Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Uygulamalarına İlişkin Öğrenci Görüşleri

Transkript

1 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Uygulamalarına İlişkin Öğrenci Görüşleri Zekeriya NARTGÜN* Öz Bu araştırmanın amacı, öğrenme-öğretme sürecinin çeşitli aşamalarında gerçekleştirilmesi beklenen durum belirleme çalışmaları ile bu bağlamda yapılması beklenen birtakım işlerin öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirildiğini öğrencilerin görüşleri doğrultusunda belirlemektir. Araştırma, öğretim yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 243 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Öğrencilerin görüşleri doğrultusunda elde edilen sonuçlar, öğretim elemanlarının çoğunluğunun durum belirleme çalışmaları çerçevesinde, öğretim sürecinin başında ve süreçte yapmaları beklenen işleri tam olarak yerine getirmediklerini göstermektedir. Bunun yanı sıra, benzer biçimde, performansa dayalı durum belirleme çalışmaları çerçevesinde yapmaları beklenen işlerin de öğretim elemanlarının büyük bir çoğunluğu tarafından yerine getirilmediği tespit edilmiştir. Araştırma, öğretim kurumlarında durum belirleme politikaları oluşturan karar vericilere önemli bilgiler sunmaktadır. Anahtar Kelimeler Durum Belirleme, Öğretim, Öğretme, Öğrenme, Öğretim Elemanı. * Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 9 (4) Güz / Autumn Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

2 1782 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Yrd. Doç. Dr. Zekeriya Nartgün Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı, Gölköy Kampüsü / Bolu. Elektronik Posta: nartgun@yahoo.com Yayın ve Diğer Çalışmalardan Seçmeler Eminoğlu, E. ve Nartgün, Z. (2009). Üniversite öğrencilerinin akademik sahtekârlık eğilimlerinin ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), Nartgün, Z. (2008). Reflections of the understanding of assessment adopted 4th and 5th grade science and technology curriculum in textbooks. Essays in education, (pp ). Special edition: Science and science education in Turkey. Special Edition Editors, Mehmet Bahar and Hüseyin Bağ. Published by department of education at the University of South Caroline Aiken. Nartgün, Z. (2008). Öğretmen adayları için Ölçme ve Değerlendirme Genel Yeterlik Algısı Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. A.İ.B.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), Nartgün, Z. (2007). Aynı puanlar üzerinden yapılan mutlak ve bağıl değerlendirme uygulamalarının notlarda farklılık oluşturup oluşturmadığına ilişkin bir inceleme. Ege Eğitim Dergisi, 8(1), Nartgün, Z. (2006). Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin önem düzeyinin ikili karşılaştırmalarla ölçeklenmesi. A.İ.B.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), Nartgün, Z. (2003). Ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin matematiğe karşı tutumlarının çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. A.İ.B.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), Durmuş, S. ve Nartgün, Z. (2003). Öğretim Elemanı Değerlendirme Ölçeği. A.İ.B.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(7), Nartgün, Z. (2002). Eğitimde yönlendirme. A.İ.B.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(4), Nartgün, Z. (2002). Klasik test kuramındaki Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ile örtük özellikler kuramındaki bilgi fonksiyonları ve marjinal güvenirlik katsayısının karşılaştırılması. A.İ.B.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2),

3 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Uygulamalarına İlişkin Öğrenci Görüşleri Zekeriya NARTGÜN Öğretim uygulamalarından sorumlu olan tüm bireyler sınıflarında öğrencilerine, öğretim uygulamalarına ve sınıf ortamlarına ilişkin olarak farklı zamanlarda çok sayıda kararlar almak durumundadırlar (Airasian, 1994). Alınan kararların yerindeliği ve isabetliliği, bu kararların alınmasına dayanak teşkil edecek sağlam bilgilerin toplanmasına bağlıdır (Stiggins ve Conklin ve diğerleri, 1992 den aktaran Nitko, 2004). Karar almada kullanılacak bilginin toplanması, sentezinin yapılması ve yorumlanması sürecine durum belirleme adı verilmektedir. Durum belirleme, çoğu insan tarafından sınıfta yapılan kâğıt-kalem formatındaki testlerin öğrencilere uygulanması, puanlanması ve testteki performansına göre öğrencilere not verilmesi biçiminde algılanmaktadır. Oysaki durum belirleme testlerin yanı sıra gözlem, görüşme, proje vb. kanıt toplama yaklaşımlarının kullanımını da içine alan oldukça geniş bir kavramdır (Airasian, 1994). Durum belirleme, test, ölçme ve değerlendirme öğrenme-öğretme süreci içinde sıkça birbiri yerine kullanılan ancak birbirinden farklı anlamlar taşıyan kavramlardır (Airasian, 1994; Nitko, 2004). Bunlardan durum belirleme yukarıda kısaca açıklanmıştır. Öğrenme-öğretme sürecinde diğer üç kavrama yüklenen anlamlar ise aşağıdaki gibidir. Ölçme gözlenen

4 1784 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ performansa ya da davranışa bir sayı verme işi, değerlendirme gözlenen performans veya davranışın kalitesi ya da iyilik düzeyi hakkında bir karara varma işi ve test ise öğrencilerin davranışı hakkında bilgi toplamak amacıyla kullanılan ve çoğu zaman kâğıt-kalem formatında düzenlenerek uygulanan sistematik işlemler bütünü dür (Airasian, 1994). Durum belirleme genelde tüm eğitim sisteminin, özelde ise öğrenmeöğretme sürecinin her anında vardır ve bu sürecin önemli ve doğal bir parçasıdır. Herhangi bir sınıfa dikkatlice bakıldığında, öğretim ve durum belirleme arasında sıkı bir bağın varlığına yönelik kanıtlar rahatlıkla görülebilir. Hatta çoğu zaman bu ikisini birbirinden ayırmak mümkün olmayabilir (Atkin, 2001). Durum belirleme, öğrenme-öğretme sürecinin çeşitli aşamalarında (sürecin başlangıcı, içi ve sonu) hem öğrenmelere hem de öğretime yönelik alınacak kararlara dayanak oluşturacak bilgileri üretmesi (Carr ve Haris, 2001; Popham, 2003) bakımından büyük bir önem taşır. Stiggins ve Conklin ve diğerleri (1992) ne göre doğru karar, sağlam bilgiyi sağlam bilgi ise sağlam durum belirleme yöntemlerini gerektirmektedir (Stiggins ve Conklin ve diğerleri, 1992 den aktaran Nitko, 2004). Bu yönü dikkate alındığında nitelikli durum belirlemenin eğitim sistemi içindeki önemi açık bir biçimde görülebilir. Durum belirleme eğitim sistemi içinde öğretim programları, eğitim politikaları vb. durumlara dönük kararların alınması gibi farklı amaçlara hizmet etmekle (Wragg, 2001) birlikte özellikli kullanım amacının öğretimin ve öğrenmenin kalitesini artırmak olduğu söylenebilir (Atkin, 2001; National Research Council, 2003). Nitelikli öğretim nitelikli öğrenmeyi sağlar (Darling-Hammond, 1999). Nitelikli öğretim ise durum belirlemenin düzenli ve kaliteli biçimde gerçekleştirilmesiyle mümkündür (Murtha, Stec ve Wilt, 2006; Tillema, 2009). Durum Belirlemenin Türleri Kullanılış amaçlarına bağlı olarak üç tür durum belirlemeden bahsedilebilir. Öğrenme-öğretme sürecinin başında alınacak kararlara dayanak teşkil edecek durum belirlemeler tanılayıcı, süreç içinde alınacak kararlara dayanak teşkil edecek olanlar biçimlendirici ve süreç sonunda alınacak kararlara dayanak teşkil edecek olanlar ise değer biçmeye dönük durum belirleme biçiminde adlandırılmaktadırlar. Bunlar aşağıda kısaca açıklanmışlardır.

5 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Tanılayıcı Durum Belirleme (Diagnostic Assessment): Genelde öğrenme sürecine başlamadan önce öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeyleri hakkında bilgi edinmek amacıyla yapılır. Ayrıca ilgili dersin hedef davranışlarına, öğrencilerin öğretim sürecinin başında ne düzeyde sahip olduklarını belirlemek amacıyla da yapılmaktır. Böylece sürecin sonunda yapılan durum belirleme çalışmaları ile karşılaştırılarak öğrencilerde oluşan öğrenmeler ve öğretimin etkililiği hakkında yargıya varılabilmektedir. Tanılayıcı durum belirleme, öğretim sürecinin başlangıcında, dersi alan öğrenciler arasında sahip olunan yeterlikler bakımından ne düzeyde farklılıklar olduğunun belirlenmesinde ve bu çerçevede öğretimin planlanması ve öğretim için birtakım standartların oluşturulmasında öğretim elemanlarına büyük katkı sağlamaktadır ( What are the diagnostic assessments, 2009). 2. Biçimlendirici Durum Belirleme (Formative Assessment): Öğretim sürecinin her aşamasında, sunulan öğretim hizmetinin etkililiği ve öğrencilerde oluşan öğrenmelerin niteliği konusunda öğretim elemanlarına ve öğrencilere dönüt vermek amacıyla yapılır. Biçimlendirici durum belirleme ile hem öğrenme eksikliklerinin hem de öğretim hizmetinde yaşanan sorunların belirlenmesi ve giderilmesi amaçlanmaktadır. Buradan elde edilen sonuçlar öğrencilere not verme amaçlı kullanılmaz. Amaç sürecin değerlendirilmesidir. Genelde her ünitenin sonunda özellikle izleme testleri kullanılarak gerçekleştirilir (Murtha et al., 2006; Özçelik, 1992; Torrance ve Pryor, 1998). Yapılan araştırmalar (Black ve William, 1998; Crooks, 1988; Fuchs ve Fuchs, 1986) biçimlendirici değerlendirmenin hem nitelikli öğrenmelere hem de öğretimin kalitesinin artmasına önemli katkılar sağladığını göstermektedir. 3. Değer Biçmeye Dönük Durum Belirleme (Summative Assessment): Temel amaç öğrenci başarısının belirlenmesi ve not vermedir. Bu amaçla ders kapsamında kazandırılmaya çalışılan kritik hedef davranışların dersi alan öğrenciler tarafından ne ölçüde kazanıldığı sürecin belli aşamalarında (özellikle sürecin ortası ve sonu) belirlenir. Sonuçlar uygun ölçütlerle karşılaştırılarak öğrenciler hakkında geçti-kaldı, başarılı-başarısız vb. kararlar verilir. Amaç süreçten ziyade sonucun değerlendirilmesidir (Atılgan, Kan ve Doğan, 2007) Çağdaş yaklaşım, öğrenme-öğretme sürecinde her üç durum belirleme türünün birlikte ele alınmasını gerektirmektedir. Öğrencilerin sürecin başlangıcındaki yeterliklerini dikkate alarak öğretimi planlamak, süreç

6 1786 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ içindeki gelişimlerini sürekli olarak izleyerek eksiklikleri belirlemek ve gidermek, elde edilen sonuçlara göre öğretim hizmetinin etkililiğini test ederek gereken düzenlemeleri yapmak ve nihayetinde öğrencileri yeterlikleri bakımından bir bütün olarak değerlendirmek; ancak bu üç tür durum belirlemenin birlikte kullanılması ile mümkündür. Aksi takdirde, çoğu yüksek öğretim programında yer aldığı biçimiyle durum belirlemeyi öğretim yılı içindeki vize ve final sınavlarıyla sınırlandırmak ve sadece öğrenciler hakkında başarılı başarısız kararı almada kullanmak, yapılan öğretim uygulamalarının ve dolayısıyla da harcanan zaman ve emeğin boşa gitmesini beraberinde getirebilir. Etkili Durum Belirleme İçin Dikkate Alınması Gereken Hususlar Durum belirleme öğrenme-öğretme sürecinin etkililiğindeki temel faktörlerden biridir. Böyle olmakla birlikte, bu ikisi arasındaki ilişki çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Oysaki iyi tasarlanmış durum belirlemelere öğrencilerin katılımını sağlamak öğrencilerin çalışma stratejilerini doğrudan etkilemekte ve dolayısıyla da öğrenmelerini etkilemektir. Ayrıca, çoğu öğrenci için durum belirleme demek aslında dersin kendisi demektir. Bu sebeple bu denli önemli görülen durum belirlemenin öğrenmeöğretme sürecini etkili kılabilmesi için ilgililerin şu hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir. ( Core principles of effective assessment, 2009). 1. Durum belirleme hem öğretim elemanları hem de öğrenciler tarafından öğrenme-öğretme sürecine sonradan eklemlenmiş bir parça gibi değil, bu sürecin seçkin bir tamamlayıcısı olarak görülmelidir. 2. Tüm durum belirleme uygulamalarının sonuçları öğrencilerle paylaşılmalı, elde edilen dönütler öğrenme eksikliklerinin belirlenmesi, giderilmesi ve öğretimin kalitesinin artırılması çerçevesinde işe koşulmalıdır. 3. Öğrenme ve öğretimin kalitesinin artırılmasına sağlayacağı katkının yanı sıra durum belirlemenin öğrenciler üzerindeki güçlü güdüleyici etkisinin farkına varılmalı ve durum belirleme çalışmaları pozitif yönlü çalışma alışkanlıklarını öğrencilere hızla kazandıracak yapıda tasarlanmalıdır. Bir başka deyişle durum belirleme çalışmaları çok amaçlı kullanılabilmelidir. 4. Fakülte ya da bölüm bazında bireylerin durum belirleme uygulamalarını yönlendirecek bir politika belirlenmelidir. Konular bazında ya-

7 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme pılacak durum belirlemeler (formative) dersin bütünü bazında yapılacak durum belirlemeler (summative) için yapılan planlamayla bütünleştirilmelidir. 5. Öğrencilerden beklenen öğrenme ürünleri ile durum belirleme çalışmaları kapsamında ele alınan bilgi ve beceriler birbirleriyle doğrudan ilişkilendirilmelidir. 6. Durum belirleme yöntemleri ezberlenen bilgileri yoklamaktan ziyade üst düzey zihinsel becerileri yoklayıcı nitelikte tasarlanmalıdır. 7. Belli bir yöntemin kullanılmasından doğacak sınırlılıkları ortadan kaldırmak için durum belirleme yöntemleri çeşitlendirilmelidir. 8. Durum belirleme çalışmaları tasarlanırken ve planlanırken öğretim elemanlarının ve öğrencilerin iş yükü dikkate alınmalıdır. 9. Durum belirleme çalışmalarında aşırılıktan kaçınılmalıdır. Amaca hizmet etmeyecek durum belirleme uygulamalarına yer verilmemelidir. 10. Biçimlendirici ve değer biçmeye dönük durum belirleme çalışmalarının dengeli olmasını sağlayacak bir ağırlıklandırma yapılmalıdır. 11. Notlar önceden açık seçik olarak belirlenmiş öğrenme ürünleri ve başarı ölçütleri dikkate alınarak hesaplanmalı ve raporlaştırılmalıdır. 12. Kullanılması düşünülen durum belirleme yöntemlerinin belli bir grubun lehine işleyip işlemediği kontrol edilmelidir. 13 Kullanılması düşünülen durum belirleme yöntemleri kopya, intihal gibi davranışların oluşmasına imkân vermeyecek biçimde tasarlanmalıdır. Öğrenme-Öğretme Sürecinde Kullanılan Durum Belirleme Yöntem ve Araçlarında Geçerlik ve Güvenirlik Öğretim sürecinde temel amaç önceden belirlenmiş hedef davranışların öğrencilere kazandırılmasıdır. Bu sebeple bu süreçte yapılan durum belirlemelerin tamamı, öğrencilerin belirlenen hedef davranışları ne düzeyde kazandıklarını ortaya koymak amacıyla yapılır. Derslerin kapsamındaki hedef davranışların yapısına bağlı olarak çeşitli durum belirleme araçları ve yöntemleri belirlenmiştir. Farklı soru türlerinden oluşan testler, ödevler, projeler, portfolyolar, performans görevleri bunlardan bazılarıdır (Kutlu, Doğan ve Karakaya, 2008; Nitko, 2004; Wiggins, 1998). Bu araçların ve yöntemlerin geliştirilmesi ve uygulanma-

8 1788 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ sından sorumlu olanlar, sınıf içi uygulamalar çerçevesinde, öğretim elemanlarıdır. Bu noktada öğretim elemanlarının dikkate alması gereken iki önemli husus bulunmaktadır. Bunlardan birincisi geçerlik, diğeri ise güvenirliktir. Geçerlik, durum belirlemede kullanılan araçların ve yöntemlerin amaca uygunluğudur. Öğretim elemanları öğrencilerinde oluşmasını istedikleri davranış değişiklerini en iyi biçimde görebilecekleri aracın ve yöntemin hangisi olduğunu bilmek, bunları geliştirmek ve uygulamak durumundadır (Airasian, 1994). Güvenirlik ise farklı anlamları da bulunmakla birlikte, durum belirleme yöntemlerinden ve tekniklerinden elde edilen sonuçlara karışan hatalarla ilişkilidir. Ölçme sonuçları ne kadar hatalardan arınık ise o kadar güvenilirdir. Dolayısıyla öğretim elemanları durum belirlemede kullandıkları tüm araçlardan ve yöntemlerden elde ettikleri sonuçları en objektif biçimde puanlayabilmelidirler (Gareis ve Grant, 2008). Araştırmanın Amacı Literatürde durum belirleme konusunda yapılan çalışmalar genelde, öğretim sürecinde çeşitli amaçlarla kullanılmak üzere farklı durum belirleme tekniklerine yer verilmesi (Agnes ve Cochrane, 2008; Carr, 2002), öğretim elemanlarının sınıflarında yaptıkları durum belirleme uygulamaları (Cheng, Rogers ve Hu, 2004) ve öğretim elemanlarının durum belirleme konusundaki kavramsal yeterlikleri (Taras, 2008) konuları üzerindedir. Öğretim sürecinde yapılması beklenen durum belirleme çalışmalarının öğretim elemanları tarafından ne düzeyde gerçekleştirildiğinin öğrencilerin görüşleri doğrultusunda belirlenmesine ilişkin bir çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Bu bilgilerden hareketle bu araştırma, öğrenme-öğretme sürecinin çeşitli aşamalarında gerçekleştirilmesi beklenen durum belirleme çalışmaları ile bu bağlamda yapılması beklenen birtakım işlerin öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirildiği öğrencilerin görüşleri doğrultusunda belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla araştırmada, aşağıdaki sorulara cevaplar aranmıştır. 1. Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinin başlangıcında yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir?

9 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinde (sürecin içinde ve sonunda) yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir? 3. Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinde performans gerektiren çalışmalar çerçevesinde yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir? Araştırmanın Sayıtlıları Ankette yer alan sorulara öğrencilerin içtenlikle cevap verdiği varsayılmıştır. Araştırmanın Sınırlılıkları 1. Araştırma, öğretim yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören, ölçme ve değerlendirme dersini almış veya anketin uygulandığı tarihte ilgili dersi almakta olan öğrencilerin görüşleriyle sınırlıdır. 2. Araştırma, öğretim elemanları tarafından bilişsel alan kapsamında yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda gerçekleştirilmesi beklenen işlere yönelik öğrenci görüşleri ile sınırlıdır. Yöntem Araştırmanın Modeli Çalışmada, öğretim elemanlarının öğretim sürecinde yapmaları beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapmaları beklenen birtakım işler, öğrenci görüşleri çerçevesinde ele alınarak incelenmiştir. Çalışmada, var olan durum olduğu biçimiyle betimlenmeye çalışıldığından tarama modeli kullanılmıştır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini öğretim yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören, ölçme ve değerlendirme dersini almış veya araştırmanın yapıldığı süreçte hâlen derse devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Evrende yer alan öğrenci sayısı 540 dır. Çalışma, bu öğrencilerden seçkisiz örnekleme tekniği kullanılarak se-

10 1790 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ çilen toplam 243 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde Krejcie ve Morgan ın (1970) aktaran Ural ve Kılıç, 2005) evren büyüklüğüne karşılık örneklem büyüklüğü tablosundan yararlanılmıştır. Bu tabloya göre, 550 kişilik bir evreni 0,05 hata payıyla temsil eden örneklem büyüklüğünün 226 kişi olduğu ifade edilmektedir. Çalışma için seçilen örneklemin bu yönüyle evreni temsil ettiği söylenebilir. Örneklemde yer alan öğrencilerin öğrenim gördükleri bölüme/anabilim dalına ve cinsiyetlerine göre dağılımı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Örneklemde Yer Alan Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Bölüme/Anabilim Dalına ve Cinsiyetlerine Göre Dağılımı Kız Erkek Toplam Bölüm / Anabilim Dalı f % f % f % İlköğretim / Sınıf Öğretmenliği 34 64, , ,8 İlköğretim / Fen Bilgisi Öğretmenliği İlköğretim / Matematik Öğretmeliği İlköğretim / Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 22 68, , , ,6 3 21,4 14 5,8 9 37, ,5 24 9,9 Türkçe Öğretmeliği 21 58, , ,8 Özel Eğitim / Zihinsel Engelliler Öğretmenliği Güzel Sanatlar Eğitimi / Resim Öğretmenliği Güzel Sanatlar Eğitimi / Müzik Öğretmenliği Bilgisayar Öğretimi ve Teknolojileri Eğitimi 22 91,7 2 8,3 24 9, , , , ,7 6 33,3 18 7,4 7 43,8 9 56, ,3 Toplam Veri Toplama Aracı Araştırmada, veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır. İlgili anket araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Anket üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde yönerge ve kişisel bilgi formu bulunmaktadır. İkin-

11 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme ci bölümde öğretim elemanlarından öğretim sürecinde beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapmaları beklenen işler sıralanmıştır. Öğretim elemanlarından beklenenler üç başlık altında toplanmıştır. Bunlar sırasıyla (i) öğretim elemanlarının tanılayıcı durum belirleme çalışmaları çerçevesinde öğretim sürecinin başlangıcında yapmaları beklenen işler, (ii) öğretim sürecinde biçimlendirici ve değer biçmeye dönük durum belirleme çalışmaları çerçevesinde yapmaları beklenen işler ve (iii) öğrencilerin performans çalışmaları çerçevesinde yapmaları beklenen işlerdir. Öğretim elemanlarından beklenen işlerin, öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirildiğine ilişkin öğrenci görüşlerini belirlemek amacıyla bu işler maddeler hâlinde sıralanmıştır. Öğrencilerin her bir maddeye vereceği cevaplar için sunulan seçenekler ise şunlardır; öğretim elemanlarının tamamı, öğretim elemanlarının çoğunluğu, öğretim elemanlarının yarısı, öğretim elemanlarının çok azı ve öğretim elemanlarının hiçbiri. Anketin bu bölümünde ilk başlık altında üç, ikinci başlık altında altı ve üçüncü başlık altında yedi olmak üzere toplam on altı madde yer almaktadır. Anketin üçüncü bölümünde ise iki açık uçlu soru bulunmaktadır. Anketin geliştirilmesi sürecinde atılan adımlar aşağıda açıklanmıştır. Eğitimde ölçme, değerlendirme ve durum belirlemeyle ilişkili olarak yazılmış Türkçe ve yabancı kitaplar (Airasian, 1994; Atılgan et al., 2007; Berberoğlu, 2006; Erkuş, 2006; Haladyna, 1999; Murphy ve Moon, 1989; Nitko, 2004; Turgut, 1983; Wiggins, 1998) hem durum belirlemenin öğrenme-öğretme süreci içindeki kullanım amaçları hem de durum belirleme çalışmaları çerçevesinde ders sorumluları tarafından yerine getirilmesi beklenen işler bakımından incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar maddeleştirilmiş ve yukarıda belirtilen üç ana başlık altında toplanmıştır. İlgili maddelerle ifade edilen işlerin öğretim elemanlarınca gösterilmesi beklenen işler olup olmadığı, ölçme ve değerlendirme dersi almış olan yirmi kişilik bir öğrenci grubunda sorgulanmış ve öğrencilerin tüm maddelere evet cevabı verdiği gözlenmiştir. Anket bir bütün olarak, ölçme ve değerlendirme alanında yüksek lisans eğitimi alan beş kişilik bir öğrenci grubunda, kapsam geçerliği açısından sorgulanmış öğrenciler arasında yüksek düzeyde uyum olduğu gözlenmiştir.

12 1792 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Verilerin Toplanması ve Analizi Geliştirilen anket öğretim yılında ilgili öğrencilere uygulanmıştır. Anketin birinci ve ikinci bölümünden elde edilen veriler, araştırmanın amacı başlığı altında sorulan sorulara cevap aramak amacıyla, her bir madde için yüzde ve frekans dikkate alınarak analiz edilmiştir. Ankette yer alan açık uçlu sorulara verilen cevaplar ise içerik analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar nicel analiz sonuçlarıyla birlikte araştırmanın bulgular kısmında verilmiştir. Bulgular Birinci Araştırma Sorusuna Yönelik Bulgular Birinci araştırma sorusu: Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinin başlangıcında yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir? Birinci araştırma sorusuna ilişkin öğrenci görüşleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Öğretim Sürecinin Başlangıcında Yapılması Beklenen Durum Belirleme Çalışmaları ve Bu Bağlamda Yapılması Beklenen İşlerin Öğretim Elemanlarının Ne Kadarı Tarafından Gerçekleştirildiğine İlişkin Öğrenci Görüşleri Öğretim Sürecinin Başlangıcında Öğretim Elemanları Tarafından Yapılması Beklenen İşler 1. Öğrencilere öğretim sürecinde ele alınacak konular ve bu çerçevede kazandırılacak kritik kazanımlara ilişkin bilgi verirler. Öğretim Elemanlarının Tamamı Çoğunluğu Yarısı Çok Azı Hiçbiri f % f % f % f % f % 15 6, , , ,3 12 4,9

13 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Öğrencilere öğretim sürecinde yapılacak durum belirleme çalışmalarına (sınav, ödevproje, puan ağırlıkları vb.) ilişkin bilgi verirler. 3. Öğretime başlamadan önce öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeylerini veya ön bilgilerini yoklayıcı durum belirleme uygulamaları yaparlar , , , ,2 8 3,3 5 2,1 23 9, , , ,7 Birinci madde ile öğretim elemanlarının öğretim sürecinde ele alınacak konular ve bu çerçevede kazandırılacak kritik kazanımlar konusunda öğrencilere bilgi verip vermedikleri sorgulanmıştır. Öğrencilerin görüşleri, büyük ölçüde, öğretim elemanlarının çoğunluğu (% 30), yarısı (% 25,5) ve çok azı (% 33,3) seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirenler tüm grubun % 6,25 ini oluştururken, hiçbiri yönünde görüş bildirenlerin % 4,9 olduğu görülmektedir. İkinci madde ile sorgulanan iş, öğretim elemanlarının öğretim sürecinde yapılacak durum belirleme uygulamaları hakkında öğrencilere bilgi verip vermedikleri ile ilişkilidir. Bu işle ilgili öğrenci görüşleri, büyük ölçüde, öğretim elemanlarının çoğunluğu (% 39,1), yarısı (% 23,9) ve çok azı (% 20,2) seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirenler tüm grubun % 13,6 sını oluştururken, hiçbiri yönünde görüş bildirenlerin % 3,3 olduğu görülmektedir.

14 1794 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Üçüncü madde ile sorgulanan iş ise öğretim elemanlarının öğretime başlamadan önce, öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeylerini veya ön bilgilerini yoklayıcı durum belirleme uygulamaları yapıp yapmadıkları konusundadır. Bu işe yönelik öğrenci görüşleri ise büyük ölçüde öğretim elemanlarının çok azı (% 48,6) ve hiçbiri (% 27,7) seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler tüm grubun % 15,2 sini, çoğunluğu yönünde görüş bildirenler % 9,5 ini, tamamı yönünde görüş bildirenler ise % 2,1 ini oluşturmaktadır. İkinci Araştırma Sorusuna Yönelik Bulgular İkinci araştırma sorusu: Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinde (sürecin içinde ve sonunda) yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir? İkinci araştırma sorusuna ilişkin öğrenci görüşleri Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Öğretim Sürecinde (Sürecin İçinde ve Sonunda) Yapılması Beklenen Durum Belirleme Çalışmaları ve Bu Bağlamda Yapılması Beklenen İşlerin Öğretim Elemanlarının Ne Kadarı Tarafından Gerçekleştirildiğine İlişkin Öğrenci Görüşleri Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecinde Öğretim Elemanları Tarafından Yapılması Beklenen İşler Tamamı Çoğunluğu Yarısı Çok Azı Hiçbiri f % f % f % f % F % 4. Konu/ünite sonlarında öğrenme eksikliklerini yoklayıcı durum belirleme çalışmaları yaparlar. 5. Vize/final amaçlı testlerde tüm kritik kazanımları yoklayacak sayıda soruya yer verirler. 5 2, , , , ,3 5 2, , , , ,6 6. Vize/final amaçlı testlerde farklı soru tiplerine yer verirler. 9 3, , , , ,5

15 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Hangi amaçla uygulanırsa uygulansın tüm testlerin cevap ve/veya puanlama anahtarını sınav sonrasında öğrencilerle paylaşırlar. 8. Tüm sınav kâğıtlarını okuduktan sonra öğrencilere güçlü ve zayıf yanları konusunda dönütler verirler. 9. Değer biçmeye dönük durum belirleme çalışmalarından elde edilen sonuçlara ilişkin betimsel istatistikleri (ortalama, standart sapma vb.) hesaplayarak raporlaştırır ve sonuçları öğrencilerle paylaşarak tüm grubun başarı düzeyini hakkında grubu bilgilendirirler. 9 3,7 11 4,5 21 8, , ,3 2 0,8 7 2,9 15 6, , ,4 1 0,04 7 2,9 12 4, , ,5 Dördüncü madde ile öğretim elemanlarının konu/ünite sonlarında öğrencilerin öğrenme eksikliklerini yoklayıcı durum belirleme çalışmaları yapıp yapmadıkları sorgulanmıştır. Bu maddeye yönelik öğrenci görüşleri büyük ölçüde, öğretim elemanlarının çok azı (% 43,6) ve hiçbiri (% 31,3) seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler tüm grubun % 12,3 ünü oluştururken çoğunluğu yönünde görüş bildirenlerin % 10,7, tamamı yönünde görüş bildirenlerin ise % 2,1 olduğu görülmektedir. Öğretim elemanlarının vize/final amaçlı testlerde tüm kritik kazanımları yoklayacak sayıda soruya yer verip vermedikleri (madde 5) hususunda öğrencilerin % 2,1 inin öğretim elemanlarının tamamı, % 18,5 inin çoğunluğu, % 25,9 unun yarısı, % 37,9 unun çok azı ve % 15,6 sının da hiçbiri yönünde görüş bildirdikleri görülmektedir. Öğretim elemanlarının vize/final amaçlı testlerde farklı soru tiplerine yer verip vermedikleri (madde 6) hususunda ise öğrencilerin % 3,7 si öğretim elemanlarının tamamı, % 17,7 si çoğunluğu, % 28,8 i yarısı, % 38,3 ü çok azı ve % 11,5 i de hiçbiri yönünde görüş bildirmişlerdir. Yedinci madde ile sorgulanan davranış öğretim elemanlarının hangi amaçla uygulanırsa uygulansın tüm testlerin cevap ve/veya puanlama

16 1796 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ anahtarını sınav sonrasında öğrencilerle paylaşıp paylaşmadığı ile ilgilidir. Bu noktadaki öğrenci görüşleri özellikle öğretim elemanlarının çok azı (% 42,8) ve hiçbiri (% 40,3) seçeneklerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler % 8,6 iken, çoğunluğu ve tamamı yönünde görüş bildirenlerin sırasıyla % 4,5 ve % 3,7 oldukları görülmektedir. Öğretim elemanlarının tüm sınav kâğıtlarını okuduktan sonra öğrencilere güçlü ve zayıf yanları konusunda dönütler verip vermedikleri anketteki 8. madde ile sorgulanmıştır. Bu maddeye ilişkin olarak öğrenci görüşlerinin özellikle öğretim elemanlarının hiçbiri (% 51,4) ve çok azı (% 38,7) seçeneklerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler % 6,2 iken, çoğunluğu yönünde görüş bildirenler %2,9 ve tamamı yönünde görüş bildirenler ise % 0,8 dir. Ankette yer alan 9. madde ile öğretim elemanlarının değer biçmeye dönük durum belirleme uygulamalarından elde edilen sonuçlara ilişkin betimsel istatistikleri (ortalama, standart sapma vb.) hesaplayarak raporlaştırıp raporlaştırmadıkları ve ilgili sonuçları öğrencilerle paylaşarak tüm grubun başarı düzeyini hakkında grubu bilgilendirip bilgilendirmedikleri sorgulanmıştır. Öğretim elemanlarının hiçbiri yönünde görüş bildirenlerin tüm öğrencilerin % 67,5 ini oluşturduğu, öğrencilerin % 24,3 ünün ise öğretim elemanlarının çok azı yönünde görüş bildirdikleri görülmektedir. Öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler yalnızca % 4,9 iken, çoğunluğu yönünde görüş bildirenler % 2,9 ve tamamı yönünde görüş bildirenler ise % 0,4 tür. Üçüncü Araştırma Sorusuna Yönelik Bulgular Üçüncü araştırma sorusu: Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretim sürecinde performans gerektiren çalışmalar çerçevesinde yapılması beklenen durum belirleme çalışmaları ve bu bağlamda yapılması beklenen işler öğretim elemanlarının ne kadarı tarafından gerçekleştirilmektedir? Üçüncü araştırma sorusuna ilişkin öğrenci görüşleri Tablo 4 te verilmiştir.

17 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Tablo 4. Öğretim Sürecinde Performans Gerektiren Çalışmalar Çerçevesinde Yapılması Beklenen Durum Belirleme Çalışmaları ve Bu Bağlamda Yapılması Beklenen İşlerin Öğretim Elemanlarının Ne Kadarı Tarafından Gerçekleştirildiğine İlişkin Öğrenci Görüşleri Öğretim Elemanlarının Performans Gerektiren Çalışmalar Çerçevesinde Öğretim Elemanları Tarafından Yapılması Beklenen İşler Tamamı Çoğunluğu Yarısı Çok Azı Hiçbiri f % f % f % f % f % 10. Performans gerektiren çalışmaların öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerini kullanmalarını gerektirecek yapıda olmasına özen gösterirler. 11. Performans gerektiren çalışmaların dersin kritik kazanımlarıyla ilişkili olmasına özen gösterirler. 12. Performans gerektiren çalışmaları öğrencilere verirken onların ilgi ve isteklerini dikkate alırlar. 13. Performans gerektiren çalışmaları hazırlarken dikkate alınacak ölçütler konusunda öğrencileri bilgilendirirler. 14. Performans gerektiren çalışmaların tamamlanması sürecinde (başlangıcından sonuna kadar) öğrencilere rehberlik ederler. 15. Tamamlanan çalışmaları inceleyerek güçlü ve zayıf yanları konusunda öğrencilere dönüt verirler. 16. Diğer öğrencilerin ilgili kazanımlara ulaşmasını sağlamak amacıyla hazırlanan çalışmanın sunumunu yaptırırlar. 6 2, , , ,0 15 6,2 1 0, , , ,7 16 6,6 3 1,2 23 9, , , ,7 6 2, , , , ,5 5 2, , , , ,3 4 1, , , , , , , , ,7 11 4,5

18 1798 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Ankette yer alan 10. madde ile öğretim elemanlarının, performansa dayalı çalışmaların öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerini kullanmalarını gerektirecek yapıda olmasına özen gösterip göstermedikleri sorgulanmıştır. Bu madde ile ilgili olarak öğrencilerin % 6,2 si öğretim elemanlarının hiçbiri, % 44 ü öğretim elemanlarının çok azı, % 25,5 i öğretim elemanlarının yarısı, % 21,8 i öğretim elemanlarının çoğunluğu ve % 2,5 i de öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirmişlerdir. Öğretim elemanlarının, performans gerektiren çalışmaların dersin kritik kazanımlarıyla ilişkili olmasına özen gösterip göstermedikleri ankette yer alan 11. madde ile sorgulanmıştır. Bu madde ile ilgili olarak öğrencilerin % 6,6 sının öğretim elemanlarının hiçbiri, % 38,7 sinin öğretim elemanlarının çok azı, % 27,6 sının öğretim elemanlarının yarısı, % 26,7 sinin öğretim elemanlarının çoğunluğu ve % 0,4 ünün de öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirdikleri görülmektedir. Öğretim elemanlarının, performans gerektiren çalışmaları öğrencilere verirken onların ilgi ve isteklerini dikkate alıp almadıklarına (madde 12) ilişkin olarak öğrenci görüşlerinin, büyük ölçüde, öğretim elemanlarının çok azı (% 47,7) ve öğretim elemanlarının hiçbiri (% 24,7) seçeneklerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Belirtilen maddeye yönelik olarak öğrencilerden öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirenler tüm öğrencilerin % 16 9 unu oluştururken öğretim elemanlarının çoğunluğu ve öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirenler sırasıyla % 9,5 ve % 1,2 dir. Ankette yer alan 13. madde ile öğretim elemanlarının, performans gerektiren çalışmaları hazırlarken dikkate alınacak ölçütler konusunda öğrencileri bilgilendirip bilgilendirmedikleri sorgulanmıştır. Bu madde ile ilgili olarak öğrencilerin % 11,5 i öğretim elemanlarının hiçbiri, % 32,5 i öğretim elemanlarının çok azı, % 29,6 sı öğretim elemanlarının yarısı, % 23,9 u öğretim elemanlarının çoğunluğu ve % 2,5 i de öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirmişlerdir. Öğretim elemanlarının, performans gerektiren çalışmaların tamamlanması sürecinde öğrencilere rehberlik edip etmediklerine (madde 14) yönelik olarak öğrencilerin görüşleri incelendiğinde; öğrencilerin % 12,3 ünün öğretim elemanlarının hiçbiri, % 47,7 sinin çok azı, % 20,2 sinin yarısı, % 17,7 sinin çoğunluğu ve % 2,1 inin de tamamı yönünde görüş bildirdikleri görülmüştür.

19 NARTGÜN / Öğretim Elemanlarının Öğretim Sürecindeki Durum Belirleme Ankette yer alan 15. madde öğretim elemanlarının, performans gerektiren çalışmaları inceleyerek güçlü ve zayıf yanları konusunda öğrencilere dönüt verip vermedikleri ile ilgilidir. Bu madde ile ilişkili olarak öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun verdikleri cevapların öğretim elemanlarının çok azı (% 51) ve öğretim elemanlarının hiçbiri (% 23) seçeneklerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Aynı maddeye ilişkin olarak öğrencilerin % 11,9 u öğretim elemanlarının yarısı yönünde görüş bildirirken; % 12,3 ünün öğretim elemanlarının çoğunluğu, % 1,6 sının ise öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirdikleri görülmüştür. Ankette yer alan son madde ile (madde 16) öğretim elemanlarının, diğer öğrencilerin ilgili kazanımlara ulaşmasını sağlamak amacıyla hazırlanan performans çalışmalarının sunumunu yaptırıp yaptırmadıkları sorgulanmıştır. Bu maddeye verdikleri cevaplar incelendiğinde, öğrencilerin % 4,5 i öğretim elemanlarının hiçbiri, % 26,7 si öğretim elemanlarının çok azı, %23 ü öğretim elemanlarının yarısı, % 32,9 u öğretim elemanlarının çoğunluğu ve % 12,8 i de öğretim elemanlarının tamamı yönünde görüş bildirmişledir. Açık Uçlu Sorulara Verilen Cevaplara İlişkin Elde Edilen Bulgular Ankette yer alan birinci açık uçlu soru: Öğretim elemanları vize ve final sınavlarında en çok hangi soru tipini kullanmaktadır? Sizce bunun gerekçesi ne olabilir? Anketin uygulandığı 243 öğrenciden 197 si öğretim elemanlarının yazılı yoklamalar ve bu çerçevede açık uçlu soruları, 46 öğrenci ise hem açık uçlu hem de çoktan seçmeli soruları sınavlarında kullandıklarını ifade etmişlerdir. Öğretim elemanlarının bu soruları tercih etme nedenlerine ilişkin öğrenci görüşleri ise aşağıda tablolaştırılarak verilmiştir. Tablo 5. Öğretim Elemanlarının Açık Uçlu ve Çoktan Seçmeli Soru Tiplerini Tercih Etme Sebeplerine İlişkin Öğrenci Görüşleri Öğretim elemanlarının açık uçlu soruları tercih etme sebeplerine ilişkin öğrenci görüşleri f A. Hazırlanması kolay olduğu için 222 B. Öğrencilerin daha fazla çalışmasını sağlamak için 188 C. Öğrencilerin yorum gücünü test etmek için 126

20 1800 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ D. Kopya çekmeyi engellemek için 87 E. Öğrencilerin başarısız olmalarını istedikleri için 9 Öğretim elemanlarının çoktan seçmeli soruları tercih etme sebeplerine ilişkin öğrenci görüşleri f A. Puanlaması kolay olduğu için 46 B. Daha fazla konu alanını test etmek için 33 Ankette yer alan ikinci açık uçlu soru: Sınavlarda sorulan açık uçlu sorulara verdiğiniz cevaplar ya da hazırladığınız performansa dayalı çalışmalar (ödev-proje vb.) karşılığında aldığınız puanlar beklentilerinizin üzerinde mi yoksa altında mıdır? Sizce bunun gerekçesi ne olabilir? Anketin uygulandığı 243 öğrenciden 231 i açık uçlu sorulardan aldıkları puanların beklentilerinin altında olduğunu, 3 ü beklentileri düzeyinde olduğunu, 9 u ise beklentilerinin üzerinde olduğunu ifade etmektedirler. Benzer biçimde, öğrencilerin 228 i performansa dayalı çalışmalardan aldıkları puanların beklentilerinin altında olduğunu, 5 i beklentileri düzeyinde olduğunu, 10 u ise beklentilerinin üzerinde olduğunu ifade etmişlerdir. Öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri cevaplar ve hazırladıkları performansa dayalı çalışmalar karşılığında aldıkları puanların beklentilerinin altında oluşunun sebeplerine ilişkin görüşleri aşağıda sırasıyla Tablo 6 ve Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 6. Öğrencilerin Açık Uçlu Sorulara Verdikleri Cevaplar Karşılığında Aldıkları Puanların Beklentilerinin Altında Oluşunun Sebeplerine İlişkin Görüşleri Gerekçeler A. Öğretim elemanlarının puanlama ölçütleri hakkında bilgim yok, dolayısıyla niçin düşük puan aldığımı tam olarak bilmiyorum. B. Cevaplarımızı okumadan gelişigüzel puanlama yaptıklarını düşünüyorum. f C. Yorumlarımız öğretim elemanlarının yorumlarıyla örtüşmediği için. 156 D. Yaz okulunda ders açmak için. 72