Uluslararası Pazara Giriş

Transkript

1 Bu proje AB tarafından desteklenmektedir This project is funded by the EU Süs Bitkileri Sektörü Uluslararası Pazara Giriş

2

3

4 HAZIRLAYANLAR Osman Sedat SUBAŞI Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Ziraat Yüksek Mühendisi, Proje Danışmanı Okan YELER Peyzaj Mimarı, Proje Uzmanı Fotoğraflar: Erdem YATKIN Mersin, 2012 Tasarım & Baskı:

5 1. Sektöre Genel Bakış 2. Süs Bitkileri Sektörünün Sınıflandırılması 3. Dünya da Süs Bitkileri Sektörü 4. Türkiye de Süs Bitkileri Sektörü 5. Doğu Akdeniz Bölgesinde Süs Bitkileri Sektörü 6. Süs Bitkileri İç ve Dış Ticareti 7. Süs Bitkilerinde Dış Ticaret Olanakları 7.1.Süs Bitkileri Kullanımı ve Geleceği 7.2. Dış Ticarette Çukurova nın Bölgesel Avantajları 7.3.İhracatın Faydaları 7.4.İhracatı Destekleyici Araçlar 7.5.Sektördeki İç/Dış Ticari Riskler ve Sıkıntılar 7.6. Adım-adım Firmanızı İhracat a Hazırlık 8. Süs Bitkileri Pazarlama Kanalları 9. Süs Bitkileri Sektörüne İlişkin Politikalar ve Kurumlar 9.1. Ortak Tarım Politikası ve Süs Bitkileri Sektörü 9.2. Süs Bitkileri ile İlgili Kanun ve Yönetmelikler 9.3. Sektör Destekleyici Kurum/Kuruluşlar 9.4. Sektör ile İlgili Finans Destek Kuruluşları 9.5. Sektör ile İlgili Yurt İçi Fuarları 9.6. Sektör ile ilgili Yurt Dışı Organizasyonları Kaynaklar

6 Sektöre Genel Bakış Süs bitkileri sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahip olan, ekonomiye büyük katma değer sağlayan, ciddi ihracat potansiyeli olan, küçük veya büyük arazilerde farklı ölçeklerde üretim yapılabilen bir sektördür. Kesme çiçekler, saksılı iç mekân süs bitkileri, dış mekân tasarım bitkileri olarak ağaçlar, çalı grubu, mevsimlik çiçekli bitkiler ve çiçek soğanları gibi pek çok farklı çeşit ile alternatif bir tarımsal ürün grubudur. Gelişen çevre bilinci, tarımsal üretimde alternatif ürün arayışları, gelişmekte olan ve yeni yapılanan ülkelerin iç ve dış mekân tasarımlarında bitki gereksinimleri ile süs bitkileri sektörünün dünya üzerindeki önemi giderek artmaktadır. Sektörün ülke bazlı gelişebilmesi ve ihracat rakamlarında artış yaratılabilmesinde en önemli ihtiyaç yeni pazarlar bulmak ve söz konusu yeni pazarlara yeni ürünler ile girebilmektir. Bu gereksinimi sağlamanın en etkili yolu ise gelişmekte-zenginleşmekte olan ve tüketimleri ithalata dayanan yeni pazarlarda yer alarak sektörün etkin bir konuma gelmesini sağlamaktır. Günümüzde ülkelerdeki eğitim düzeyi, fert başına düşen gayrisafi milli hasıla değeri ve benzeri kalkınmışlık ölçütleri ile süs bitkileri sektörünün gelişmişliği arasında doğrusal bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Buna bağlı olarak dünya üzerindeki rekabet de artmaktadır. Geleneksel pazarlarda bozulmalar görülmekte, diğer yandan ise yeni ülkelerin süs bitkileri sektör pazarında yer aldığı gözlenmektedir. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında süs bitkileri sektörü, üretim alanı ve değeri açısından birçok ülke için önemli ve vazgeçilmez bir alt sektör konumuna gelmiştir. Sektörde en alt düzeye kadar uzmanlaşma, üretim, pazarlama ve tüketim konuları endüstriyel ürünler gibi ele alınmaya başlamış ve üretimde standardizasyon, süreklilik ve teknoloji kullanım düzeylerinde ulaşılan nokta bu sektörün Süs Bitkileri Endüstrisi adıyla anılmasıyla sonuçlanmıştır (Karagüzel, 2006). 1

7 2

8 2 Süs Süs bitkileri sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahip olan ve ekonomiye büyük katma değer sağlayan etkili bir sektör olarak kabul edilmektedir. Ülkemiz çok çeşitli ekolojik bölgeye sahip olup, iklim ve toprak özellikleri bakımından süs bitkileri yetiştiriciliğine son derece uygundur ve aynı zamanda bir çok süs bitkisinin gen kaynağıdır. Süs bitkileri, yaygın olarak kullanım amaçlarına göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır; Kesme Çiçekler: Kesme çiçek amaçlı yetiştiricilik ve yetiştirilen türleri içermektedir. İç Mekân (Saksılı) Süs Bitkileri: İç mekânda kullanılmak üzere saksı ve kaplarda yetiştirilerek pazarlanan bitki tür ve çeşitlerini kapsamaktadır. Dış Mekân Süs (Tasarım) Bitkileri: Dış mekânda peyzaj uygulamalarında kullanılmak üzere üretilip pazarlanan tür ve çeşitleri içermekte, süs ağaç ve ağaççıkları, mevsimlik tek ve çok yıllık çiçekler, yer örtücü olarak kullanılan diğer türler ve süs çimleri bu sınıf içinde değerlendirilmektedir. Doğal Çiçek Soğanları: Bu sınıf ülkemiz gerçeklerinden doğmuş, ihraç edilmek üzere doğadan toplanan ve/veya kültür koşullarında üretimi yapılan doğal soğanlı, yumrulu ve rizomlu bitki türlerini (geofitleri) kapsamaktadır. Gtip No Ürün Tanımı Armonize sisteme göre, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Kodları (GTİP) yandaki tabloda verilmektedir. Bitkileri Sektörünün Sınıflandırılması Çiçek Soğanları Canlı Bitkiler Kesme Çiçekler Yosunlar ve Ağaç Dalları 3

9 3 Dünya da Süs Bitkileri Sektörü Dünya üzerinde 50 den fazla ülkede süs bitkileri üretimi yapıldığı bilinmektedir. Dünyada toplam süs bitkileri üretim alanları 2009 yılı itibariyle hektardır. Üretim yapılan önemli bölgeler alan büyüklüklerine göre Asya, Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa, Afrika ve Orta Doğu dur. ABD, Japonya, İtalya, Hollanda, Almanya, İspanya gibi geleneksel üretim pazarlarının yanı sıra, özellikle Latin Amerika ve Afrika da üretim çok hızlı bir şekilde artmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda ise uygun iklim koşulları, ucuz iş gücü, stratejik konum gibi avantajları ile Ekvador, Kolombiya, Etiyopya ve Kenya dünyanın sayılı üretim ve ihracat merkezleri haline gelmiştir. Asya Asya ülkeleri Dünya kesme çiçek üretim alanlarının % 64 üne sahip olup; kıtanın en önemli üreticileri Çin ve Hindistan dır. Çin, dünya kesme çiçek üretim alanlarının % 54 üne sahiptir; tek başına dünya üretiminin % 11 ini sağlamaktadır. Japonya da çiçekler ve saksı bitkilerinde önemli bir üretici ülkedir. Ancak iç pazara yönelik üretim yapmaktadır. Japonya da yaklaşık ha alanda çiçek, ha alanda saksı bitkileri üretimi yapılmaktadır. Asya pazarında Tayland, Malezya gibi ülkelerde de üretim artmaktadır. Özellikle Japonya pazarına yönelik üretim vardır. Güney Kore, Tayland ve Tayvan ın üretiminde orkide gibi kesme çiçekler ağırlıklıdır. Hindistan da süs bitkileri sektörü oldukça önemli bir sektör konumuna gelmiştir. Hindistan ın bazı özellikleri süs bitkileri üretimi için oldukça elverişlidir. Yeterli güneş ışığı, yüksek sıcaklık, iyi toprak kalitesi, su kaynakları, düşük işçilik ve yatırım ücretleri avantajlarına sahip olan ülkenin kalite standartları henüz Avrupa ve Asya pazarlarının gereksinim duyduğu yüksek standartları karşılayamayacak kadar düşüktür. İhracat yüksek taşıma ücretleri ve Avrupa nın yüksek gümrükleriyle ve havaalanındaki yetersiz soğutma alanları nedeniyle yaygın değildir. 4

10 Avrupa Avrupa Birliği, dünya üzerinde hektar (ha) başına verimliliğin en fazla olduğu bölgedir. Avrupa Birliği ülkeleri, dünya kesme çiçek üretim alanlarının %11 ine sahip olup; dünya üretim değeri içerisinde % 38 lik bir paya sahiptir. En önemli üretici ülkeler; Hollanda, İtalya, Almanya, Birleşik Krallık ve İspanya dır. Avrupa Birliği ülkelerinde üretim alanları ve üreticilerin sayıları giderek azalmaktadır. Buna karşın üretim miktarı kesme çiçeklerde değişmezken, canlı bitkiler ve soğanlarda artmaktadır. Toplam üretim alanının değişmemesi üretimde sağlanan verimlilik artışının göstergesidir. Orta Amerika Orta Amerika da; Meksika, Kolombiya, Ekvador; Güney Amerika da ise Brezilya önemli üretici ülkelerdir. Bu ülkelerin iklim şartlarının elverişli olması, arazi ve işçilik maliyetlerinin düşük olması gibi üretim avantajları bulunmaktadır. Latin Amerika ülkeleri uygun iklim şartları, yabancı yatırımlar ve bilgi sayesinde hem Amerika hem Avrupa pazarı için önemli bir ihracatçı bölge haline gelmiştir. Bu bölgenin süs bitkileri üretiminde sahip olduğu avantajların başında iklimsel koşullar, ucuz arazi ve ucuz işgücü ve Kuzey Amerika pazarına yakınlık gelmektedir. Son yıllarda bu ülkelere süs bitkileri üretimi üzerine Avrupalılar tarafından yabancı yatırımlar yapılmıştır. Afrika Afrika ülkelerinde ekonominin tarıma dayalı olması, uygun iklim koşulları ve ucuz işçilik gibi avantajlar süs bitkileri üretiminin gelişmesine neden olmuştur. Afrika da; Kenya, Tanzanya, Zimbabve, Uganda, Zambia, Etiyopya gibi ülkeler önemli üreticilerdir. Afrika da kesme çiçek üretimi yapan geleneksel aile tarlaları çok azdır. Üretim alanları profesyonel şirketler tarafından işlenmekte olup, yabancı yatırımcıların sahip olduğu büyük ölçekli fidanlıklardan oluşmaktadır. Büyük üretim yerlerinde çalışan işçi sayısı binlerce kişiye ulaşmaktadır. Bu tarlaların yöneticileri genellikle İngiltere, Hollanda, Almanya veya İsrail den gelen yöneticilerdir. Üretim özellikle Avrupa pazarına ihracat amacıyla yapılmaktadır. Afrika da çiçek üretimi yıllık ortalama % 10 un üzerinde bir artış oranına sahiptir. Afrika menşeli çiçeklerin Avrupa süpermarketlerinde giderek artan payı da üretim ve lojistik konularındaki büyük gelişimin göstergesidir. Kaliteyi arttırmak, çeşitliliği sağlamak ve sosyal standartları uygulamak için sektörde çok yoğun çaba harcanmaktadır. 5

11 Afrika çiçek endüstrisi Avrupa pazarına odaklanmış durumdadır. Afrika da üretilen çiçeklerin % 90 ının Avrupa da satıldığı tahmin edilmektedir. Afrika kökenli kesme çiçeklerin 2/3 ü Hollanda mezatları (VBA, Flora Holland, TFA) aracılığıyla satılmaktadır. Kalite ve fiyat özellikleri açısından birçok ürün süpermarket kanalları aracılığıyla satılmak üzere gönderilmektedir. KAYNAK: Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği, 2011 Sektör Raporu Dünya Süs Bitkileri Üretim Alanları, 2009 Üretim Alanı (ha) KITA Kesme Çiçek ve Saksılı Bitkiler Fidanlıklar Çiçek Soğanları Toplam Yüzde (%) Avrupa Orta Doğu ,3 Afrika ,5 Asya-Pasifik Kuzey ve Güney Amerika TOPLAM KAYNAK: AIPH International Statistical Yearbook, 2010 Dünya Süs Bitkileri Üretim Değeri, 2009 Üretim Değeri (Milyon Avro) KITA Kesme Çiçek ve Saksılı Bitkiler Fidanlıklar Çiçek Soğanları Toplam Yüzde (%) Avrupa , ,5 38 Orta Doğu Afrika ,4 Asya-Pasifik , ,27 17 Kuzey ve Güney Amerika TOPLAM , , KAYNAK: AIPH International Statistical Yearbook,

12 4 Türkiye de Süs Bitkileri Sektörü Türkiye, süs bitkileri yetiştiriciliğinde uygun iklimsel ve coğrafi koşulları, stratejik konumu ile pazar ülkelere yakınlığı ve ucuz işgücüne sahip olması gibi nedenlerle önemli avantajlara sahiptir. Ülkemizin süs bitkileri üretimi ve ihracatındaki ana ürün grupları canlı bitkiler (iç ve dış mekân bitkileri, fideler, fidanlar), kesme çiçekler, çiçek soğanları, yosunlar ve ağaç dallarıdır. Süs bitkileri ihracatımız 20 yıl önce başlamış olup, her yıl düzenli gelişim göstermektedir. Ülkemiz süs bitkileri sektörü kendisine hedef olarak refah düzeyi giderek artan, bu artışla paralel olarak süs bitkisi tüketimi üst seviyelere ulaşan ve söz konusu tüketimi de ancak ithalat yoluyla karşılayabilen Avrupa pazarlarını seçmiştir. Son yıllarda ise giderek zenginleşen ve bu gelişme ile paralel olarak süs bitkisi tüketimleri artmakta olan Azerbaycan, Türkmenistan, Ermenistan, Gürcistan ve Irak gibi Asya ülkelerini hedef Pazar olarak tercih ettiği görülmektedir. Söz konusu pazarlarda etkin bir konum yakalamaya çalışan ülkemizde süs bitkileri sektörünün ilerleyen süreçte uluslararası ölçekte güçlü bir aktör olabilmesi adına önemli bir avantaj sağlaması beklenmektedir. Türkiye de Süs Bitkilerinin Yılları Arasında Gösterdiği Değişim Üretimdeki Payları (%) Süs Bitkilerinin Ticari Grupları Kesme Çiçek ve Kesme Yeşillikler İç Mekân Bitkileri Dış Mekân Bitkileri Doğal Çiçek Soğanları Toplam 74,0 3,0 8,0 15,0 100,0 70,3 2,5 26,0 1,2 100,0 KAYNAK: Anonim,

13 Ülkemizde süs bitkileri ticari gruplarının yılları arasındaki değişimi verilmiştir. Yukarıdaki tablo incelendiğinde kesme çiçek yetiştiriciliğinin ülkede hala ilk sırada olduğu, ancak dış mekân bitkilerindeki üretim artışının on yıl içinde üç katından daha fazlaya ulaştığı görülmektedir. Bu da süs bitkileri içinde farklı ticari gruplara yönelik kayda değer bir hareketlilik olduğunun önemli bir göstergesidir. Dış mekân süs bitkileri sektöründe en fazla üretim Marmara Bölgesinde yapılmaktadır. Marmara Bölgesi toplam üretimin % 56 sına yakınını yaparken, bu bölgeyi izleyen Ege nin üretim içindeki oranı % 25 dolaylarındadır. Üçüncü sırada yer almakla birlikte, Akdeniz Bölgesinde yapılan üretim Marmara ve Ege Bölgelerine göre çok daha küçük boyutlardadır. Antalya ve İzmir kesme çiçek üretiminde en önemli illerdir. Marmara ve Ege Bölgesinde (İstanbul, Yalova, İzmir, Aydın) yapılan kesme çiçek üretimi genellikle iç pazara yöneliktir. Antalya bölgesinde ise çoğunluğu seralarda olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim yapılmaktadır. Türkiye de ticari anlamda kesme çiçek üretimi, 1940 lı yıllarda İstanbul ve çevresinde başlamış, daha sonra Yalova da önemli bir üretim merkezi konumuna gelmiştir yılından itibaren Antalya dan yapılmaya başlayan kesme çiçek ihracatı, çiçek üretim alanlarını bu bölgede hızla artırmıştır. İhracata yönelik üretimin dolaylı yollarla teşvik edilmesi ve bitki materyali ithaline getirilen kolaylıklar, kesme çiçek üretim alanı ve miktarında önemli artışların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sakarya, Yalova, İstanbul, Mersin, Adana ve Osmaniye iç ve dış mekân bitkileri üretiminde önemli yere sahiptir. Sakarya bölgesi de istatistiklerde görülmeyen ama son 5 yıldır çok önemli dış mekân süs bitkileri üretimi yapılan bir bölgedir. Bu bölgede üretimin ihracata yönelik konumlandırıldığı 500 hektara yakın üretim alanı bulunmaktadır. Özellikle Sakarya merkez olmak üzere Arifiye, Sapanca, Pamukova ilçelerinde yoğun üretim alanları görülmektedir. KAYNAK: Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği, 2011 Sektör Raporu 8

14 İllere Göre Süs Bitkileri Üretimi 2009 İller Üretim Alanı (da) Pay (%) İzmir Sakarya Antalya Yalova Bursa Isparta Kocaeli Balıkesir Samsun Adana Diğer TOPLAM KAYNAK: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2009 Türkiye Süs Bitkileri Üretim Alanları (da) Üretim Alanı (da) Ürün Grubu Kesme Çiçek İç ve Dış Mekan Bitk Yabani Soğanlı, Rizomlu Bitk Toplam KAYNAK: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 9

15 Türkiye de 2009 yılında toplam ha. alanda süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Üretim alanlarının yıllara göre değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir sezonunda toplam ha olan süs bitkileri üretim alanı, sezonunda hektara yükselmiştir. Türkiye de Süs Bitkileri Üretim Alanlarının Değişimi Faaliyet Alanı Kesme Çiçekler İç Mekân Süs Bitk. Dış Mekân Bitkileri Doğ. Çiçek Soğanları Toplam Değişim ( ) Alan (da) 7957,0 541,2 5642,9 270, ,5 % 55,2 3,8 39,2 1,9 100,0 Alan (da) 13319,3 1325, ,7 750, ,6 % 41,4 4,1 52,1 2,3 100,0 Alan (da) ,3 +784, ,8 +480, ,1 % +67,4 +145,0 +196,6 +177,6 +123,0 KAYNAK: T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 10

16 5 Doğu Akdeniz Bölgesinde Süs Bitkileri Sektörü Doğu Akdeniz bölgesinin ülke genelinde, verimlilik ve üretim potansiyeli açısından özel bir önemi vardır. Uygun iklim koşulları ile birlikte Aralık ayına kadar sarkan uzun vejetasyon dönemi süs bitkileri yetiştiriciliğinin belirli gruplarının dış mekânlarda veya ısıtmasız seralarda yapılmasına da olanak sağlar. Bölgede ilk olarak 1965 yılında ticari ölçekli gül serasının tesis edilmesi ile başlayan süs bitkileri üretimi günümüzde önemli aşamalar kaydetmiş, 1999 yılı rakamlarına göre kesme çiçek ve iç mekân bitkileri yetiştiriciliği yapan işletmelerin sayısı 70 in üzerine çıkmıştır (Uzun ve Söğüt, 1998). Son yıllarda gelişen dış mekân süs bitkileri işletmelerinin bir kısmında belirgin bir şekilde üretim yapılırken, büyük bir kısmı da depo işletme olarak adlandırılan ve bölge dışından bitki getirerek pazarlayan işletmelerdir. 11

17 Doğu Akdeniz Bölgesi Dış Mekân Süs Bitkileri İşletmeleri İşletme Alan Bilgileri İller İşletme Alan Kullanımı Üretim Alanı (da) Depo/Teşhir (da) Örtü altı Açık Toplam Örtü altı Açık Toplam Ortalama İşletme Büyüklüğü (da.) Adana 11,86 27,71 39,57 0,86 4,43 5,29 44,86 Mersin 2,25 22,07 24,32 0,17 2,87 3,04 27,36 Hatay 0,02 7,79 7,81 0,00 1,93 1,93 9,74 Osmaniye 0,17 53,33 53,50 0,00 4,00 4,00 57,50 Bölge Ort. 2,91 20,98 23,90 0,22 2,91 3,13 27,03 KAYNAK: Subaşı, 2010 Bölgede işletmelerin ve sektör deneyimi ortalama 13,02 yıl olarak belirlenmiştir. İşletmelerin % 70,83 ü sadece dış mekân, % 29,17 sinde ise dış ve iç mekân bitkilerinde faaliyet göstermektedir. Dış mekân süs bitkileri üretim alanların en yüksek oransal artış (%296,9) ise Akdeniz Bölgesinde ortaya çıkmış bu bölgede dış mekân süs bitkileri üretim alanı 2008 yılında 1306,1 da a yükselmiştir. Beklenenin aksine dış mekân süs bitkileri üretim alanlarının diğer bölgelerdeki artışı sınırlı kalmıştır (Karagüzel ve ark., 2010). 12

18 Süs Bitkileri İç ve Dış Ticareti yılı verilerine göre Türkiye dış mekân süs bitkileri ithalatı 35 milyon 717,5 bin ABD doları, ihracatı ise 9 milyon 577,7 bin ABD doları düzeyindedir ve bu faaliyet alanındaki ithalat süs bitkileri toplam ithalatının %89,5 ini oluşturmaktadır. Diğer yandan veriler, dış mekân süs bitkileri dış ticaretinde en önemli ülkenin İtalya olduğunu göstermektedir. Bu ülkeden yapılan ithalat dış mekân süs bitkileri toplam ithalatının 1998 yılında %69,1 ini, 2008 yılında ise %67,5 ini oluşturmakta ve bu ülkeye ihracat yok denecek kadar azdır (Karagüzel,2010). Bölgede dış mekân süs bitkileri iç ticaretinde İzmir, Yalova, Bursa nın önemli bir yeri vardır. Bölgeye bu illerden önemli miktarlarda dış mekân süs bitkisi gelmektedir. Bölgenin dış ticaretinde ise Hollanda, Ortadoğu ülkeleri ile ticareti söz konusudur. Süs bitkileri ihracatında en önemli mal grubu kesme çiçeklerdir. Kesme çiçeklerde, son yıllarda yayla bölgesinde başlayan ihracata yönelik üretim sayesinde yıl boyu yüksek kaliteli çiçek ihracatı yapılmasına olanak sağlanmaktadır. Karanfil, gerbera, krizantem, gypsophila, solidago, lilium, lisianthus, ranunculus, anemone ve değişik türlerde yeşilliklerden oluşan kesme çiçekler toplam süs bitkileri ihracatının % 47 sini oluşturmaktadır. Son yıllarda süs bitkileri çelik ve köklü fideleri ile çelenk, yeşillik ve hazır buket üretim ve ihracatı da gelişmektedir. 13

19 Türkiye Geneli Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yılları Ocak-Aralık Dönemi Kayıt Rakamları Mal Grubu 2010 Yılı 2011 Yılı (%) Değişim Miktar (Adet) Değer (ABD $) Miktar (Adet) Değer (ABD $) Miktar Değer Çiçek Soğanları Yumru Halinde Doğal Çiçek Soğanları Sürgün Vermiş veya Çiçeklenmiş Doğal Çiçek Soğanları Canlı Bitkiler Çelik ve Fideler Ağaçlar, Çalılar ve Dalları Oda Bitkileri Kesme Çiçekler Taze Kesme Çiçekler Taze Olmayan Kurutulmuş, Boyanmış, İşlem Görmüş Diğer Çiçekler Yosun ve Ağaç Dallar Yosunlar ve Likenler Çelenk ve Buket Yapmaya Elverişli Malzemeler Toplam KAYNAK: İhracatçı Birlikleri Kayıtları 14

20 döneminde ihracatta en fazla artış değer olarak çelik ve fideler, oda bitkileri ve canlı bitkilerde yaşanmıştır. Türk ihracatçıları Türkiye nin coğrafi konumu ve büyük tüketim merkezlerine yakınlığının avantajını kullanmaktadır. Türk çiçekleri dünya üzerinde 55 ten fazla ülkeye ihraç edilmektedir. Türkiye Geneli Süs Bitkileri ve Mamulleri Sektörü İhracat Kayıtlarının Ülkelere Göre Dağılımı (Ocak-Aralık Dönemi) 2010 Yılı 2011 Yılı (%) Değişim Ülke Miktar (Adet) Değer (ABD $) Miktar (Adet) Değer (ABD $) Miktar Değer TÜRKMENİSTAN HOLLANDA IRAK İNGİLTERE ALMANYA AZERBAYCAN UKRAYNA RUSYA ROMANYA GÜRCİSTAN DİĞERLERİ GENEL TOPLAM KAYNAK: İhracatçı Birlikleri Kayıtları 15

21 Son yıllarda Canlı bitkiler grubunda yer alan süs bitkileri çelik ve köklü fideleri, dış mekân - peyzaj bitkileri ihracatı da yurtdışı müteahhitlik hizmetlerindeki gelişmelere paralel olarak artmaya devam etmektedir. Türkiye deki süs bitkileri sektöründe yatırım kararı veren firmalar için modern, bilgisayar kontrollü ve her türlü donanıma sahip yüksek teknolojili seralarda üretim yapılabilecek bir ortam mevcuttur. Türkiye Süs Bitkileri Dış Ticaretindeki Değişimler Faaliyet Alanı K. Çiçekler İç Mek. Bitk. Dış Mek. Bitk. D. Çiçek Soğ. Toplam Değer (1000 $) 628,2 3017, ,9 0, , Değişim ( ) İthalat İhracat İthalat İhracat İthalat İhracat Değer Değer Değer Değer Değer % % % % % % (1000 $) (1000 $) (1000 $) (1000 $) (1000 $) 2,4 11,7 85,8 0, ,2 3017, ,9 0, ,6 2,4 11,7 85,8 0, ,2 3017, ,9 0, ,6 2,4 11,7 85,8 0, ,2 3017, ,9 0, ,6 2,4 11,7 85,8 0, ,2 3017, ,9 0, ,6 2,4 11,7 85,8 0, ,2 3017, ,9 0, ,6 2,4 11,7 85,8 0,0 100 KAYNAK: Karagüzel ve ark.,

22 Türkiye de süs bitkileri sektörü % 95 oranında yüksek katma değer ve yüksek istihdam yaratan bir sektördür. Sektörün sadece ihracat kısmında 25 bin kişi istihdam edilmekte olup, sektördeki dolaylı istihdam ise yaklaşık kişidir. Sektör ülkedeki sosyal yapıya da yeni iş alanlarının yaratılması ve istihdam edilen kesimlere barınma ve eğitim imkânları sağlanması ile katkı sağlamaktadır. Dünya Süs Bitkileri İhracatında Türkiye nin Yeri, 2006 Sıra Ülke Değer (1000 Euro) Sıra Ülke Değer (1000 Euro) 1 Hollanda ABD İtalya Guatemala Danimarka Zimbabve Kolombiya Polonya Kanada Birleşik Krallık Belçika Çin Almanya Meksika Kenya Güney Afrika İspanya Tayland Fransa Uganda Ekvator TÜRKİYE İsrail Tayvan Kosta Rika TOPLAM KAYNAK: Karagüzel ve ark.,

23 7 Süs Bitkilerinde Dış Ticaret Olanakları 7.1. Süs Bitkileri Kullanımı ve Geleceği 21. yüzyıla girdiğimiz günümüzde insanoğlu çarpık kentleşme, sanayileşme ve nüfus artışının getirdiği çevre sorunları ile karşı karşıya kalmıştır. Parçası olduğu doğadan gittikçe uzaklaşan, gri beton yığınları arasında, kirli bir havayı teneffüs etmek zorunda kalan insan, yeşil alanların doğaya duyulan özlemi gidermesinin yanı sıra kendi fiziksel ve ruhsal sağlığı için önemini daha iyi anlamaktadır. Kişi başına düşen yeşil alan miktarının 8 12 m² olduğu, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında ülkemizde bu rakamın çok altında kalındığı (ortalama 2 m²)görülmektedir. Oysa son zamanlarda gündemde olan, ülkemiz için bir aşama kabul edilen, sosyal, ekonomik ve politik açıdan standartlarına uymak için çaba sarf edilen Avrupa Birliği için kişi başına düşen yeşil alan miktarının da bir standart olduğu unutulmamalıdır. Gerek bu standardı yakalamak, gerekse artan çevre sorunları azaltmak için kentlerimiz ve yakın çevresinde yeşil dokuyu artırma çabaları beraberinde artan dış mekân bitkileri gereksimi ortaya çıkarmaktadır (Titiz, 2000). 18

24 7.2 Dış Ticarette Çukurova nın Bölgesel Avantajları Bölgenin iç ve dış pazarlar açısından coğrafi konumu Bölgede lojistik sektörünün gelişmesi ve ulaşım kolaylığı (Liman, demiryolu, karayolu ) Yakın pazarlardaki sektörün (yurt içi ve yurt dışı) durumu Bölgede iç ve dış mekân üretimi yapan firmaların hâlihazır durumda ihracat imkânları Bunun yanı sıra bölgenin Ortadoğu ve Irak gibi pazarlara yakınlığı gelecekte ihracat için önemli avantajlar sağlayabilecektir İhracatın Faydaları İhracatın firmalara doğrudan faydaları - Pazar payını genişletme fırsatı verir. - Eğer iç pazarda kapasite tam kullanılmıyor ise, üretimi artırma imkânı sağlar. - İç pazara olan bağımlılığı azaltır ya da iç pazardaki durgunluğu telafi etme imkânı verir. - Dış pazarlara girerek, iç pazardaki rekabeti yayma imkanı verir. - İç pazarda denenmiş ve test edilmiş ürünleri ihraç ederek dış pazara girilmesi, Pazar araştırması maliyetini azaltır. - Uluslararası pazarlarda yaşanan yoğun rekabet, ihracatçıları,ürünlerini pazarın ihtiyaçlarına göre uyarlamak için teşvik eder, böylece teknolojik know-how düzeyinde gelişme sağlanır. İhracatla firmanızı geliştirin, büyütün, dünya firması olun. Hem kendi iç pazarınızı korumak, hem de diğer hem de diğer ülke pazarlarına açılmak rekabetçiliğin ön koşuludur. 19

25 7.4. İhracatı Destekleyici Araçlar Bilgi; Hedef pazarlardaki tanıtım yöntemleri, pazarın büyüklüğü, nakliye teknoloji dağıtım kanalları, gümrük vergileri, kültürel yapı, fiyat, sosyal / politik yapı İhracatı Geliştirme Uzmanları; İhracat Bilgi Platformunda çalışan uzmanlar ihracatla ilgili, sektör ve ülke bazında araştırma çalışmaları yürütmektedir. Danışabilir, bilgi alabilirsiniz. Ülke Genelinde Düzenlenen Eğitimler; İhracat Bilgi Platformunun diğer kurumlarla işbirliği içinde pek çok ilde düzenlediği dış ticarete ilişkin eğitimler Devlet Yardımları; Yeni bir pazarda müşteri bulmak için yapılan ziyaretler, firmanızı uluslar arası e-ticaret web sitelerinde Tanıtmak, istatistik ve pazar araştırması raporu almak, yurtdışı fuarlara katılım sağlamak, yurtdışında ofis, mağaza, depo açmak, markanızın kaydını yaptırmak, reklam ve tanıtım, uluslar arası kalite belgelerinin belgelendirme masraflarını karşılamak, çalışanlarınızı eğitmek, firmanıza danışmanlık hizmeti aldırmak ve ürün ve süreç geliştirme için ar ge çalışmaları yapmak için desteklerden yararlanabilirsiniz. Ticaret Müşavirlikleri; Ülkemizi yurt dışında temsil eden Ticaret Müşavirleri görev yaptıkları pazarlarla ilgili her türlü bilgiyi talep edebileceğiniz ve ticari engel teşkil eden uygulamalarla ilgili sorunlarınızı iletebileceğiniz Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlı kamu görevlileridir. Diğer Destekler; Yurtdışına düzenlenen satış heyetleri, ülkemize gelen yabancı ticaret heyetleri yakından izleyip müşteri bulabileceğiniz olanaklardır. Ayrıca ihracatçıların finansman gereksinimlerini karşılamak amacıyla Eximbank tarafından bankalar vasıtasıyla ihracat kredileri kullandırılmakta olup, yine Eximbank ın ihracat kredi sigortası programı ile de ihracatçıların alacakları garanti altına alınabilmektedir. 20

26 7.5. Sektördeki İç/Dış Ticari Riskler ve Sıkıntılar İhracatta karşılaşılan risklerin pek çoğunun iç pazarda karşılaşılanlar ile benzerliğine dikkat etmek önemlidir. - Satışlar tahmin edilen seviyelerin altında kalabilir. - Rekabet beklenenden daha fazla olabilir. - Müşteriler ödeme yapmakta yavaş olabilir veya hiç ödeme yapmayabilir. Sadece ihracata özgü riskler şöyle özetlenebilir. - Hedef ülkeden ihracat gelirlerinin geri çıkışı kısıtlanmış veya yasaklanmış olabilir. - Döviz kurlarındaki dalgalanmalar karları azaltabilir, ortadan kaldırabilir, hatta kayıplara neden olabilir. - Ödeme yapılmaması veya sözleşme ile ilgili diğer anlaşmazlıklarda, yargıya gitmekte sorunlar yaşanabilir. - Savaş, iç savaş veya yabancı devlet tarafından millileştirme gibi hedef pazardaki istikrarsızlıklar kayıplara yol açabilir. - Ürün yabancı pazarlarda kabul görmeyebilir. Riskler ve Zorluklar - İhracat odaklı bir yönetim anlayışı oluşturmak gerekir. - İhracat için ayrıca para ayırmak gerekir. - Firmada bu iş için sürekli birisini görevlendirmek gerekir. - Yanlış anlamaları, bankacılıkta ödememe riskini, gümrüklerde takılmayı engellemek için belgelendirme çok önemlidir. - Telefondan çok e-posta ve faks kullanılır. Doğru içerikle yazıp, doğru zamanda göndermek ve kontrol önemlidir. - Daha çok rekabete maruz kalırsınız. - Yeni yatırım, makine alımı gerekebilir. 21

27 - Tanıtım ve reklamı ihracat yapılan ülkenin dilinde yapmak gerekir. - Uzaktaki alıcıya satmak daha zordur.( mesafeden, kültürden, dil farklılığı, iş alışkanlıkları, yasal mevzuat vb. nedenlerle) - Üründe değişikler yapılması gerekebilir. - Karşı tarafın gümrükleme ve belgelendirme ile ilgili farklı düzenlemeleri sizi zorlayabilir. - Müşterinin güvenilirliğini anlamak zordur. - Daha uzun süreli kredi kullanma ihtiyacı doğar. - Maliyet, fiyat ve kalite ayarlamaları gerekir. - Sağlık ve teknik standartlar farklı olabilir. - Döviz kurları ve kurlardaki değişikliklere bağlı sorunlar olabilir. - Nakit akış problemi olabilir. - Ambalajlama ve taşıma için özel çalışma yapmak gerekebilir. - Politik riskler işinizi zorlaştırabilir. 22

28 7.6. Adım-Adım Firmanızı İhracat a Hazırlık İhracat planı geliştirmek dikkatli bir planlama ve zaman gerektirir. Girişilen her yeni iş için olduğu gibi, ihracat kararı da, kısa dönemli kar amacından daha çok, uzun dönemli bir iş yatırımı olarak düşünülmelidir. Uluslar arası iş anlaşmaları için taahhütlere girmeden önce bir iş planının geliştirilmesi, ürünün ihracata hazır olması açısından önemli ve anahtar bir adımdır. İyi hazırlanmış bir plan, uluslar arası ürünün potansiyelini tespit etmek, finansmanın daha kolay temini, ürün için bir Pazar olup olmadığını incelemek ve ürünün ihracatının ne kadara mal olacağını tayin etmek konusunda yardımcı olacaktır. 23