EŞ ZAMANLI İPUCU YÖNTEMİYLE DİŞLERİNİ FIRÇALAMA BECERİSİNİ ÖĞRENME DERS PLANI

Transkript

1 EŞ ZAMANLI İPUCU YÖNTEMİYLE DİŞLERİNİ FIRÇALAMA BECERİSİNİ ÖĞRENME DERS PLANI Öğretilecek Beceri : Yemeklerden sonra dişlerini fırçalama. Öğrenci : Nidanur (9 Yaşında, Kız Öğrencidir.) Çalışmaya katılacak öğrenci, öğretilebilir düzeyde zihin engelli durumuna sahiptir. Bu öğrencinin sistematik olarak eşzamanlı ipucu öğretim yöntemiyle öğretim alma geçmişi vardır. Ortam : 2. Sınıf Lavabonun olduğu bölüm. Oturum Biçimi : Öğrenciyle 1:1 çalışılacak. Zaman : Dört gün boyunca (Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe) yemeklerden Sonra çalışılacak. (Uygulama yapılacak.) Oturuş Düzeni : Öğrenciyle lavabonun önünde yanyana ayakta durulacak. Araç Gereçler : 1) Başlama Düzeyi Oturumları : - Diş Fırçası - Diş Macunu - Lavabo - Veri Toplama Kayıt Formu - Kalem, Silgi 2) Öğretim Oturumlar : - Diş Fırçası - Diş macunu - Lavabo - Öğrencinin pekiştirilmesinde kullanılacak ödül, aferin, çok güzel v.b. sözlü yönergeler. - Öğretim veri toplama formu, kalem, silgi 3) Genelleme Oturumlar : - Öğrencinin evine ziyarete gidilecek ve yemeklerden sonra öğrenci gözlenecek. - Yoklama oturumu veri toplama formu, kalem, silgi. 4) Diş Fırçalama Beceri Analizi : 1- Başat olmayan eline macunu alır. 2- Başat eliyle macunun kapağını tutar. 3- Macunun kapağını açar. 4- Kapağı lavaboya koyar. 5- Macunu başat eline alır. 6- Başat olmayan eline fırçayı alır. 7- Macunu sıkar. 8- Macunu yeteri kadar fırçaya sürer. 9- Fırçayı lavaboya bırakır. 10- Macunu başat olmayan eline alır. 11- Macunun kapağını başat olan eline alır. 12- Macunun kapağını kapatır. 13- Macunu lavaboya koyar., 14- Fırçayı başat olan eline alır. 15- Dişlerinin ön tarafını yukarıdan aşağıya doğru fırçalar.

2 16- Dişlerinin iç kısımlarını yukarıdan aşağıya doğru fırçalar. 17- Fırçayı başat olmayan eline alır. 18- Başat eliyle musluğu açar. 19- Fırçayı yıkar. 20- Fırçayı lavaboya koyar. 21- Başat elinin avuç içine su doldurur. 22- Suyu ağzına alır, dudaklarını kapatır. 23- Ağzındaki suyu yanaklarını hareket ettirerek çalkalar. 24- Ağzındaki suyu lavaboya boşaltır. 25- Musluğu başat eliyle kapatır. Performans Düzeyi : Melis, dişlerini bağımsız olarak fırçalama becerisinin ilk iki alt becerisini yapabilmektedir. 1- Başat olmayan eline macunu nalır. 2- Başat eliyle macunun kapağını tutar. Ama macunun kapağını açamamaktadır. Bu yüzden öğretime bu basamaktan başlanacaktır. Davranışsal Amaç fırçalar. : Melis, yemeklerden sonra dişlerini bağımsız olarak doğru bir şekilde Önkoşul Beceriler : - Görsel algılama - İşitsel algılama - Parmakları ile nesne tutma becerisi - Sözel yönergeleri takip etme becerisi - Ödülü tanıma becerisi - Çalışmaya en az % 90 düzeyinde katılım gösterme becerisi GENEL SÜREÇ Bu öğretim çalışmasında, diş fırçalama becerisini yapabilmesi için gerekli olan önkoşul becerileri yapabilen (görsel algılama, işitsel algılama, parmakları ile nesne tutma becerisi, ödülü tanıma becerisi, çalışmaya en az % 90 düzeyinde katılım gösterme becerisi) gösteren öğrenciyle çalışılacaktır. * Görsel Algılama : Öğrencinin görsel olarak algılama kapasitesine sahip olması gerekir. Gördüğünü anlaması, anladığını da yapması gerekir. Yani çocuğun, bu becerinin öğretimi için görsel olarak bir probleminin olmaması gerekiyor. Örnek: Çocuğa diş macununu al dediğimizde, diş macununu diğer nesneler arasından ayırt edebilmelidir. *İşitsel Algılama : Çocuğun bu beceriyi yapabilmesi için işitsel olarak da bir probleminin olmaması gerekiyor. Çocuğa diş fırçanı al dediğimizde bizi duyabilmeli ve fırçayı alabilmelidir. Yani işitsel algılama kapasitesine sahip olması gerekiyor. *Parmakları İle Nesne Tutma Becerisi : Çocuğun küçük kas motor becerilerinin gelişmiş olması lazımdır. Çünkü küçük kas motor becerilerinde sorunu olan çocuk, parmakları ile bir nesneyi tutamaz. Oysa çocuğun diş fırçalama becerisinin öğretiminde, diş macunu ve fırçayı tutması gerekiyor. *Sözel Yönergeleri Takip Etme Becerisi : Çocuğun, sözel yönergeleri takip etme becerisinin gelişmiş olması gerekiyor. Çünkü çocuğun kendisine sunulan yönergeleri yerine getirmesi gerekmektedir. Yani çocuk bir beceriyi yerine getirince, diğer beceri için de hazırlıklı olmalıdır. *Ödülü Tanıma Becerisi : Çocuk ödülü tanımalıdır. Yani ödülün ne anlama geldiğini bilmeli, ona göre davranışlarında olumlu yönde gelişmeler olmalıdır. Yani her doğru tepkisinde ödül alacağını (verildiğini) bilmelidir.

3 *Çalışmaya En Az % 90 Düzeyinde Katılım Gösterme Becerisi : Çocuk çalışmaya % 90 düzeyinde katılmalıdır ki ; bu becerinin doğru bir şekilde yapılması gerçekleşsin. Çocuk eğer işbirliğine yanaşmazsa, çalışmaya % 90 katılım göstermezse, diş fırçalama becerisini de öğrenemez. - Pekiştirme sürecinde, öğrencinin bireysel gelişimi ölçüt alınarak yapılacaktır. - Başlama düzeyi oturumunda, öğrencinin diş fırçalaması istenecektir. - Her öğretim oturumunda öğrenci dişlerini doğru bir şekilde fırçalama becerisini yerine getirecektir. - Öğrenciye dişlerini fırçalaması için çevre düzenlemedi yapılacaktır. Öğrenci lavaboya götürülecek, lavabonun önüne macun ve fırça koyulacak ve diş fırçalama becerisinin öğretimi yapılacaktır. Öğrencinin doğru tepkilerden sonra hedeflenmeyen bilgi öğretimi için öğretimsel geri bildirim sunulacaktır. Öğretimsel geri bildirimde dişlerimizi fırçalamamız gerektiği açıklanacaktır. Hedeflenmeyen Bilgi : - Dişlerimizin sağlıklı olabilmesi için, dişlerimizin çürümemesi için, yemeklerden sonra mutlaka dişlerimizi fırçalamamız gerekiyor. Çünkü yemek artıkları, dişlerimizin arasına girer ve dişlerimizi çürütür. Bu da dişlerimizin ağrımasına neden olur. Sonra da dişlerimiz çektirmek zorunda kalırız. - Öğretim oturumları yemeklerden sonra düzenlenir. Öğrencinin yemek yedikten sonra, dişlerini fırçalaması istenir. - Yanıt aralığı 5 sn olacaktır. - Beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu arasındaki süre bütün denemelerde 0 sn. olacaktır. - Öğretim denemeleri (beceri basamakları) ard arda sunulacaktır. - Öğrenci için genel süreç kullanılacaktır. - Eş zamanlı ipucu yöntemleri kullanılacaktır. - Öğretim oturumlarında üç tür öğrenci tepkisi gözlenmektedir. a) İpucundan sonra doğru tepkiler, b) İpucundan sonra yanlış tepkiler, c) İpucundan sonra öğrencinin tepkisiz kalması. - Öğrencinin başarı düzeyinin belirlenmesinde doğru tepkiler dikkate alınacaktır. BAŞLAMA DÜZEYİ / YOKLAMA OTURUMLARI Başlama düzeyi oturumları, eş zamanlı ipucu yöntemiyle öğretime başlamadan önce düzenlenecektir. -Yoklama oturumları, öğretim oturumlarına ilişkin yoklama verisi toplamak için yapılacaktır. Yapılan bir öğretim oturumuna ilişkin yoklama verisi, bir sonraki öğretim oturumuna başlamadan düzenlenecek yoklama oturumunda toplanacaktır. (1 deneme yapılacaktır) -Yoklama oturumunda öğrencinin dişlerini doğru bir şekilde fırçalaması istenecektir. Yoklama oturumunda hiçbir yardım sunulmayacaktır. Çocuğun bağımsız olarak başat olmayan eliyle macunu aldığını, başat eliyle macunun kapağını tuttuğunu ama kapağı açamadığını varsayalım. Bu durumda öğretim oturumuna macunun kapağını açar alt beceri alt beceri basamağından başlanacaktır. -Günlük yoklama oturumlarına ilişkin düzenlenecek yoklama oturumlarında öğretmen çocuğun dikkatini sağlayacak (Melis, bana bak, aferin ve sunulan beceri yönergesinde macunun kapağını aç 5 sn sonra öğrenci doğru tepkide bulunursa sürekli pekiştirme kullanılacaktır. - Öğrencinin performans özellikleri, diş macununun kapağını açma, diş macunu sıkma v.s becerisinin altında ise, öğretimine performansına uygun beceriden başlanacaktır.

4 Öğrencinin Beceri İle İlgili Başlama Düzeyi Verisi Toplama Sürecinde a) Öğrencinin dikkati çekilerek Melis, bana bak, aferin, hadi şimdi dişlerini fırçala becerisi yönergesi verilecek ve performans düzeyine göre kontrol edici ipucu sunulacaktır. b) Öğrencini 5 sn. içinde başat olmayan eline macunu alması beklenecektir. c) Öğrenci eğer 5 sn içinde başat olmayan eline diş macununu alırsa, ölçü aracında bu alt becerinin karşısındaki uygun oturum sütununun altındaki doğru davranış D sütununa, eğer öğrenci bu beceriye yanlış tepki verirse veya hiç tepki vermezse Y sütununa (+) işareti koyulacaktır. d) İkinci alt becerinin değerlendirilmesi ile sürece devam edilecektir. Diğer alt beceriler için de aynı işlem basamakları uygulanacaktır. ÖĞRETİM OTURUMU -Yoklama oturumunda kararlılık elde edildikten sonra, eş zamanlı ipucu yöntemiyle diş fırçalama becerisinin öğretimine başlanacaktır. -Bütün öğretim boyunca analizi yapılan beceri basamaklarında 0 sn bekleme süresi kullanılacaktır. -Her öğretim oturumunda öğrenci dişlerini fırçalama denemesi yapacak. -Her öğretim oturumunda öğrencinin dişlerini fırçalama becerisini yerine getirmesi sağlanacaktır. (Bunun için öğrenci lavaboya götürülecek ve gerekli çevre düzenlemeleri yapılacaktır.) -Öğrencinin dişlerini fırçalayabilmesi için gerekli araç gereçler (macun-fırça) önceden lavabonun üstünde hazır edilecektir. Öğretim Oturumlarında Aşağıda İfade Edilen Süreç İzlenecektir 1) Öğretim yapılacak öğrenci lavaboya götürülecek ve öğrenciye kişiye özel dikkat sağlayıcı ipucu sunularak (öğrencinin ismi) Melis, dişlerini fırçala beceri yönergesi verilecek. 2) 0 sn bekleme süresi sonunda kontrol edici ipucu olan sözel yardım sunulacaktır. Yoklama oturumunda öğrencinin dişlerini fırçala beceri yönergesinden sonra, başat olmayan eline macunu aldığı, başat eliyle macunun kapağını tuttuğu ama açamadığı gözlenmiştir. Bu yüzden öğretime bu alt beceriden başlanacaktır. 3) Melis, macunun kapağını aç beceri yönergesinden sonra 0 sn bekleme süresi sonunda, öğrenciye kontrol- edici ipucu olarak tam fiziksel yardım sunulacaktır. Macunun kapağı açıldıktan sonra da aferin diye sözel pekiştireç sunulacaktır. 4) Macunun kapağını lavaboya koy beceri yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacaktır. Yani lavabo gözlerimizle işaret edilecektir. Öğrenci kapağı lavaboya koyunca çok güzel denecektir. 5) Macunu başat olan eline al beceri yönergesinden sonra yine kontrol edici ipucu olarak (0 sn bekleme süresi sonunda) jest-mimik kullanılacak, öğrenci macunu başat eline aldığında aferin sözel pekiştireci kullanılacaktır. 6) Başat olmayan eline fırçayı al beceri yönergesinden sonra 0 sn bekleme sonunda, kontrol edici ipucu olarak model olma kullanılacaktır.önce kendimiz fırçayı alacağız, öğrenciden de almasını bekleyeceyiz. Öğrenci fırçayı doğru şekilde alırsa bravo diyeceğiz.

5 7) Macunu fırçaya sık beceri yönergesinden sonra, kontrol edici ipucu olarak model olma kullanılacaktır. Biz macunu fırçaya az miktarda sıkacağız, çocuktan da az miktarda sıkmasını bekleyeceğiz. Eğer istenildiği kadar sıkarsa, saçlarını okşayarak aferin diyeceğiz. 8) Fırçayı lavaboya bırak beceri yönergesinden sonra (artık bağımsız olarak bırakır) ama biz 0 sn bekleme süresi sonunda kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanacağız ve bıraktığında da çok güzel sözel pekiştireci kullanacağız. 9) Macunu başat olmayan eline al beceri yönergesinden sonra yine kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacak ve öğrenciye aferin denilecek. 10) Macunun kapağını başat eline al beceri yönergesinden sonra yine kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacak ve öğrenciye bravo denilecek. 11) Macunun kapağını kapat beceri yönergesinden sonra, kontrol edici ipucu olarak tam fiziksel yardım sunulacak ve kapattıktan sonra çocuğun saçları okşanacak. 12) Macunu lavaboya koy beceri yönergesinden sonra (bu yönergeyi bağımsız olarak yapabileceği düşünülmektedir) 0 sn sonunda kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacaktır. Koyduktan sonra da öğrencinin yanağı okşanacaktır. 13) Fırçayı başat eline al yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacaktır ve öğrenciye aferin denilecektir 14) Dişlerinin ön tarafını yukarıdan aşağıya doğru fırçala beceri yönergesinden sonra, 0 sn bekleme süresi sonunda tam fiziksel yardım sunulacaktır. Fırçalama sonunda öğrenciye çok güzel denilecektir. 15) Şimdi de dişlerinin iç kısımlarını yukarıdan aşağıya doğru fırçala beceri yönergesinden sonra, 0 sn bekleme süresi sonunda tam fiziksel yardım sunulacaktır. Fırçalama sonunda öğrenciye çok güzel denilecektir. 16) Fırçayı başat olmayan eline al beceri yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacaktır. 17) Başat elinle musluğu aç beceri yönergesinden sonra, kontrol edici ipucu olarak sözel yardım sunulacaktır. Hadi şimdi başat elini musluğun üstüne koy, musluğu kendine doğru çevir denilecek ve musluktan su akınca öğrenciye aferin denilecektir. 18) Fırçayı Yıka beceri yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak yine sözel yardım sunulacaktır. Hadi şimdi fırçayı suyun altına getir, fırçayı suya tut ve parmaklarınla fırçayı oğuştur. Sonra öğrenciye çok güzel denilecektir. 19) Fırçayı lavaboya koy beceri yönergesinden sonra (bağımsız olarak yapabileceği düşünülmektedir) kontrol edici ipucu olarak jest-mimik kullanılacaktır. 20) Başat elinin avucuna su doldur beceri yönergesinden sonra, kontrol edici ipucu olarak model olma kullanılacaktır. Kendi avucumuza su dolduracağız ve çocuğunda aynısını yapmasını bekleyeceğiz. Sonra sözel pekiştireç olarak bravo denilecektir. 21) Suyu ağzına al, dudaklarını kapat beceri yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak yine model olma kullanılacaktır. Ağzımızda su olduğu için sözel pekiştireç verilmeyecektir. 22) Ağzındaki suyu yanaklarını hareket ettirerek çalkala beceri yönergesinden önce biz ağzımızdaki suyu lavaboya boşaltacağız sonra bu beceri yönergesini verdikten sonra 0 sn bekleme süresi sonunda kontrol edici ipucu olarak model olmayı kullanacağız. 23) Ağzındaki suyu lavaboya boşalt beceri yönergesinden önce biz ağzımızdaki suyu lavaboya boşaltacağız sonra kontrol edici ipucu olarak sözel yardım-model olma sunacağız. Hadi sende ağzındaki suyu lavaboya boşalt diyeceğiz. Boşaltınca da, öğrenciye aferin sözel pekiştirecini sunacağız. 24) Musluğu başat elinle kapat beceri yönergesinden sonra kontrol edici ipucu olarak, sözel yardım sunacağız. Hadi şimdi başat elini musluğun üstüne koy, musluğu pencere tarafına çevir. vs. ve musluk kapanınca öğrencini yanağı öğülecek. - Öğrenci ipucundan sonra 5 sn. içinde doğru tepki gösterirse pekiştirilecek, yanlış tepki ve tepki vermemesi durumunda pekiştireç verilmeyecek hata düzeltmesi yapılacaktır.

6 Yoklama Oturumunda da Öğretim Oturumunda da 3 Tür Öğrenci Tepkisi Vardır. 1) Doğru Tepkiler : Öğrencinin beceri yönergesi sunulduktan sonra 5 sn. içinde doğru tepkide bulunması. 2) Yanlış Tepkiler : Öğrencinin beceri yönergesi sunulduktan sonra 5 sn. içinde yanlış tepkide bulunması. 3) Tepkisiz Kalma : Öğrencinin beceri yönergesi sunulduktan sonra 5 sn. içinde hiçbir tepkide bulunmaması. - Doğru tepkiler sonrası ilgili, hedeflenmeyen bilgi için öğretimsel geri bildirim sunulacaktır. (Dişlerimizi neden fırçalamamız gerekli? v.s.) - Öğretim oturumlarında da 1 deneme yapılacaktır. Başlama Oturumları Sırasında DAVRANIŞ SONRASI UYARANLAR -Doğru tepkiler sürekli pekiştirme tarifesiyle sözel olarak pekiştirilecektir. -Yanlış tepkilerde hata düzeltmesi yapılacaktır. -Öğrencinin çalışmaya dikkatini yöneltmesi ve sergileyeceği işbirliği davranışı DOP 3 ile pekiştirilecekir. -Başlama düzeyinde ve öğretim sonunda gözleyerek öğrenme ile kazanılmış alt beceriler içinde sözel pekiştireç kullanılacaktır. Öğretim Oturumları Sırasında - İpucundan önceki ve sonraki doğru tepkiler için sürekli pekiştirme tarifesi kullanılacaktır. Ölçüt karşılandıktan sonra DOP 3 kullanılacaktır. - Öğrencinin çalışmaya dikkatli yönelmesi ve sergileyeceği işbirliği davranış DOP 3 ile pekiştirilecektir. -İpucundan önceki ve sonraki yanlış tepkilerde hata düzeltmesi yapılarak aynı alt beceri tekrarlanacak. GENELLEME Çocuğun evde de yemeklerden sonra dişlerini fırçalayıp fırçalayamadığı ailesinden öğrenilecektir. Eğer fırçalıyorsa genelleme yapabiliyor demektir. İZLEME -Öğrenciye verilen pekiştireçler silikleştirilecek, öğretimde ölçüt karşılandıkca sözel pekiştireç kullanımına geçilecektir. -Öğretim sona erdikten sonra, öğrenci, yemeklerden sonra herhangi bir hedef uyaran sunmadan dişlerini fırçalıyorsa DOP 4 tarifesi uygulanacaktır. Çünkü artık diş fırçalama becerisinin kalıcılığı sağlanmış demektir haftalardan sonra öğrenci tekrar izlenecektir. SINIF ÖĞRETMENİ SEVGİ ERGAN