE ĠġLETMELERĠNDE NESĠLLER ARASI YÖNETĠCĠ DEĞERLERĠNDEKĠ DEĞĠġĠM

Transkript

1 68 AĠLE ĠġLETMELERĠNDE NESĠLLER ARASI YÖNETĠCĠ DEĞERLERĠNDEKĠ DEĞĠġĠM Öğr. Gör. Yavuz Tansoy YILDIRIM ÖZET DeğiĢim ie karģı karģıya kaan topumarda sadece maddi unsurar deği aynı zamanda değerer gibi manevi unsurarda değiģikik göstermektedir. Bu çaıģmanın amacı aie iģetmeerinde nesier arasında yönetici değererinde farkıık oup omadığını araģtırmak, farkıık var ise bunarın nedenerini beiremektir. Bu amaç doğrutusunda, Güney Marmara bögesinde faaiyette buunan aie iģetmerinde, 111 kiģi 1. nesi, 150 kiģi 2. nesi omak üzere topam 261 kiģi üzerinde anket tekniği kuanıarak bir araģtırma yapımıģtır. AraĢtırmada topanan verier ie gerçekeģtirien faktör anaizi sonucunda geenekçiik, giriģimciik, riya, akıcıık, tevazu ve merkeziyetçiik boyutarı ede edimiģtir. Gene oarak aie iģetmeerinde nesier arasında geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarında farkıık oduğu sonucuna uaģımıģtır. Anahtar Keimeer: Aie ĠĢetmesi, Nesi, Değer, Yönetici Değereri CHANGING MANAGERIAL VALUES BETWEEN GENERATIONS IN FAMILY BUSINESSES ABSTRACT In societies that face socia change, not ony tangibe but aso spiritua have factors such as vaues have shown variations. The aim of this study is to investigate whether there are differences in manageria vaues between generations. If there is any difference, the aim is to determine the reasons of these differences. In this framework, tota 261 persons of which 111 first generation and 150 second generation that were economicay active in South Marmara region seected and performed a research study on these group of peope based on survey technics. The data obtained in this survey were used is factor anaysis. The anaysis resuted with dimensions of traditionaism, entrepreneurship, hypocricy, rationaism, modesty and centraization. The differences have been observed in the dimension of traditionaism and centraization between the first and second generations within the perspective of manageria vaues. Keywords: Famiy Business, Generation, Vaue, Manageria Vaues 1. GĠRĠġ Topum üyeerini bir arada tutan ve bireyin çevresindeki nesne ve oayara bakıģını ouģturan en önemi kütür unsuru değererdir. Bireyer, içinde buundukarı kütürün parçasıdırar. KiĢierde değererin ouģumuna etki eden en önemi etken, içinde doğup büyüdüğü Baıkesir Üniversitesi, Bandırma Mesek Yüksek Okuu

2 69 topumsa kütürdür. Bireyin sahip oduğu değerer topumun kütüre değererini ortaya koymaktadır. Birey ve topum arasında bağ ouģturan ve bireyin doğumu ie baģayıp yaģam boyu süren topumsaaģması kütüre değerer üzerinde etkiye sahiptir (Özkap, 2009: 85). TopumsaaĢma ie topumda değiģimer ortaya çıkmakta ve değiģim süreki omaktadır. Teknoojik geiģme, iģetmeciik uyguamaarı ve küreseeģmenin tüm dünya ükeerini etkiemesi sonucunda, eğitim, teknooji, hukuk, ahaki ve sosya değerer ie iģ yaģamında önemi değiģmeer yaģanmaktadır. Özeike teknooji gibi gözenebiir maddi değiģikiker küreseeģme sayesinde diğer topuukara da uaģmaktadır. Teknoojinin içinde yer adığı maddi unsurar beraberinde değerer gibi manevi unsurarı da getirir. DeğiĢimin zaman içinde beiri değerer üzerindeki etkierini araģtırmak, iģ hayatında doğru kararar amak, etkin ve etkii bir ietiģim kurmak açısından önemidir. Türkiye açısından değiģim konusuna bakıdığında, Osmanı dan baģayıp, Cumhuriyet in ianından sonra hıza uyguamaya konuan ve günümüze kadar geen moderneģme çabası vardır. ModerneĢme ie topumun tüm aanarına kapsayacak Ģekide sosya kurum ve insanarın yaģam tarzının değiģmesi kastedimektedir. Geenekse ve modern topumar, eskiden kuanıan batı topumu ve batıı omayan topum kavramarının yererine geçen nispeten yeni terimerdir (Rzayeva, 2010: 34). Bu moderneģme çabaarı sonucunda topumun bei bir kesimi Batı kütüründen etkienirken bir kısmı kendine has değererini korumaya devam etmiģtir. Bunun sonucunda da ortaya ikii bir kütür yapısı çıkmıģtır (Sargut, 2001: 141). Türker Ġsami mirasının tamamından değise de, büyük bir böümünden vazgeçerek Avrupa ya yönemiģer ve yönetimde, topumda ve kütürde Avrupa yaģam tarzını benimseyip hayata geçirmek üzere kesintisiz, kararı bir çaba sarf etmiģerdir. Bu dönüģüm sırasında kimik, otorite ve sadakate dair eski Ġsami kavramarın yerine, Avrupa kaynakı yeni kavramarın geçmesi yaģamsa bir önem taģımıģtır (Lewis, 2008: 658). Sosyo kütüre dokusunda batı ve doğu kaynakarının bir arada buunduğu ükeer arasında en iyi örnek oarak Türkiye gösterimektedir (Rzayeva, 2010: 34). Bunun sebebi ise, iki yüzyıı aģkın süredir gerçekeģtirdiği batııaģmadır. Bu noktadan harekete, aie iģetmeerinde, iģetme sahiperinin günük iģetme faaiyeterini yerini getirirken hangi yönetici değererini benimsedikeri, sonrasında da nesier arasında yönetici değererinde modern ve yere değerer açısından herhangi bir değiģim oup omadığının beirenmeye çaıģıması amaçanmıģtır. AraĢtırmanın devam eden böümerinde sırasıya iteratür inceemesi yapıacak, hipotez ouģturuacak, araģtırma yöntemi açıkanacak, araģtırma buguarı anaiz ediecek ve sonuç kısmında gene bir değerendirme yapıacaktır. 2. LĠTERATÜR ĠNCELEMESĠ 2.1. DEĞER, YÖNETĠCĠ DEĞERLERĠ VE AĠLE ĠġLETMESĠ KAVRAMLARI Kütürü ouģturan öğeerden biri oan değer kavramı bazı araģtırmacıar tarafından tanımanmıģtır. Rokeach a göre değer; ters veya karģı davranıģ tarzı ya da ouģan son duruma göre kiģise ya da sosya oarak tercih ediebien beiri davranıģ ya da ouģan son durumu beirten süreki inançtır (Rohan, 2000: ). Hofstede a göre değer, diğererine göre kesin oan durumun tercih edimesine oan yaygın eğiimdir (Hofstede, 1998: ).

3 70 Schwartz a göre değer, insanarı ve oayarı değerendiren sosya aktörere (Örgüt Lidereri, Kura Koyucuar, Bireyer) rehberik eden arzu ediebiir kavramdır (Schwartz, 1999: 23-47). GeniĢ anamıya değerer; iyi-kötü, güze-çirkin, norma-anorma, rasyone-irrasyone gibi geneike biinç dıģı ve nadiren tartıģıan duygu ve düģünceeri içerir (Doğan, 2007: 41). Kütürü ouģturan faktörerden biri oan değerer (Köse, 2001: ), örgüt üyeerinin durum, oay, nesne ve bireyeri iyi veya kötü oarak değerendirmede kuandıkarı öçüter oarak tanımanabiir (Özkap ve Kıre, 1996: 173). Örgütse değerer, örgütte neyin istenir, neyin istenmez oduğunu beireyen ve iģgörenerce benimsenen inançardır (Türk, 2007: 18) ve örgütse sorunarın çözümünde maku ve uygun oarak kabu edien çözüm biçimerini göstermektedirer (ġiģman, 2007: 94). Örgütse değererin kaynağını, örgüt üyeerinin insan, çevre ve bu ikisinin etkieģimi sonucu ortaya çıkan durumara iiģkin kabu edien doğruarı ouģturmaktadır (Sabuncuoğu ve Tüz, 2003: 43). Örgütte neyin önemi oduğunu gösteren örgütse değerer, davranıģarın beiri hae gemesi ie anaģıabiir omaktadır (Hofstede, 2004: 10). Tüm bu tanımamaardan sonra değereri, kiģierin çevresindeki insanarı ve oayarı değerendirirken, neeri tercih etmesi gerektiğine iiģkin duygu ve düģünceer oarak tanımayabiiriz. Yönetici değereri ise, yöneticierin örgütse süreçteki tutum ve davranıģarını yönendiren, amıģ odukarı karararın, sergiemiģ odukarı tutumarın veya göstermiģ odukarı davranıģarın doğru odukarına dair inançardır (Doğan, 2007: 23). Bir yönetici için iģetmenin çaıģma modeini ve faaiyetetinin sonucunu etkieyen, beiri insan topuukarınca ouģturuan inançar, değerer, örf ve adeter ie diğer kiģierarası iiģkierden ouģan kütürün büyük önemi vardır. Çünkü kütür, o topumda faaiyet gösteren iģetmeerin çaıģma biçimini ve faaiyeterinin sonucunu da önemi öçüde etkieyecektir. Bu sebepe yönetici de, çaıģma Ģekini topumun kütürüne göre ayarama gereği duymakta ve bu da yönetimin kütüre bağı oduğu gerçeğini bir kez daha ortaya koymaktadır (Erdoğan, 1997: ). AraĢtırmamızda aie iģetmeerindeki nesierin günük eyem ve karararında referans oarak adıkarı doğruar yönetici değereri oarak kabu edimiģtir. Modern topumarın beirgin özeikerinden biri oan aie yaģamı ie iģ yaģamının ayrı omasına verien önemin, aie iģetmeeri kavramıya beraber beirsizeģtiği görümektedir. Çünkü aie iģetmeerinde aie ve iģ, geenek ve giriģimciik adeta birbirine geçmiģ durumdadır (Özer, 2006: ). Aie iģetmeerini diğer iģetmeerden ayıran, temede aie üyeerinin iş gücü kaynağı oarak görümesi, aie üyeerine geir kaynağı üretimesi ve üretimin amacının mükiyet oması gibi bir takım özeiker buunmaktadır. Bir iģetmenin aie iģetmesi oduğunun göstergeeri aiede en az iki nesin iģetme yönetimiye igienmiģ oması ie mevcut ve daha önceki yöneticierin çocukarının yönetimde görev aması oarak gösterimektedir (Sevinç, 2010: ). Aie iģetmesi kavramı farkı yazarar tarafından tanımanmıģtır. Bu tanımar inceendiğinde; iģetme üyeerinin örgüt içerisinde aie temei iiģkiseiği baģarmaya ve / veya korumaya yöneik uğraģı içerisinde oması (Sirman ve Hitt, 2003: ), iģetmenin sahipiğinde ve yönetiminde hakim oan aie üyeeri tarafından iģerin yürütümesi Sonfied ve Lussier, 2004: ), karararın aınmasında büyük öçüde aie üyeerinin etkii oması (Yurt, 2008), ve iģetmenin, bir aienin en az iki nesi ie özdeģeģmiģ oması (Tikici ve Uu-

4 71 yo, 2006: ) gibi özeikere vurgu yapımaktadır. Bu özeikere ek oarak, aie iģetmeerinde sonraki nesin, kuruan Ģirketin varıkarını devam ettirmesi düģüncesi de görümektedir. Fakat bir aie iģetmesinin bir sonraki nese aktarıması sadece mai varıkarın aktarıması deği, aynı zamanda sosya ve kütüre sermayenin, iģetme tarafından benimsenen değererin ve iģetmenin içinde yer adığı iiģkier ağının da aktarımasıdır (Kosgeb, 2010). Aienin mevcut normarı, aie Ģirketerinin büyük bir çoğunuğunda kuanıır. Aie değereri ve inançarı, örgütteki iģerin yapıma Ģekini, kiģier arasındaki iiģkieri, iģerin yapıması sırasında kuanıan yöntemeri, kısacası örgüt kütürünü önemi öçüde etkier (Yurt, 2008). Tüm bu açıkamaardan sonra araģtırmamız kapsamında aie iģetmesi kavramını, aie üyeerinin iģetme sahipiğinde büyük öçüde pay sahibi oduğu, yönetim kademeerinde buunduğu ve karararın aınmasında etkii oduğu, mai varıkar ie birikte sosya ve kütüre sermayenin de sonraki nese aktarıdığı iģetmeer oarak ifade edebiiriz YÖNETĠCĠ DEĞERLERĠNDEKĠ DEĞĠġĠME ĠLĠġKĠN AMPĠRĠK ARAġTIRMALAR Bireyin topumsaaģması sürecinde iģ yaģamında oan geiģmeerin yönetici değererine önemi etkisi oduğu beirtimektedir. Yönetici değererinin değiģimi ve bu değiģime neden oan faktörer çeģiti görüģ ve araģtırmaara ortaya konumuģtur. Amerika BireĢik Deveteri ve Hong Kong daki yöneticierin değer farkııkarının ve bu yönetici değererinin karar verme davranıģına etkisinin karģıaģtırıdığı araģtırmada, Hong Kong ve Amerika BireĢik Deveteri nde haen yönetici oan kiģier ie geeceğin yönetici adayı durumundaki MBA öğrencierinden verier topanmıģtır. ABD i ve Hong Kong u MBA öğrencieri machiaveianizm değerine, yönetici gruparına göre daha faza önem vermektedirer. Öğrencier amaçarını gerçekeģtirmede sosya gücü ve etkiyi kuanmaya yöneticiere göre daha isteki görümüģtür. Kontro odağı değeri ABD i öğrencier ve yöneticier arasında farkı buunmuģtur. ABD i MBA öğrencierinin iģ çevresinde bağımsız karar amaya daha faza önem verdikeri buunmuģtur. Hong Kong u MBA öğrencieri beirsiziğe dayanamama değerinde Hong Kong u yöneticiere orana daha yüksek skora sahip çıkmıģardır. Bu değererin farkıık göstermeerinin nedeneri değiģen iģ çevresi ie birikte kürese iģbirikeri oarak gösterimiģtir (Raston, 1993: 21-37). Ekonomik sistem ve üke kütürünün, Amerika BireĢik Deveteri, Rusya, Japonya ve Çin deki yöneticierin bireyse iģ değereri üzerindeki etkierinin beirenmeye çaıģıdığı araģtırma sonucunda Amerikaı ve Rus yöneticierin kendini geiģtirme boyutu Çin ve Japon yöneticiere göre önemi derecede yüksek buunmuģtur. Bu farkıığın nedeninin, o ükeerin kütürerinin oabieceği beirtimiģtir. Batıı kapitaist sisteme ait uyguamaarın Rusya ve Çin deki iģ değereri üzerine etki ettiği beirenmiģ ve Rusya nın Çin e orana Batıı kapitaist sistemi daha faza benimsediği sonucuna uaģımıģtır (Raston, 1996: ). Rusya daki yönetici değererinin piyasa ekonomisine geçiģ ie igii oarak ekonomik, poitik ve sosya değiģimer bağamında nası bir geiģme gösterdiğinin beirenmesinin çaı- Ģıdığı araģtırma sonucunda, Rus yöneticierin güç, baģarı, zevk, uyarım, bireyse bağımsızık ve geenek boyutarında önemi artıģ gösterdiği beirenmiģtir. Rus yöneticierin güç boyutunda sahip oduğu artıģın nedeni oarak ekonomik değiģim ie ototrite gücün kayboması ve daha az hiyerarģik örgüt yapıarının ortaya çıkması gösterimiģtir. Uyarım boyutunda görüen artıģ,

5 72 iģetme davranıģarında Rus yöneticierin yeni sistemdeki değiģikikerin ideriğini yapmaarının bekenen davranıģ oduğu görüģünü ifade etmektedir. Bireyse bağımsızık boyutundaki artıģ, Rus yöneticierin bağımsız düģünce ve davranıģa verdiği önemin arttığını göstermektedir. Bunun nedeninin de tariheri boyunca karar vermede özgür tercihte buunmamaarı ve sistem değiģikiği sonrasında kendi karararını aabime fırsatını yakaamaarının oabieceği beirtimiģtir. Geenek boyutunda Rus yöneticierinde önemi artıģ görümüģtür. Yeni değiģen iģetme kütüründe Rus yöneticier saygı, bağıık ve geenekerin kabuünde faza biinçi durumdadırar, bir taraftan yeni uyguamaar kabu ediirken diğer taraftan geenekerini koruma eğiime içinde odukarı görümüģtür. Rus yönetici değererinin Amerikaı yönetici değererine göre daha faza farkıaģtığı beirenmiģtir. Rus yöneticierinin yeni Amerikan yönetim değererine sahip odukarını, bunun nedeninin de ibera sisteme geçiģ oduğu sonucuna uaģımıģtır. Rus topumunda ibera sistemin artması nedeniye gene iģ çevresinde, Rus iģetme yöneticierinin pazar oryantasyonunda, örgütse yapıarında ve Ģirket yönetim Ģekierinde önemi değiģikiker yer amıģtır (Aexashin ve Benkinsopp, 2005: ). Amerikaı ve Rus yöneticier arasında yönetse değererdeki benzerik ve farkııkarı beiremek amacıya, her iki ükedeki Ģirket yöneticieri ie iģetme yönetimi öğrencieri üzerinde yapıan araģtırma sonunda iki üke arasında önemi kütüre farkııkar oduğu ortaya çıkarımıģtır. Amerikaıar, Rusardan daha faza bireyseci buunmuģtur. Amerikaıarın ayrıca düģük güç mesafesine ve beirsizikten kaçınma düzeyine sahip oduğu buunmuģtur. Rusar, Amerikaıara göre daha faza machiaveianizmci ve açık fikiri kiģier oarak görümüģtür. Rusya daki genç yöneticierin batıya ait yönetse değerere yakınaģtığı sonucuna varımıģtır (Eenkov, 1997: ). Amerika BireĢik Deveteri ve Çini yöneticierin yönetici değererinin karģıaģtırıdığı çaıģmada Çini yöneticierin güç mesafesi, beirsizikten kaçınma ve iģ ahâkı açısından Amerika BireĢik Deveterindeki yöneticierden daha yüksek skora sahip odukarı hipotezi kabu edimiģtir. Bireyseik açısından ise, Amerika BireĢik Deveteri ndeki yöneticierin Çini yöneticierden daha yüksek skora sahip odukarı hipotezi doğruanmıģtır. Teknooji yönetimi, araģtırma ve geiģtirme yönetimi, proje yönetimi ve yeniik yönetimi gibi batıya özgün uyguamaarın Çin de de uyguanmakta oduğu görümüģtür (Chinta ve Capar, 2007: ). Çin Hak Cumhuriyeti, Amerika BireĢik Deveteri ve Singapur daki Çin asıı yöneticierin kiģise değer sistemerinin araģtırıdığı çaıģma sonucunda Singapur daki yöneticierin Amerika BireĢik Deveteri ndeki yöneticiere benzer kütüre değerere sahip oduğu buunmuģtur ve bunun nedeninin her iki ükedeki batıı yasa ve poitik sistem, kapitaist iģ çevresi, eğitim sisteminin batıı oması ve batıı yönetim teorierinin öğretimesi faktörerinin oabieceği beirtimiģtir (Tan, 2002: ). Yeni nesi Çini yöneticierin önem verdikeri yönetici değererini beiremeye yöneik yapıan çaıģmada, bireyciik, ortakaģa davranıģ ve konfüçyüs boyutarının nesier arasında farkıık gösterip göstermediği araģtırımıģtır (Raston, 1999: ). ÇaıĢmadan çıkan en önemi sonuç, yeni nesi Çini yöneticierin değererinin anaģıması oarak gösterimiģtir. Yeni nesi Çini yöneticierin bağımsız hareket eden ve risk aan yapıda ve önceki nesi Çini yöneticiere göre daha faza bireyci, daha az ortakaģa davranıģçı ve daha az Konfüçyüs fese-

6 73 fesine bağı odukarı görümüģtür. Genç Çini yöneticierin büyürken içinde buundukarı sosya reform, açıkık poitikası dönemi ve izin verien batıı sosya etkiere ouģan özgürük ortamı yeni nesiin görünen değererini yansıtmaktadır. Yeni nesi Çini yöneticier, özeike bireyciikte önceki nesi Çini yöneticiere göre, batıı yöneticiere daha faza benzerik göstermektedir. Hindistan da yapıan araģtırma ie yaģ faktörünün yönetici değereri üzerinde etkisi oup omadığının Mükemmeik uyguaması (I), Stratejik Kontro ve Sosya Tanınma (II), Etkieme, Arabuucuk ve ÇatıĢma Yönetimi (III) ie Finansa Kontroe Duyarıık (IV) boyutarı çerçevesinde beirenmesine çaıģıdığı araģtırma sonunda Hindistan daki genç yöneticierin farkı yönetici değererine sahip odukarı buunmuģtur (meahi ve Guermat, 2004: ). Etkieme, arabuucuuk ve çatıģma çözümü, stratejik kontro ve sosya farkındaık, finansa kontroe duyarıık gibi faktörer açısından farkıık buunduğu tespit edimiģtir. YaĢça tecrübei yöneticier I. ve III. Boyutarda genç yöneticiere göre daha faza önem verirken, Genç yöneticier II. ve IV. Boyutarda YaĢça tecrübei yöneticiere orana daha faza önem verdikeri sonucuna uaģımıģtır. Yönetici uyguamaarı oarak yaģça tecrübei yöneticier ie genç yöneticier farkı değer seterine önem vermektedirer. Genç yöneticierin, yaģça tecrübei yöneticierden farkı omasının birkaç nedeninin oabieceğini beirtmiģerdir. TopumsaaĢma bakıģ açısına göre yaģça tecrübei ve genç yönetici uyguamaarını bireģtirmede, güç uyguayan yaģça tecrübei yöneticierin çok faza destekeyici oabimesi ve yeni yönetim uyguamaarının ihtiyaç duyuduğu mevcut goba ekonomide genç yöneticierin uyguamaarını kendi uyguamaarında beki de daha faza özdeģeģtiriyor oabiecekeri beirtimiģtir. Genç yöneticierin, yaģı yöneticierden farkıık göstermesinin nedeninin, yeni yönetim uyguamaarının ihtiyaç duyuduğu mevcut kürese ekonominin oabieceği gösterimiģtir. Yönetici değererindeki değiģime iiģkin oarak inceenen yabancı iteratürdeki araģtırmaardan sonra Türkiye deki yöneticierin yönetici değer ve tutumarına iiģkin araģtırmaarı aģağıdaki gibi beireyebiiriz. Osmanı dan bu yana Türk iģgörme anayıģını Ģekiendiren iki zıt kütür oduğunun beirtidiği, 32 tanesi yere 26 tanesi batı kaynakı omak üzere topam 58 değerden ouģan bir değer profii ie doğu-batı ikieminin iģgörme anayıģını nası ve ne yönde etkiediğinin beirenmeye çaıģıdığı araģtırma sonucunda, yörese düzeyde iģgörme anayıģını Ģekiendiren iki teme kütüre at yapının buunduğu ortaya konumuģ, ede edien buguarın günümüz iģgörme anayıģını Ģekiendiren ana unsurardan birinin devradığımız kütüre biinçatı oduğu açık bir biçimde ifade edimiģtir (Ademir, 2003: 5-28). Amerikaı ve Türk yöneticierinin yönetici değererinin tespit edimeye çaıģıdığı araģtırma sonucunda güç, rekabet, baģarı, iyiikseverik, hayattan zevk ama, öz yöneim boyutarına Amerikaı yöneticierin Türk yöneticiere orana daha faza önem verdikeri, güvenik, uyum, uyarıım, muhafazakarık, evrenseik boyutarında ise Türk yöneticierin Amerikaı yöneticiere göre daha faza önem verdikeri beirenmiģtir (Harcar, 2005: 70). Kütür niteikerinin, Türk yöneticierinin yönetse tarzarı ya da yönetse değereri üzerinde bir etkisinin oup omadığının, beirenen yönetse değererin Japonara özgü Z teorisi ie karģıaģtırıarak tespit edimeye çaıģıdığı araģtırma kapsamında Konya da görev yapan kamu ve öze sektör yöneticieri üzerinde anket uyguaması gerçekeģtirimiģtir (ġahin, 2005:

7 ). Türk yönetse kütürünün bir ürünü oan yönetse değererimizin Türk kütürü ie iiģkii görünüm sunduğu ve Japon Z teorisinin değererini Türk yöneticierin benimsemekten ya da uyguamaktan uzak oduğu sonucuna varımıģtır. Türk yönetim tipine iiģkin özeiker de Ģu Ģekide beirtimiģtir: Merkeziyetçi yapı, otoriter yönetim, biimseikten ve bigi edinmekten yoksun yönetim, hizmet sunumunda eģ-dost iiģkisinin ön pana çıkması, değiģikikere direnme, stratejik panama yapmaktan ve geiģtirmekten uzak oma, yetki devrine sıcak bakmama, bireyse sorumuuk, sorumuuktan kaçma, karararı üst makamar aır, biçimse denetim, giziik, uzmanaģmaya dayanmayan kariyer, statü semboerine önem verme (araba, üks çaıģma odaarı vb.), ast ie üst arasında etkii bir ietiģim sisteminin omaması, gene oarak bireyse baģarıya dayaı bireyse ödü sistemi, hızı değerendirme ve terfi, iģ güvencesinin omaması, hemen her konu ie igii komisyon ouģturma ve topantı yapma, üst yönetim rutin iģere uğraģır, iģ ve öze hayatın tam oarak bütüneģmesi, örf ve adetere bağıık. Türkiye de öze sektör sanayi iģetmeerindeki yöneticierin yönetse değererinin beirenmesinin amaçandığı bir diğer çaıģmada, Türkiye nin batııaģma hareketi nedeniye ikii bir kütür yapısına sahip oduğu ve Türk yöneticierin batıı yöneticiere benzer özeiker taģıdığı görüģü doğruanmıģtır. AraĢtırmada batı kaynakı değererin benimsenme düzeyinin yere değerere göre daha yüksek oduğu, bunun nedeninin de yöneticierin yaģ ortaamasının düģüküğü ve eğitim düzeyerinin yüksekiği oarak gösterimiģtir (Doğan, 2007: 167). Türkiye deki yöneticierin sahip oduğu değererdeki farkııkar Raston vd. nin 1993 yıındaki çaıģmasına benzer bir çaıģma ie araģtırımıģ ve bu değerer değiģen iģ yaģamıya iiģkiendirimiģtir (Çakmakçı ve Karabatı, 2008: ). Bu amaça üst düzey yöneticier ve bir grup MBA öğrencisi arasındaki bireyse değer farkııkarı beirenmeye çaıģımıģtır. AraĢtırma sonuçarına göre, iģyeri sosyaizasyonu, bireyse değereri ve uyguamaarı etkiemektedir. Yöneticier ve MBA öğrencieri arasında güvenik ve uyarım dıģında Schwarts ın diğer bütün boyutarı açısından anamı farkıık oduğu sonucuna uaģımıģtır. 3. ARAġTIRMA HĠPOTEZĠ Yönetici değererine iiģkin çaıģmaarda, farkı yaģardaki yöneticierin sahip oduğu yönetici değereri araģtırma konusu yapımıģtır. Yeni nesi Çini yöneticier ve önceki nesi çini yöneticierin değereri arasındaki farkııkarın beirenmeye çaıģıdığı araģtırma sonucunda yeni nesi Çini yöneticierin önceki nesi Çini yöneticiere göre daha faza bireyci ve batıya ait özgürükçü değerere sahip oduğunu buunmuģtur (Raston, 1999: ). YaĢ faktörünün yönetici değereri üzerindeki etkisinin beirenmeye çaıģıdığı araģtırma sonucunda yönetim uyguamaarı oarak genç ve yaģça ieri yöneticier arasında değer farkııkarı tespit edimiģtir (Meahi ve Guermat, 2004: ). Bu araģtırmaardan harekete aie iģetmeerinde nesier arasında yönetici değererinde farkıık oabieceği düģüncesi ie araģtırmamızda test etmek istediğimiz hipotez aģağıda ouģturumuģtur. H1. Aie iģetmeerinde nesier arasında yönetici değereri açısından anamı fark vardır. 4. ARAġTIRMA YÖNTEMĠ Aie ĠĢetmeerinde yönetici değererindeki değiģim üzerine yaptığımız araģtırmada M. Ceyhan Ademir, Yasemin Arbak ve Ömür N. T. Özmen in beirediği 32 yere ve 26 batı

8 75 kaynakı topam 58 değerin ouģturduğu iģ görme profiinden (Ademir, 2003: 5-28) yararanıarak anket kağıdının birinci böümü ouģturumuģtur. Ancak Ademir, Arbak ve Özmen in Türkiye de ĠĢgörme AnayıĢı: Tanımı ve Boyutarı baģıkı çaıģması ie Doğan, Yozgat ve AĢkın ın Türkiye de Yönetse Değerer ve Yönetici Profii Üzerine Bir AraĢtırma (Doğan, 2007: ) çaıģmasında öçek ie igii oarak karģıaģtıkarı sorunu gidermek amacı ie öçekteki 58 değer ifadesi yerine bu değer ifadeerini açıkayan cümeer kuanımıģtır. Her bir değerin iģgörme anayıģını ne öçüde temsi ettiği sorumuģ ve kuanıan 5 i ikert öçekte 1 hiç temsi etmediğini, 5 ise tam anamıya temsi ettiğini ifade etmiģtir. Anket kağıdının 2. böümü demografik soruar ie iģetmeerin faaiyette buundukarı iģ yaģamındaki değererin değiģim nedeneri oabiecek faktöreri tespit etmeye yöneik soruardan ouģmuģtur. Bu çaıģmanın araģtırma evrenini Bursa, Baıkesir ve Çanakkae ierini kapsayan Güney Marmara bögesinde faaiyette buunan ticaret odaarına kayıtı oan, en azından 2. nesin iģ baģında oduğu aie iģetmeeri ouģturmaktadır. Örnekem, araģtırmanın evrenini ouģturan ticaret odaarından temin edierek isteenen iģetmeer arasından her bir iģetmeye eģit seçime Ģansı tanıyan rassa örnekeme metodu ie 200 iģetme oarak seçimiģ ve bu iģetmeerde iģbaģında oan 1. nesi ve sonraki nesi temsicieri ie yüz yüze ve e-mai (posta) you ie hazıranan anket formu dodurumuģtur. Bazı iģetmeerin araģtırmaya katkı vermek istememesi, bazıarınında çeģiti soruara cevap vermek istememesi nedeni ie örnekemdeki bütün iģetmeerden veri topanamamıģ ancak diğer iģetmeerde yapıan çaıģmaar sonucu 112 kiģi 1. nesi, 151 kiģi 2. nesi omak üzere 263 cevapayıcıdan veri topanmıģtır. 1. nesi oarak cevapayan 112 kiģiden 58 kiģi Bursa da, 43 kiģi Baıkesir de, 11 kiģi Çanakkae de faaiyet gösteren Aie iģetmeerinde, 2. nesi oarak cevapayan 151 kiģiden 72 kiģi Bursa da, 61 kiģi Baıkesir de, 18 kiģi Çanakkae de faaiyet gösteren Aie ĠĢetmeerinde çaıģmaktadırar. 5. ARAġTIRMA BULGULARI AraĢtırmaya katıan aie iģetmeerinde 111 kiģi 1. nesii, 150 kiģi 2. nesii temsi etmektedir. Aie iģetmeerinde yönetime katıan bayanarın oranı 1. neside %2,75 iken 2. neside bu oran %17,97 dir. 2. neside bayanarın aie iģetmeerinde yönetime katımaarı ve bir fii çaıģıyor omaarı önceki nesie göre artıģ göstermiģtir. Aie iģetmeerinde nesier arasında yönetici değererindeki değiģim ve değiģimin nedeneri üzerine yaptığımız araģtırmada 1. ve 2. nesi omak üzere iki grup arasında ortaya çıkacağı varsayıan farkııkar, T-testi ie ortaya konumaya çaıģıacaktır. T-testi, beiri bir konuda iki grup arasında anamı bir fark oup omadığını öçer (Saruhan ve Özdemirci, 2005: 156). AraĢtırmamız ie igii oarak faktör anaizi yapabimek için önceike değiģkenere ait koreasyon matrisi inceenmiģtir. DeğiĢkenerin faktör anaizine uygun oabimesi için geneike koreasyon katsayıarının 0,9 dan büyük ve 0,2 den küçük omaması istenmektedir. 0,9 dan büyük oması değiģkener arasında çoku doğrusaığa iģaret edeceğinden araarında bu tür iiģki oan değiģkenerden biri anaize dahi edimemeidir. Çoku doğrusaık istenmeyen bir durum oduğu gibi değiģkener arasında hiç iiģki omaması (0,2 den küçük) da istenmeyen bir durumdur (Özdamar, 2004: 235).

9 76 DeğiĢkenere ait koreasyon matrisi bu açıardan inceenmiģ ve diğer değiģkenere anamı iiģki göstermeyen yani koreasyon katsayıarının anamsız oduğu bazı değiģkener anaizden çıkarımıģtır. KMO test sonuçarı faktör anaizi yapabimek için örnekem sayısının yeteri oup omadığını gösteren bir öçüdür. Bu öçü 0 ie 1 arasında değiģmektedir. 0,5 den büyük oması kabu ediebiirdir. Ancak 1 e ne kadar yakaģırsa o kadar iyidir. Tabo 1 KMO and Bartett s Testeri Kaiser-Meyer Okin Measure of Samping Adequacy,742 Bartett s Test of Sphericity Appros.Chi-Square 2567,360 df 666 Sig.,000 Tabo 1 de görüen anaiz sonucuna göre bu değer 0,742 oarak beirenmiģtir. Bu sonuç örnekem sayımızın faktör anaizine uygunuk açısından yeteri oduğunu göstermektedir. Baret testi ise koreasyon matrisinin birim matris oduğu sıfır hipotezini test etmektedir. Bu sıfır hipotezinin reddedimesi yani koreasyon matrisinin birim matris omaması gerekmektedir. Aksi takdirde birbiriye iiģkii değiģken yok demektir. Bu da faktör anaizinin mantığına ve amacına aykırıdır. ÇaıĢmada Baret testine göre sıfır hipotezi reddedimiģtir ( anamııka). Bu ön inceemeye göre verierimiz faktör anaizine uygundur. Faktör anaizi, değiģken sayısını azatmak için kuanıan bir anaizdir. Faktör anaizi sonucunda beirenen boyutarda yer amayan değerer çıkarıır ve sonraki aģamaarda yapıacak anaizerde değiģken sayısı azatııģ our (Sipahi, 2008: 73). ÇaıĢmada teme bieģener extraction ve varimax dönüģtürme yöntemiye faktör anaizi yapımıģtır. Ġk anaizden sonra yamaç-eğim grafiği (scree pot) inceenerek verierimiz için 6 faktör boyutunun uygun oduğu beirenmiģtir. Bu 6 faktör topam varyansın %42,32 sini açıkamaktadır. Tabo 2 Yönetici Değer Boyutarının Beirenmesine Yöneik Faktör Anaizi Rotated Component Matrix SPSS Çıktıarı Kaderciik,629 Tembeik,603 Component

10 77 Kanaatkarık,590 Sadakat,575 Duygusaık,567 HoĢgörü,553 Hizipçiik,507 Kayırmacıık,491 Ġsraf,476 Dostuk,448 Din,424 Risk amak,609 ĠĢbiriği,591 ĠĢini iyi ve düzgün yapmak,558 GiriĢkenik,548 Sorgucuuk,513 Yetkinik,507 Ġtaatkarık,506 Ġradeciik,455 Haddini bimek,675 Çıkarcıık,632 GösteriĢ,594 KuĢkucuuk,521 Ġkiyüzüük,461 Maddiyatçık,419 Ayrıntıara önem vermek,685 Akıcıık,573 Biimseik,557 Bireyin hak ve özgürükerine önem verme,496 Güven,426 Tevazu,696 Adi omak,651 Miiyetçiik,471 Aie Bağarı,458

11 78 Merkeziyetçiik,666 Sürekiik,525 Baskıcıık,449 Extraction Method: Principa Component Anaysis Rotation Method: Varimax with Kaiser Normaization a. Rotation converged in 7 iteritaions Beirtien kriterer doğrutusunda gerçekeģtirien faktör anaizinde faktör yükeri 0,40 ve üzerinde oan değerer dikkate aınmıģ ve bu değererde Tabo 2 de gösterimiģtir. Ede edie atı faktör boyutu topam 37 değerden ouģmuģ ve 21 değer çaıģma kapsamı dıģında kamıģtır. Faktörere dahi oan soruara baktığımızda ortak özeikerine göre bu faktöreri aģağıdaki gibi isimendirmek mümkündür. 1. faktör: Geenekçiik boyutu 2. faktör: GiriĢimciik boyutu 3. faktör: Riya boyutu 4. faktör: Akıcıık boyutu 5. faktör: Tevazu boyutu 6. faktör: Merkeziyetçiik boyutu Geenekçiik boyutu adını verdiğimiz 1. Faktör topam 11 değerden ouģmaktadır. Bu değererden 10 tanesi (kaderciik, tembeik, kanaatkarık, sadakat, duygusaık, hizipçiik, kayırmacıık, israf, dostuk, din) yere kaynakı değererden ouģurken, 1 tanesi (hoģgörü) batı kaynakı değerdir. GiriĢimciik boyutu adını verdiğimiz 2. Faktör topam 8 değerden ouģmaktadır. Bu değererden 6 tanesi (risk amak, iģbiriği, giriģkenik, sorgucuuk, yetkinik, iradeciik) batı kaynakı değererden ouģurken 2 tanesi (iģini iyi ve düzgün yapmak, itaatkarık) yere değererden ouģmaktadır. Riya boyutu adını verdiğimiz 3. Faktör topam 6 değerden ouģmaktadır. Bu değererden 5 tanesi (haddini bimek, çıkarcıık, gösteriģ, kukucuuk, ikiyüzüük) yere değererden ouģurken, 1 tanesi (maddiyatçıık) batı kaynakı değerdir. Akıcıık boyutu adını verdiğimiz 4. Faktör topam 5 değerden ouģmaktadır. Bu değererden 4 tanesi (ayrıntıara önem vermek, akıcıık, biimseik, bireyin hak ve özgürükerine önem vermek) batı kaynakı değererden ouģurken, 1 tanesi (güven) yere kaynakı değerdir. Tevazu boyutu adını verdiğimiz 5. Faktör topam 4 değerden ouģmaktadır. Bunardan 3 tanesi (tevazu, miiyetçiik, aie bağarı) yere kaynakı değererden ouģurken 1 tanesi (adi omak) batıı değerdir.

12 79 Merkeziyetçiik boyutu adını verdiğimiz 6. Faktör topam 3 değerden ouģmaktadır ve bu değereerin (merkeziyetçiik, sürekiik, baskıcıık) tamamı yere kaynakı değererdir. Gene oarak boyutar için ede edien güveniirik değereri 0,60 <= afa <0,80 araığındadır ve bu araık faktörerin iç tutarıığının güveniir oduğunu göstermektedir (Baydur ve Eser, 2006: 12). AraĢtırmamızdaki faktörere dahi oan soruarın güveniirik anaizine göre; 1. faktör için cronbach afa: 0, faktör için cronbach afa : 0, faktör için cronbach afa: 0, faktör için cronbach afa: 0, faktör için cronbach afa: 0, faktör için cronbach afa: 0,602 dir. Bu sonuçara göre öçekerin güveniir oduğu söyenebiir. ÇaıĢmada faktöreri temsi eden değiģkenerin norma dağııp dağımadığı Komogorov-Smirnov normaik testi aracıığıya beirenmiģtir. Komogorov Smirnov Testi dağıımın norma oduğu sıfır hipotezini test etmektedir. Testte sıfır hipotezinin red edimemesi dağıımın norma oduğunu göstermektedir. Tabo 3 Faktör Skorarı Ġçin Komogorov-Smirnov Normaik Testi Geenekçiik GiriĢimciik Riya Akıcıık Tevazu Merkeziyetçiik Gözem Sayısı Komogorov- Smirnov Z ,236 0,686 0,848 0,968 1,217 0,505 Anamıık Düzeyi 0,094 0,735 0,474 0,306 0,105 0,961 Faktör skor değiģkenerine ait normaik testeri Tabo 3 de özetenmiģtir. Bu sonuçara göre değiģkener norma dağımaktadır. Doayısıya parametrik tester kuanıabiir. ÇaıĢmamızda 1. nesi ve 2. Nesi oarak iki grup buunmaktadır ve bu nedene araģtırma amacına uygun oarak ouģturuan hipotezi test edebimek için t-testi kuanımıģtır.

13 80 Grup farkıığını araģtıran parametrik testerde dikkat edimesi gereken önemi noktaardan biri grup varyansarının eģit oup omadığı ie igiidir. Grup varyansarının eģit oup omaması durumuna göre serbestik derecesi, doayısıya da test istatistiğinin değeri değiģtiğinden önceike grup varyansarının homojeniği test edimei buradan çıkan sonuca göre de farkıık testeri yapıarak yorumanmaıdır. Grup varyansarının homojeniğini test edebimek için çeģiti tester kuanısa da bu çaıģmada Levene Testi kuanımıģtır. Levene testi ve daha sonra bu testin sonucuna göre yapıan farkıık testeri igii taboda özetenmiģtir. Test etmek için beirediğimiz H1 hipotezi ve buna iiģkin sonuçar aģağıdadır. H1. Aie iģetmeerinde nesier arasında yönetici değereri açısından anamı farkıık vardır. Bu ik hipotez bağamında ouģturuan at hipotezer ve sonuçarının yorumarı aģağıdaki gibidir: H1a. Aie iģetmeerinde nesier arasında geenekçiik boyutu açısından anamı farkıık vardır. H1a hipotezi kabu edimiģtir (p<0,05, Ho ret). Yapıan T-testi sonucuna göre nesier arasında geenekçiik boyutunda (kaderciik, tembeik, kanaatkarık, sadakat, duygusaık, hoģgörü, hizipçiik, kayırmacıık, israf, dostuk, din) istatistiki açıdan anamı fark buunmuģtur. 1. nesi geenekçiik boyutuna 2. nesie göre daha faza önem vermektedir. H1b. Aie iģetmeerinde nesier arasında giriģimciik boyutu açısından anamı farkıık vardır. H1b hipotezi ret edimiģtir (p>0,05, Ho kabu). Yapıan T-testi sonucunda nesier arasında giriģimciik boyutunda (risk amak, iģbiriği, iģini iyi ve düzgün yapmak, giriģkenik, sorgucuuk, yetkinik, itaatkarık, iradeciik) anamı bir fark buunmamıģtır. H1c. Aie iģetmeerinde nesier arasında riya boyutu açısından anamı farkıık vardır. H1c hipotezi ret edimiģtir (p>0,05, Ho kabu). Yapıan T-testi sonucunda nesier arasında riya boyutunda (haddini bimek, çıkarcıık, gösteriģ, kuģkucuuk, ikiyüzüük, maddiyatçıık) anamı bir fark buunmamıģtır. vardır. H1d. Aie iģetmeerinde nesier arasında akıcıık boyutu açısından anamı farkıık H1d hipotezi ret edimiģtir (p>0,05, Ho kabu). Yapıan T-testi sonucunda nesier arasında akıcıık boyutunda (ayrıntıara önem vermek, akıcıık, biimseik, bireyin hak ve özgürükerine önem vermek, güven) anamı bir fark buunmamıģtır. vardır. H1e. Aie iģetmeerinde nesier arasında tevazu boyutu açısından anamı farkıık H1e hipotezi ret edimiģtir (p>0,05, Ho kabu). Yapıan T-testi sonucunda nesier arasında tevazu boyutunda (tevazu, adi omak, miiyetçiik, aie bağarı) anamı bir fark buunmamıģtır. H1f. Aie iģetmeerinde nesier arasında merkeziyetçiik boyutu açısından anamı farkıık vardır.

14 81 H1f hipotezi kabu edimiģtir (p<0,05, H0 ret). Yapıan T-testi sonucuna göre nesier arasında merkeziyetçiik boyutunda (merkeziyetçiik, sürekiik, baskıcıık) istatistiki açıdan anamı fark buunmuģtur. 1. nesi merkeziyetçiik boyutuna 2. nesie göre daha faza önem vermektedir. Geenekçiik GiriĢimciik Riya Akıcıık Tevazu 1.Nesi 2.Nesi 1.Nesi 2.Nesi 1.Nesi 2.Nesi 1.Nesi 2.Nesi 1.Nesi 2.Nesi Tabo 4 Nesiere Göre T-Testi Sonuçarı Sayısı 111, , , , , , , , , , Ortaama Farkı, , , , , , , , , , Derecesi 259 2, ,050 2, , ,104-1, , ,689-1,30 1 t Gözem Ortaama Serbestik Anamıık Düzeyi,033,032,152,162,184, ,510, ,979 -,503, ,556, ,317 -,541,589

15 82 Merkeziyetçiik 1.Nesi 111, , ,91 8,000 2.Nesi 150 -, , ,332 4,83 6,000 Yönetici değeri boyutarında nesiere iiģkin farkııkarın değerendiridiği bu kısımda, Tabo 4 de de görüeceği üzere, geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarında nesier arasında anamı farkıık buunmuģtur. 1. nesin, 2. nesie göre geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarında daha yüksek skorara sahip oduğu görümektedir. Bu sonuç, 2. nesin geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarına daha az önem verdiğini göstermektedir. Nesier arasında farkıık oarak tespit edien geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarı yere değerer oarak beirtimiģtir (Ademir, 2003: 5-28). AraĢtırma sonuçarına göre yere değererin öneminin 2. neside azadığını, adem-i merkeziyetçiiğe ve moderniğe doğru bir yöneim oduğunu söyeyebiiriz. Merkeziyetçiik, yeni nesi yöneticierde önemini yitiriyor oarak görümektedir. Günümüz iģetmeciik dünyasında yaratıcıık ve çaıģanarın karar sürecine katımaarı iģetmeer arasında fark yaratan bir özeik oarak görümektedir. Yaratıcıığın ortaya çıkarıabimesi için merkeziyetçi yapıdan doayısı ie bürokratik ve hiyerarģik bir yapıdan iģetmeerin uzakaģması gerektiği düģüncesi yeni nesi tarafından benimsenerek merkeziyetçiiğin öneminin azamasına yo açmıģ oabiir. ModerneĢme ie birikte batıı yönetim teknik ve uyguamaarının topumumuzda yer buması yeni nesiin geenekçi değererden uzakaģmasının nedeni oabiir. GeiĢen iģetmeciik anayıģı, yeni nesii geenekse uyguamaardan uzakaģtırarak iģ hayatında baģarıı ounması için gereki oduğu düģünüen modern uyguama çabaarına yönendirebiir. ĠĢ hayatında baģarıı oabimek için gereki yeniikerin ve yöntemerin benimsenmesinin, yeni iģetme kütürünün ortaya çıkmasının, yeni nesin bir takım geenekse değererden uzakaģarak modern değerere yakınaģmasında etkii oduğunu söyeyebiiriz. Türkiye de yönetici değererinin neer oduğuna iiģkin yapıan araģtırma sonucunda Türk yönetici özeikeri arasında merkeziyetçi yapı ve değiģikikere direnme özeikeri yer amaktadır (ġahin, 2005: ). DeğiĢikikere direnme, diğer bir ifade ie geenekçiik ve merkeziyetçiik Osmanı dan baģayıp Cumhuriyet döneminde de mevcudiyetini devam ettiren iki özeik oarak görümektedir. Osmanı döneminde batıdaki geiģmeere en faza igienen II. Mahmut moderneģme çabaarı içinde dahi deveti merkezieģtirme amacı güdüyordu (Lewis, 2008: 72). Metin Heper, 19. yüzyıda merkezin Batı dan geen etkier karģısında giriģtiği savunma modernizasyonu diye niteendiriebiecek yenieģme çabaarının aynı zamanda merkezi güçendirme niyetinden de kaynakandığını beirterek Cumhuriyet ie geen yeni siyasa sistemin merkeziyetçi özeiker gösterdiğini, Osmanı da görüen merkezi bürokrasinin özerk bir statü ede edecek öçüde güç sahibi ouģu anamındaki bürokratik yönetim geeneğini devam ettirdiğini ifade etmiģtir. Cumhuriyet te de tıpkı Osmanı da oduğu gibi, moderneģmenin, devet seçkinerince hazıranan bir projenin yukarıdan aģağıya merkeziyetçi

16 83 düģünce ie topuma benimsettirierek baģarıabieceği düģünümüģtür (Söğütü, 2010: 49-68). AraĢtırmamızdan ede edien sonuçar göstermiģtir ki, Osmanı döneminden baģayıp Cumhuriyet döneminde de devam eden merkeziyetçiik ve geenekçiik değereri günümüzdeki yeni nesi yöneticierde önemini yitirmektedir. 6. SONUÇ KiĢierin çevresindeki insanarı ve oayarı değerendirirken neeri tercih etmesi gerektiğine iiģkin duygu ve düģünceer oarak tanımanan değerer topum kütüründen ve deği- Ģimerinden etkienirer. Yöneticierin örgütse süreçteki tutum ve davranıģarını yönendiren, amıģ odukarı karararın, sergiemiģ odukarı tutumarın veya göstermiģ odukarı davranıģarın doğru oduğuna dair inançar yönetici değereri oarak ifade edimektedir. Yöneticierin sahip oduğu değerer iģetmeerdeki günük iģeyiģe ve geecekte gerçekeģtirimesi düģünüen hedeferine etki etmektedir. Yönetici değereri moderneģme ie değiģim gösterebimektedir. Türkiye nin özeike moderneģme konusunda en iyi örnek oduğu, bunun sebebinin de iki yüzyıı aģkın süredir etkisi atında kadığı batııaģma oarak gösterimektedir. Türk topumu değiģimerin etkisi ie geenekse değererin hepsinden omasa da bir böümünden uzakaģarak batıı modern değerere yönemiģtir. Aie ĠĢetmeerinde nesier arasında yönetici değererindeki değiģime ve değiģimin nedenerine iiģikin oarak yaptığımız bu araģtırmada 1. nesiden 111, 2. nesiden 150 kiģi omak üzere topam 261 kiģi üzerinde anket tekniği uyguanmıģtır. Ede edien verierin anaizi sonucunda geenekçiik, giriģimciik, riya, akıcıık, tevazu ve merkeziyetçiik boyutarından ouģan atı adet değer boyutu buunmuģtur. Gene oarak Aie ĠĢetmeerinde nesier arasında geenekçiik ve merkeziyetçiik boyutarında farkıık oduğu sonucuna uaģımıģtır. Ede edien sonuçarın bekenidiği gibi çıktığı çaıģmada geenekçiik ve merkeziyetçiik yere değererinin birinci neside önemi görümesi gayet doğadır. Çünkü özeike merkeziyetçiik omak üzere bu değererimiz tarihimizde Türkiye içinde kabu ediip uyguanmıģ değererdir. Bu değererin ikinci neside öneminin azaması, bununa birikte batıı değer oan giriģimciiğin önem kazanması ise moderneģmenin bir sonucudur. AraĢtırma sonuçarına göre nesier arasında farkıık oarak buunmayan yere riya ve tevazu değereri ie batıı akıcıık değerinin topumsa kütürün etkisi ie aie iģetmeerinde hem birinci hemde ikinci nesi tarafından kabu edidiğini, doayısı ie Türkiye de ikii kütür yapısının var oduğunu söyeyebiiriz. Ġki yüzyıdan beri batııaģmanın yaģandığı Türkiye de bir yandan yeni değerer yer aırken diğer taraftan da geenekse değererin yerini korumaya devam ettiği, geenekse ve batıı değererin bir arada buunabidiği (Ademir, 2003: 5-28) görüģü ie Türkiye de batııaģma hareketeri sonucu sahip oduğu beirtien ikii kütür yapısının haen sürdüğü (Sargut, 2001: 141) görüģüne iiģkin oarak yazıanarın yaptığımız araģtırma kapsamında doğruanmıģ oduğunu ifade edebiiriz. AraĢtırmamızda ede ettiğimiz sonuçar doğrutusunda; güney marmara bögesinde faaiyette buunan aie iģetmeerinde; pazar, maiyet, rekabet, teknooji ve ürün sunma süreçerinin karmaģıkığı faktörerinin yönetici değererinin değiģim göstermesinde etkii oduğu

17 84 söyenebiir. ĠĢ yaģamına iiģkin faktörerin yönetici değererinin değiģimi üzerindeki etkisinin az oduğu, topumsa kütürün etkierinin de görüdüğü ifade ediebiir. Türkiye de yaģayan topum değiģime açık bir topumdur. Bu nedene değiģimin Türkiye de, özeike son 30 yıda sözü edien sanayi ve teknooji aanarında batıı ükeerden edinien geiģmeere birikte, moderneģme sürecinde, iģ yaģamında yönetici değer ve uyguamaarında etkisini göstermektedir. KAYNAKÇA Aie ĠĢetmesi Tanımı, Ademir, M. Ceyhan, Yasemin Arbak ve Ömür N.T. Özmen, Türkiye de ĠĢ Görme Anayı- Ģı:Tanımı ve Boyutarı, Yönetim AraĢtırmaarı Dergisi, Aexashin, Yuri ve John Benkinsopp, Changes in Russian Manageria Vaues: a test of the convergence hypothesis?, Int. J. Of Human Resource Management, Vo. 16, No. 3, 2005, s Baydur, Hakan ve Erhan Eser, YaĢam Kaitesi Öçekerinin Psikometrik Çözümemesi, Sağıkta Birikim Dergisi, Cit:1, Sayı: 2, Chinta, Ravi, Nejat Capar, Comparative Anaysis of Manageria Vaues in the USA and China, Journa of Technoogy Management in China, Vo. 2, Iss. 3, 2007, s Çakmakçı, Ufuk M. ve Serdar Karabatı, Exporing manageria vaue in the changing Turkish business context, Journa of Management Deveopment, Vo. 27, No. 7, 2008, s Doğan, Binai, Örgüt Kütürü, 1. Basım, Ġstanbu, Beta, Doğan Binai, Ocay Bige AĢkun, Uğur Yozgat, Türkiye de Yönetse Değerer ve Yönetici Profii Üzerine Bir AraĢtırma, 1. Bası, Beta Basım, Ġstanbu, Eenkov, Detein S., Differences and Simiarities in Manageria Vaues between U.S. and Russian Managers, Int. Studies of Mgt. & Org., Vo. 27, No. 1, Spring 1997, s Erdoğan, Ġhan, ĠĢetmeerde DavranıĢ, 2. Baskı, ĠĢetme Fakütesi, Ġstanbu, Harcar, Tijen, 2000 i yıarda Amerikan ve Türk Yöneticierinin Yöneticiik Değererine ĠiĢkin iki kütür arası karģıaģtırmaya yöneik bir AraĢtırma, YayımanmamıĢ Doktora Tezi. Ġstanbu Hofstede, Geert, Attitudes, Vaues and Organizationa Cuture: Disentanging the Concepts, Organization Studies, Vo. 19, No. 3, 1998, ss Hofstede, Geert, Cuture s Consequences, Comparing Vaues, Behaviors, Institutions, and Organizations Across Nations, 2. Baskı, Sage, London, Köse, Sevinç, Semra Tetik ve Cuma Ercan, Örgüt Kütürünü OuĢturan Faktörer, Yönetim ve Ekonomi, Cit. 7, No. 1, 2001, ss

18 85 Lewis, Bernard, Modern Türkiye nin DoğuĢu, Ankara: ArkadaĢ, Çev. Boğaç Babür Turna. Meahi, Kema ve Cherif Guermat, Does Age Matter?An empirica examination of the effect of age on manageria vaues and practices in India, Journa of Word Business, Vo. 39, Iss. 2, May 2004, s Özdamar, Kazım, Paket Programar ie Ġstatistikse Veri Anaizi 1, 5. Baskı, Ġstanbu: Kaan, Özdamar, Kazım, Paket Programar ie Ġstatistikse Veri Anaizi 2, 5. Baskı, Ġstanbu: Kaan, Özkap, Enver, Çiğdem Kıre, Örgütse DavranıĢ, Anadou Üniversitesi Eğitim Sağık ve Biimse AraĢtırma ÇaıĢmaarı Vakfı Yayınarı, Özer, Hayrettin, Derya Ergun Özer, Güten Eren GümüĢtekin, Aie ĠĢetmeerinde Nepotizmin GeiĢme Evreeri ve KurumsaaĢma, Seçuk Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü Dergisi, Sayı. 17, 2006, s Raston, David A., David J. Gustafson, Robert H. Terpstra, David H. Hot, Fanny Cheung and Barbara Ribbens, The Impact of Manageria Vaues on Decision-Making Behavior: A Comparison on the United Statesand Hong Kong, Asia Pasific Journa of Management, Vo. 10, No. 1, 1993, s Raston, David A., David H. Hot, Robert H. Terpstra ve Yu Kai-Cheng, The Impact of Nationa Cuture and Economic Ideoogy on Manageria Work Vaues: A Studyof The United States, Russia, Japan and China, Journa of Internationa Business Studies, Vo.. 28, No. 1, December 1996, s Raston, David A., Caroyn P. Egri, Say Steawart, Robert H. Terpstra ve Yu Kaicheng, Doing Business in the 21st Century with the New Generation of Chinese Managers: A Study of Generationa Shifts in Work Vaues in China, Journa of Internationa Business Studies, Vo. 30, No. 2, 1999, s Rohan, Meg J., A Rose by Any Name? The Vaues Construct, Personaity and Socia Psychoogy Review, Vo. 4, No.3, 2000, ss Rzayeva, Roida, ModerneĢme Süreci Üzerine, , Sabuncuoğu, Zeyyat, Meek Tüz, Örgütse Psikooji, 4. Baskı, Furkan Ofset, Bursa, Sargut, Seami, Kütürer Arası FarkıaĢma ve Yönetim, 2. Baskı, Ankara: Ġmge, Schwartz, Shaom H., A Thory of Cutura Vaues and Some Impications for Work, Appied Psychoogy: An Internationa Review, 1999, Vo. 48, No. 1, ss Sevinç, Ġsmai, Büyüme Sürecindeki Aie ĠĢetmeerinin KarĢıaĢabiecekeri Sorunar: Konya da Faaiyet Gösteren Aie ĠĢetmeerinde Bir Uyguama, Seçuk Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Biimer Fakütesi Dergisi, Cit. 19, Sayı. 2, 2010, s Sirmon, David G., Michae A. Hitt, Managing Resources: Linking Unique Resources, Management and Weath Creation in Famiy Firms. Entrepreneurship in Theory and Practice, 2003, s

19 86 Saruhan, ġadi Can ve Ata Özdemirci, Biim, Fesefe ve Metodooji, 1. Baskı, Akım Yayınevi, Ġstanbu, Sipahi, Beri, E. Serra Yurtkoru, Murat Çinko, Sosya Biimerde SPSS e Veri Anaizi, Ġstanbu, Beta, Sonfied, Matthew C., Robert N. Lussier, First-, Second- and Third- Generation Famiy Firms: A Comparison, Famiy Business Review, Vo.XVII, No.3, September 2004, ss Söğütü, Ġyas Cumhuriyet Türkiye sinde ModerneĢme ve Bürokratik Vesayet, Kocaei Üniversitesi Sosya Biimer Enstitüsü Dergisi, (19) 2010 / 1 ġahin, Ai, Kütüre Niteikerimizin Türk Yönetse Değererine Etkisi ve Japon Teorisiye KarĢıaĢtırıması, Gazi Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Biimer Dergisi, Cit. 7, Sayı.1., 2005, s ġiģman, Mehmet, Örgüter ve Kütürer, 2. Baskı, Pegem A Yayıncıık, Tan, Benjamin Lin Boon, Researching Manageria Vaues: a cross-cutura comparison, Journa of Business Research, Vo. 55, Iss. 10, October 2002, s Tikici, Mehmet ve Osman Uuyo, Aie ĠĢetmeerinin Geecek KuĢağa Devrinde KarĢıaĢıan Sorunarın AĢımasında Lider Yönetici Önerisi, 2. Aie ĠĢetmeeri Kongresi, Ġstanbu Kütür Üniversitesi, 2006, s Türk, M. Sezai, Örgüt Kütürü ve ĠĢ Tatmini, 1. Baskı, Gazi Yayıncıık, 2007 Yurt, Sercen, Aie ġirketi Nedir? Teme Özeikeri neerdir? adresi.net