REC Türkiye İklim Değişikliği Bülteni

Transkript

1 cemre cemre REC Türkiye iklim değişikliği bülteni. üç ayda bir yayımlanır. Nisan 2006 Bu yayın Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmektedir. AB Komisyonu Çevre Komisyoneri Stavros Dimas ile söyleşi BMİDÇS 11. Taraflar Konferansı nın ardından Okyanus akıntıları ve iklim2

2 editörlerden değişen iklim Cemre: birer hafta arayla havaya (19-20 Şubat), suya (26-27 Şubat) ve toprağa (5-6 Mart) düştüğüne inanılan bir ısıtıcı güçtür. Her cemre düşüşüyle hava sıcaklığı artar, cemrelerin arasında ise sıcaklıkta küçük bir düşüş görülür (Meydan Larousse, 1969, Ana Britannica, 1986). Kaynak: Bildiğiniz Havaların Sonu: Küresel İklim Değişimi ve Türkiye, Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU cemrerec Türkiye iklim değişikliği bülteni C emre nin 2. sayısı ile tekrar karşınıza çıkmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Aradan geçen sürede, ilk sayımıza yönelik olarak aldığımız olumlu eleştiriler, doğru yolda olduğumuzu belirten en önemli göstergelerdi. Bu dönemde, geçtiğimiz yıl Hadley Center tarafından düzenlenen konferansın Şubat 2006 da yayımlanan Sonuç Raporu ile ilgili olarak yaşanan tartışmalar sırasında, bu raporun Türkçe özetinin Cemre nin ilk sayısında zaten yer aldığını açıklamak bizler için ayrı bir gurur kaynağı oldu. Bu örnek bile, şimdiden, Cemre nin iklim değişikliği alanında bilgiye erişim ve bilginin paylaşımı için en önemli ve etkili araçlardan birisi olarak anılacağının ışığını bizlere veriyor. Hedefimiz, Cemre nin iklim değişikliği alanında sergilediği bu modelin, diğer uluslararası çevre sözleşmelerindeki ihtiyaçların karşılanması için de ilham kaynağı olmasını sağlamak ve sürdürülebilir kalkınmanın tüm kurum ve araçlarıyla ülkemizde hayata geçmesine katkıda bulunmak. REC Türkiye bu yönde de çalışmalarını geliştirmeye devam edecek. Bu sayımızın içeriğinin özetini aşağıda ve ayrıntıları ise ilerleyen sayfalarda bulabilirsiniz. Yine güncel raporlar, veriler, etkinlik haberleri, açıklamalar ve duyurularla karşınızdayız. Bu sayıdaki söyleşimizi dosya konumuzun içeriğine uygun olarak AB Çevre Komisyoneri Sn. Stavros DIMAS la gerçekleştirdik. İklim değişikliği alanında AB yaklaşımlarının bir kez daha açıklanmasının yanında hem bu alanda hem de genel olarak AB uyum sürecinde çevre başlığı altındaki Türkiye ile ilgili sorularımızın özgün yanıtlarının ilginizi ve dikkatini çekeceğini umuyoruz. Bu sayımızdan itibaren Cemre nin mutfağında yeni bir arkadaşımız daha yer alıyor. Mehmet Ali Üzelgün bundan sonraki sayılarda da hem haber ve belgelerimizin derlenmesinde hem de bültenimizin görsel içeriğinin zengineştirilmesinde bilgisi, birikimi ve enerjisiyle çok önemli katkılar sağlayacak. Bu sayımızın içeriğine gelince; DEĞİŞEN İKLİM bölümünde, son dönemin önemli çalışmalarından birisi olarak Avrupa Çevre Ajansı nın (EEA) 2005 te yayımladığı ve Avrupa nın İklim Değişikliğinden Etkilenebilirliği ve Uyumu başlıklı Teknik Raporu, özetle değerlendirildi. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ ÖNLEMEK bölümünde, tüm dünyada öne çıkan önemli olaylar kapsamında; 22 Nisan Dünya günü etkinlikleri, Temiz Kalkınma ve İklim için Asya-Pasifik Ortaklığı, Japonya nın Cool Biz ve Warm Biz kampanyaları ve ABD de 7 eyaletin Bölgesel Sera Gazları girişimi ele alındı. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE bölümünde, İstanbul da sürdürülebilir ulaşım arayışları, İlk Ulusal Bildirim hazırlıkları, 3 Aralık Küresel Eylem Günü Türkiye etkinlikleri ile Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü nün binalarda enerji tasarrufu için Örnek Binası ve açılış töreni hakkında bilgiler yer alıyor. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE REC bölümünde, REC İklim Değişikliği Çalışma Programı kapsamında yürütülmekte olan; LIFE tarafından desteklenen Türkiye de İklim Değişkliği Politikalarının Tanıtılması Projesi (TİDEP), DEFRA tarafından desteklenen İklim Değişikliği Alanında Hükümet ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kapasitesinin Geliştirilmesi (İKLİM-KAPGEP) ve SıfırKarbonKenti Türkiye Programı tanıtılıyor. MERCEKALTI bölümünde, Avrupa Birliği nin İklim Değişikliği Politikaları tanıtılıyor. Dosyada Avrupa Birliği Komisyonu Çevre Komisyoneri Sn. Stavos DIMAS la yapılan özel söyleşi de yer almaktadır. BMİDÇS GÜNDEMİ bölümünde, 28 Kasım 9 Aralık 2005 tarihlerinde Montreal de gerçekleştirilen 11. Taraflar Konferansı izlenimleri ve sonuçları aktarılıyor. KYOTO PROTOKOLÜ bölümünde, 1. yılının ardından Protokol çeşitli açılardan tanıtılıyor, yine 1. yılını dolduran Avrupa Birliği Salım Ticareti Programı nın genel sonuçları sunuluyor ve İngiltere nin Kyoto Protokolü hedeflerini yakalama çabaları kapsamındaki güncel gelişmeler aktarılıyor. TERİMLER SÖZLÜĞÜ bölümünde, ağırlıklı olarak iklim değişikliği, değişebilirliği ve etkilenebilirlik konuları ile ilgili temel kavramlar açıklanıyor. MERAK ETTİKLERİMİZ bölümünde, okyanusların iklim sistemi üzerindeki rolü ve küresel ısınmanın bu süreci nasıl etkileyebileceği tanıtılıyor. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ GÜNDEMİ nde ise, Ocak-Haziran 2006 dönemindeki, iklim, iklim değişikliği, enerji ve sürdürülebilir kalkınma konulu, ulusal ve uluslararası etkinliklerin bir takvimi veriliyor. Bir sonraki sayımızda, hem bugünümüz hem de geleceğimiz için sorumluluklarımızı yerine getirmek için daha fazla çaba gösterebilmek ve bu çabalarımızın olumlu sonuçlarını hep beraber paylaşabilmek dileğiyle saygılarımızı sunuyoruz. Doç. Dr. Murat Türkeş Yunus Arıkan in this issue cemre; a kind of mystical power that is believed to heat air (19-20 February), water (26-27 February), soil (5-6 March), respectively. (Meydan Larousse, 1969, Ana Britannica, 1986) Mission of CEMRE-The Climate Change Bulletin of REC Turkey: Within the scope of antropogenic climate change, to act as a facilitator for all relevant stakeholders, in having access to updated and appropriate information in their fields of expertise, so that, they shall be able to gain familiarity and get involved in the events at the national and international level. - Changing Climate; A brief summary of the report of European Environment Agency - Vulnerability and Adaptation to Climate Change in Europe, - Mitigating Climate Change; April 22 Earth Day celebrations, Asia-Pacific Partnership for Clean Development and Climate, Regional Greenhouse Gas Initiative of 7 US States and Cool Biz and Warm Biz campaigns of Japan, - Climate Change and REC; brief summary of on-going projects of REC Turkey; Promoting Climate Change Policies in Turkey funded by LIFE, Capacity Building for Government and Stakeholders in Climate Change, funded by DEFRA, organization of ZeroCarbonCity Campaign in Turkey, - Climate Change and Turkey; Efforts for sustainable transport in İstanbul, Ongoing efforts of Initial National Communication, opening ceremony of Demonstration Building of General Directorate of EIE and demonstrations of Turkish NGOs for international climate action day on 3 December 2005, - Cover Story; Climate Change Policies of the European Union, with a special interview with H.E. Mr. Stavros DIMAS, the Environment Commissioner of the EU, - Agenda of UNFCCC; brief evaluation COP11-COP/MOP1, - Kyoto Protocol; information on achievements of the Protocol after the first year, brief evaluation of EU Emissions Trading Scheme and efforts of England to meet their Kyoto Protocol, - Glossary, - Q&A; Oceans and climate, - Agenda of Events at National and International Level in the period January June cemre

3 değişen iklim Foto: Oğuz Kurdoğlu Avrupa nın İklim Değişikliğinden Etkilenebilirliği ve Uyum Önlemleri İklimdeki önemli değişiklikler ve bu değişikliklerin etkileri ele alındığında, özellikle, Avrupa daki dağlık bölgeler, kıyı kuşakları, sulak alanlar ve Akdeniz havzası, en hassas alanlar olarak değerlendirilmektedir. Bazı olumlu etkiler beklenmekle birlikte, etkilerin çoğu olumsuz olabilecektir. Varolan iklim değişikliğine uyum önlemleri, taşkın önleme üzerinde yoğunlaşmasına karşın, halk sağlığı, su kaynakları ve ekosistemlerin yönetimi gibi başka alanlarda da uyum planlaması ve uygulamasına büyük bir gereksinim vardır. Bu yazıda, Avrupa Çevre Ajansı nın (EEA) 2005 te yayımladığı Avrupa nın İklim Değişikliğinden Etkilenebilirliği ve Uyumu başlıklı Teknik Raporu, özetle değerlendirildi. Uyum Gereksinimi 2100 yılı için yapılan projeksiyonlar, sıcaklığın Avrupa da 1990 düzeylerine göre 2 ile 6.3 C arasında yükseleceğini öngörülüyor. Ayrıca, deniz seviyesinin yükselmesi ve şiddetli hava olaylarının sıklığında ve kuvvetinde artış olması bekleniyor. Avrupa Birliği (AB) Çevre Konseyi, iklim değişikliğinin önemli olumsuz etkilerini gidermek için, AB nin daha önce küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi düzeylerine göre en fazla 2 C olarak belirlediği gösterge hedefini onayladı. Bu hedefe ulaşmak için, Kyoto Protokolü nde kararlaştırılan küresel sera gazı salımlarını azaltma hedeflerinden çok daha fazla çaba gösterilmesi gerekecektir. Ayrıca, Avrupa nın iklim değişikliğinin önlenemez etkilerine uyum göstermek zorunda olduğu düşüncesi de giderek kabul görüyor. Avrupa daki Bölgesel Etkilenebilirlik Coğrafi bölgeler: Güneydoğu Avrupa, Akdeniz ve Orta Avrupa, iklim değişikliğinin etkilerine en açık bölgelerdir. Dağlar ve sub-arktik alanlar: Sıcaklık yükselmesinin kar örtüsü, buzullar ve permafrost (donmuş toprak) üzerindeki etkileri, kış turizmini olumsuz etkileyebilir. Doğal afetlerdeki artışın yanı sıra, bitki türleri ve habitatlarındaki (yaşam ortamları) kayıplarda da artış tehlikesi olabilecektir. Kıyı kuşakları: İklim değişikliği, deniz seviyesi yükselmesi ve fırtınaların sıklığında ve/ya da şiddetindeki değişiklikler yoluyla, kıyı kuşakları üzerinde çok önemli etkiler yaratabilir. Baltık Denizi, Akdeniz ve Karadeniz deki habitatlar ve kıyı ekosistemleri, yüksek risk (tehlike) altındadır. Avrupa daki Doğal ve Sosyoekonomik Sistemlerin Etkilenebilirliği Ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik: Etkilenebilirliği en yüksek ekosistemler, Avrupa nın Arktik bölümü ve dağlar ile Akdeniz havzasındaki kıyısal sulak alanlar ve ekosistemlerdir. Tarım ve ormancılık: İklim değişikliği ve atmosferde artan CO 2 birikimleri, daha uzun büyüme mevsimleri ve artan bitki üretkenliği yoluyla, kuzey Avrupa daki tarım ve hayvancılığa olumlu bir etki yapabilecektir. Güneyde ve doğu Avrupa nın bazı bölümlerinde ise, etkiler olumsuz olacaktır. Ormancılık: İklim değişikliği, olasılıkla kuzey Avrupa daki ticari ormancılıkta ürün artışlarıyla sonuçlanabilir. Kara Avrupa sı ve Akdeniz bölgeleri ormanlarında, daha sık oluşabilecek kuraklıklar yüzünden azalma yaşanacaktır, Ayrıca, güney Avrupa da yangın tehlikesi de artabilecektir. Su kaynakları: Sıcaklık artışı ve yağış desenlerinin değişmesinin, Avrupa nın güney ve güneydoğu bölgelerindeki var olan ciddi su yetersizliğini daha da kuvvetlendirmesi bekleniyor. Kuraklık ve taşkın olaylarının sıklığında ve şiddetinde olması öngörülen değişiklikler, tüm Avrupa da ciddi mali kaynak ve insan kayıplarına neden olabilecektir. Turizm: Kış turizminde kayıplar oluşabilir. Güney Avrupa daki su kıtlığı, su niteliği sorunları, daha sık ve daha etkili sıcak hava dalgaları, yaz turizminde dikkat çekici azalmalara neden olabilir. İnsan sağlığı: Sıcak dalgaları ve taşkınlar gibi doğrudan ya da kene kaynaklı salgınların yayılması örneğindeki gibi dolaylı tehditler görülebilir. Toplumun etkilere açık kesimlerini, özellikle sağlık hizmetlerinden yararlanma olanakları sınırlı olan yaşlı nüfus oluşturur. Enerji: Sıcaklık artışları, özellikle güney Avrupa da, yazın havalandırma/soğutma amaçlı enerji istemini arttırabilir. Bu ek enerji istemi, hidroelektrik üretimindeki iklim değişikliğiyle bağlantılı azalmayla birleştiğinde, enerji sunusunda kesintiye neden olabilir. Uyum Stratejileri ve Politikaları Bugüne kadar, iklim değişikliği kaygılarının, AB Biyoçeşitlilik Stratejisi, Habitatlar Direktifi ve Çerçeve Su Direktifi gibi AB nin anahtar çevre politikaları ile bütünleşmesi, henüz hiçbir biçimde yaygınlaşmadı. Böyle bir bütünleşme, ortak tarım politikası gibi AB nin konuyla ilgili başka politika alanlarına da yansımadı. Avrupa Komisyonu, 2004 te, gelecekte kabul edilmesi olası bir Taşkınlar Direktifini de içeren taşkın risk yönetimi konulu bir Avrupa Eylem Programı geliştirilmesini başlattı. Bu kapsamda, iklim değişikliği bir anahtar konu olarak benimsendi. Ekim 2005 te ikinci evresine giren Avrupa İklim Değişikliği Programı (ECCP) kapsamında ilk defa uyum konularına yönelik bir uzlaşma sağlandı. İklim değişikliğine uyum politikalarında AB nin rolünü tartışmak için iş dünyasının da katılacağı bir danışma süreci 2006 da gerçekleştirilecek. Bu sürecin amacı, uyumun geliştirilmesinde iyi ve maliyet-etkin uygulamaları tanımlamak ve öğrenilmesini özendirmek için, uyum önlemlerini ilgili AB politika alanlarıyla bütünleştirmektir. Ayrıca Komisyon, 2006 yılı sonuna kadar bir Yeşil Belge yayımlamayı amaçlıyor. Etkilenebilirlik ya da etkiye açık olma, ekstrem (olağanüstü ya da uç) hava olaylarının sıklığında ve şiddetindeki artışları ve deniz seviyesi yükselmesini içeren iklim değişikliğinin, doğal ve insan sistemleri üzerindeki olumsuz etkilerinin yarattığı tehlikeyi gösterir. Uyum ise, toplumların ve ekosistemlerin, değişen iklim koşulları ile baş edebilmelerine yardımcı olmak için gerçekleştirilen eylemleri ve alınan önlemleri içerir. Nisan 2006 cemre 3

4 iklim değişikliğini önlemek Japonya da Cool Biz ve Warm Biz * Japonya Çevre Bakanlığı nın iklim değişikliğini önlemek için katılımı öne çıkaran kampanyası Cool Biz in 2005 başarısının ardından 2006 kışında da Warm Biz kampanyası devreye sokuldu. Japonya kamu sektörünün yaz kampanyası olarak da bilinen ve 1 Haziran 30 Eylül 2005 tarihlerinde kamu kurumlarında kravat takma zorunluluğunu kaldıran Cool Biz normal koşullarda 26 C düzeyinde ayarlanan klimaların 28 C düzeyinde çalıştırılmasını içeriyor. Japonya Elektrik Şirketleri Federasyonu nun (FEPC) yaptığı açıklamaya göre, kampanya ile Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında 210 milyon kwh enerji tasarrufu sağlandı. Bunun sonucunda, toplam enerji harcamalarında 175 milyon ABD $ tutarında ve sera gazları salımlarında ise ton eşdeğer-co 2 düzeyinde bir azalma elde edildi. Aynı dönemde Japonya nın toplam elektrik tüketimi 222 milyar kwh düzeyindeydi. 1 Ekim 2005 tarihinden itibaren kış boyunca klima termostatlarının 20 C olarak ayarlanacağı Warm Biz adı verilen kış kampanyası ile daha fazla tasarruf yapılması planlanıyor. Kampanya kapsamında kamu çalışanlarına ofislerinde kazakla oturmaları tavsiye ediliyor. Japon hükümeti kampanyanın özel sektöre de yayılması ve ulusal bir nitelik kazanması için çaba sarfediyor. Japonya, Kyoto Protokolü birinci döneminde ( ) sera gazı salımlarında %6 oranında bir azalma öngörmesine rağmen, 2003 yılı verilerine göre %36,9 artış kaydetmiştir. Japonya Çevre Bakanlığının kampanyalarının toplam sonuç bakımından çok etkili olduğu söylenemese de, iklim değişikliği ve enerjinin verimli ve etkin kullanımı çerçevesinde toplumsal bilinci ve duyarlılığı artırmak için son derece başarılı olduğu söylenebilir. * biz ingilizce de business in kısaltılmışı olarak kullanılıyor. Kampanya ismi ise serin işyeri ve sıcak işyeri olarak çevrilebilir. 4 cemre Temiz Kalkınma ve İklim için Asya-Pasifik Ortaklığı Avustralya, Çin, Hindistan, Japonya, Kore ve ABD nin bakanları, 12 Ocak 2006 da Sydney de Temiz Kalkınma ve ve İklim için Asya-Pasifik Ortaklığı nın kurulduğunu açıkladılar. Ortaklığa dahil olan 6 ülke, dünya nüfusunun %45ini, küresel enerji tüketiminin %48ini ve küresel sera gazı salımlarının %50sini oluşturuyor. Asya-Pasifik Ortaklığı, Kyoto Protokolü nün aksine, bağlayıcı ve sınırlandırıcı olmayan, teknoloji geliştirme ve transferi aracılığıyla kalkınmanın sürekliliğini ve temizliğini hedefleyen bir girişim. Ülkeler, ortaklığın Kyoto Protokolü ne alternatif olarak düşünülmemesi gerektiğini, gönüllülüğe dayanan ortaklığın Kyoto dan farklı olduğunu ifade ediyorlar. Ortaklık, uygun maliyetli, temiz teknoloji ve uygulamaların teşviki, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve transferini hedef alan ve pratik sonuçlara ulaşmayı önemseyen bir işbirliği olarak tanımlanıyor. İşbirliği alanları ise şimdilik, enerji verimliliği, temiz kömür, sıvılaştırılmış doğal gaz, karbon tutma ve saklama, kombine ısı ve elektrik, metan tutma ve kullanımı, sivil nükleer enerji, jeotermal, kırsal enerji sistemleri, gelişmiş ulaşım, inşaat, biyoenerji, tarım ve ormancılık, hidroenerji, rüzgar enerjisi, güneş enerjisi sektörlerini kapsıyor. Avustralya Tarım ve Doğal Kaynak Ekonomisi Bürosu nun hazırlamış olduğu rapora göre, ortaklık kapsamında yılları arasında yaklaşık 100 milyar ton eşdeğer-co 2 salım tasarrufunun elde edileceği öngörülmekte. 22 Nisan Dünya Günü İklim Değişikliği Çözümleri Kampanyası 22 Nisan Dünya Günü 2006 yılında iklim değişikliği ana teması ile kutlanacak. 3 yıl sürmesi planlanan İklim Çözümleri Kampanyası ile küresel ölçekte öğrencilerden hükümetlere ve şirketlere kadar toplumun tüm kesimleri konuyla ilgili acil harekete geçmeye çağrılacak. 174 ülkede 12,000 bağlantı noktaları olduğunu bildiren Dünya Günü Kampanya Yöneticisi Kathleen Rogers, tabana yayılacak bir eğitim kampanyası ile iklim değişikliğini önleyecek yeni teknolojiler ve ürünlere geçiş için gerekli siyasi iradenin oluşturulabileceğini belirtti. 22 Nisan 1970 de ABD de 20 milyon kişinin kitlesel gösterileriyle ortaya çıkan Dünya Günü etkinlikleri, çevresel yurttaşlığı ve dünya çapında çevresel eylemliliği destekliyor da 36. defa kutlanacak olan dünya gününde dünya çapında iklim değişikliği etkinliği hedefine ulaşmak için çalışılıyor. 7 Amerikan Eyaletinden Bölgesel Sera Gazı Girişimi ABD nin yedi eyaletini kapsayan Bölgesel Sera Gazı Girişimi (RGGI) 20 Aralık 2005 tarihinde kamuoyuna açıklandı. Connecticut, Delaware, Maine, New Hampshire, New Jersey, New York ve Vermont eyalet valileri tarafından imzalanan işbirliği, ABD de eyaletler arasında ve Kyoto Protokolü temelinde bağlayıcılığı niteliği olan ilk uygulama olarak değerlendiriliyor. RGGI, 25 MW tan büyük ve %50 den fazla oranda fosil yakıt kullanan enerji santrallerini kapsıyor. Program, yıllık CO2 salımlarını yılları arasında 110 milyon ton düzeyinde sınırlamayı daha sonra da 2019 yılına kadar %10 luk bir azaltma elde etmeyi hedefliyor. Program çerçevesinde karbonun borsa değerinin ton başına 7 ABD Dolarını aşması halinde, belirli kurallar çerçevesinde, ABD veya uluslararası ölçekteki proje ve işlemlerden elde edilen karbon haklarının kotalara dahil edilmesi öngörülüyor.

5 iklim değişikliği ve REC REC TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇALIŞMA PROGRAMI PROJELERİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ALANINDA HÜKÜMET VE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ KAPASİTESİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ EfE/18/05 (İKLİM - KAPGEP) Proje Destekçisi: İngiltere Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı (DEFRA), Avrupa için Çevre Fonu Proje Süresi: Aralık 2005 Mayıs 2006 Proje Türkiye deki hükümet ve sivil toplum kuruluşlarının, ulusal ve uluslararası düzeyde iklim değişikliği ile ilgili etkinlikleri izlemelerine yardımcı olmayı hedeflemektedir. Proje kapsamında, - hükümet kuruluşlarına yönelik olarak, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) 11. Taraflar Konferansı (Aralık 2005), Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu 14. Oturumu (Mayıs 2006) ve BMİDÇS 24. Yardımcı Organlar Toplantısı (SB24) öncesi veya sonrasında eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenerek, toplantıları izleyecek ülke heyetlerinin toplantıları daha verimli şekilde izlemelerine ve alınan kararların uygulanmasına destek sağlanacaktır. - Sivil toplum kuruluşları kapsamında, öncelikli hedef grupları olarak değerlendirilen iş dünyası, çevre grupları ve araştırma kuruluşlarına yönelik olarak, BMİDÇS süreçlerine katılım konusunda bilgi verilecek, bu alandaki uluslararası kuruluşlarla tanışma ve işbirliğini geliştirme fırsatları yaratılacaktır. - 2 adet rehber kitapçık ve broşür hazırlanacak, - hükümet kuruluşlarına yönelik olarak 2 adet çalışma toplantısı, sivil toplum kuruluşlarına yönelik olarak ise 1 adet çalıştay düzenlenecektir. Projenin ilk aşamasında, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) 11. Taraflar Konferansı na REC Türkiye nin ve Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi nin (ASAM) katılımı sağlanmıştır. Böylelikle, 1995 yılından beri düzenlenen BMİDÇS toplantılarına Türkiye den ilk defa bir sivil toplum kuruluşunun katılımı sağlandı. 28 Şubat 2006 tarihinde, Kamu ve Araştırma Kuruluşları COP11 Değerlendirme Toplantısı 18 kurumdan 31 uzmanın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Böylelikle, ülkemizde ilk defa uluslararası çevre sözleşmesinin Taraflar Konferansı nda yaşanan gelişmeler, ilgili kuruluşların teknik kadrolarıyla ayrıntılı bir şekilde ele alınmış, elde edilen bilgiler ve sağlanan görüş alışverişi çerçevesinde izlenecek stratejiler kurgulanmıştır. TÜRKİYE DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARININ TANITILMASI PROJESİ (TİDEP) Proje Destekçisi: Avrupa Birliği Çevre Komisyonu LIFE Üçüncü Ülkeler Programı Eş-finansör: İtalyan Çevre Fonu Proje Ortakları: Çevre ve Orman Bakanlığı (Türkiye), Exergia (Yunanistan) Proje Süresi: Ocak 2006 Ocak 2008 TİDEP, Türkiye nin Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) yükümlülüklerinin yerine getirilmesine yardımcı olacak araçlar geliştirilerek, sera gazı salımlarının azaltılmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Proje, Avrupa Birliği LIFE Programı kapsamında Türkiye de 2005 yılında desteklenen tek proje olarak belirlenmiştir. Proje iklim değişikliği alanında tamamen gönüllü bir işbirliği temelinde kamu, uluslararası kuruluş ve bir özel sektör kurumunu biraraya getiren ilk uluslararası proje olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca, Proje nin, uzun vadede, Akdeniz havzasında önemli bir konuma sahip olan İtalya, Yunanistan ve Türkiye arasında BMİDÇS ve AB kapsamında yeni işbirliklerinin oluşturulması yönünde olumlu katkılar sağlaması beklenmektedir. Proje kapsamında; - Yürütülecek eğitim ve bilgilendirme çalışmalarıyla kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının teknik kapasiteleri geliştirilecek, - Başta enerji, ulaştırma, sanayi, atık yönetimi olmak üzere öncelikli sektörlerde oluşturulacak çalışma gruplarıyla politika ve strateji önerileri hazırlanacak, - Paydaş gruplarının duyarlılıkları artırılarak ve konu ile ilgili süreçlerde bilgilenme, katılım sağlama ve katkı koyma yönündeki işlevleri güçlendirilecektir. Proje yürütücüsü REC Türkiye ile proje ortakları Çevre ve Orman Bakanlığı ve Exergia temsilcilerinin katıldığı Proje Açılış Toplantısı 31 Ocak 2006 tarihinde Ankara da gerçekleştirilmiştir. SIFIRKARBONKENTİ KAMPANYASI TÜRKİYE PROGRAMI Proje Ortağı: British Council Ankara Proje Süresi: Ekim 2005 Ekim 2006 British Council tarafından tüm dünyada yürütülen SıfırKarbonKenti (ZeroCarbonCity) Kampanyası kapsamında; KuzeyGüneyDoğuBatı fotoğraf sergisinin Türkiye deki programının geliştirilmesi ve iklim değişikliği ile ilgili Café Scientifique Video Konferanslarının Türkiye ayağının organizasyonu alanlarında işbirliği amaçlanmıştır. KuzeyGüneyDoğuBatı başlıklı fotoğraf sergisi dünyanın çeşitli bölgelerinde insan kaynaklı iklim değişikliğinin çeşitli açılardan ele alan fotoğraf ve metinlerden oluşmaktadır. Sergide, 10 değişik ülkede çekilen ve 10 temel kavramı açıklayan 100 den fazla fotoğraf yer alıyor. Bu fotoğraflar aracılığıyla fiziksel çevre, kalkınma, insan hakları, teknoloji, gıda, sağlık, kent yaşamı, ekonomi ve liderlik temaları iklim değişikliği bakışı ile ele alınıyor. Sergide yer alan fotoğraflar Magnum ajansının fotoğrafçıları tarafından çekilmiş, metin yazarı ise The Guardian gazetesi çevre muhabiri Paul Brown. İlk olarak 31 Mayıs 4 Haziran 2005 tarihinde gerçekleştirilen Avrupa Yeşil Hafta etkinlikleri kapsamında sunulan sergi, değişik boyut ve kapsamda tüm dünyada değişik ülke ve kentlerde sergileniyor. REC Türkiye serginin Türkiye programının geliştirilmesinde British Council ile işbirliği yapmaktadır. Proje, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından da desteklenmektedir. Sergi 2007 yılına kadar değişik kentlerdeki çeşitli etkinliklerde yer alacaktır. Cafe Scientifique Video Konferans programı, British Council Ofislerinde kurulu teknik altyapı ve uydu bağlantıları kullanılarak, değişik ülkelerden uzman ve ilgililerin bilimsel konuları samimi bir atmosferde aynı anda sesli ve görüntülü olarak sohbet etme olanağı buldukları etkinliklerdir. (SıfırKarbonKenti kapsamında yılları arasında Cafe Scientifique Video Konferans programının ana teması iklim değişikliği olarak belirlenmiştir.) Program kapsamında REC Türkiye, konferans konularının belirlenmesi, etkinliğin hedef kitlelere ulaşıltırılması ve konferansların Türkiye programının kolaylaştırıcılığı çalışmalarını yürütmektedir. Bu işbirliği sayesinde, diğer ülkelerden farklı olarak Türkiye den konuyla ilgili bir uzmanın konferans öncesinde katılımcılarla konunun Türkiye deki konumunu ele alması sağlanmaktadır. Program kapsamındaki ilk 3 etkinlik tarihleri ve konuşmacıları; İngiltere Tarih Konu Katılan Ülkeler Konuşmacı Kolaylaştırıcı Konuşmacı Kolaylaştırıcı 16 Aralık Şubat Mart 2006 İklim Değişikliği ve İş Dünyası İklim Değişikliği ve Artan Sel Riski İklim Değişikliği ve Rüzgar Enerjisi İngiltere Türkiye Azerbaycan İngiltere Türkiye Romanya İngiltere Türkiye Yunanistan Francis SULLIVAN, HSBC Çevre Danışmanı Dr. Merylyn HEDGER, İngiliz Çevre Ajansı Dr. Andrew GARRAD, Garrad and Hassan Partners Ltd. Dr. Melanie QUIN Dr. David BOOTH, Queen s University of Belfast Ben JOHNSON, University of West of England Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU, İTÜ Afet Yönetimi Merkezi Doç. Dr. Tanay S. UYAR, Marmara Üniversitesi SıfırKarbonKenti kampanyasıyla ilgili ayrıntılı bilgiye aşağıdaki sitelerden ulaşılabilir, Türkiye Yunus ARIKAN, REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi Nisan 2006 cemre 5

6 iklim değişikliği ve Türkiye İstanbul da Sürdürülebilir Ulaşım Arayışları İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 23 Eylül 2005 tarihinde gerçekleştirilen Sürdürülebilir Kent İçi Ulaşım: Hızlı Büyüyen Kentlerde Sorunlar ve Çözüm Yaklaşımları konferansı ulaşımda sürdürülebilirlik ilkesini gündemin ilk sıralarına taşıdı. Toplu taşımacılığın 21. yüzyıl kentleri için en önemli konulardan biri olduğunun vurgulandığı konferansın ardından, şehir içi ulaşımda sürdürülebilir projeler planlanmaya ve hayata geçirilmeye başlandı. Bu kapsamdaki ilk adımlardan birisi olarak, İstanbul Büyükşehir Belediyesi kentin ana caddeleri üzerinde bisiklet yolları projesini başlattı. Temmuz 2005 tarihinde plan aşaması başlayan projenin, Mart 2006 tarihinden itibaren pliot bölgelerde uygulamaya geçmesine hazırlanılıyor. Bisiklet yollarının, İstanbul da bisiklet kullanımına uygun ana arterler de dahil olmak üzere toplam 630 kilometreyi bulması planlanıyor. Sürekli bir yol ağı oluşturmak amacıyla bisiklet yolları projesinin önündeki en büyük engel İstanbul un engebeli topografik yapısı. Eğim elemesini geçen bisiklet yolu adayı yollarda, motorlu araç trafik yoğunluğu ve hızlarına göre, bisiklet yolunun ana arter ya da yaya yolu üzerinde olacağına karar verilecek. Bu konuda uluslararası kriterlerin incelendiğini belirten yetkililer, ana arter üzerinde şerit şeklinde yapılacak yollarda mavi rengin düşünüldüğünü belirtiyorlar yılında açılan ihaleyi kazanan ve bir İstanbul Belediyesi kuruluşu olan BİMTAŞ, proje plan aşamalarında Bisiklet Sevenler Derneği ile birlikte çalışmayı sürdürüyor. Büyükşehir in özellikle kısa mesafe ulaşım sorununa çözüm olarak düşünülen proje, bisiklet turizmi, hava ve gürültü kirliliği ve iklim değişikliği ile mücadele çerçevesinde İstanbul a yeni bir ivme kazandıracak. Binalarda Enerji Verimliliği için Görerek Öğrenme Dönemi Başlıyor Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü Enerji Verimliliği Eğitim Tesisi (Örnek Bina) 16 Mart 2006 tarihinde düzenlenen törenle açıldı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. M. Hilmi GÜLER törende yaptığı konuşmada, tesiste tanıtılacak uygulamalarla enerji verimliliği için yapılacak çalışmaların sektörde ve kamuoyunda daha kolay ve hızlı bir şekilde benimseneceğini belirtti. Bakan ayrıca, Türkiye deki toplam enerji tüketiminin %30 undan fazlasının bina sektöründe gerçekleştirildiğini belirterek enerji sektöründe devrim niteliğindeki verimlilik çalışmalarının uygulanması halinde 2 adet Ilısu Barajı nın üretimine eşit bir enerjinin ekonomiye kazandırılabileceğini belirtti. Örnek Bina çalışması, EİE - Ulusal Enerji Tasarrufu Merkezi bünyesinde Japon İşbirliği ve Kalkınma Ajansı nın desteğiyle 2001 yılında sanayi sektörüne yönelik olarak geliştirilen Enerji Tasarrufu Uygulama Tesisi ve Enerji Verimliliği Eğitim Aracı nın ardından enerji verimliliği alanındaki üçüncü, bina sektöründe ise ilk eğitim tesisidir. 275 m 2 alan üzerine inşa edilen tesiste ısı yalıtım teknikleri, güneş enerjisi (ısı ve elektrik), jeotermal sistemler (toprak kaynaklı ısı pompası), fiberoptik aydınlatma sistemi, günışığı kontrol sistemi, ısıtma/soğutma amaçlı kompozit duvar teknolojileri kullanılmıştır. Bu özellikleriyle tesiste ısı kayıplarında %70, aydınlatmadan kaynaklı elektrik tüketiminde ise %75 e varan tasarruflar sağlanmaktadır. Geleneksel yapı teknikleri ve malzemelerin kullanıldığı diğer binalarla karşılaştırıldığında, tesisin yıllık toplam enerji tüketimi %94 oranında azalmıştır. Tesiste kullanılan elektrik ise tamamen güneş ve jeotermal kaynaklardan elde edildiği için hiçbir seragazı salımına yol açmaz. Tesisin toplam 750 milyon ABD Doları tutarındaki maliyeti, sektörde etkinlik gösteren 22 firmanın sponsorluğuyla karşılanmıştır. Tesiste, Nisan 2006 dan itibaren Binalarda Enerji Yöneticileri kursları düzenlenmeye başlanacaktır. 3 Aralık 2005 de Türkiye Sokakları da Isınmaya Başladı Türkiye, 3 Aralık Küresel Isınmaya Karşı Eylem Gününde, İstanbul, Ankara, Bursa ve İzmir'de çeşitli sivil toplum kuruluşları, sendikalar ve siyasi partilerin katılımıyla gerçekleştirilen çeşitli etkinlikler ve mitinglerle küresel eylemler kervanında yerini aldı. İklimler değişiyor, Biz durdurabiliriz! 3 Aralık ta tüm dünyayla birlikte sokaklara! ve ABD Kyoto yu imzala! Temiz enerji istiyoruz! sloganlarıyla 3 Aralık 2005 te küresel eylem gününe Türkçe sesleri de ekleyen iklim eylemcileri, 3 Aralık ın uzun bir yolculuğun ve mücadelenin ilk adımları olduğunu ve sera gazlarının salımları durduruluncaya kadar etkinliklerine devam edeceklerini bildirdiler. 11. Taraflar Konferansı ile eş zamanlı olarak 3 Aralık 2005 tarihinde düzenlenen ve aralarında WWF, Greenpeace, Friends of Earth gibi kuruluşların da yer aldığı gösterilere, tüm dünyada 50 ye yakın ülke ve kentte onbinlerce kişi katılmıştı. İlk Ulusal Bildirim Hazırlıkları Sürüyor 2005 yılı Ağustos ayında Küresel Çevre Fonu (GEF) kaynaklarından sağlanan hibe desteği ile başlatılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ne sunulacak İlk Ulusal Bildirim Raporu nun hazırlıkları, Çevre ve Orman Bakanlığı nın eşgüdümünde ve UNDP nin teknik desteği ile devam ediyor. 22 Kasım 2005 tarihinde Ankara da TOBB Salonu nda düzenlenen panelde, aralarında REC Türkiye nin de bulunduğu 9 kurum tarafından yapılan sunumlarla, iklim değişikliğinin Türkiye ye ve sanayiye etkileri tartışıldı. 23 Mart 2006 tarihinde ise Ankara Dedeman Oteli nde sivil toplum kuruluşlarıyla beraber tek günlük bir forum düzenlendi. Ayrıca, İlk Ulusal Bildirim çalışmaları kapsamında yürütülen çalışmalar sonucunda, iklim verilerinin toplanması ve mükemmeliyet merkezlerinin oluşturulması, bölgesel iklim senaryolarının hazırlanması, ulaştırma sektöründe sera gazlarının salımlarının azaltılması ve elektrik üretiminde biyokütle kaynaklarının kullanılması alanlarında 4 adet araştırma projesi teklifine TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı fonlarından destek sağlanmış durumdadır. / 6 cemre

7 mercek altı: AB iklim değişikliği politikaları İklim Değişikliği ile Mücadelede Avrupa Birliği 1990 Lüksemburg Enerji ve Çevre Konseyi kararı Çevre Eylem Programı ( ) Sera Gazları Azaltılmasına Yönelik İlk Komisyon Tebliği 1993 AB BMİDÇS ye Taraf Oldu Birlik ve Üye Ülkeler bünyesinde Sera Gazları İzleme Programı 4. Ar-GE Çerçeve Programı (FP4; ) 1995 Beyaz Belge - Enerji Politikası 1996 Uyum Fonu ülkelerine yönelik Çevre Konseyi Kararı 1997 Beyaz Kitap Büyüme, Rekabet ve İstihdam Beyaz Belge Yenilenebilir Enerji 1998 Konsey Kararı - Üçlü Yaklaşım, AB Balonu Cardiff Zirvesi 5. Ar-Ge Çerçeve Programı (FP5; ) 1999 Yenilenebilir Enerji için Çıkış Kampanyası ( ) BMİDÇS 2. Ulusal Bildirim 2000 Avrupa İklim Değişikliği Programı BMİDÇS 3. Ulusal Bildirim 2001 Göteborg Zirvesi AB Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi 6. Çevre Eylem Planı ( ) 2002 AB Kyoto Protokolü ne Taraf Oldu Akıllı Enerji Programı ( ) 6. Ar-Ge Çerçeve Programı (FP6; ) Johannesburg Yenilenebilir Enerji Koalisyonu 2003 Salım Ticareti Direktifi 2004 Parlamento ve Konsey in Kyoto Protokolü nün Uygulanması Kararı Çevre Teknolojileri Eylem Programı 2005 Salım Ticareti Programı yürürlükte İklim Değişikliği Savaşını Kazanmak 2012 Sonrası içi AB Stratejisi Kyoto Protokolü - Gösterilebilir İlerleme Raporu Avrupa İklim Değişikliği Programı II için Paydaş Danışma Süreci Avrupa Yeşil Hafta İklim Değişikliği 2006 Komisyon Çalışma Belgesi Sürdürülebilir, Rekabetçi ve Güvenli Enerji için Avrupa Stratejisi Avrupa Birliği (AB), 1990 yılındaki Lüksemburg Çevre ve Enerji Konseyi kararıyla BMİDÇS den çok daha önce kendi içinde bir salım hedefi benimseyerek uluslararası çabalarda daha erken ve güçlü bir konuma geldi. AB, Sözleşme müzakerelerinde de, iklim değişikliğinin küresel bir sorun olduğunu, bu nedenle başta gelişmiş ülkeler olmak üzere tüm dünya ülkelerinin sera gazı salımlarını azaltmak için somut yükümlülükler üstlenmeleri gerektiğini vurguladı. 15 üyeli AB, Kyoto Protokolü nde öngörülen toplam salımlarının yılları arasında 1990 yılı seviyesinin %8 altına çekilmesi yükümlülüğüne sıkı sıkıya bağlıdır. Bu yükümlülüğünün paylaşılabilmesi için, sektörel ve üye ülkeler bazında hangi alanlarda ne kadar salım indirimine gidilebileceğine dair bilimsel analitik modeller yoluyla yoğun hesaplamalar yapılmıştır. Hollanda nın dönem başkanlığında Utrecht Üniversitesi tarafından yürütülen ve Üçlü İndirim Yaklaşımı (Tryptich Approach) olarak adlandırılan bu modelde ulusal sektörler, uluslararası ölçekte enerji yoğun sektörler ve enerji sektörleri temel alınarak CO 2 salımlarında indirimler hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar öncesinde, İrlanda, İspanya, Portekiz, Yunanistan ın, diğer adıyla Uyum Fonu ülkelerinin (Cohesion Fund countries), Birlik içerisindeki dengeler göz önünde bulundurularak ve ekonomik kalkınmalarına yardımcı olabilmek amacıyla, salımlarını azaltmak yerine artırabilecekleri öngörüsünde bulunulmuştur yılında gerçekleşen son genişleme sürecinde de Kyoto Protokolü hedefleri öncelikli olarak ele alınmıştır. 1990lı yıllarda öncelikle enerji sektörü ile beraber kurgulanan iklim değişikliği politikaları, özellikle 2000 yılında başlatılan Avrupa İklim Değişikliği Programı ve 2001 yılında hazırlanan AB Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi kapsamında, diğer ekonomik sektörlerle bütünleşik bir şekilde oluşturuldu ve uygulandı. Birlik düzeyinde siyasi düzeyde alınan kararlar, araştırma ve geliştirme alanındaki çerçeve programları ve yenilenebilir enerji alanında kamu eliyle geliştirilen büyük çaplı projelerle desteklendi li yıllardan itibaren hem teknoloji konusunda hem de insani ve kurumsal kapasitenin göreceli olarak olgunluğa ulaşmasının ardından, Kyoto Protokolü esneklik düzenekleri ve serbestleşme adımlarıyla beraber piyasa araçlarının etkinliği arttı. Özellikle ECCP kapsamında öngörülen strateji ve hedeflerin tasarım, uygulama ve izleme aşamalarında, toplumun ilgili tüm kesimlerini (paydaşlar) kapsayan geniş tabanlı ve katılımcı bir süreç izlendi yılında ECCP nin ikinci aşaması da yine benzer yaklaşımlarla kurgulanmaya başlandı. Avrupa Birliği uluslararası alandaki işbirliğinin geliştirilmesi yönünde önemli çalışmalara öncülük etti yılında Johannesburg da gerçekleştirilen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi sırasında AB nin girişimleriyle ortaya çıkan Johannesburg Yenilenebilir Enerji Koalisyonu (JREC), bu kapsamdaki önemli adımlar arasında yer almaktadır. Ayrıca, Kyoto Protokolü nün 2012 sonrası dönemi için tartışmalara ilk resmi katkı da 2005 yılının ilk aylarında yayımlanan tebliğ ile ortaya konuldu. Nisan 2006 cemre 7

8 mercek altı: AB iklim değişikliği politikaları AB KOMİSYONU ÇEVRE KOMİSYONERİ STAVROS DİMAS ile SÖYLEŞİ Daha yapılması gereken çok şey olduğunu biliyoruz Uluslararası iklim değişikliği politikalarına en önemli siyasi desteği sağlayan yapı olarak, AB iklim değişikliği politikalarının son 15 yılda elde ettiği başarıyı nasıl değerlendiriyorsunuz? AB iklim politikaları son 15 yılda olağanüstü gelişmeler göstererek önemli başarılar elde etmiştir. Bence, gelecekteki refah ve sağlığımızı bu kadar büyük ölçüde tehdit etmekte olan iklim değişikliğine karşı verilen uluslararası mücadelede, AB tarafından gerçekleştirilen sürekli baskı olmadan bugün elde edilen ilerleme sağlanamazdı demek oldukça gerçekçi bir yaklaşım olacaktır. Son 15 yılda yaşanan önemli başarıları gözden geçirelim yılı CO 2 salımlarımızı 1990 yılında gerçekleşenin altında bir düzeyde tutma sözümüzü yerine getirdik lı yıllar boyunca önce Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, sonra da Kyoto Protokolü nde uzlaşmak için oluşturulan uluslararası baskıya başarıyla önderlik ettik yılında Amerika Birleşik Devletleri nin çekilmesine rağmen Kyoto yu hayatta tutmak için gösterdiğimiz kararlılık bence diğerleri için de bir ilham kaynağı oldu ve bu paylaşılan anlayış sayesinde Protokol geçtiğimiz yıl yürürlüğe girdi sonunda. Kyoto nun devreye girmesinden bir ay önce, 1 Ocak 2005 te sera gazı salımları için dünyanın en büyük ticaret programını başlattık. AB Salım Ticareti Programı, Kyoto salım hedeflerinin etkin maliyetler çerçevesinde tutturulması çabalarımızın odak noktasını oluşturmaktadır. Program, AB nin CO2 salımlarının neredeyse yarısından sorumlu olan yaklaşık 11,500 sanayi tesisini kapsamaktadır. Program, gerçek anlamda yenilikçi bir politikadır ve uygulaması da dünya çapındaki devletler, şirketler ve sivil toplum örgütleri tarafından izlenmekte ve birçoklarına da ilham kaynağı oluşturmaktadır. Ancak bu program, gerçekte, 2000 yılında başlatılan Avrupa İklim Değişikliği Programı kapsamında paydaşlar ve üye devletlerle ortaklaşa geliştirilmiş olan 30 kadar maliyet etkin yöntemden yalnızca bir tanesidir. Geçtiğimiz yıl içerisinde ise başarı hızı artmaya başlamıştır. Geçtiğimiz Aralık ayında Montreal de düzenlenen toplantıda, 2012 sonrasında Kyoto hedeflerinin aşılmasının ardından alınması gerekecek uluslararası önlemlere dair küresel görüşmelerin başlatılması kararı alındı. Montreal de bir anlaşmaya varılması sürecinde AB olarak, geçtiğimiz yıl Şubat ayında yayımladığımız ve gelecekteki iklim politikalarını nasıl ele aldığımızı ana maddeleriyle ortaya koyan raporumuz başta olmak üzere pek çok aracı kullanarak etkin bir rol oynadık. Kendi salımlarımızı düşürmek konusunda da önemli aşamalar kaydetmekteyiz ların sonunda, temel yıl oranlarına göre, 25 üyeli AB nin (AB-25) %8 azalmışken, 15 üyeli AB nin (AB-15) son beş yıldaki ortalama salım oranları 1990 daki verilerin %3 ten biraz daha fazla altına inmiştir. Son yapılan öngörüler, bana AB-15 in 2012 yılı azaltım hedefi olan %8 i yakalayacağına dair büyük güven veriyor. AB nin kendi içinde gerçekleştirdiği kararlı iklim değişikliği faaliyetleri, uluslararası platformda iklim değişikliği tartışmalarda öncü rol oynama yeteneğimizi desteklemiştir. Ancak, bunun AB nin arzusu, küresel ısınmanın sanayi öncesi düzeye oranla 2 C den fazla artmasını engelleyecek etkili düzenekler geliştirilmesini sağlamaktır. Bu hedefin nedeni ise, yapılan çalışmaların 2 C nin üzerindeki artışların çok daha zarar verici etkiler gösterecek olduğunu ortaya koymuş olmasıdır. yeterli olduğunu düşünmüyoruz. İklim değişikliğine karşı verilen bu savaşın kazanılması için bizim ve uluslararası toplumun daha yapması gereken çok şey olduğunu biliyoruz. Bu nedenle örneğin, bugüne kadar alınan önlemlerin başarısının değerlendirilmesinin yanında, 2012 ve sonrası için yeni politika ve önlemler belirlemesi amacıyla Avrupa İklim Değişikliği Programı nın ikinci aşamasını başlattık. AB nin Kyoto Protokolü hedefleri yolunda geliştireceği ek önlem ve politikaların başarılı uygulamasını engelleyecek en önemli engelin ne olacağını düşünüyorsunuz ve Komisyonunun süreçte gelişebilecek başarısızlıklara karşı alacağı başlıca önlemler nelerdir? İklim değişikliği şu anda gerçekleşiyor ve onu engellemek için hemen harekete geçmemiz gerekmektedir. Geçtiğimiz yüzyıl boyunca ortalama sıcaklık dünya çapında 0.6 C ve Avrupa çapında neredeyse 1 C artmıştır. İklim değişikliğine dair her gün elimize inanılmaz kanıtlar geçmektedir. NASA verilerine göre 2005 yılı, kayıtlar alınmaya başlandığından bu yana yaşanan en sıcak yıl olmuştur. Kutup buzulları bugüne kadar geldikleri en düşük seviyeye ulaşmıştır. Avrupa da inanılmaz seller, kuraklıklar ve orman yangınlarıyla karşılaştık. Katrina kasırgası, iklim bağlantılı felaketlerin yaratabileceği acılar ve maliyetler açısından bir uyarı niteliğindedir. Asıl soru, iklim dostu, düşük karbon ekonomilerine geçişi sağlayacak ekonomik ve sosyal değişimleri nasıl gerçekleştireceğimizde yatmaktadır. Burada, AB nin temiz teknolojiler alanındaki rekabeti arttırtmak için yeni politika ve önlemler geliştirmesi önem kazanmaktadır. Örneğin, geçtiğimiz yıllarda AB nin rüzgar enerjisi sektöründe olağanüstü ilerlemelerine tanık olduk. Şu anda AB, 50 adet kömürle çalışan termik santral kapasitesine eşit oranda rüzgar enerjisi kurulu gücüne sahiptir. AB nin yenilenebilir enerji sektörü yıllık 15 milyarlık (dünya piyasalarının yarısı) bir 8 cemre

9 mercek altı: AB iklim değişikliği politikaları ciroya sahiptir, 300,000 kadar kişiye iş sağlamaktadır ve ihracat açısından da önemli bir konumdadır. Politikalarımızı, piyasanın salımları düşürmek için en ekonomik yolları bulmasına olanak yaratmak yönünde tasarlamamız ayrı bir önem taşımaktadır. Salım ticareti programımız tam da bunu sağlamaktadır yılında Montreal de yapılan COP/MOP1 sonuçlarına bakarak, AB nin 2012 sonrası duruşunu ve beklentilerini nasıl özetleyebilirsiniz? Montreal konferansının sonuçları önemli bir başarıydı ve uluslararası iklim değişikliği müzakerelerinde atılan büyük bir adımı oluşturdu. Bütün ülkelerin iklim değişikliğine karşı daha ileri adımlar atılması konusunda yapıcı bir şeklide birlikte çalışma isteklerinin altını çizdi. Bu bahar başlayacak olan tartışmalarda AB nin arzusu, küresel ısınmanın sanayi öncesi düzeye oranla 2 C den fazla artmasını engelleyecek etkili düzenekler geliştirilmesini sağlamaktır. Bu hedefin nedeni ise, yapılan çalışmaların 2 C nin üzerindeki artışların çok daha zarar verici etkiler gösterecek olduğunu ortaya koymuş olmasıdır. Bu hedefe ulaşılmasını sağlamak için küresel sera gazı salımlarında ciddi bir azalma sağlanması gerekmektedir. AB bunu tek başına gerçekleştiremez. Bütün gelişmiş ülkelerin çaba göstermesi gerekecektir. Gelişmekte olan ülkelerin de katılımına ihtiyacımız olacak ancak, onların kalkınmaya devam etmelerini sağlayacak yaklaşımlar bulmamız gerekmektedir. Ayrıca, tabii ki, bu büyük düşüşleri sağlayacak maliyet etkin yöntemlerin geliştirilmesi de önemlidir. Bu konuda küresel karbon pazarlarının büyük katkısı olacağına inanıyoruz. Salım ticareti programımız halihazırda bu küresel pazarın oluşmasını sağlayacak ulusal ve bölgesel programlarla birleştirilebilecek durumdadır. Sera gazı salımlarının azaltılması için yürütülen çalışmalar, çoğu zaman, hava kirliliğinin azaltılarak halk sağlığının iyileştirilmesi ya da yakıt ithalatına olan ihtiyacın azaltılarak enerji güvenliğinin arttırılması gibi diğer yararlarla da desteklenmektedir. Daha önce de ifade ettiğim gibi, AB içindeki faaliyetlerimizle uluslararası müzakerelerdeki hedeflerimizin çıtasını yükseltebiliriz. Öte yandan, özellikle bölgedeki anahtar ülke ve bölgelerle, son dönemde Hindistan ve Çin le oluşturulan ortaklık ve Rusya yla işbirliğimizde olduğu gibi, ikili ilişkilerimizi de geliştirmeliyiz. Kurguladığımız gelecek iklim değişikliği rejiminin sadece sera gazı salımlarının azaltılmasıyla sınırlanmaması gerektiğinin de ayrıca altını çizmeliyim. Politikalarımız aynı zamanda, iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamamıza da destek olmalıdır. İklimsel değişiklikler halen geçerlidir ve daha önceden salınmış sera gazlarının iklim sistemine etkisi sürdükçe bu değişikliklerin etkisi de kaçınılmaz olarak daha da artacaktır. Türkiye yi diğer Ek-1 Taraflarından farklı bir durumda tanımlayan 26/CP7 kararı göz önünde bulundurulduğunda, 3 Ekim 2005 tarihi itibariyle yeni bir döneme girmiş olan AB Uyum Süreci ışığında, Kyoto Protokolü hedef dönemleri açısından AB nin Türkiye den bugün ve gelecekteki temel beklentilerini nasıl tanımlayabilirsiniz? Türkiye nin kişi başı salım oranları AB ortalama oranlarının yarısının biraz üzerinde olmakla birlikte Türkiye nin ekonomisi AB ortalamasına göre %25 daha enerji yoğundur. Bu durum, kişi başı salım oranları oldukça düşük olmasına rağmen, Türkiye ekonomisinin daha enerji verimli hale getirilerek önemli yararlar sağlanabileceğini ortaya koymaktadır. Enerjiye daha az para harcanması, Türkiye ekonomisine ve Türk tüketicilerine önemli yararlar sağlayacaktır. AB, BMİDÇS Ek-I Listesi nde yer alan, özellikle OECD üyesi olan ülkelerin, 2012 sonrası dönemde çabalarını arttırmaları gerektiğine inanmaktadır. Bu aynı zamanda, özellikle Türkiye gibi Kyoto Protokolü çerçevesinde salım hedefleri bulunmayan ülkelerin, küresel salım azaltma çabalarına anlamlı bir şekilde katkıda bulunmak için net yükümlülükler almaları gerektiği anlamına da gelmektedir. Elbette, bir ülkenin katılım oranı kendi kapasitesi ve ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar prensibiyle doğru orantılı olmalıdır. Bu çerçevede, örneğin, AB nin yük paylaşım anlaşmasının, Üye Ülkeler arasındaki ekonomik büyüme beklentilerine göre değişken, enerji dağılımları ve sanayi yapılarına bağlı, dayanışma ilkelerine sıkıca bağlı bir yapı olduğunun altını çizmek gerekir. Elbette Türkiye nin, AB uyumu gerçekleştiği andan itibaren, salım ticareti programına katılmak da dahil olmak üzere, iklim değişikliğine ilişkin AB mevzuatını tamamıyla uygulamaya hazır olmasını bekliyoruz. AB, BMİDÇS Ek-I Listesi nde yer alan, özellikle OECD üyesi olan ülkelerin, 2012 sonrası dönemde çabalarını arttırmaları gerektiğine inanmaktadır... Elbette, bir ülkenin katılım oranı kendi kapasitesi ve ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar prensibiyle doğru orantılı olmalıdır. Çevre başlığı müzakereleri çerçevesinde Türkiye nin AB uyum sürecini nasıl öngörüyorsunuz? Öncelikle, Türkiye nin üyeliğinin, özellikle şu anda mevcut olmayan fauna ve flora açısından AB ye önemli çevresel katkılar sağlayacağını ifade etmek isterim. Metodoloji olarak, Türkiye ile uyum müzakereleri yeni üye olan ülkelerle yürütülmüş olan müzakere prensipleri çerçevesinde gelişecektir. Uygulamada ise bu, 1998 de kabul edilen çevre sektörü uyum stratejisinin, Türkiye ile yürütülecek müzakerelerdeki temel doküman olarak değerlendirileceği anlamına gelmektedir. Stratejinin önemli şartları arasında, uyum tarihi itibariyle, - Çevre müktesebatı olarak bilinen AB çevre mevzuatının tamamının uyumlaştırılmış olması, - Çevre müktesebatının uygulanmasından ve desteklenmesinden sorumlu tüm kurumların var olması, - Tek pazar, ÇED, bilgiye erişim ve doğa koruma ile ilgili mevzuatın ve çerçeve mevzuatın uygulanıyor olması bulunmaktadır. Ayrıca, Türkiye ye ilişkin bazı özel durumlarında göz önünde bulundurulması gerekecektir. Örneğin, yabani kuşların ve habitatlarının korunmasına ilişkin mevzuatımızın doğru olarak uyumlaştırıldığından ve uygulandığından, ayrıca su yönetiminin AB gereklilikleri düzeyine getirildiğinden emin olmak isteriz. Çevre sektörüne ilişkin bir mali stratejinin var olması ve idari kapasitenin ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde güçlendirilmesi de diğer önemli konular arasında bulunmaktadır. Üyelik öncesi dönemdeki her türlü yeni yatırım, mali kaynaklarının neler olduğuna bakılmaksızın, çevre mevzuatı ile uyumlu bir şekilde yürütülmelidir. Türkiye nin çevresel projelere açıkça öncelik tanıyan bir yatırım stratejisi geliştirmesi gerekli gibi gözükmektedir. Komisyon, 2007 yılı itibariyle Türkiye ye çevre ve diğer yatırımları için mali destek sağlayacaktır ancak, Türkiye nin bu fonlardan en iyi şekilde yararlanabilmesi için uygun yatırım inisiyatifleri belirlemesi gerektiğine inanıyoruz. 1 Bu söyleşi, REC Türkiye tarafından yayımlanan Cemre bülteninin 2. sayısı ve Yeşil Ufuklar dergisinin 6. sayısında yer almak üzere, REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi Yunus ARIKAN tarafından gerçekleştirilmiştir. Nisan 2006 cemre 9

10 mercek altı: AB iklim değişikliği politikaları Kyoto Yolunda AB 1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokolü nde 15 üyeli Avrupa Birliği nin sera gazları salımlarının yıllarını kapsayan ilk yükümlülük döneminde 1990 yılına göre %8 azaltılması öngörülmektedir. Birlik olarak Kyoto Protokolü hedeflerine ulaşılmasını sağlamak amacıyla 2000 yılında hazırlanan Avrupa İklim Değişikliği Programı değişik sektörlerden 40 dan fazla önlemi içermektedir. Bunların arasında en çok öne çıkanlar; - Birlik bünyesinde tesisi kapsayan 2003/87 sayılı Salım Ticareti Programı Direktifi, yılı itibarı ile AB25 bünyesinde, elektrik enerjisinin %21 inin yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesini öngören 2001/77 sayılı Direktif, yılı itibarı ile AB25 bünyesinde, ulaştırmada kullanılan yakıtların, enerji içeriği itibarı ile %5,75 oranında biyokütle kaynaklarından karşılanmasını içeren 2003/30 sayılı Direktif, - Binaların enerji tüketim performanslarına göre etiketlenmesini öngören 2003/91 sayılı Direktif, - Enerji üretiminde kojenerasyonun desteklenmesini öngören 2004/8 sayılı Direktif - Yeni araçların CO 2 salım performansının 2008/2009 yılları arasında 1995 yılına göre %25 daha verimli olmasını sağlayan ve araç üreticileriyle gönüllülük esasına dayalı olarak hazırlanan işbirliği, - Düzenli depolama sahalarındaki biyolojik olarak parçalanabilen atık oranını kademeli olarak azaltan 1999//31 sayılı Direktif, - Enerji verimliliğini ve CO 2 salımlarını azaltan önlemleri vergi muafiyetleri yoluyla özendiren 2003/96 sayılı Direktif yılı itibarı ile yapılan değerlendirmelerde, Üye Ülkelerin ek önlemler almaları ve Kyoto Protokolü Esneklik Düzeneklerini etkin bir şekilde kullanabilmeleri halinde Avrupa Birliği hedeflerine ulaşılabileceği tespit edilmektedir. mercek altı / DOSYA Ülke Yük Paylaşım Yüzdesi (%) Yük Paylaşım Miktarı (Mt* eşdeğerco 2 ) Avusturya Belçika -7,5 129 Danimarka Finlandiya 0 65 Fransa Almanya Yunanistan İrlanda İtalya -6,5 507 Lüksemburg Hollanda Portekiz İspanya İsveç 4 68 İngiltere -12,5 678 AB Ortak AB (AB-15) Kyoto Protokolü ( ) Seragazı Salımları Azaltma Yükümlülüğü Paylaşımı. * Mt: milyon ton Kyoto Protokolü Esneklik Düzenekleri ile beraber Kyoto Protokolü Esneklik Düzenekleri kullanılmadan % Değişim % Değişim (Mt* eşdeğer (Mt eşdeğer (Mt eşdeğer (Mt eşdeğer ( ) ( ) CO 2 ) CO 2 ) CO 2 ) CO 2 ) Mevcut önlemlerle 15 Üyeli AB nin toplam %4, %1,6 salım öngörüleri Ek önlemlerle 15 Üyeli AB nin toplam salım öngörüleri %9, %6,8 AB15 Salımları için çeşitli öngörüler (Kyoto Protokolü Hedefi: -%8). * Mt: milyon ton Sektör Kesişen önlemler Tasarruf potansiyeli (Mt* eşdeğer CO 2 ) Bilinmiyor Enerji temini Enerji talebi Ulaştırma Sanayi 23 (Florlu Gazlar Yönetmeliği) Atık 41 Tarım 10 Temel yıl salımları: 100 AB25 salımları AB25 mevcut önlemleri AB25 ek önlemleri AB15 salımları AB15 mevcut önlemleri AB15 ek önlemleri AB15 Kyoto Hedefi AB15 Kyoto Hedefi + Kyoto Düzenekleri Hiçbir Önlem Almadan Araştırma-geliştirme Tarımsal topraklarda ve ormanlarda CO 2 uzaklaştırma Bilinmiyor Bilinmiyor TOPLAM AB15 içinde yürürlükte olan politika ve önlemlerin salım azaltma potansiyeli. * Mt: milyon ton 10 cemre AB15 ve AB25 için Salım Değerleri (Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık hariç) * Mt: milyon ton

11 BMİDÇS gündemi BMİDÇS 11. Taraflar Konferansı nın Ardından (Raporun tamamına sayfasından erişebilirsiniz) 28 Kasım 9 Aralık 2005 tarihlerinde Kanada nın Montreal kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi nin (BMİDÇS) 11. Taraflar Konferansı (COP11), 16 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Kyoto Protokolü nün 1. Taraflar Buluşması (COP/MOP1) ile paralel gerçekleştirilmesi nedeniyle tarihi bir etkinlik olarak anıldı. 183 taraf ve gözlemci ülkeden, 5848 i STK temsilcisi olmak üzere toplam 9474 kayıtlı katılımcının izlediği COP11, ayrıca Kuzey Amerika kıtasında gerçekleştirilen ilk BMİDÇS Taraflar Konferansı olarak da dikkati çekti. Konferans ta ele alınan konuların çeşitliliği, teknik ayrıntıları ve resmi toplantılar dışındaki etkinliklerin zenginliği düşünüldüğünde, Taraflar Konferansı toplantılarının, artık sadece bir hükümetlerarası buluşmanın ötesine geçerek, toplumun tüm kesimleri ile diyalog içerisinde geliştirilen ve geniş bir vizyonu öngören bir sürece dönüştüğü ortaya çıkmaktadır. Uluslararası açıdan öne çıkan konular ve sonuçlar COP11 in temel çıktılarını, Kanada Çevre Bakanı ve dolayısıyla COP11 Başkanı nın özetlediği üç başlıkta toplamak mümkün: 1. Implementation (Yürütme) - Kyoto Protokolü nün ilk Taraflar Buluşmasında, kısaca Marakeş Uzlaşmaları olarak anılan işleyiş esaslarının kabul edilmesi gerekiyordu. Aksi bir durum, Kyoto Protokolü nü ölü doğmuş bir bebek durumuna sokabilirdi. Aşağıda özetlenen kararlarla, Kyoto Protokolü nün ve BMİDÇS nin başarıyla yola devam ettiği kesinleştirildi; - Marakeş Uzlaşmaları değişikliğe uğramadan kabul edildi, - Kyoto Protokolü Uygunluk Komitesi oluşturuldu - Ortak Yürütme (JI) süreci başlatıldı, - İklim değişikliğinin etkilerine uyum için 5 yıllık eylem programı kabul edildi. 2. Improvement (Geliştirme) yılında Marekeş te oluşturulan Yürütme Kurulu nun ardından ve Resmi Toplantılar Diğer 2005 yılında ilk belgeli salım azaltımlarının onaylanmasıyla, Temiz Kalkınma Düzeneği (CDM) uygulanmaya başlamıştı. Fakat sürecin işleyişinde özellikle mali ve teknik yetersizlikler bulunuyordu. Ayrıca diğer mali düzenekler için de belirsizlikler söz konusuydu. Bu kapsamda; - Temiz Kalkınma Düzeneği (CDM) sürecinin idari ve mali işleyişi iyileştirildi; - GEF, Uzun tartışmalardan sonra Uyum Fonu nu yönetecek kuruluş olarak belirlendi ve karbon tutma projelerinin de gelecekte GEF kapsamına alınabileceği kararlaştırıldı. 3. Innovation/Imagination (Yenilikçilik/Vizyon Geliştirme) - Kyoto Protokolü nün 3.9 numaralı maddesi uyarınca, 2012 sonrasını kapsayan ikinci döneme yönelik olarak, BMİDÇS EK-I ülkelerinin yükümlülüklerinin gözden geçirilmesi gerekiyordu. Ayrıca, daha geniş bir yaklaşımla, hem Protokol e taraf olan Ek-I Dışı ülkelerin hem de Protokol e katılmayan ülkelerin, önümüzdeki dönemde iklim değişikliği ile mücadelede nasıl yer alabilecekleri de gündemdeydi. Bu konuda 2 kritik karar alındı; - Kyoto Yolu; Kyoto Protokolü nün gözden geçirileceği COP/MOP2 ye yönelik Geçici Çalışma Grubu nun oluşturulması, - Sözleşme yolu ; geniş bir yaklaşım ve katılımla Sözleşme nin uygulanmasını daha da etkinleştirmeye yönelik bir diyalog başlatacak çalıştaylar düzenlenmesi. Bu çalıştaylar BMİDÇS toplantıları öncesinde 4 adet gerçekleştirilecek ve sonuçlar COP12 ve COP13 te değerlendirilecek. COP11 de Türkiye COP11, pek çok açıdan Türkiye nin iklim değişikliği müzakerelerinde ilklere imza attığı bir etkinlik olarak kayıtlara geçti. Adı Açıklama Internet sayfası COP11 COP/MOP1 23. Yardımcı Organlar Toplantısı Üst Düzey Bölüm Temas Grubu çalışmaları, gayrı resmi müzakereler, Genel Kurul Oturumları, 7-9 Aralık 2005 tarihlerinde 120 bakanın katılımıyla gerçekleştirildi. BMİDÇS Yan Etkinlikleri 140 tan fazla söyleşi ve forum BMİDÇS Sekretaryası İklim Konuşmaları Serisi Çözümler Dünyası Sergisi 5 farklı günde farklı konularda 15 dakikalık sunumlar. Aynı amanda internet üzerinden de takip edilebilmektedir. Kanada hükümeti tarafından çeşitli söyleşi, fuar ve kültürel etkinliklerin yer aldığı bir çalışma series/items/3550.php İklim Liderleri Zirvesi Politika ve işdünyasından 200 liderin katılımıyla 5-6 Aralık 2005 tarihlerinde gerçekleştirildi. Belediye Başkanları Zirvesi 5-7 Aralık 2005 tarihleri arasında ICLEI tarafından düzenlendi. Uluslararası Gençlik Zirvesi Arktik Günü Küresel Eylem Günü Kasım 2005 tarihleri arasında 30 ülkeden 40 katılımcıyla düzenlendi. Zirve boyunca da toplantıları izlediler. UNEP ve Arktik Konseyi, 6 Aralık 2005 te, iklim değişikliğinin kutuplardaki olumsuz etkilerine dikkat çekmek için düzenledi. 3 Aralık 2005 tarihinde tüm dünyada 40 ülkede e yakın kişinin katılımıyla düzenlendi Öncelikle, Türkiye Konferans a tarihinin en kalabalık ve etkin heyetiyle katıldı. Dışişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, Elektrik İşleri Etüd İdaresi, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ve GEF İlk Ulusal Bildirim Proje Ekibi temsilcileri heyette yer aldı. Türkiye den ilk defa bir üniversite (Marmara Üniversitesi) ve sivil toplum kuruluşu (Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi - ASAM) da bir BMİDÇS etkinliğine katıldı. Ayrıca Dünya Rüzgar Enerjisi Birliği (WWEA), Uluslararası Hidroenerji Derneği (IHA), Avrupa Çevre Ajansı (EEA) gibi uluslararası kurumlarda görevli Türk uzmanlar da COP11 çalışmalarına katıldı. COP11 de REC Türkiye REC Türkiye, COP11 e DEFRA nın desteği ile yürüttüğü proje kapsamında katıldı. Bu çerçevede; ASAM ın etkinliğe katılmasında kolaylaştırıcılık rolü üstlendi, Türkiye nin ilk iklim değişikliği bülteni Cemre ve diğer çalışmaları tanıttı, Montreal deki gelişmeleri COP11 Güncesi adında hazırlanan ve toplam 4 sayı olarak yayımlanan 2 sayfalık Türkçe bültenlerle hem Montreal deki Türk heyetine elden hem de Türkiye de toplantıyı izleyenlere e-posta yoluyla ulaştırıldı. Ayrıca Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Ortaklığı (REEEP) ve REC tanıtım standları çalışmalarına destek sağlandı. 1 Aralık 2005 günü Bölgesel Çevre Merkezi (REC) Merkez Ofisi tarafından gerçekleştirilen Geçiş Ekonomisi Ülkelerinde Kapasite Geliştirme İhtiyaçları başlıklı yan etkinlikte, REC Türkiye nin girişimiyle, eğitim, öğretim ve kamuoyu bilinçlendirme alanı ile İlk Ulusal Bildirim kapsamında Türkiye de yürütülen çalışmalar aktarıldı. 5 Aralık 2005 tarihinde ise REC Türkiye, BMİDÇS Sekretaryası nın düzenlediği İklim Konuşmaları Programı nda, eğitim, öğretim ve kamuoyu bilinçlendirme alanında Ulusal Odak Noktası olarak elde ettiği birikimi değerlendiren bir sunum gerçekleştirdi. REC Türkiye, COP11 kapsamında Türkiye açısından aşağıdaki başlıkların öne çıktığını değerlendirmektedir: - Avrupa Birliği uyum sürecinde,türkiye nin AB düzeyindeki görüş, çalışma ve raporlara nasıl katılım sağlayacağı dikkatle değerlendirilmelidir. - Başta Çevresel Bütünleşme Grubu olmak üzere, diğer tüm Taraflarla gayrıresmi diyaloğun geliştirilmesi yararlı olacaktır. - Beyaz Rusya, Kyoto Protokolü Ek-B de yer almamasına rağmen Kyoto Protokolü nü onayladı ve -%5 oranında bir sayısal salım azaltım yükümlülüğüyle Ek-B de yer almak istedi. Türkiye bu süreci dikkatle izlemelidir. - Türkiye den daha fazla STK nın sürece katılması yönünde çalışmaların artırılması yararlı olacaktır. - Özellikle KP 3.9 kapsamındaki müzakerelerde Ek-B dışında kalma konumumuzun devam etmesi sağlanarak, 2012 sonrasında ülkemizin için uygun oluşumlar içerisinde yer alınmasına gayret edilmelidir. Nisan 2006 cemre 11

12 kyoto protokolü Kyoto Protokolü 1 Yaşında 16 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe giren Kyoto Protokolü, geride kalan bir yıl içinde, daha da güçlenen kurumsal yapısı ve uygulamaya giren süreçleriyle, insan kaynaklı iklim değişikliğinin önlenmesi için en etkili araç olma konusunda geleceğe umutla bakıyor. Yıldönümü nedeniyle BMİDÇS Sekretaryası tarafından 16 Şubat 2006 tarihinde yapılan basın açıklamasında, Kyoto Protokolü nün, gelişmiş ülkelerin sera gazları salımlarının azaltılması için hem belli bir takvime bağlı olarak somut sayısal hedefler belirlediğini hem de bu hedeflere ulaşmak için ülkeler arasında işbirliğinin yolunu açtığı kaydedildi. Kyoto Protokolü Esneklik Düzenekleri olarak adlandırılan bu işbirliği süreçlerinden ilki olan Temiz Kalkınma Düzeneği kapsamında halen 700 e yakın proje başvurusunun alındığı, bu projelerden 2012 yılı sonuna kadar elde edilecek sera gazları salım tasarrufunun 800 milyon ton eşdeğer CO 2 e ulaştığı, bu değerin de Kanada nın yıllık salımlarına eşit bir miktarı oluşturduğu belirtildi. Kyoto Protokolü uyarınca, yıllarını kapsayan 1. Yükümlülük Dönemi nde, aralarında Avrupa Birliği nin de yer aldığı toplam 39 ülkenin sera gazları salımlarının 1990 yılına göre toplam %5,2 azaltılması öngörülmektedir. Bu hedefe ulaşmak için, ülkelerin 2012 sonu itibarı ile yaklaşık 5 milyar ton eşdeğer-co 2 düzeyinde salım azaltımı sağlamaları gerekmektedir. Kyoto Protokolü kapsamında aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliği ile mücadele çalışmalarını desteklemek üzere Uyum Fonu, Özel İklim Değişikliği Fonu ve En Az Gelişmiş Ülkeler Fonu gibi yeni fon kaynakları da yaratılmaktadır. Kyoto Protokolü Esneklik Düzenekleri Düzenek Türü Temiz Kalkınma Düzeneği (TKD/CDM) Ortak Yürütme (OY/JI) Kyoto Protokolü tanımı 12. Madde 6. Madde Yatırımcı (Karbon Alıcı) Ek-B Ülkeleri (OECD ülkeleri) Ek-B Ülkeleri (OECD ülkeleri) Katılan Ülkeler Salım Ticareti (ST/ET) 17. Madde Ek-B Ülkeleri Kyoto Protokolü nün Organları Evsahibi (Karbon Satıcı) Gelişmekte olan Ülkeler Ek-B Ülkeleri (Orta ve Doğu Avrupa daki 11 Eski Doğu Bloku ülkesi, Rusya, Ukrayna) Adı Görevi Çalışmalar TKD (CDM) İcra Kurulu Temiz Kalkınma Düzeneği projelerinin işleyişinden sorumludur. Geçerli Karbon Birimi Onaylı Salım Azaltımı (CER) Salım Azaltım Birimi (ERU) Ayrılmış Miktar Birimi (AAU) 2001-COP7 de oluşturuldu. 6. Madde Danışma Komitesi Ortak Yürütme (JI) projeleri işleyişinden sorumludur COP11 de oluşturuldu. Uygunluk Komitesi Kolaylaştırıcılık Birimi Yaptırım Birimi Bünyesindeki iki birim aracılığıyla, Taraf ülkelerin Kyoto Protokolü yükümlülüklerinin yerine getirilmesi çalışmalarını izler ve denetler. Ülkelerin yükümlülüklerinin zamanında ve tam olarak yerine getirilmesinde yardımcı olur Yükümlülüklerini yerine getiremeyen ülkelere yönelik uygulanacak yaptırımları belirler 2005-COP11 de oluşturuldu. Başlangıç Tarihi Rakamlarla Kyoto Protokolü (Mart 2006) Taraf olan ülke sayısı: 162 Taraf olan Ek-I Ülkelerinin sera gazları salımlarının Kyoto Protokolü EK-B listesi hedefine oranı %61.2 Temiz Kalkınma Düzeneği Projeleri (Mart 2006) Toplam proje başvurusu ~ 700 Kayıtlı proje sayısı: 149 Kayıtlı projelerin sektörel dağılımı Kayıtlı projelerin evsahibi ülkelere göre dağılımı: Kayıtlı projelerin yatırımcı ülkelere göre dağılımı: Kayıtlı projelerden elde edilen yıllık sera gazları salım tasarrufu: Kayıtlı projelerden elde edilen yıllık sera gazları salım tasarruflarının ülkelere göre dağılımı: Enerji (%56), Atık yönetimi (%24), Tarım (%12), Diğer (%8) Brezilya (%25), Hindistan(%19), Meksika (%10), Diğer(%54) Hollanda(%27), Japonya (%20), İngiltere (%20), Diğer (%33) 52 milyon ton CO2-eşdeğeri (52 milyon CER) Çin (%32), G. Kore (%21), Brezilya (%20), Hindistan (%15), Diğer (%12) 12 cemre

13 kyoto protokolü Avrupa Birliği Salım Ticareti Programı İlk Deneme Yılını Tamamladı Salım Ticareti, 1990 lı yılların ikinci yarısından itibaren özellikle SO2 ve NOx gibi hava kirleticilerinin salımlarının azaltılması için geliştirilen, piyasa temelli bir politika aracıdır. Salım Ticareti, 1997 yılında kabul edilen Kyoto Protokolü nün 17. Maddesi kapsamında, sera gazları salım azaltma yükümlülüğü alan ülkelerin hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olacak Esneklik Düzenekleri araçlardan birisi olarak da tanımlanmıştır. Başta CO 2 olmak üzere sera gazlarının salınımlarının azaltılması için gönüllük esasına göre geliştirilen Salım Ticareti programları, ilk defa 2002 yılında İngiltere de ulusal düzeyde, 2003 yılında da Chicago da (ABD) ve Yeni Güney Galler Bögesi nde (Avustralya) kent ya da eyalet düzeyinde uygulanmaya başlanmıştır. 25 Ekim 2003 tarihinde yürürlüğe giren 2003/87/EC sayılı AB Direktifi ile tanımlanan Avupa Birliği Salım Ticareti Programı (AB-STP / EU-ETS) ise dünyadaki ilk uluslararası, çok sektörlü ve zorunlu sera gazları salım ticareti programı olarak tanımlanmaktadır. 1 Ocak 2005 tarihinde başlayan ve 2007 yılı sonuna kadar sürecek Pilot Uygulama Dönemi nde Avrupa Birliği üyesi 25 ülkede bulunan toplam tesis yer almaktadır. AB üyesi olan ancak henüz Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde yer almayan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Malta programa özel koşullarla katılmaktadır. AB-STP / EU-ETS kapsamında yer alan tesis, Avrupa Birliği nin CO 2 salımlarının yaklaşık %45 ini oluşturmaktadır. Bu tesislere, ülkeler tarafından hazırlanan ve Komisyon tarafından onaylanarak yürürlüğe giren Ulusal Tahsis Planları kapsamında, 2005 yılı için toplam 2,2 milyar ton CO 2 salım hakkı tanımlanmıştır. İlk bir yıl içinde, Program a dahil olan tesisler arasında, toplam havuzun %12 sine eşdeğer toplam 280 milyon ton CO 2 ticareti gerçekleştirilmiştir. Programın başlangıcında 7 Euro/ton CO 2 düzeyinde seyreden piyasa değeri 2005 yılı yaz aylarında 30 Euro/ton CO 2 düzeyine kadar çıkmış, yıl sonu itibarı ile Euro/ton CO 2 düzeyine gerilemiştir. Komisyon un 9 Ocak 2006 tarihinde yayımladığı tavsiye metninde, Program ın 2. Aşaması olarak tanımlanan yılları arasındaki dönemde geçerli olacak Ulusal Tahsis Planları nda, dönemine göre %6 oranında azalma öngörülmektedir. Bu dönemde, AB nin genişleme stratejisine uygun olarak Bulgaristan ve Romanya nın da Program a dahil edilmesi ve diğer Salım Ticareti Programları (ör: Norveç) ile ticaretin başlatılması öngörülmektedir. AB Salım Ticareti Programı web sayfası - AB Salım Ticareti Programı Birlik Kayıtları web sayfası - İngiltere Kyoto nun ötesine geçebilmek için hatalarından ders alıyor İngiltere Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı (DEFRA) tarafından bir yılı aşkın bir süre sonunda hazırlanan İngiltere İklim Değişikliği Programı, İngiliz hükümetinin sera gazlarının salımlarında daha ciddi azaltma elde edilebilmesi için yeni ve daha farklı önlemlerin alınması gerektiğini ortaya koyuyor. İlk olarak 2000 yılında hazırlanan Program, İngiltere için Kyoto Protokolü nde belirlenen arasında 1990 yılına göre %12,5 azaltma hedefinin dışında, gönüllü olarak %20 azaltma hedefini resmi hükümet politikası olarak belirlemişti. Hazırlanan rapor, mevcut önlemlerle ancak %15-18 düzeyinde bir azaltma elde edilebileceğini öngörüyor. Raporda; enerji fiyatlarındaki artışa bağlı olarak kömür tüketiminin artması, çelik fiyatlarındaki artış nedeniyle rüzgar santrallerinin inşasının yavaşlaması, enerji verimliliği teknolojilerinin yeterince etkin kullanılmaması ve piyasadaki denetim eksikliği nedeniyle biyoyakıt kullanımının yeterli düzeye ulaşamaması başarısızlığın ana nedenleri olarak gösteriliyor. Yeni Program ise 3 temel politika alanını tanımlıyor; uluslararası işbiriğinin arttırılarak ABD, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin de iklim değişikliği ile mücadele sürecine katılmasının sağlanması, öncelikli sektör ve kaynaklara yönelik yeni önlemler alınması ve bireylere daha fazla sorumluluk yükleyerek daha geniş tabanlı ve etkin bir mücadele stratejisinin izlenmesi. Bu kapsamda, salım ticareti etkinleştirilecek, biyoyakıt kullanımı arttırılacak, konutlarda enerji verimliliği ile küçük ölçekli rüzgar ve güneş enerji projelerinden elde edilen elektriğin ulusal şebekeye dahil edilmesi desteklenecek. Yeni Program Çevre Bakanı dışında Sanayi, Ticaret, Ulaştırma, Maliye ve Hazine Bakanlarının da katıldığı bir toplantıya açıklandı. İngiltere Başbakanı Tony Blair ise Avustralya yı ziyareti sırasında yaptığı açıklamada benim ve bizim neslimizin, konuyu bilmemize rağmen hiçbir şey yapmadığımız için çocuklarımızın haketmediği felaketlerle karşılaşmasına yol açmasını kabul edemiyorum dedi. Blair, 2006 yılı yaz aylarındaki G8 ve Eylül ayında ki G20 zirvelerinde de konunun takipcisi olacağını belirtti. Nisan 2006 cemre 13

14 merak terimler ettikleriniz sözlüğü Biyoçeşitlilik (Biodiversity): Belirli bir alandaki (anakara, bölge, bölüm, yöre, kesim, çevre, vb.) farklı genlerin (genetik çeşitlilik), türlerin ve tür topluluklarının sayısı ve göreceli bolluğu ya da oranı Donmuş toprak (Permafrost): Sıcaklığın yıllarca 0 C nin altında kaldığı yerlerde oluşan, iki ya da daha uzun yıllar boyunca donmuş kalan toprak. Yüzeyin biraz altındaki toprak sıcaklığı, hiç bir zaman donma sıcaklığının üzerine çıkamaz. Yazın, yalnız üstteki birkaç cm lik bölüm erir; buna etkin katman denir. Yerküre nin kuzey kutbu çevresindeki bölgeleri, binlerce yıldır permafrost özelliği gösterir. Ekosistem (Ecosystem): Yaşayan organizmaların birbirleriye ve fiziksel çevreleriyle etkileşim içinde bulundukları sistem. Ekosistemlerin sınırları ilgiye ya da çalışmanın odaklandığı konuya bağlı olarak değişir. Bu yüzden, bir ekosistemin yayılışı, çok küçük alan ölçeklerinden tüm Yerküre ye kadar uzanabilir. Etkilenebilirlik ya da etkiye açık olma (Vulnerability): Aşırı hava olaylarının sıklığında ve şiddetindeki artışları ve deniz seviyesi yükselmesini içeren iklim değişikliğinin, doğal ve insan sistemleri üzerindeki olumsuz etkilerinin yarattığı tehlike. Etkilenebilirlik, ister doğal isterse insan denetiminde olsun, herhangi bir sistemin, iklim değişikliğinin (iklim değişkenliğini ve uç olayları içerir) olumsuz ve yıkıcı etkilerine açık olma ya da onlardan etkilenebilirlik derecesi olarak tanımlanabilir. Habitat (Habitat): Bir organizmanın, türün ya da tür topluluklarının yaşama olanağı bulduğu, kendine özgü koşulları bulunan bir yer ya da ortam; doğal çevrenin çok yerel özellikler ve koşullar gösteren bir bölümü. İklim değişikliğinin etkileri (Climate change impacts): İklim değişikliğinin doğal ve insan sistemleri üzerindeki sonuçları. Uyumun ele alınış biçimine bağlı olarak, potansiyel ve sonraki (kalıntı) etkileri arasında bir ayrım yapılabilir. Potansiyel etkiler, uyumu dikkate almaksızın, öngörülen bir iklim değişikliği sonucunda oluşabilen tüm etkileri; sonraki etkiler ise, uyum sonrası oluşan iklim değişikliği etkileridir. İklim etki değerlendirmesi (Climate impact assessment): İklim değişikliğinin doğal ve insan sistemleri üzerindeki olumsuz (negatif) ve olumlu (pozitif) sonuçlarını tanımlama ve değerlendirme uygulaması. Olağanüstü (uç ya da aşırı) hava olayı (Extreme weather event): Aşırı hava olayı, yeryüzünün belirli bir yerindeki referans istatistiksel dağılıma göre ender görülen bir olaydır. Ender olma tanımları değişmekle birlikte, olağanüstü bir hava olayı, normal koşullarda dağılımın 10 uncu ya da 90 ıncı persantili (yüzde birliği) kadar ya da ondan çok daha ender olmalıdır. Ender olma durumu, çeşitli istatistiksel dağılım fonksiyonları temel alınarak, dağılımın iki yanlı biçimine göre % 90 ya da % 95 güven düzeyleri yardımıyla da tanımlanabilir. Tanım gereği, olağandışı havanın özellikleri, bir yerden ötekisine değişebilir. Olağanüstü (uç ya da aşırı) iklim olayı (Extreme climate event): Yeryüzünün belirli bir yerinde belirli bir zaman döneminde gözlenen hava olaylarının, bir ekstreme karşılık gelen ortalamasıdır. Örneğin; uzun süreli ortalama yağıştan çok fazla ya da çok az olan yağış, ya da uzun süreli ortalama sıcaklıktan çok daha yüksek ya da çok daha düşük sıcaklık koşulları, vb. Salım Üst Sınırı ve Ticareti (Emission Cap and Trade): Bir grup kaynaktan (örneğin, termik santrallerden ya da fabrikalardan) salınan çok büyük tutarlardaki salımların (örneğin, SO2 ya da CO2) aynı kaynakların ayrı ayrı düzenlenmesine göre daha düşük maliyetlerle denetlenmesini sağlayan piyasa temelli bir politika yaklaşımıdır. Buna göre, önce, istenen çevresel etkilere ulaşması beklenen her uygunluk dönemindeki salımlar için, bir üst sınır saptanır. Sonra, bu düzenlemeye katılan kaynaklara, salım izinleri biçiminde salım yapılmasını sağlayan yetki belgesi verilir. İzinlerin toplam tutarı ise, o kaynak için belirlenmiş olan sınırı geçemez. Sınırın aşılması halinde, kaynaklar, sınırdan fazla olan salımları için, ya ton başına para cezası ödemek zorundadır ya da bu fark, bu kaynakların gelecek salım dönemi için ayrılan sınır değerlerinden otomatik olarak düşürülür. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, salımların doğru bir biçimde ölçülmesi ve bildirilmesidir. Ulusal bildirim (National communication): Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BM İDÇS) (ve Kyoto Protokolü) hükümlerine uygun olarak, bir Taraf ülkenin, iklim değişikliğini önleme ve etkisini en aza indirme amacıyla gerçekleştirdiği etkinlikleri konusunda öteki Tarafları bilgilendirmek üzere sunduğu ülke raporu. Bugüne değin, gelişmiş ülkelerin çoğu ikinci ulusal bildirimlerini sundular; gelişme yolundaki ülkeler ise, birinci bildirimlerini sunma sürecindeler. 14 cemre

15 merak ettikleriniz Okyanus akıntıları ve iklim Gezegenimizin güneşten gelen enerjiden elde ettiği ısı kazancı sabit bir değer olmasına karşın, enlemler ya da çeşitli enlem kuşakları tek tek ele alındığında bu durum farklıdır. Buna göre, alçak enlemlerde (ekvatorda ve tropiklerde) bir net enerji kazancı, yüksek enlemlerde (kutuplar ve çevrelerinde) bir net enerji kaybı, buna bağlı olarak da bir enerji açığı vardır. Bu dengesizlik veya enerji açığı, büyük rüzgar sistemleri ve okyanus akıntılarının hareketleri ile dengelenir. Yüzey Akıntılarının Oluşumu Okyanus akıntısı, okyanus yüzeyindeki yatay su hareketi olarak tanımlanabilir. Geniş ve sürekli okyanus akıntıları, atmosfer ve okyanusun ekvatoral ve tropikal bölgelerden kutup bölgelerine enerji taşınmasının göstergesidir. Küresel ölçekte, geniş okyanus akıntıları üç büyük okyanus havzasının sınırını çizen anakaralarla sınırlanmıştır. Okyanus havzalarının yaklaşık 30 kuzey ve güney enlemleri çevresinde (subtropikal bölgeler) geniş bir akıntı dairesi bulunur. Atlas (Atlantik) ve Büyük (Pasifik) okyanusların kuzeyinde yaklaşık 50 enlemi dolayında ise, daha küçük akıntı daireleri oluşur. Güney Yarımkürede okyanusları sınırlandıran geniş kara kütleleri bulunmadığı için, bu kapalı okyanus akıntısı sistemleri orada gelişmez. Tüm okyanus havzalarında ekvatorun her iki yanında, iki adet batıya akan (doğulu) akıntı vardır. Bunlar, Kuzey Ekvatoral ve Güney Ekvatoral akıntılardır (Şekil 1). Bu akıntılar günde 3-6 km hızla akmakta ve genellikle okyanus yüzeyinde ancak m derinliğe kadar etkili olmaktadır. Doğuya doğru akan (batılı) Ekvatoral Karşı Akıntı ise, Kuzey ve Güney Ekvatoral akıntıların batıya taşıdığı suyun bir bölümünün geri dönüşünün bir sonucudur. Ekvatordan yüksek enlemlere yönelen akıntılar, batı sınır akıntılarıdır. Sıcak su akıntıları, etkili oldukları bölgelerle ilişkili olarak özel isimler alır. Örneğin; Kuzey Atlantik te Körfez (Gulf Stream); Kuzey Pasifik te Kuroşivo; Güney Atlantik te Brezilya; Güney Pasifik te Doğu Avustralya; Hint Okyanusu nda Agulhas ve Mozambik. Tüm bu akıntılar, genellikle dar, günde km hızla yol alan ve düzgün uzanışlı akışlardır. Batı sınır akıntıları, genellikle okyanus yüzeyinden 1,000 m derinliğe kadar inen, en derin yüzey akıntılarıdır. Doğu sınır akıntıları, yüksek enlemlerden ekvatora doğru akan soğuk akıntılardır. Soğuk su akıntıları da, bulundukları bölgelere göre özel isimler alır. Örneğin, Kuzey Atlantik te Kanarya; Kuzey Pasifik te Kaliforniya; Güney Atlantik te Benguela; Güney Pasifik te Peru (Humboldt); Hint Okyanusu nda Batı Avustralya. Tüm bu akıntılar, genellikle geniş ve 3-7 km/gün hızla deniz yüzeyinde hareket eden (sığ) akışlardır. Sıcaklık ve tuzluluk, okyanus suyunun yoğunluğunu belirler. Okyanus akıntılarının oluşumunu belirleyen başka bir etmen de okyanuslardaki yoğunluk farkıdır. Okyanus akıntılarının yoğunluk farkı nedeniyle oluşan bölümüne, sıcaklık-tuzluluk (termohalin) dolaşımı adı verilir. Bu dolaşımda, sıcak ve daha az yoğun olan sular, deniz yüzeyinde bir yönde akarken, soğuk ve daha yoğun sular derin okyanusta ters yönde akar (Şekil 2). Küresel termohalin dolaşımının derin soğuk su akıntılarına karşılık gelen bölümleri, okyanusun büyük taşıyıcı kuşağı olarak da adlandırılır. Taşıyıcı kuşağın başlangıcı, yüzey sularının okyanusun derinliklerine battığı yerlerdir. Bu durum, okyanuslarda birkaç yerde gerçekleşir: Antarktika nın kıta sahanlığı, Atlas Okyanusu nun (Labrador Denizi) ve Büyük Okyanus un kuzey bölgeleri (Şekil 2). Büyük ve Atlas okyanuslarının yüksek kuzey enlemlerinde, okyanus suları taşıdığı ısı enerjisini atmosfere vererek çok soğuduğu ve bu yüzden de yoğunluğu arttığı için, okyanusların derinlerine batar ve sonra okyanus tabanının üzerinde ekvatora doğru akar. Derine batan ve güneye yönelen bu akışlar, taşıyıcı kuşağın hareketine yardımcı olur. Taşıyıcı kuşağın sürüklediği sular, güneyde derin okyanusta bulunan yoğun suların yerini alır. Bu da, sıcak yüzey akıntılarını normalden daha kuzeye sürükler ve yüksek kuzey enlemlere ek ısı enerjisi verir. Okyanus Akıntılarının İklim Üzerindeki Etkisi Özellikle Kuzey Yarımkürede, Kuzey Pasifik, Körfez ve Kuzey Atlantik akıntıları, orta enlem karalarının batı kıyılarında (Britanya Adalarındaki ve batı Avrupa nın büyük bölümünde) ılıman ve nemli bir etki yaratır. Bu nedenlerle, Ocak ayı ortalama sıcaklık değerleri karşılaştırıldığında, aynı enlemlerde bulunan Londra, New York tan daha sıcaktır. Soğuk su akıntılarının en belirgin etkisi ise, yıl boyunca sıcak olan tropiklerde ya da yaz aylarında orta enlemlerde gözlemlenir. Örneğin, soğuk Kaliforniya akıntısının etkisi altındaki Güney Kaliforniya nın subtropikal kıyısındaki yaz sıcaklıkları, ABD nin aynı enlemlerdeki doğu kıyılarında kaydedilenlerden 6 C daha soğuktur. Küresel Isınmanın Okyanus Akıntılarına Etkisi Şekil 1. Yerküre okyanuslarındaki başlıca yüzey akıntılarının coğrafi dağılışı. Haritada, kırmızı oklar, sıcak su akıntılarını; mavi oklar soğuk su akıntılarını; siyah oklar ise, gittikleri yerde çok belirgin sıcak ya da soğuk etki yaratmayan, genellikle enlemler boyunca hareket eden akıntıları ve sürüklenmeleri gösterir. Küresel ısınma, tropiklerden daha fazla suyun buharlaşmasına, subpolar ve polar bölgelerde daha fazla yağışa ve yüksek enlemlerde daha fazla buzun erimesine neden oluyor. Hidrolojik döngüdeki bu değişikliklerin sonucunda, tropikal bölgelerin kaybettiği tatlı su, yüksek enlemlerde okyanuslara eklenmektedir. Atlas Okyanusu nun kuzeyindeki bu ek tatlı su, sıcak suları kuzeye taşıyan akıntıları kesintiye uğratarak ya da yeniden yönlendirerek, okyanus dolaşımının bugünkü dağılış desenlerini değiştirebilir. Atlantik ısı kaynağının yönünün değiştirilmesi ya da yavaşlatılması, ABD nin kuzeydoğusunda ve Batı Avrupa da daha soğuk kışların görülmesi demektir. Sonuç ise, gelecekte daha sıcak bir Yerküre, daha soğuk bir Kuzey Atlantik olabilir. Ancak, atmosferdeki yüksek sera gazı birikimlerinden (kuvvetlenmiş sera etkisi) elden edilen ısı, henüz iklim sistemindedir. Şekil 2. Başlıca yüzeyaltı okyanus akıntılarının coğrafi dağılışı. Yüzey yakını sıcak su akıntıları kırmızı ile, derin soğuk su akıntıları mavi ile gösteriliyor. Bu sistemin, sürekli olarak suyu yüzeyden okyanusların derinliklerine ve oradan da okyanusların yüzeyine geri taşıması dikkat çekicidir. Nisan 2006 cemre 15

16 iklim değişikliği gündemi Ocak Haziran 2006 ULUSAL Ocak 2006, Ankara. Bilim, kurguya karşı: İklim değişikliği ve felaket senaryoları Türk - İngiliz Kültür Derneği Şubat 2006, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. 25. Enerji Verimliliği Haftası Mart 2006, Dedeman Oteli, Ankara. Forum: İklim Değişikliği ve Sivil Toplum Kuruluşları, 25 Mart 2006, TOBB, Ankara. İklim Değişikliğinin Nedenleri, Boyutları, Sonuçları ve Alınması Gereken Önlemler 19 Nisan 2006, Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. Türkiye de Su Nisan 2006, İstanbul. İklim Değişikliği İçin Paydaşlar Buluşması 28 Nisan 2006, TOBB Üniversitesi, Ankara. Türkiye de Yenilenebilir Enerji ve Yeşil Enerji Sertifikası Uygulamasına Geçiş Çalıştayı Mayıs 2006, Menemen, İzmir. Türk-İsrail Çalıştayı: İklim Değişikliği ve Değişebilirliğinin Tarımsal Üretim Üzerindeki Etkisi Haziran 2006, İstanbul. Toplu Taşımacılık Türkiye Ulusal Çalıştayı ULUSLARARASI Ocak 2006, Trablus. Dünya Yenilenebilir Enerji ve Çevre Konferansı. wreec 2006, Ocak 2006, Cenevre. İklim Değişiklikleri: Enerji ve Hareketlilik Şubat 2006, Delhi, Hindistan. Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi. DSDS 2006, Şubat 2006, Verona. Biyoenerji 2006 Sergisi ve Konferansları Şubat 2006, Bonn. Temiz Kalkınma Mekanizması Yürütme Kurulu 23. Toplantısı (CDM EB 23 ) http.//unfccc.int 27 Şubat Mart 2006, Atina. Avrupa rüzgar enerjisi konferansı ve sergisi. EWEC 2006, Şubat 2006, Budapeşte. Orta ve Doğu Avrupa Enerji Projeleri Finans ve Salım Sonuçları Mart 2006, Avusturya. Dünya Sürdürülebilir Enerji Günleri Mart 2006, Bonn. BMİDÇS Uygunluk Komitesinin ilk toplantısı Mart 2006, Bonn. BMİDÇS Ortak Yürütme Üzerine Teknik Çalıştay Mart 2006, Brüksel. Teknoloji Transferi Uzman Grubu Çalışma Toplantısı. http.//unfccc.int Mart 2006, Londra. Biyoenerji Avrupa finance.com Mart 2006, Sevilla. Yeni Salım Senaryoları üzerine Uzman Toplantısı Mart 2006, Delft. 11. Energie-Cites Yıllık Konferansı Yenilenebilir Enerji Toplumları Nisan 2006, Washington. Gelişmekte olan Ülkelerde Yenilenebilir Enerji Konferansı 06, Nisan 2006, Yeni Delhi. İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Çalıştayı, Nisan 2006, California. İklim Eylemi Tescili Konferansı İklim Değişikliğinde Noktaları Birleştirmek 22 Nisan 2006, Dünya Günü İklim Çözümleri Kampanyası - Dünya çapında 10,000 iklim değişikliği eylemi Nisan 2006, Port Louis. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 25. oturumu Mayıs 2006, New York. BM Sürdürülebilir Kalkınma komisyonu (CSD-14) Mayıs 2006, Köln. Carbon Expo Mayıs 2006, Bonn, BMİDÇS 24. Yardımcı Organlar Toplantısı (UNFCCC-SB24) http.//unfccc.int Mayıs 2006, Paris, OECD Forumu: Küreselleşmeyi Nasıl Dengelemeli Mayıs 2006, Brüksel. Avrupa Birliği Salım Ticaret Programıyla Başka Ülkelerde Oluşan Karbon Piyasalarının Bağlanmasının Potansiyel Etkileri 30 Mayıs 1 Haziran 2006, Brüksel. Dünya Petrol ve Yakıtlar Konferansı: Avrupa Haziran 2006, Dünya Çevre Günü Çöller ve Çölleşme REC TÜRKİYE, BMİDÇS 6. MADDE (Eğitim, Öğretim, Kamuoyu Bilinçlendirilmesi) ULUSAL ODAK NOKTASI OLARAK GÖREV YAPMAKTADIR. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı BMİDÇS 6. maddesi, Taraf ülkelerin iklim değişikliği alanında eğitim, öğretim, kamuoyu bilinçlendirilmesi, halkın katılımı ve halkın bilgiye erişimi konularında çalışmalar yürütmelerini öngörmekte ve bu alanda bölgesel ve uluslararası düzeyde işbirliklerini desteklemektedir yılında Yeni Delhi de düzenlenen COP8 toplantısında, 6. Maddeye yönelik olarak yıllarını kapsayan Yeni Delhi Çalışma Programı kabul edilmiştir. Programın 15 (c) maddesi Tarafların konu ile ilgili bir Ulusal Odak Noktası görevlendirmelerini tavsiye etmektedir. Bu kapsamda, REC Türkiye, 9 Mayıs 2005 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından BMİDÇS 6. Madde (Eğitim, Öğretim ve Kamuoyu Bilinçlendirilmesi) Ulusal Odak Noktası olarak görevlendirilmiştir. cemre, Yeşil Ufuklar Dergisi nin eki olarak yayımlanmaktadır. Süreli Yerel bir yayındır. Üç ayda bir yayımlanır. Editörler Doç. Dr. Murat TÜRKEŞ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Coğrafya Bölümü Yunus ARIKAN REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Yöneticisi Editör Yardımcısı Mehmet Ali ÜZELGÜN REC Türkiye İklim Değişikliği Proje Asistanı CEMRE nin Misyonu İnsan kaynaklı iklim değişikliği süreci ile ilgili olarak, ilgili tüm paydaşların; uzmanlık alanlarına yönelik doğru ve güncel bilgiye ulaşmalarını sağlayarak, ulusal ve uluslararası süreci tanımaları ve bu sürece Ceyhun Atuf Kansu Cad. No: 102 Balgat Ankara, Türkiye Tel: (90-312) Faks: (90-312) Grafik Tasarım ve Uygulama BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti. Ziya Gökalp Cad. 30/31, Kızılay, Ankara Tel. (0-312) , Faks (0-312) E-posta: info@bayt.com.tr Baskı Miki Matbaacılık Ltd. Şti. Tel. (0-312) E-posta: mikimat@isbank.net.tr Web: 16 dahil olmaları cemre için gerekli kolaylaştırıcılığı oluşturmak.