II- ÖNCELİKLERİN TANIMLARI VE ÖNCELİKLER ÇERÇEVESİNDE AB MEVZUATINA UYUM, UYGULAMAYA YÖNELİK KURUMSAL YAPILANMA VE FİNANSMAN TABLOLARI

Transkript

1 28- MALİ KONTROL Avrupa Birliği (AB) ve uluslararası standartlarla uyumlu bir kamu iç kontrol sisteminin oluşturulması amacıyla Maliye Bakanlığınca hazırlanan Kanun Tasarısı 57. Hükümet döneminde, 3 Ağustos 2002 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine (T.B.M.M.) sunulmuş ve seçim sürecinde kadük olmuştur. 58. Hükümetin Acil Eylem Planının ilk altı aylık tedbirleri arasında yer alan ve 2003 yılı içinde tekrar Türkiye Büyük Millet Meclisine (T.B.M.M) sunulması planlanan Tasarı üzerindeki çalışmalar devam etmektedir. Söz konusu Kanun Tasarısı, kamu mali yönetiminde saydamlık ve hesap verebilirliği artırmayı, harcama öncesi kontrol, harcama sonrası iç denetim ve dış denetim sistemlerini AB standartlarına uygun hale getirmeyi, harcamacı kuruluşların harcama öncesi kontrol ve harcama sonrası iç denetim konusundaki inisiyatiflerini genişletmeyi amaçlamaktadır. Kamu ihale sistemi, AB mevzuatına uyumun yanı sıra, Türkiye nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşların normları ve 2886 sayılı Kanunun uygulamasında karşılaşılan sorunlar da dikkate alınarak yeniden düzenlenmiştir. Bu amaçla hazırlanan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 4 Ocak 2002 tarihinde, Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ise 5 Ocak 2002 tarihinde kabul edilmiş; her iki Kanun da 1 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. I- ÖNCELİKLER LİSTESİ ÖNCELİK 28.1 Avrupa Birliği uygulamalarına, uluslararası kontrol ve denetim standartlarına uyumlu olarak kamu iç mali kontrol mevzuatının kabul edilmesi ÖNCELİK 28.2 Katılım öncesi yardımı olumsuz şekilde etkileyebilecek usulsüzlük ve yolsuzlukların önlenmesi için idari kapasitenin güçlendirilmesi ÖNCELİK 28.3 Dış denetim alanının uluslararası standartlara uygun şekilde geliştirilmesi Ana Unsur Dış denetim alanındaki AB normlarına ve uluslararası standartlara uygun mevzuat değişikliği Ana Unsur Sayıştay Başkanlığının dış denetim kapasitesinin güçlendirilmesi ÖNCELİK 28.4 Avrupa Topluluklarının mali çıkarlarının korunmasına yönelik sistemin yasal ve idari eşgüdümünden sorumlu ve yolsuzluklara karşı, işlevsel bakımdan bağımsız bir eşgüdüm biriminin belirlenmesine yönelik hazırlık yapılması II- ÖNCELİKLERİN TANIMLARI VE ÖNCELİKLER ÇERÇEVESİNDE AB MEVZUATINA UYUM, UYGULAMAYA YÖNELİK KURUMSAL YAPILANMA VE FİNANSMAN TABLOLARI ÖNCELİK 28.1 Avrupa Birliği uygulamalarına, uluslararası kontrol ve denetim standartlarına uyumlu olarak kamu iç mali kontrol mevzuatının kabul edilmesi 1- Kısa bilgi Kanun Tasarısında, Avrupa Birliği uygulamalarına ve uluslararası standartlara uygun ve etkin işleyen bir kamu iç mali kontrol sisteminin oluşturulmasına yönelik olarak öngörülen hususlar aşağıdaki gibidir: - Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun faaliyet göstermesini, kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin ekonomik, etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesini, her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, karar oluşturmak ve izlemek için zamanında ve güvenilir bilgi edinilmesini, kontrol ve denetim faaliyetlerinin nesnel risk yönetim analizlerine göre belirlenmiş en riskli alanlar üzerinde yoğunlaşmasını sağlayacak bir kamu iç kontrol sistemi oluşturulacaktır. 759

2 - Etkin bir kontrol sistemi oluşturmak amacıyla, görev, yetki ve sorumluluklar dikkate alınarak mali işlemleri yürütecek olanların belirlenmesi, usulsüzlüklerin önlenmesi, belirlenmiş standartlara uyulması ve mali saydamlığın sağlanması için harcamacı kuruluşlarda yönetim sorumluluğuna sahip olanlarca gerekli önlemlerin alınması sağlanacaktır. - İç denetçilerin fonksiyonel bağımsızlıkları sağlanacak ve iç denetim, kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapıları ile mali işlemlerinin, etkin, ekonomik, verimli, mevzuata ve genel kabul görmüş standartlara uygun olmasını sağlayacak şekilde yürütülecektir. - Tasarıda, mali yönetimde saydamlık ve hesap verebilirliği sağlayacak ayrıntılı önlemler yer almaktadır. - Muhasebe sistemi, karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkin çalışmasını sağlayacak şekilde oluşturulacaktır. - Yönetim sorumluluğuna sahip olanlar, kamu kaynaklarının elde edilmesi ve kullanılmasında kayıp ve kötüye kullanımın önlenmesinden, kurum stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, belirlenmiş esas ve usuller ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanmasından ve sorumlulukları altındaki kaynakların etkin, ekonomik ve verimli kullanımını sağlamaktan sorumlu tutulacaktır. Diğer taraftan, yönetim sorumluluğuna sahip olanlar, idarelerinin amaçları, stratejileri, değerleri, taahhütleri ve yıllık performans planları konusunda her mali yıl başında kamuoyunu bilgilendireceklerdir. - Harcama yetkilileri, harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından ve ödeneklerin ekonomik, etkin ve verimli kullanılmasından sorumlu olacaklardır. - İç denetim, genel kabul görmüş denetim standartlarına uygun olarak yürütülecektir. - Dış denetim organı olarak Sayıştay Başkanlığının harcama öncesi kontrol fonksiyonunu bırakarak, harcama sonrası dış denetim üzerinde yoğunlaşması sağlanacak ve denetim kapsamı genişletilecektir. Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanun Tasarısının uygulamasına destek olmak amacıyla Türkiye-AB Mali İşbirliği çerçevesinde 2003 yılı programında bir projeye yer verilmiştir. 2. Mevzuat Uyum Takvimi Tablo No AB Mevzuatının Adı ve Numarası 1 Avrupa Topluluklarının genel bütçesine uygulanacak mali hükümlere ilişkin 25 Haziran 2002 tarih ve 1605/2002 sayılı Konsey Tüzüğü 2 Avrupa Toplulukları genel bütçesine uygulanacak mali hükümlere ilişkin Konsey tüzüğünün 185. maddesinde belirtilen organlar için çerçeve mali tüzüğe dair 23 Aralık 2002 tarih ve 2343/2002 sayılı Komisyon Tüzüğü 3 Konsey genel sekreter yardımcılığınca yürütülecek bütçe işlemlerine ilişkin mali tüzüğün oluşturulmasına ilişkin 27 Mart 2000 tarih ve 2000/265 sayılı Konsey Kararı Karşılık Gelen Taslak Türk Mevzuatının Adı Kanun Tasarısı Kanun Tasarısı Kanun Tasarısı Sorumlu Kuruluş Bakan Oluru/Bakanlar Kurulu Kararı 1- Meclis Kabulü 2- Yürürlüğe Giriş Maliye Bakanlığı 2003, III. Çeyrek , III. Çeyrek III. Çeyrek Maliye Bakanlığı 2003, III. Çeyrek , III. Çeyrek Maliye Bakanlığı 2003, III. Çeyrek , III. Çeyrek 760

3 3. Mevzuatın Uygulanması İçin Gerekli Kurumsal Yapılanma Takvimi Tablo No Yapılması Gerekenler - (Maliye Bakanlığı) Uygulama Tarihi 1 Merkezi uyumlaştırma birimi olarak görev yapmak üzere İç Kontrol Uyumlaştırma Birimi kurulması 2004, I. Çeyrek 2 İç denetim standartlarını belirlemek ve iç denetçilerin çalışmalarını koordine etmek üzere İç Denetim Koordinasyon Kurulu oluşturulması ve bu Kurula destek hizmetleri vermek üzere bir birim kurulması 3 İç denetçilerin ve harcama öncesi kontrol sürecinde yer alanların yetiştirilmesi amacıyla, sistemli ve kapsamlı eğitim programlarının uygulamaya konulması 4 İç Denetim Koordinasyon Kurulu, Maliye Bakanlığı ile harcamacı kuruluşlar arasında bilgi alışverişi, raporların iletimi ve bilgi stoklanması amacıyla bilgisayar ağı kurulması 2004, I. Çeyrek 2004, II. Çeyrek 2004, IV. Çeyrek 5 Başbakanlık ve ilgili Bakanlıklar tarafından yeteri kadar iç denetçi görevlendirilmesi 2005, IV. Çeyrek 4. Planlanan Finansman İhtiyacı Tablo (Euro) İhtiyaçlar - (Maliye Bakanlığı) Yıl Ulusal Bütçe AB Kaynakları Diğer Toplam I- Yatırım II- Mevzuat Uyumu ve Uygulaması Personel Alımı Eğitim Danışman İhtiyacı Tercüme Diğer Toplam

4 ÖNCELİK 28.2 Katılım öncesi yardımı olumsuz şekilde etkileyebilecek usulsüzlük ve yolsuzlukların önlenmesi için idari kapasitenin güçlendirilmesi 1. Kısa Bilgi Katılım öncesi yardımı olumsuz şekilde etkileyebilecek usulsüzlük ve yolsuzlukların önlenmesine yönelik idari kapasitenin güçlendirilmesi; katılım öncesi yardımların kullanımına ilişkin olarak oluşturulan merkezi olmayan yapılanma çerçevesindeki mekanizmalar ile sağlanmıştır. Bu kapsamda, öncelikle, Avrupa Birliği tarafından sağlanacak mali yardımların Katılım Ortaklığı Belgesi ve Ulusal Program da yer alan önceliklere uygun projeler yoluyla kullanılmasını sağlayacak yeni ve Merkezi Olmayan Mali İşbirliği Yapılanmasına ilişkin gerekli düzenlemeler 18 Temmuz 2001 tarih ve 2001/41 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Hükümetimiz ile Avrupa Komisyonu arasında 14 Şubat 2002 tarihinde, Merkezi Finans ve İhale Birimi (CFCU) Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı ve Ulusal Fonun (National Fund) Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Söz konusu Zabıtların 30 Ocak 2003 tarihli ve 4802 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunmuş ve Bakanlar Kurulunca 24 Şubat 2003 tarihinde onaylanmıştır. Söz konusu zabıtlara dayalı olarak Türk Hükümeti merkezi olmayan yapılanma kapsamında Ulusal Fon ile Merkezi Finans ve İhale Birimini kurmuştur. Mutabakat Zabıtlarında, Zabıtlar kapsamında yürütülecek işlemlerin Sayıştay, Hazine Kontrolörleri veya Komisyonun belirleyeceği diğer bir denetçi tarafından denetlenmesi öngörülmüştür. Avrupa Komisyonu uzmanları ile Hazine Müsteşarlığı tarafından birlikte yürütülen çalışmalar sonucunda Ulusal Fon ile Merkezi Finans ve İhale Biriminin denetimi için rehber hazırlanmış ve Ulusal Yetkilendirme Görevlisi tarafından onaylanmıştır. Ayrıca, AB mali yardımlarının AB standartlarına uygun denetlenebilmesinde Hazine Kontrolörleri Kurulunun kurumsal kapasitesinin geliştirilmesi (eğitim ve danışmanlık) için gerekli tedbirler alınacaktır. Türk Hükümeti, Avrupa Komisyonuna akreditasyon için 9 Nisan 2003 tarihinde resmi olarak başvurmuştur. Halihazırda akreditasyon için yapılan değerlendirmenin sonucu beklenmektedir. 2. Mevzuat Uyum Takvimi Bu aşamada mevzuat uyumu öngörülmemektedir. 3- Mevzuatın Uygulanması İçin Gerekli Kurumsal Yapılanma Takvimi Bu aşamada herhangi bir kurumsal yapılanma öngörülmemektedir. 4. Planlanan Finansman İhtiyacı Tablo (Euro) İhtiyaçlar - (Hazine Müsteşarlığı) Yıl Ulusal Bütçe AB Kaynakları Diğer Toplam I- Denetim fonksiyonunun güçlendirilmesi Eğitim Danışman İhtiyacı Diğer Toplam

5 ÖNCELİK 28.3 Dış denetim alanının uluslararası standartlara uygun şekilde geliştirilmesi 8 Mart 2001 tarihli Katılım Ortaklığı Belgesinden günümüze kadar geçen sürede, Sayıştay Başkanlığının dış denetim alanında uluslararası standartlara uyumuna yönelik olarak gerçekleştirilmesi gereken mevzuat ve kurumsal yapı değişiklikleri henüz tamamlanamamış olmakla birlikte, bu yoldaki çalışmalara ivme kazandırılmış bulunmaktadır. Bu çerçevede, halen mevcut Sayıştay Kanununun AB ve dolayısıyla üzerinde çalışılmakta olan Kamu Mali Yönetimi ve Mali Kontrol Kanunu Tasarısı ile uyumlu hale getirilmesi için yapılmakta olan kanun değişikliği sürecinde son aşamaya gelinmiş bulunmaktadır. Öte yandan, Sayıştay denetiminin güçlendirilmesine yönelik olarak düzenlenmiş bir proje, 2003 Türkiye AB Mali İşbirliği paketinde yer almıştır. Kabul edilmesi durumunda bir yıldan uzun süreli bir uygulamayı içerecek olan söz konusu projenin Sayıştay Başkanlığının dış denetim alanındaki mevcut kapasitesini artıracağı ve nihai olarak da mali kontrol alanındaki çalışmalara önemli katkılarda bulunacağı düşünülmektedir. Ana Unsur Dış denetim alanındaki AB normlarına ve uluslararası standartlara uygun mevzuat değişikliği 1. Kısa Bilgi 832 sayılı Sayıştay Kanununun, mali kontrol alanındaki AB ve Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Örgütü (INTOSAI: International Organisation of Supreme Audit Institutions) Denetim Standartları ve INTOSAI Denetim Standartları İçin Avrupa Uygulama Rehberinde yer alan temel esaslar dikkate alınarak yeniden gözden geçirilmesi, ihtiyaç görülmesi halinde gerekli yasal değişikliklerin yapılması öncelik arz etmektedir. Bu kanun değişikliği, Sayıştay Başkanlığının mali kontrol alanındaki rolünü tam anlamıyla yerine getirebilmesi için gerekli görülmektedir. 832 sayılı Kanuna ilişkin değişiklik çalışmalarında son aşamaya gelinmiş bulunmaktadır. Hazırlığı bitmek üzere olan kanun değişikliği taslağının en kısa zamanda TBMM ye gönderilerek 2003 yılı içerisinde yasalaşması hedeflenmektedir. 2. Mevzuat Uyum Takvimi Tablo No AB Mevzuatının Adı ve Numarası Karşılık Gelen Taslak Türk Mevzuatının Adı Sorumlu Kuruluş Bakan Oluru/Bakanlar Kurulu Kararı 1- Meclis Kabulü 2- Yürürlüğe Giriş 1 Avrupa Topluluklarının mali çıkarlarının korunmasına ilişkin 18 Aralık 1995 tarih ve 2988/95 sayılı Konsey Tüzüğü 832 Sayılı Sayıştay Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Sayıştay Başkanlığı 2003, IV. Çeyrek , IV. Çeyrek , IV. Çeyrek Katılım öncesi yapısal politika aracı oluşturan 21 Haziran 1999 tarih ve (EC) 1267/1999 sayılı Konsey Tüzüğü 763

6 Tablo (Devamı) No AB Mevzuatının Adı ve Numarası Karşılık Gelen Taslak Türk Mevzuatının Adı Sorumlu Kuruluş Yapısal Fonlara ilişkin işlemlerin mali bakımdan Üye Devletler tarafından kontrol edilmesine ilişkin (EC) 4253/88 sayılı Konsey Tüzüğünün uygulanmasına dair detaylı düzenlemeler getiren 15 Ekim 1997 tarih ve 2064/97 sayılı Komisyon Tüzüğü 3- Mevzuatın Uygulanması İçin Gerekli Kurumsal Yapılanma Takvimi Bu aşamada kurumsal yapılanma öngörülmemektedir. 4- Planlanan Finansman İhtiyacı Bu aşamada planlanan finansman ihtiyacı bulunmamaktadır. Bakan Oluru/Bakanlar Kurulu Kararı 1- Meclis Kabulü 2- Yürürlüğe Giriş Ana Unsur Sayıştay Başkanlığının Dış Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi 1- Kısa Bilgi Sayıştay Başkanlığının dış denetim alanında üstlenmiş olduğu rolü, uluslararası standartlar ve AB ile uyumlu hale getirebilmek amacıyla bir proje hazırlanarak Türkiye- AB Mali İşbirliği çerçevesinde 2003 yılı proje paketinde yer almıştır yılına kadar uygulama takvimi öngörülen söz konusu projenin bitiminde aşağıdaki sonuçların elde edilmesi amaçlanmaktadır: - Sayıştay denetimine ilişkin yasal çerçevenin Uluslararası Denetim Standartları ve Avrupa Birliği uygulamalarıyla uyumlu hale getirilmesi, - Sayıştay Başkanlığının faaliyet kapasitesinin Uluslararası Denetim Standartları ile Avrupa Birliği uygulamalarıyla uyumlu hale getirilmesi (mali denetim, AB fonlarının denetimi, sistem tabanlı denetim ve performans denetimine ilişkin el kitaplarının hazırlanması ve bunlara ilişkin eğitimlerin verilmesi), - Sayıştay Başkanlığının idari ve kurumsal kapasitesinin güçlendirilmesi ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, - Bilgisayar destekli denetim tekniklerinin yerleştirilmesi de dahil olmak üzere, Sayıştay denetiminde bilgi teknolojisi (IT) sistemlerinden yararlanılması. 2- Mevzuat Uyum Takvimi 832 sayılı Kanun dışındaki olası mevzuat uyumu çalışmaları, projenin uygulama safhasında ortaya çıkan bulgulara göre belirlenecektir. 764

7 3- Mevzuatın Uygulanması İçin Gerekli Kurumsal Yapılanma Takvimi Tablo No Yapılması Gerekenler (Sayıştay Başkanlığı) Uygulama Tarihi 1 Sayıştay Başkanlığının idari kapasitesinin, denetim alanına giren hesaplar ile AB fonlarının daha iyi denetimi amacıyla Uluslararası Denetim Standartları ve AB iyi uygulama örnekleri ile uyumlu olarak geliştirilmesi (Bu amaca ulaşmak için mali denetim, sistem tabanlı denetim ve performans denetimine ilişkin olarak INTOSAI Denetim Standartları ve AB ile uyumlu denetim el kitaplarının hazırlanması gerekmektedir.) Sayıştay Başkanlığının idari ve kurumsal kapasitesinin güçlendirilmesi ve insan kaynaklarının geliştirilmesi Bilgisayar destekli denetim tekniklerinin yerleştirilmesi de dahil olmak üzere, Sayıştay denetiminde IT sistemlerinden yararlanılması Planlanan Finansman İhtiyacı Tablo İhtiyaçlar (Sayıştay Başkanlığı) Yıl Ulusal Bütçe AB Kaynakları Diğer Toplam I- Yatırım II- Mevzuat Uyumu ve Uygulaması Diğer Toplam ÖNCELİK 28.4 Avrupa Topluluklarının mali çıkarlarının korunmasına ilişkin tüm yasal, idari ve uygulamaya yönelik işlemlerin koordinasyonundan sorumlu ve işlevsel bakımdan bağımsız bir yolsuzlukla mücadele koordinasyon biriminin belirlenmesine yönelik hazırlık yapılması 1. Kısa Bilgi Yolsuzlukla mücadele Türk Hükümetinin üzerinde durduğu konulardan biridir. Bu kapsamda Türkiye de Saydamlığın Artırılması ve Kamuda Etkin Yönetimin Geliştirilmesi Eylem Planı; 12 Ocak 2002 tarihi ve 2002/3 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilmiştir. Ayrıca, 58. Hükümet Acil Eylem Planı içerisinde yolsuzlukla mücadele kapsamında öngörülen tedbirlerin büyük bir kısmının ilk 6-12 ay içerisinde hayata geçirilmesi öngörülmüştür. Bu kapsamda çalışmalar da devam etmektedir. 765

8 2- Mevzuat Uyum Takvimi Tablo No AB Mevzuatının Adı ve Numarası Karşılık Gelen Taslak Türk Mevzuatının Adı Sorumlu Kuruluş Bakan Oluru/Bakanlar Kurulu Kararı 1- Meclis Kabulü 2- Yürürlüğe Giriş 1 Hilekarlığı önleme danışma komisyonu kurulmasına dair 23 Şubat 1994 tarih ve 94/140/EC sayılı Komisyon Kararı Kanunu Tasarısı 2002/3 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde yapılan mevzuat çalışmaları Maliye Bakanlığı Başbakanlık 2003, III Çeyrek , III. Çeyrek 2 Avrupa Topluluklarının mali çıkarlarının korunmasına ilişkin 18 Aralık 1995 tarih ve 2988/95 sayılı Konsey Tüzüğü Kanunu Tasarısı 2002/3 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde yapılan mevzuat çalışmaları Maliye Bakanlığı Başbakanlık 2003, III Çeyrek , III. Çeyrek 3 Avrupa Topluluklarının mali çıkarlarını hilekarlık ve diğer düzensizliklere karşı korumak amacıyla Komisyon tarafından yürütülen yerinde kontrol ve teftişlere ilişkin 11 Kasım 1996 tarih ve 2185/96 sayılı Konsey Tüzüğü Kanunu Tasarısı 2002/3 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde yapılan mevzuat çalışmaları Maliye Bakanlığı Başbakanlık 2003, III Çeyrek , III. Çeyrek 4 Avrupa Toplulukları Genel Bütçesine Uygulanacak Mali Düzenlemeler Hakkında 25 Haziran 2002 tarihli ve 1605/2002 sayılı Konsey Tüzüğü Kanunu Tasarısı 2002/3 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde yapılan mevzuat çalışmaları Maliye Bakanlığı Başbakanlık 2003, III Çeyrek , III. Çeyrek 3- Mevzuatın Uygulanması İçin Gerekli Kurumsal Yapılanma Takvimi Bu aşamada mevzuat uygulaması için gerekli kurumsal yapılanma takvimi Tablo de verilmektedir. 4- Planlanan Finansman İhtiyacı Bu aşamada planlanan finansman ihtiyacı Tablo te verilmektedir. 766