Beta Talasemi Major lu Çocuk Hastalarda Kemik

Transkript

1 -114 Orijinal makale Beta Talasemi Major lu Çocuk Hastalarda Kemik 1, Arzu AKÇAY 2, Teoman AKÇAY 3 2 2, Ferhan AKICI Fatih Fakültesi Hastanesi 2 3 ÖZET - protokolü bulunmamakla birlikte Dual-Energy X-ray Absorptiometry (DEXA) yöntemi günümüzde osteopeni kabul görmektedir. Amaç: ta grubunda, kemik mine- Materyal ve Metot: Bulgular ve Sonuç: ük olmakla beraber (%50 hastada - ABSTRACT Evaluation of Bone Mineral Density in Patients with Beta Thalassemia Major Osteopathies are a major cause of morbidity in patients with protocol for scanning and imaging osteopathies in thalassemia patients although Dual-Energy X-ray Absorptiometry (DEXA) is considered to be 'goldstandard' for diagnosing osteopenia and osteoporosis. Objective: The aim of this study is to evaluate bone mineral density in thalassemia patients of pediatric age group and to consider possible ethiological factors in patients found to suffer from osteopathies. Material and Method: This study was conducted in patients under regular follow-up at the hematology outpatient clinic of Istanbul Children s Hospital. Patients were selected according to the following criteria: 50 patients between the ages of 4 and 18 whose diagnosis for BTM was confirmed with hemoglobin electrophoresis and gene analysis, who receieved at least one red blood cell transfusion per month, who used at least one of three chelation therapies (desferrioxamine, deferiprone or deferasirox) for at least one year and who did not have any skeletal malformations were included in the study. Findings: Although there were no statistically significant differences between the effects of age, sex, bone minerals, ferritin values and chelation modalities, the bone mineral densities of patients in the study were found to be significantly low with 50% of patients being osteopenic and 16% of patients being osteoporotic. Key Words: DEXA, osteopenia; osteoporosis; thalassemia major Anahtar Kelimeler: DEXA; osteopeni; osteoporoz; talasemi major Fatih Üniversitesi Ankara e-posta: nevzatcizmeci@gmail.com : : eksik üretilmesi ile karakterize olan, otozomal beta incelenen talasemilerde esas patofizyoloji, fazla miktarda üretilen globin zincirinin eritrositler üze- sonuçta birik - 109

2 1. Beta talasemi major, uygun tedavi edilme- - hasta- Bu Talasemi osteopatisi olarak literatürde yer bu rlar 2. görüntüleme protokolü bulunmamakla birlikte, Dual-Energy X-ray Absorptiometry (DEXA) yöntemi rak kabul görmektedir 3. Puber- kalitesi ve morbidite üzerinde belirgin olumlu 2-4. konumu nedeniyle t semi osteopatisine etkisini inc faktörlerinin erken dönemde tespiti ve tedavinin MATERYAL ve METOT Çocuk Hematoloji ve Onkoloji Ünitesi nin ayaktan iskelet deformitesi olmayan ve ebeveynlerinden leyecek uzun süreli ilaç tedavisi kullanma gereksinimi olan ve herhangi bir iskelet displazisi mevcut boy, eritrosit yon tedavileri ve süreleri ve puberte evrelemesi volümü ve pubik - - gorize edildi. Skolyoz ve vertebral dejenerasyon- ilemesi nede- çekilerek herhangi bir vertebral patolojilerinin or, alkalen fosfataz, 25-OH vitamin D düzeyi ve parathormon - - da düzeltmek için dizler hafifçe fleksiyona getirilerek Z skor: (Hasta BMD Hastalar

3 Student t testi, üç ve daha fazla parametre için A BULGULAR mografik özellikleri ve genel laboratuar paramet- Tablo 1. Ortanca D 29 (%58) 21 (%42) -maks) Boy (cm) (min-maks) Kilo (Kg) (min-maks) Tablo 2. Ortalama ± Standart Sapma Ortanca Ferritin (ng/ml) 1912± Ca (mg/dl) 9,5±0,4 9,5 P (mg/dl) 5±0,6 5 ALP (U/L) 175± PTH (pg/ml) 45,9±11,7 47,4 25-OH D vit 3 ug/l 37,8±33,7 28,1-1,46±0,87 (ortalama±standart sapma) ve ortanca - Beta talasemi major lu hastalardaki tüm para- lendirmede Z skoru > -1 normal kemik mineral -1 ile - penik, Z skoru < -2,5 olan %44) - Tablo 3. Z skoru Erkek Total Z> Z: , Z<-2, P 0,155-0,102). Z skoruna göre normal, osteopenik ve osteoporo- ruplara boy ve yasal göstergeleri olan kalsiyum, fosfor, parat- tkisi incelen- osteopenik (Z:-1 ile - hastadan 23 (%92) tanesinde ALP<269 U/L olarak nor- olarak yüksek olarak tespit edildi. iken, 1 (%12,5) hastada ALP>269 U/L olarak yük (normal) bulunan 17 hastada D vitamini düzeyi ile

4 75 nmol/l) olarak saptanan D vitamini düzeyi, 3 (%12 (%50) tanesinde D vitamini düzeyinde ciddi yeter- yetersizlik (30- hastada da D vitamin düzeylerinin, Z skoru üzerine herhangi bir etkisinin görüldü (r=0,044). Skor>- prepubertal evrede, 9 unun (%52,9) pubertal lam 25 hastadan 10 u (%40) prepubertal iken, 15 hasta grubumuzda (Z skor<-2,5) 8 hasta bulun- - görüldü (p=0,867). rioksamin, deferipron ve deferasiroksun etkileri incelend - edildi (Desferrioksam p=0,271 ve deferasiroks için p=0,971). - -1) 17 hastadan 13 ünde 25 osteopenik hastadan 15 (%60) tanesinin splenektomisiz, 10 (%4 görüldü. Bu oran 8 osteoporotik hasta için 7 (%87,5) (p=0,260). Günümüzde, talasemik osteopatiler üzerinde oranlar, %50 osteopenik ve %16 osteoporotik nceden herhangi bir profilaktik veya inde (%50) osteopeni, 8 indeyse (%16) osteoporoz tespit edildi. Total olarak %66 hastada osteopati mevcuttu. Benzer lans, Kyriakou ve ark. - -L4 8. s siyetin etkisi puberteden sonra önem kazanmak- z hastalardan daha yüksek osteopati - 8. semik hasta populasyonunda COLLIA I geni mevcudi - 9. Ancak litera- mevcuttur. Jensen ve ark. - cinsiyetin osteopati üzerine etkisi destekleneme- 10,11 112

5 ortaya - tur 12 Z skor gördük (boy için p=0,101 ve kilo için p=0,111). - prepubertal (%40), osteoporozlu grubun (n=8) ile boy ve kilonun korelasyonunun k - Literatürde puberte gecikmesinin ve hipogona- 4,13,14. Literatürde hormon replasman - - lara göre osteopati derinliklerinin (Z skoru cinsin- pubertenin kemik üzerine olumsuz etkilerinde 15. o tir 16 toplam 25 hastadan 10 u (%40) prepubertal iken, görüldü. Osteoporotik hasta grubumuzda 8 hasta edilmesi- - uygulanan hastalarda demir birikimi beklenen bir bulgudur (r=0,044) ve bu sonuç Kyriakou ve ark. 8. ajan için de osteoporoz üzerin - için p=0,458, deferipron için p=0,271 ve deferasi- Deferipronun genel olarak ikinci ilaç olarak Beta talasemi major lu hastalarda kemik - götse Ülkemizden Eren ve ark OH vitamin D temsil eder ve vücuttaki D vitamini rezervini yan- 113

6 -OH vitamin D seviyesinin ark. -OH vitamin D olma yetersiz yetersizlik (30- (%50) tanesinde D vitamini düzeyinde ciddi yetersizlik varken, 3 tanesinde (%37,5) yetersiz 25-OH vitamin D düzeyi gözlendi. D vitamini statüsü ile Z Shamshirsaz ve ark. sonuçlar ile uyumlu bulundu. - - bir parametre olarak, kemik formasyonu için bir 20. Ek olarak, serum kalsiyum düzeylerinin tedavi - zeylerinin talase- 20 ma - tir. rinde 1. DeBaun MR, Vichinsky E. Hemoglobinopathies. in: Kliegman RM, Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF, editors. 17th ed. Nelson Textbook of Pediatrics. Philadelphia: Saunders; p Sanctis V, Angastiniotis M, Eleftheriou A. Thalassemic Bone Disease, An Overview. Pediatr Endocrinol Rev 2008;6 Suppl 1: Dresner Pollak R, Rachmilewitz E, Blumenfeld A, Idelson A, Goldfarb AW. -thalassaemia major and intermedia. Br J Haematol 2000;111(3): Bielinski BK, Darbyshire PJ, Mathers L, Crabtree NJ, Kirk JM, Stirling HF, et al. Impact of disordered puberty on bone density in betathallasemia major. Br J Haematol 2003;120(2): Danesi L, Cherubini R, Ciceri L, Graziadei G, Cappellini MD, Cavagnini F, et al. Evaluation of spine and hip bone density by DXA and QCT in thalassemic patients. J Pediatr Endocrinol Metab 1998;11(Suppl 3): Mylona M, Leotsinides M, Alexansrides T, Zoumbos N, Dimopoulos PA. Comparison of DXA, QCT and trabecular structure in beta thalassemia. Eur J Haematol 2005;74(5): Angelopoulos NG, Katounda E, Rombopoulos G, Goula A, Kaltzidou V, Kaltsas D, et al. Evaluation of bone mineral density of the lumbar spines in patients with beta thalassemia major DEXA and QCT: a comparison study. J Pediatr Hematol Oncol 2006;28(2): Kyriakou A, Savva SC, Savvides I, Pangalou E, Ioannou YS, Christou S, et al. Gender differences in the prevalence and severity of bone disease in thalassemia. Pediatr Endocrinol Rev 2008 Oct;6 Suppl 1: Wonke B, Jensen C, Hanslip JJ, Prescott E, Lalloz M, Layton M, et al. Genetic and acquired predisposing factors and treatment of osteoporosis in thalassemia major. J Pediatr Endocrinol Metab 1998;11 Suppl 3: Garofalo F, Piga A, Lala R, Chiabotto S, Di Stefano M, Isaia GC. Bone metabolism in thalassemia. Ann NY Acad Sci 1998;850: REFERANSLAR literatürde splenektomi öyküsünün, talasemik osteopatiler üzerine herhangi bir etkisini gösteren sinin splenektomisiz, 10 (%40) tanesinin splenek- tespit edi - SONUÇLAR Sonuç olarak, talasemili hastalarda osteopeni penili hasta - DEX - önerilen bir metod olmaya devam edecektir. 11. Mahachoklertwattana P, Chuansumrit A, Sirisriro R, Choubtum L, Sriphrapradang A, Rajatanavin R. Bone mineral density, biochemical and hormonal profiles in suboptimally treated children and adolescents with beta thalassemia disease. Clin Endocrinol (Oxf) 2003;58(3): Specker BL, Schoenau E. Quantitative bone analysis in children: current methods and recommendations. J Pediatr 2005;146(6): Jensen CE, Tuck SM, Agnew JE, Koneru S, Morris RW, Yardumian A, et al. High prevalence of low bone mass in thalassaemia major. Br J Haematol 1998;103(4): Lasco A, Morabito N, Gaudio A, Buemi M, Wasniewska M, Frisina N. Effects of hormonal replacement therapy on bone metabolism in young adults with beta thalassemia major. Osteoporosis Int 2001;12(7): Yazigi A, Malouf G, Inati-Khoriati A, Tamin H, Saab C. Bone mineral density in beta thalassemic Lebanese children. J Musculoskelet Neuronal Interact 2002;2(5): Kidson-Gerber GL, Francis S, Lindeman R. Management and clinical outcomes of transfusion dependent thalassemia major in an Australian tertiary referral clinic. Med J Aust 2008;188(2): Pratelli L, Verri E, Fortini M, Marconi S, Zolezzi C, Fornasari PM, et al. Chelation therapy and bone metabolism markers in thalassemia major. J Pediatr Endocrinol Metab 2006;19(11): mineral density in patients with beta thalassemia major. Int J Clin Pract 2005;59(1): Shamshirsaz AA, Bekheirnia MR, Kamgar M, Pakbaz Z, Tabatabaie SM, Bouzari N, et al. Bone mineral density in Iranian adolescents and young adults with beta thalassemia major. Pediatr Hematol Oncol 2007;24(7): Benigno V, Bartelloni S, Baroncelli GI, Bertacca L, Di Peri S. Effects of thalassemia major on bone mineral density in late adolescence. J Pediatr Endocrinol Metab 2003;16 Suppl 2: