ÜNİTE 2 ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ II İÇİNDEKİLER HEDEFLER NİTEL ARAŞTIRMANIN KURAMSAL TEMELLERİ VE NİCEL ARAŞTIRMADAN FARKI

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER NİTEL ARAŞTIRMANIN KURAMSAL TEMELLERİ VE NİCEL ARAŞTIRMADAN FARKI Temel Kavramlar Nitel Araştırmada Kuramsal Temeller Nitel Araştırmanın Kullanıldığı Alanlar Nitel Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Araştırma Arasındaki Farklılıklar ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ II Prof. Dr. Yasemin ÖZKAN Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Nitel araştırmanın kuramsal temellerini öğrenebilecek, Nitel ve nicel araştırma desenlerinin ne olduğunu bilecek, Nitel ve nicel araştırma desenleri arasındaki farklılıkları ayırt edebilecek, Bu iki araştırma deseninin de sosyal bilimlerde kullanılabildiğini kavrayabilecek, Her iki araştırma desenininde bazı araştırmalarda birlikte kullanılabileceğini kavrayabileceksiniz. ÜNİTE 2

2 GİRİŞ Son yıllarda sosyal bilimler alanında yapılan çalışmalarda nitel araştırma tekniklerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Bununla beraber nitel araştırmayı tercih edenler arasında nitel araştırmanın tanımı üzerine bir uzlaşma olduğu söylenememektedir. Denzin ve Lincoln bu araştırma yöntemini şu şekilde tanımlamışlardır: Nitel araştırma, belli bir nokta üzerinde odaklanmada çok metotlu araştırma problemine yorumlayıcı yaklaşımı benimseyen bir yöntemdir. Bunun anlamı nitel araştırmacıların araştırma konusu olan fenomenleri kendi doğal ortamlarında ele almalarıdır. Dolayısıyla her bir fenomen insanların araştırmacının ona yüklediği anlam açısından yorumlanır. Nitel araştırmada çeşitli ampirik araçların kullanılması, örnek olay, kişisel deneyim, yaşam hikâyesi, görüşme, gözlemsel, tarihsel, etkileşimsel ve görsel metinler, bireylerin yaşamlarındaki önemli anların ve anlamların tanımlanmasıdır. Her ne kadar nitel araştırmanın kapsamlı bir tanımını yapmak güç ise de, birtakım temel özelliklerinden bahsetmek mümkündür. Nitekim bu özellikler nitel araştırmanın kısa bir tanıma göre daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Literatürde bu özellikler bazen farklı başlıklar altında ele alınmakla birlikte (Bogdan ve Biklen, 1992; Goetz ve LeCompte, 1984; Patton, 1987; 1990), nitel araştırmaların en çok karşımıza çıkan altı özelliği vardır. Bunlar; (1) doğal ortama duyarlılık, (2) araştırmacının katılımcı rolü, (3) bütüncül yaklaşım, (4) algıların ortaya konması, (5) araştırma deseninde esneklik, ve (6) tümevarımcı analiz. Ayrıca günümüzde nitel araştırmalar nedensel ilişkilerin tanımlanması ve nedensel açıklamaların yapılmasında da hem nitel hem de nicel araştırmacılar tarafından anlamlı derecede kabul görmektedir. 1. Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri Nitel araştırmanın neden kullanıldığına bakacak olursak, bazı bilimlerde (örneğin antropoloji) bu yöntemi kullanmak bir zorunluluktur. Çünkü başka türlü veri elde edilememektedir. Diğer bir nedeni ise bazı araştırma problemlerinin yapısından dolayı veri elde etmek için insanların sorgulanması gereğidir. Örneğin bir olgu ile ilgili insanın deneyimleri öğrenilmek istendiğinde kullanılır. Bu deneyimlere örnek olarak, hastalık durumu, dinî inanç ve tutkular verilebilir. Daha çok psikologlar, antropologlar ve sosyologlar tarafından kullanılan nitel araştırmalar, veri toplama yöntemi olarak gözlemi kullanırlar. Gözlemler ilk elden bilgi toplanmasında yararlıdırlar. Nitel araştırmaların yöntemi son derece esnektir Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 ve bu yöntemde araştırmaya katılanların çevrelerini nasıl anlamlandırdıkları ve bu anlamın onların çevrelerini ve davranışlarını nasıl etkilediği incelenebilir. Küçük çocuklar ve soruları cevaplamak istemeyen veya soruları cevaplandırması mümkün olmayan hasta veya özürlü kişiler için nitel araştırma yöntemi uygundur. Nitel araştırmanın çeşitli disiplinlere dayanan güçlü kuramsal temelleri vardır. Sosyoloji, psikoloji, felsefe, dilbilim gibi disiplinler nitel araştırmaya hem perspektif kazandırmışlar hem de yöntem olarak katkıda bulunmuşlardır. Tüm bu disiplinlerde ortak olan tema insan davranışını, içinde bulunduğu ortam içinde ve çok yönlü olarak anlamaya çalışmaktır. Bu disiplinlere göre insan davranışı fen ve matematik gibi diğer disiplinlere göre oldukça farklı anlaşılır ve bu nedenle insan davranışını araştırmada geleneksel olarak fen bilimleri alanında kullanılan yöntemler yetersiz olarak kabul edilir. İnsan davranışı ancak esnek ve bütüncül bir yaklaşımla araştırılabilir ve bu yaklaşımda araştırmaya dâhil olan bireylerin görüşleri ve deneyimleri büyük önem taşır. Böyle bir bakış açısından hareketle aşağıda, nitel araştırmaya yön veren ve insan davranışını geleneksel araştırma yöntemlerinden farklı bir anlayışla incelemeye yönelen çeşitli disiplinler tanımlanmakta ve gerek perspektifleri gerekse kullandıkları yöntemler bakımından nitel araştırmaya olan katkıları açıklanmaktadır. Bu disiplinlerden bazılarının katkısı oldukça kapsamlı iken diğerlerinin katkısı ilgili disiplinin belirli alanlarında kullanılan anlayış ve yöntemlerle sınırlı olabilmektedir. Antropoloji: Antropoloji kültürü ve insanların belirli kültürel ortamlarda sosyal davranış kalıplarını nasıl algıladıklarını ve bu kalıplara nasıl uyum sağladıklarını konu edinen bir disiplindir. Etnografik araştırmalar Antropoloji alanının temelini oluşturur ve aynı zamanda nitel araştırmada kullanılan gözlem ve görüşme yöntemierinin en sık kullanıldığı araştırma türleri bu disiplinin içinde yer alır. Felsefe: Felsefe gerçeğin çeşitli boyutlarıyla tanımlanması ile ilgili bir disiplindir. Felsefe alanında güçlü bir düşünce akımı olarak ortaya çıkan varoluşçuluk (existentialism) akımı nitel araştırma geleneğinin önemli temellerinden birini oluşturmaktadır. Humanistik Psikoloji: Humanistik psikoloji insanları anlamak için öncelikle onların yaşantılarına yakından bakmak gerektiğini savunur. Bu yaşantıları uzaktan gözlem ve ölçümlerle anlamak mümkün olmayabilir. Araştırmacı ancak insanların deneyimlerine yakın bir konumda bu deneyimlerin anlamını ortaya çıkarabilir. Bu nedenle araştırmacı, insanların deneyimlerini anlayabilmek için onlarla aynı ortamı paylaşmalı, onlarla konuşmalı ve davranışlarını gözlemelidir. Sosyoloji: Toplum içinde yaşayan bireyler olarak insanların toplumsal yaşama biçimini ve kuralları nasıl algıladıkları ve bu algıları kendi yaşamlarına nasıl yansıttıkları konusu ile yakından ilgilenen sosyoloji, nitel araştırmada kabul edilen bazı temel perspektiflere ve yöntemlere önemli katkılarda bulunmuştur. Gözlem, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 görüşme ve diğer nitel yöntemler insanların davranışlarını açıklamada bize önemli katkılar sağlayabilir Sosyal Psikoloji: Sosyal psikolojiden derin bir biçimde etkilenen Simgesel Etkileşim (Symbolic Interaction) insanların simgelerle (sembollerle) nasıl iletişim kurduklarını ortaya çıkarmaya çalışan bir disiplindir. Araştırmacının temel görevlerinden biri, insanların iletişim süreçlerini incelemek ve çeşitli biçimlerdeki dil kullanımını ve bunların insan davranışları bakımından çıkardığı sonuçları anlamaya çalışmaktır. Bu disiplinler, nitel araştırma yöntemlerini kullanış biçimleri açısından farklılıklar göstermektedir. Bu disiplinlerde görülen farklı yaklaşımlar insan davranışının ne kadar karmaşık ve çok boyutlu bir yapıya sahip olduğuna ilişkin bir göstergedir. Bu nedenle insan davranışına ilişkin olguları araştırırken daha önceden kararlaştırılmış sınırlayıcı yöntemler yerine, insan davranışının doğasına uygun nitel yöntemlerin kullanılmasının daha uygun olacağı ortaya çıkmaktadır. Nitel araştırmalar insan deneyimlerinin bazı bölümlerinin sistematik incelenmesi olarak da tanımlanabilmektedir. Nitel araştırmalar teknik olarak verilerin istatistiksel yorumları ile ilgilenmemektedir. Bunun yerine daha çok genel çıkan temaların keşfedilmesi uğraşı alanıdır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme, doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerini kullanır. Algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırmadır (Yıldırım ve Şimşek 2011). Bu tür araştırmalarda veriler daha çok görüşmeler yoluyla elde edilse de gözlem (gizli ya da açıkça), müzik, sanat, fotoğraf, video, el sanatları, araçlar, gazete ya da diğer insan eliyle oluşturulmuş şeylerden oluşabilmektedir. Nitel araştırmada en yaygın olarak kullanılan üç tür veri toplama yöntemi vardır: Görüşme, gözlem ve yazılı dokümanların incelenmesi. Bu genel yöntemler yine kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır. Nitel araştırma sosyal bilimlerde ve insan davranışlarını inceleyen bilimlerde tercih edilen bir araştırma yöntemidir. Çoğunlukla nicel araştırma yöntemi ile veri elde etmenin imkânı olmayan insanların yaşamlarını, hikâyelerini, davranışlarını, insanların sosyal davranışlarını ve ilişkilerini belirlemeye yönelik olarak kullanılmaktadır (Neuman 2011 ). Nitel araştırma ayrıca, daha önce nicel araştırma yöntemi ile elde edilen verilerin derinlemesine incelenmesi ihtiyacı hissedildiğinde kullanılmaktadır. Nitel araştırma bu yönüyle yani geniş ve derinlemesine bilgi sağlaması sebebiyle yararlıdır. Nitel gözlemler arasında katılımlı ve katılımsız gözlem ve nitel görüşme gibi yöntemler yer almaktadır. Nitel araştırma genellikle az sayıda birey ile yürütülür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Nitel araştırmadan, araştırmacının özellikle ne tür veri toplayacağından emin olmadığı durumlarda yararlanılır. Nitel araştırmanın geliştirilebilir olması gerekmez. Nitel yöntemde gözlenen ile gözleyen arasında anket formu gibi bir araç yoktur. Veriler veya bilgiler doğrudan gözlemi yapan kişi tarafından toplanır ve dolayısıyla bir aracın bu bilgileri bozması söz konusu değildir. Gözlemsel alan araştırmasında gözlemlerin bir hipoteze ilişkin olarak yapılması gerekmez. Bu tür araştırmalar betimsel araştırmalar olarak da adlandırılır. Gözlemsel araştırma bulgularının, bu bulgular belirli bir davranış konusunda derinliğe toplandıkları için geçerlilikleri yüksektir. Ancak bunların güvenilirlikleri ve genellikleri ile ilgili sorunlar vardır. Güvenilirlik kavramı gözlemlerin ne ölçüde tekrarlandığına ilişkindir. Genellik veya dışsal geçerlik ise çalışmanın bulgularının diğer kişiler, diğer zamanlar ve diğer yerler için ne ölçüde yaygın olduğunu anlatır. Gözlemsel araştırmada bulgular belirli bir grup için geçerli olabilir. Fakat diğer kişilere genelleştirilemez. Diğer yandan, gözlemsel araştırmalarda gözlemcinin kendi istediğini görmesi ile yol açtığı bir yanlılık söz konusudur (İşçi 2006). Nitel Araştırmanın Temel Aşamaları Nitel araştırma dendiğinde, kısaca herhangi bir şekilde istatistiksel uygulamalar ya da başka sayısal araçlar kullanılmadan bulguların üretildiği araştırma anlaşılabilir. Nitel araştırmanın belli başlı bölümleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir. Veri: Değişik kaynaklardan elde edilebilir. En yaygın kaynaklar görüşmeler, gözlem ve anketlerdir. Analitik ya da yorumlayıcı prosedürler: Bunlar bulgulara ya da teorilere ulaşmak için kullanılır. Bu prosedürler verilerin kavramsallaştırılmasını da içerir. Yazılı ya da sözlü raporlar: Bu raporlar bilimsel dergilerde ya da konferanslarda sunulabilir, tezlerde yayınlanabilir. Araştırmaya temel oluşturacak kuramsal çerçevenin hazırlanması: 1. Araştırmacının sistematik ve yapılabilir, aynı zamanda da esnek bir araştırma deseni oluşturması 2. Yapılan araştırmayı, okuyucunun anlayacağı şekilde tutarlı ve anlamlı bir doküman hâline getirerek sunması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Araştırma Probleminin Belirlenmesi Her araştırmanın bir amacı vardır. Araştırma problemi bu amacı yansıtır. Problemin belirlenmesi araştırmanın ilk adımıdır. Araştırma problemini değerlendirmede iki önemli ölçüt vardır: 1. Önem: Araştırmacı, ilgili literatürdeki bir boşluktan ya da uygulamadaki bir sorunun daha iyi anlaşılmasına ya da çözümüne yönelik açıklama yapmalıdır. 2. Yapılabilirlik: Araştırmanın var olan kaynaklar dâhilinde yapılıp yapılamayacağına ilişkindir. Kuramsal/Kavramsal Çerçevenin Oluşturulması Araştırma deseninin kendi içinde tutarlı ve amaca dönük olması, problemlerle ilgili boyutların tanımlanması, bu boyutların birbiriyle ilişkilerinin saptanması, bilgi toplama araçlarının boyutlarının belirlenmesi aşamasında kullanılacak temaların seçilmesinde yardımcı olur. Araştırma Sorusunun Yazılması Araştırmaya konu olan problemin soru olarak ifade edilmiş biçimidir. Araştırmanın temelidir. Araştırmaya temel oluşturan kavramsal çerçeveden derin bir biçimde etkilenir. Pek çok araştırmada literatür taramasıyla eş zamanlı yürür ve birbirini etkileyen iki süreçtir. İki tip araştırma sorusu vardır: 1. Açık uçlu araştırma soruları Öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlar? 2. Kapalı uçlu araştırma soruları Öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile öğrencinin bu sorulara verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır? Araştırma Alanının/Örnekleminin Belirlenmesi Araştırmacı, alan seçerken ve alana girme girişimleri yaparken şu özellikleri yakalamalıdır: 1. Alana araştırma amacıyla girebilmelidir. 2. Alanda, konusuyla ilgili zengin bilgiler, süreçler ve dokümanlar bulunmalıdır. 3. Alandaki bireylerle güvene dayalı ve etkili bir iletişim kurabilmelidir. 4. Elde ettiği bulguların kalitesi ve geçerliği su götürmez olmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Araştırmacının Rolünün Belirlenmesi Nitel alan araştırmacısı katılımcıdır. Uzaktan ve ikinci elden bilgi toplayan kişi değildir. Kendi varsayımlarını ve önyargılarını, elde ettiği bilgilerden ayrı tutmalıdır. Kendi görüşlerini toplanan veriler analiz edildikten sonra yorumlama aşamasında devreye sokmalıdır. Veri Toplama Araçlarının/Stratejilerinin Geliştirilmesi Araştırma probleminin özelliğine göre yöntem ya da yöntemler belirlenmeli ve bu yöntemlerin hangi kapsamda kullanılacağı açıklanmalıdır. Veri Toplama Yöntemleri Gözlem: Sosyal olguların gözlenerek anlaşılması Görüşme: Algılar, perspektifler, deneyimler, duyguları ortaya koymak Yazılı Doküman Veri Toplama Birçok nitel araştırmada birden fazla veri toplama yöntemi beraber kullanılır. Bu duruma veri çeşitlemesi (data triangulation) denir. Bu şekilde bir veri toplama yönteminin sınırlılığını, diğer bir veri toplama yöntemi telafi eder. Böylelikle araştırmada elde edilen bulguların geçerlik ve güvenirliğini artırmaya katkı sağlanır. Veri Analizi, Bulguların Betimlenmesi ve Yorumlanması Önerilen iki genel yöntem: 1. Betimsel Analiz: Derinlemesine analiz gerektirmeyen verilerin incelenmesinde kullanılır. 2. İçerik Analizi: Elde edilen verilerin daha yakından incelenmesini ve bu verilere ulaşılmasını sağlayan kavram ve temalara ulaşılmasını gerektirir. 3. Seçilen analiz biçimine göre veriler düzenlenir ve betimlenir. 4. Betimleme tüm nitel araştırmalarda önemlidir, araştırma sonucunun geçerliği bu betimlemelere dayandırılmalıdır. 5. Araştırmacının yorumları betimsel bulgularla desteklenmelidir. 6. Böylece okuyucu, araştırma problemiyle ilgili bulguları daha iyi anlar. Sonuçların Sınırlandırılması ve Analitik Genellemelere Ulaşılması Nitel araştırmada bulguların genellenmesi zordur. Çünkü sosyal olaylar durağan değildir. Ortam ve zaman açısından aynı sosyal olayı tekrar edemezsiniz. Evreni temsil edecek sayıda ve düzeyde örneklemi dâhil edemezsiniz (Yıldırım ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Şimşek 2011). NİTEL VE NİCEL ARAŞTIRMA ARASINDAKİ FARK NEDİR? Nicel ve nitel araştırma yöntemleri farklı iki dünya görüşü ve paradigma üzerine oturur. Yapılacak yanlışlardan birisi bu iki farklı paradigmayı birbirine kıyasla iyi kötü şeklinde bir karşılaştırmaya tabi tutmaktır. Bu iki paradigma gerçek konusunda bize iki farklı pencere sunar, her bir pencerenin kendine özgü güçlü ve zayıf yanları vardır. Bu anlamda sosyal olgu ve olaylar üzerinde çalışırken her iki yöntemin de bize sunacağı verilerin diğer yöntem tarafından yeteri kadar açıklanamayacak boyutları vardır. Bu nedenlerle bu iki araştırma yöntemi birbirini tamamlayıcı yöntemler olarak düşünülmelidir. Önemli olan her iki yöntemi de sosyal araştırmalarda yaratıcı bir şekilde kullanabilmektir. Araştırmayı nitel ve nicel olarak iki grupta toplarsak, nicel araştırma olaylar arasındaki ilişkileri tanımlamak için sayısal veriler kullanır. Nitel araştırma insan davranışlarını veya deneyimlerini tanımlamak için sözcükleri veri olarak kullanır. Nicel araştırmanın bir araştırma problemi, nitel araştırmanın ise bir araştırma sorusu vardır. Sayısal araştırma düzenekleri rakam kökenlidir ve genellikle istatistiksel analizlerle değerlendirilecek olan çok miktardaki sayıların toplanmasını gerektirmektedir ( Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara nicel, sayısal ( quantitative ) araştırma denir. Nicel araştırma yöntemi literatürde nicel araştırma deseni olarak geçmektedir. Nitel ve nicel araştırma pek çok yönden birbirinden farklıdır, ama aynı zamanda birbirini tamamlar. Tüm toplumsal araştırmacılar toplumsal yaşamı anlamak ve açıklamak için sistematik olarak ampirik verileri toplar ve analiz eder ve örüntülerini dikkatlice inceler. İki tarz arasındaki farklardan biri, verilerin doğasından kaynaklanır. İzlenimler, kelimeler, cümleler, fotoğraflar, semboller vb. gibi yumuşak veriler, sayılar biçimindeki katı verilerden farklı araştırma stratejileri ve veri toplama teknikleri gerektirir. Diğer farklar, toplumsal yaşam hakkındaki farklı varsayımlar ve farklı amaçlardır. Bu farklar, öteki tarzın kullandığı araçları uygunsuz veya ilgisiz hâle getirebilir. Nitel araştırmayı nicel araştırmanın standartlarıyla yargılayanlar genellikle hayal kırıklığına uğrar, bunun tam tersi de geçerlidir. En iyisi her tarzın sunduğu avantajları kendi koşulları içinde değerlendirmektir. Nitel araştırmacılar çoğunlukla yorumlayıcı veya eleştirel sosyal bilime güvenir. Uygulamada mantık kullanırlar ve doğrusal olmayan bir araştırma yolu izlerler. Nitel araştırmacılar olaylar ve bağlamlar dilini konuşur. Toplumsal yaşamın doğal akışında ortaya çıkan olayların ayrıntılı incelemelerini yürütmeye vurgu yaparlar. Belirli toplumsal-tarihsel bağlamlara duyarlı olan özgün yorumlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 sunmaya çalışırlar. İlginç biçimde, erkek toplumsal araştırmacılardan çok, kadın toplumsal araştırmacılar nitel yaklaşımı benimser. Çoğu nicel araştırmacı sosyal bilimlerde pozitivist bir yaklaşıma güvenir. Yeniden oluşturulmuş mantık uygular ve doğrusal bir araştırma yolu izler. Değişkenler ve hipotezler in dilini konuşurlar. Nicel araştırmacılar değişkenleri kesin olarak ölçmeye ve genel nedensel açıklamalara bağlı olan hipotezleri test etmeye vurgu yaparlar. Tarzlardan yalnızca birini kullanan araştırmacılar her zaman ötekini kullananlarla iyi iletişim kurmayabilirler, ama tarzların dilleri ve yönelimleri karşılıklı anlaşılırdır. Her iki tarzı da anlamak, birbirlerini nasıl tamamlayabileceklerini görmek zaman ve çaba ister. Yeniden Oluşturulmuş Mantık ve Uygulamada Mantık Toplumsal araştırmacıların araştırmayı öğrenme ve tartışma yolu çoğunlukla iki mantıktan birini izler: Yeniden oluşturulmuş mantık veya uygulamada mantık. Çoğu araştırmacı iki mantığı bir arada kullanır, ama her birinin oranı değişiklik gösterir. Nicel araştırmacılar yeniden oluşturulmuş mantığı daha fazla kullanırken nitel araştırmacılar uygulamada mantık yürütme eğilimi gösterir. İki mantık, toplumsal araştırma tartışmalarının açık, kurallara bağlı ve standartlaştırılmış olma derecesini temsil eder. Yeniden oluşturulmuş mantık, araştırmanın nasıl yürütüleceğinin mantığının son derece düzenli ve idealleştirilmiş, formel ve sistematik bir biçimde belirtilmiş olduğu anlamına gelir. Mantıksal olarak birbiriyle uyumlu kurallar ve terimlerle yeniden inşa edilir. Düzgün bir iyi araştırına modelidir. Bu, mantık ders kitaplarında ve yayımlanmış araştırma raporlarında görülür. Örneğin, bir basit rastlantısal örneklem yürütmenin kuralları çok açıktır ve adım adım izlenen bir prosedüre bağlıdır. Uygulamada mantık, araştırmanın gerçekte nasıl yürütüldüğünün mantığıdır. Görece karışıktır, belirsizlik içerir ve belirli örnek olaylara bağlıdır ve bir görevin pratik olarak tamamlanmasına yöneliktir. Daha az sayıda belirlenmiş kuralı vardır ve yargı gereksinimlerine veya deneyimli araştırmacılar arasında paylaşılan normlara dayanır. Öğle yemeğinde veya kahve molasında bir araya gelip araştırma yapmayı tartışırken araştırmacıların birinden diğerine geçen gayriresmî bir halk bilgeliğine dayanır. Yeniden oluşturulmuş mantığı tanımlamak veya kitaplardan ya da formel eğitimle öğrenmek daha kolaydır. Nicel araştırmacılar kullandıkları teknik araştırma prosedürlerini tanımlar (Örn. bir telefon rehberinden çekilen 300 kişilik bir sistematik rastlantısal Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 örneklem; Likert ölçeklemesi). Nitel araştırma daha çok araştırmacıların deneyimlerinden gelişmiş olan gayriresmî bilgeliğe dayanır. Nitel araştırma raporları yöntemi tartışmayabilir (tarihsel-karşılaştırmalı araştırmada yaygındır) ya da belirli bir çalışmaya uyarlanmış kişisel bir otobiyografik anlatımı bulunabilir. Çok az prosedür ya da terim standartlaştırılmıştır ve standartlaştırılmasının gerekip gerekmediği konusunda nitel araştırmacılar arasında bir tartışma yürütülmektedir. Çoğu nitel araştırmacı araştırma yapmayı pek çok rapor okuyarak deneme ve yanılmayla ve deneyimli bir araştırmacının yanında çırak rolünde çalışarak öğrenmiştir. Bu, nitel araştırmanın daha az geçerli olduğu anlamına gelmez, ama onu ilk kez öğrenen biri için kavranması daha zor olabilir. Doğrusal Yol ve Doğrusal Olmayan Yol Araştırmacılar, araştırma yürütürken bir yol izler. Yol, yapılacak şeylerin birbiri ardına dizilişi için bir metafordur: Neyin önce bitirildiği, bir araştırmacının nerede olduğu, neyin neden geldiğini araştırmacının nereye gittiğini gösteren bir metafordur. Yol aşındırılmış, pek çok başka araştırmacının ayak bastığı yerler işaret levhalarıyla belirtilmiş olabilir. Alternatif olarak, çok azının daha önce gittiği ve ileriye işaret eden levhaların olmadığı bilinmeyen bölgeye giden yeni bir yol olabilir. Genelde, nicel araştırmacılar nitel araştırmacılara göre daha doğrusal bir yol izler. Doğrusal araştırma yolu, sabit bir basamaklar dizisini izler. Belirli bir yönde ilerleyen bir merdiven gibidir. Bir düşünme biçimi ve meselelere bakış biçimidir. Batı Avrupa ve Kuzey Amerika kültüründe en çok görülen direkt, dar, düz yoldur. Direkt, doğrusal yaklaşıma alışkın olan insanlar daha az direkt, döngüsel yola karşı sabırsız olabilir. Kesin doğrusal perspektiften bakıldığında döngüsel yol etkisiz ve kaygan görünür. Ancak dağınık döngüsel yaklaşım düzensiz, tanımlanmamış kaostan ibaret değildir. Bütüne dair bir anlayış yaratmak için anlamın incelikli tonlarını kavramak için farklı bilgileri bir araya getirmek için ve perspektifleri değiştirmek için son derece etkili olabilir. Düşük nitelikli araştırma yapmanın bir bahanesi değildir, kendi disiplini ve titizliği bulunur. İnsan bilimlerinden araçlar ödünç alır (Örn. metafor, analoji, tema, motif ve ironi) ve anlam, inşa etmeye yöneliktir. Döngüsel yol hassas anlam tonlarının, incelikli yan anlamların veya bağlamsal ayrımların önemli olabildiği dilleri çevirmek gibi görevler için uygundur. Dairesellik yaklaşımın güçlü yönlerinden biridir, çünkü araştırmacıyı sürekli araştırma sürecinin tümü üzerine ve diğer basamakların ışığında belirli basamaklar üzerine düşünmeye zorlar (Flick 1993, Neuman 2011). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Objektiflik ve Bütünlük Yanlı, dürüstlükten uzak veya etik dışı olma fırsatları her türlü araştırmada bulunur. Tüm toplumsal araştırmacılar araştırma etkinliklerinde adil, dürüst, doğrucu ve yansız olmak ister. Yine de nitel ve nicel tarzlar dürüst, doğru araştırmayı garanti etmenin farklı yollarına vurgu yapar. Nitel araştırmacılar araştırma ortamına dair samimi, birinci elden bilgiyi vurgular; kendileriyle inceledikleri insanlar veya olaylar arasına mesafe koymaktan kaçınırlar. Bu, keyfî biçimde kişisel fikirleri araya sıkıştırmak, veri toplama konusunda kaypak olmak veya kanıtları kişisel önyargıları destekleyecek biçimde kullanmak anlamına gelmez. Toplumsal yaşamı daha bütünsel olarak anlamak için kişisel anlayıştan, duygulardan ve insan perspektiflerinden yararlanmak anlamına gelir. Araştırmacı kendi varlığını açık hâle getirir ve daha önceki varsayımlara karşı duyarlıdır. Objektif tekniklerin yerine, nitel araştırmacı açık sözlü ve kişisel ilişkisi hakkında dürüsttür. Araştırmacı bütünlüğü nitel araştırmada merkezî öneme sahiptir. Nicel araştırmacılar objektifliğin ve daha mekanik tekniklerin altını çizer. Tekrarlama ilkesini kullanır, standartlaştırılmış metodolojik prosedürlere bağlı kalır, sayılarla ölçüm yapar ve sonra verileri uygulamalı matematiğin bir alanı olan istatistik ile analiz ederler. Nicel araştırma bütünlük sorununu objektif bir teknolojiye dayanarak ele alır. Kesin ifadeler, standart teknikler, sayısal ölçümler, istatistik ve tekrarlama gibi. Bu doğa bilimlerindekinin aynısıdır. Nitel araştırmacılar, nicel araştırma tasarımdaki objektif standartlara paralel bir fikir olarak güvenilirliği vurgular. Bu, araştırmalarının güvenilir ve inanılır olmasını sağlar. Nitel araştırmacıların kanıtlarını kontrol etme yolları vardır. Örneğin saha araştırmacısı, Profesör Smith, Profesör Joııes a silgi fırlattı. diyen bir öğrenciyi dinliyor ve kaydediyor olsun. Saha araştırmacısı bu kanıtı dikkatle ele alır. İddiayı güçlendirmek için araştırmacı başka insanların ne dediğini göz önüne alır, doğrulayıcı kanıtlar arar ve iç tutarlılığı kontrol eder. Araştırmacı öğrencinin olay hakkında ilk elden bilgi sahibi olup olmadığını ve öğrencinin duygulan veya çıkarının yalan söylemesine yol açıp açmayacağını (Örn. öğrenci başka sebeplerden dolayı Profesör Smith den hoşlanmıyor olabilir.) sorar. Öğrenci yanlış bir bildirimde bulunmuşsa bile, bu öğrencinin perspektifi hakkında kanıttır. Benzer şekilde, tarihsel kanıtları inceleyen araştırmacı kaynakların güvenilirliğini doğrulamak için teknikler kullanır. Başka bir kontrol aracı, nitel araştırmacıların kaydettiği büyük miktardaki ayrıntılı yazılı notlardır. Kanıtların ayrıntılı biçimde kelimesi kelimesine yapılmış bir betimlemesinin yanı sıra bu notlar kaynaklara referansları, araştırmacının yaptığı yorumlar ve notların yanı sıra alıntıları, fotoğrafları, haritaları, diyagramları, başka sözcüklerle anlatmayı ve sayımları düzenlemeye Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 yardımcı olan anahtar terimleri içerir. Nitel araştırmacılar çoğunlukla yalnız çalıştığı hâlde, diğerleri kanıtlardan haberdar olur. Örneğin bir saha araştırmacısı belirli bir ortamda hayattaki insanları inceliyor olsun. Gözlemlenen özneler bir çalışmanın ayrıntılarını okuyabilir. Aynı şekilde, tarihsel belgelere atıf yapılır ve diğer araştırmacılar referansları ve kaynakları kontrol edebilir. Bir nitel araştırmacının güven oluşturmasının en önemli yolu, kanıtları sunma biçimidir. Nitel bir araştırmacı ayrıntılı notlarının tümünü bir raporda sunmaz; bunun yerine, yeterli doku ve ayrıntı sağlayarak birbirine kenetlenen ayrıntılardan bir ağ örer ve böylece okur onların orada olduğunu hisseder. Nitel bir araştırmacının olaylar, insanlar ve durumlara dair ilk elden bilgisi iki yolla kesişir. Yanlılıkla ilgili soru işaretleri uyandırır, ama aynı zamanda yakınlık, doğrudan temas ve samimi bilgi hissi sağlar. Önceden Planlanmış ve Yeni Oluşan Araştırma Soruları Bir araştırma projesine başlarken ilk adımınız bir konu seçmektir. Bu görev için hazır bir formül yoktur. Deneyimli bir araştırmacı da olsanız, henüz başlıyor da olsanız, en iyi yol ilginizi çeken bir şey üzerine araştırma yürütmektir. Konular için pek çok kaynak vardır Tüm araştırmalar bir konuyla başlar; ama konu, yalnızca araştırmacının odaklanmış bir araştırma sorusuna daraltması gereken bir başlangıç noktasıdır. Nitel araştırmacılar çoğunlukla belirsiz veya net olmayan araştırma sorularıyla başlar. Konu, çalışma sırasında yavaş yavaş oluşur. Araştırmacılar çoğunlukla belirli bir soruya odaklanmayla, verileri toplarken gerçekleşen çalışma tasarımının ayrıntılarına karar verme sürecini birleştirir. Bunun tersine, nicel araştırmacılar, çalışma tasarımını son hâline getirmeden önceki ayrı bir planlama basamağı olarak konuyu odaklanmış bir soruya daraltır. Onu, test edilebilir bir hipotez geliştirme sürecinin bir basamağı olarak (daha sonra tartışılacak) ve herhangi bir veri toplamadan önce çalışma tasarımına yön vermesi için kullanırlar. Nitel araştırma tarzı esnektir ve konuyu bir çalışma boyunca yavaş yavaş odaklamayı teşvik eder. Araştırma planlamanın erken bir aşamasında, yalnızca çok az miktarda konu daraltma gerçekleşir; daraltmanın çoğu, bir araştırmacı veri toplamaya başladıktan sonra gerçekleşir. Odaklama ve rafine etme, araştırmacı verilerin bazılarını topladıktan ve ön analize başladıktan sonra devam eder. Nitel araştırmacılar erken veri toplamayı araştırma sorusunu/sorularını ayarlamak ve keskinleştirmek için kullanır, çünkü verilerin içine gömülene kadar en önemli sorunları veya soruları genellikle bilmezler. Odaklanmış bir araştırma sorusu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 geliştirme, araştırmacının etkin biçimde ön yorumlar üzerine düşündüğü ve onları geliştirdiği bir süreç olan veri toplama sürecinin bir parçasıdır. Nitel araştırmacı önceden tahmin edilmeyen verilere açıktır ve bir çalışmanın başlarında sürekli odağı yeniden değerlendirir. Araştırmanın yönünü değiştirmeye ve yeni kanıt dizilerini izlemeye hazırlıklıdır ( Nitel araştırmacılar için tipik araştırma soruları arasında şunlar yer alır: Belirli bir koşul veya bir toplumsal durum nasıl ortaya çıktı? Zaman içinde koşul/durum nasıl sürdü? Bir koşulun/durumun değiştiği, geliştiği veya işlediği süreçler nelerdir? Farklı bir soru türü var olan inançları veya varsayımları onaylamaya çalışır. Son bir soru tipi yeni fikirler keşfetmeye çalışır. Araştırma projeleri araştırma sorunları veya sorular çevresinde tasarlanır. Bir proje tasarlamadan önce, nicel araştırmacılar geniş bir konu içindeki belirli bir araştırma problemine odaklanır. Örneğin, kişisel deneyim örneği, sendikaları bir konu olarak önermektedir. Sendikalar bir konudur, bir araştırma sorusu veya bir problem değildir. Büyük bir kütüphanede sosyologlar, tarihçiler, iktisatçılar, avukatlar, yöneticiler, siyaset bilimciler ve diğerleri tarafından sendikalar üzerine yazılmış yüzlerce kitap ve binlerce makale bulursunuz. Kitaplar ve makaleler konunun farklı yönlerine odaklanır ve ona dair pek çok perspektif benimser. Bir araştırma projesini tasarlamaya başlamadan önce konuyu daraltmalı ve odaklamalısınız. Örnek bir araştırma sorusu şöyledir: ABD işçi sendikaları, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Afrika kökenli Amerikalılar karşısında vasıflı işlere yönelik bariyerler oluşturarak ırksal eşitsizliğe ne kadar katkıda bulunmuştur?. Bir konuda araştırmaya başlarken kendinize sorun: Konuyla ilgili en ilginç şey nedir? Hakkında çok az şey bildiğiniz konu için önce onun hakkında okuma yaparak artalan bilgisi edinin. Araştırma soruları az sayıda değişken arasındaki ilişkilere dairdir. Bir başlığın bir araştırma sorusuna odaklanmanın bazı yolları sayılmaktadır. Örneğin, Boşanmaya ne neden olur? sorusu iyi bir araştırma sorusu değildir. Daha iyi bir araştırma sorusu şöyledir: Evlenme yaşı boşanmayla ilintili midir? İkinci soru iki değişken önermektedir: Evlenme yaşı ve boşanma. Bir araştırma sorusuna odaklanmak için başka bir teknik, soruya yanıtın genellenebileceği evreni belirlemektir. Tüm araştırma soruları ve çalışmalar bir insan grubu veya kategorisine, kurumlara veya öteki birimlere uygulanır. Evren, araştırmanın kapsadığı veya genellenebileceği tüm birimler kümesidir. Örneğin, araştırma sorunuz lise öğrencilerinin öğrenimi üzerinde yeni bir devamlılık politikasının etkileriyle ilgili olsun. Evren, tüm lise öğrencileridir. Bir Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 başlığı süzgeçten geçirerek bir araştırma sorusu oluştururken ve bir araştırma projesi tasarlarken, ayrıca pratik kısıtlamaları göz önüne almanız gerekir. Mükemmel bir araştırma projesi tasarlamak ilginç bir akademik egzersizdir, ama eğer bir araştırma projesi yürütmeyi umuyorsanız, tasarımında pratik kısıtlamaların etkisi olacaktır. Başlıca kısıtlamalar arasında süre, maliyet, kaynaklara erişim, yetkililerin onayı, etik kaygılar ve uzmanlık bulunur. Eğer bir araştırma projesini yürütmek için beş hafta boyunca haftada on saatiniz varsa, ama bir araştırma sorusunu yanıtlamak beş yıl sürecekse, araştırma sorusunu daha dar biçimde yeniden formüle edin. Bir araştırma sorusunu yanıtlamak için gerekli süreyi kestirmek zordur. Belirlenen araştırma sorusu, kullanılan araştırma tekniği ve toplanan verilerin türünün hepsi önemli rol oynar. Deneyimli araştırmacılar, iyi tahminler için en iyi kaynaktır. Maliyet başka bir kısıtlamadır. Sürede olduğu gibi, bir soruyu kısıtlamalar içinde yanıtlamanın yaratıcı yolları vardır, ama bazı soruları yanıtlamak söz konusu. Maliyet nedeniyle olanaksız olabilir. Örneğin, spor taraftarların kendi takımlarının maskotuna yönelik tutumlarıyla ilgili bir araştırma sorusu, ancak çok zaman ve para harcayarak yanıtlanabilir. Araştırma sorusunu iki farklı üniversitedeki öğrencilerin kendi maskotlarına dönük olarak ne hissettiği biçiminde daraltmak, onu daha gerçekleştirilebilir hâle getirir. Kaynaklara erişim kısıtlamasına sık rastlanır. Kaynaklar arasında başkalarının uzmanlığı, özel gereçler veya bilgi olabilir. Örneğin, farklı ülkelerde hırsızlık oranları ve aile geliri ile ilgili bir araştırma sorusunun yanıtlanması neredeyse olanaksızdır, çünkü hırsızlık ve gelir ile ilgili bilgiler toplanmaz veya çoğu ülke için kullanılamaz. Bazı sorular yetkililerin onayını zorunlu kılar (Örn. tıbbi kayıtları görme) veya temel etik ilkeleri ihlal etmeyi gerektirir (Bir kişinin tepkisini görmek için ona ciddi fiziksel zarar verme). Araştırmacının uzmanlığı da bir kısıtlamadır. Bazı araştırma sorularının yanıtlanması, veri toplama tekniklerinin, istatistiksel yöntemlerin kullanımını, yabancı bir dili bilmeyi veya araştırmacının sahip olmadığı becerileri gerektirir. Eğer araştırmacı gerekli eğitimi edinemiyorsa veya başka bir kişinin hizmetleri için ücret ödeyemiyorsa, araştırma sorusu pratik olmayabilir. Özetle, nitel ve nicel araştırmacıların pek çok ortak noktası vardır, ama çalışma tasarımı için bir tasarım mantığı kullanmak, doğrusal veya doğrusal olmayan bir yol seçmek, bir doğrulama biçimi kullanmak ve bir araştırma sorusu geliştirmek gibi tasarım meselelerinde farklılık gösterirler. Bunlara ek olarak, araştırmacılar çalışma tasarımına yönelik farklı bir dil ve yaklaşım benimseme eğilimindedirler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Nitel ve Nicel Araştırmadaki Temel Farklılıklar Nitel ve nicel araştırma iki ana araştırma yaklaşımıdır ve genellikle bir arada kullanılmalarına rağmen, her birisinin faydaları ve dezavantajları şiddetli bir biçimde tartışılmaktadır. Özellikle, sosyal bilimlerde, nitel ve nicel araştırmaların olumlu tarafları sürekli birbirleri ile mücadele hâlindedir ve her iki tarafı da destekleyen keskin bakış açıları bulunmaktadır. Ancak, genellikle araştırmanın bazı safhaları vardır ki bunların bazılarında nitel araştırma nicele göre ve diğer bazılarında da nicel araştırma nitele göre daha faydalıdır ve bunlardan herhangi birisini tamamen reddeden çok az kişi vardır. Nicel araştırma muhtemelen daha az tartışmalıdır, çünkü klasik bilimsel paradigma olarak görülen şey ile daha uyumludur. Nicel araştırma rakamsal veriler gibi kesin olan verilerin toplanmasını içermektedir, bu yüzden mümkün olan en üst düzeyde tarafsız olarak incelenebilir. Nicel araştırma ile birlikte kullanılan ve onun varsayılan tarafsızlığını destekleyen pek çok ilke vardır. Nicel araştırma genellikle bir projenin kapsam alanı anlaşıldıktan sonra araştırma projesinde kullanılır. Nicel araştırmanın ardında yatan ana fikir, durumları kolayca bir birinden ayırabilmesi, böylece bunlar istatistiksel olarak sayılabilecek ve modellenecek, ve araştırmanın amacından sapmalara neden olabilecek olan unsurları devre dışı bırakmasıdır. Bir araştırmacının genellikle araştırmasına başlamadan önce neyin ölçüleceği ile ilgili net bir fikri vardır ve çalışması kontroller ve standartlar çerçevesinde gerçekleştirilir. Kullanılan araçların amacı herhangi bir ön yargıyı minimize etmektir, böylece bu araçlar ideal bir biçimde bilgi toplayan makineler gibidir. Nitel araştırmanın sonucu bulguların ortaya konulması için istatistiksel analize tabi tutulabilen rakamların toplanmasıdır. Duygusal olarak araştırmadan soyutlanmak ve araştırmacı ön yargılarını ortadan kaldırmak nicel araştırmanın en önemli yönüdür. Astronomi ya da diğer müspet bilimler gibi şeyler için bu nicel araştırmanın çok az yanlılığa izin vermesi anlamına gelmektedir. Sosyoloji verileri gibi şeyler için bu incelenen kişiler tarafından çalışmaya sokulan yanlılığın büyük oranda sınırlandığı anlamına gelmektedir. Nicel araştırma hipotezlerin test edilmesi için ve belirli sorulara yanıt vermeye çalışan müspet bilimler için idealdir. Nitel araştırma ise içinde daha bütünsel bir resim elde etmek için katılımcıların kendi ön yargılarını devreye sokmalarına izin verilen daha subjektif bir araştırma biçimidir. Nitel araştırma bir çalışmada tam olarak neyin arandığı bilinmediği durumlarda gerekli olabilir, bu yüzden araştırmacının hangi verilerin önemli hangilerinin önemsiz olduğunu belirleyebilmeleri gerekmektedir. Nicel araştırma genellikle araştırma başlamadan önce ne aradığını bilir, nitel araştırmada ise çalışmanın odak noktası çalışma ilerledikçe daha netlik kazanabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Nitel araştırmadan elde edilen veriler genellikle veri olarak ham rakamlardan çok daha az somut olacaktır. Daha ziyade, nitel araştırma hikayeler, resimler ya da duyguların, hislerin tanımlamalarını ortaya koyar. Araştırma denekleri tarafından ortaya konulan yorumlamalara nitel araştırmada ağırlık verilir, bu yüzden önyargılarını sınırlama arayışı yoktur. Aynı zamanda, araştırmacılar nitel araştırmaya duygusal olarak daha fazla bağlıdırlar ve bu yüzdende kendi ön yargıları da sonuçlar üzerinde etkili olabilir (ww.psychsoma.co.za/qualitative_inquiry_growt/research-quality/ John D. Anderson Memwmımperial Coe, 2006, Superintendent Of Schools). Sonuç Nitel ve nicel ölçme arasında çok sayıda farklılık mevcuttur Nicel araştırma Nicel araştırma seçenekleri belirlenmiş durumdadır ve bunun için pek çok katılımcının görüşleri alınmıştır. Tanımı gereği, ölçüm objektif olmalıdır, nicel olmalıdır ve istatistiksel olarak geçerli olmalıdır. Basitçe ifade etmek gerekirse, bu rakamlar, objektif müspet veriler ile ilgilidir. Bir araştırmanın örneklem büyüklüğü kabul edilebilir doğruluk düzeyine sahip olan bulgular elde etmek için söz konusu bir popülasyondan ne kadar büyük bir örnekleme gerek duyulacağını belirlemek için formüller kullanılarak istatistikçiler tarafından hesaplanır. Genellikle, araştırmacılar en azından yüzde 95 güven aralığına sahip olan örneklem büyüklükleri ararlar (yani çalışmayı 100 kez tekrarladığınızda, bu yüz tekrarın 95 inde aynı yanıtı alacağınız anlamına gelmektedir), artı/eksi yüzde 5 lik bir hata marjini ile. Pek çok araştırma daha küçük hata marjinleri üretecek biçimde dizayn edilmektedir. Nitel araştırma Nitel araştırma insanların ne yaptıklarını ve söylediklerini gözlemleyerek veri toplamak, analiz etmek ve yorumlamaktır. Nicel araştırma nesnelerin sayılması ve ölçülmesi ile ilgiliyken, nitel araştırma anlamlar, kavramlar, tanımlar, özellikler, metaforlar, semboller ve nesnelerin tanımlanması ile ilgilidir. Nitel araştırma nicel araştırmadan çok daha fazla subjektiftir ve temelde bireysel, derinlemesine görüşmeler ve odak grupları olmak üzere bilgi toplamak için çok farklı metotlar kullanır. Bu türden araştırmaların doğası keşfedici ve açık uçludur. Az sayıda insan ile derinlemesine görüşmeler yapılır ve/ya da nispeten az sayıda odaklanma grubu oluşturulur. Katılımcılardan genel sorulara yanıt vermeleri istenir ve görüşmeci ya da grup yöneticileri ele alınmakta olan konu ya da fikir ile ilgili olarak insanların algılarını, fikirlerini ve duygularını tanımlamak için ve grup içinde var olan uyum düzeyini belirlemek için katılımcıların vermiş oldukları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 yanıtları inceler ve analiz eder. Nitel araştırmadan elde edilen bulguların kalitesi direk olarak görüşmeci ve grup yöneticisinin becerilerine, tecrübesine ve duyarlılığına bağlıdır. Bu türden araştırmalar anketlere göre daha az maliyetlidir ve insanların iletişim gereksinimleri ve belirli iletişimler hakkında onların bakış açıları hakkında bilgi toplamada oldukça etkindir. Temelde, nicel araştırma objektif, nicel araştırma subjektiftir. Nicel araştırma açıklayıcı kanunlar arar; nitel araştırma derinlemesine tanımlama peşindedir. Nitel araştırma evrensel kanunlar geliştirme umuduyla bir istatistiki gerçek olarak varsaydığı şeyi ölçer. Nitel araştırma dinamik bir gerçek olduğu varsayılan şeyin keşfedilmesidir. Keşfedilen şeyin evrensel olduğunu iddia etmez ve bu yüzden bu araştırma türleri arasında var olan tekrarlanabilir yaygın farklılıklar aşağıdaki tabloda özetlenerek şunları içerir: Tablo 1.Nitel ve nicel araştırmanın özellikleri Nicel Objektif Araştırma soruları: Kaç tane? Bağlantının gücü? Müspet bilim Literatür taraması çalışmanın ilk safhalarında yapılmalıdır. Kuramı test eder Tek bir gerçek: odaklanma net ve dardır Gerçekler tarafsız ve yansızdır. Azaltma, kontrol ve netlik Ölçülebilir. Mekanik: Parçalar bütüne eşit İstatistiksel analizi bildirir. Analizin temel unsurları rakamlardır. Araştırmacı soyutlanmış Denekler Bağlamdan bağımsız Hipotez Mantık yürütme mantık temelli ve tümdengelim biçimindedir. Nitel Subjektif Araştırma soruları: Ne? Neden? "sosyal bilim Literatür taraması çalışma ilerlerken ya da çalışma sonrasında yapılabilir. Kuram geliştirir Çok sayıda gerçek: Odaklanma karmaşık ve geniştir. Gerçekler yanlı ve kişisel değer Keşif, tanımlama, anlama, ortak yorum Yorumlamayıcı Organizmal: Bütün parçalarından daha fazla şeyi Zengin anlatımlar, bireysel yorumları bildirir. Analizin temel unsuru kelimeler/fikirlerdir. Araştırmacı sürecin bir parçası Katılımcılar Bağlam bağımlı Araştırma soruları Mantık yürütme diyalektik ve tüme varım biçimindedir. İlişkiler nedensellikler inşa eder Anlam tanımlar, keşif Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 Enstrümanları kullanır Genelleme peşindedir. Tahmin, açıklama ve anlayışa giden genellemeler Oldukça kontrollü ortam: Deneysel ortam (çıktı yönelimli) Örneklem büyüklüğü: n "Fasulyeleri sayar." İletişim ve gözlemleri kullanır. Benzersiz olma arayışındadır. Anlayış içinde geliştirilen kalıplar ve kuramlar Esnek yaklaşım: Doğal ortam (süreç yönelimli) Örneklem büyüklüğü önemli değildir; bilgi zengini Hangi fasulyelerin sayılmaya değer olduğu ile ilgili bilgi sağlar." Genelde nitel araştırma bağlamın derinlemesine anlaşılmasına katkı sağlayan zengin, detaylı ve geçerli (süreç) verileri yaratır. Nicel araştırma güvenilir popülasyon temelli ve genellenebilir veriler yaratır ve sebep sonuç ilişkileri yaratmak için çok uygundur. Nitel mi yoksa nicel mi araştırma dizaynı seçme kararı, felsefî bir konudur. Hangi metodun seçileceği projenin doğasına, gerekli duyulan bilgi türü, çalışmanın bağlamı ve kaynakların elde edilebilirliği (zaman, para, insan). Unutmamak gerekir ki, bunlar iki farklı felsefedir, birbirlerinin tezatları olmak durumunda değildir. Gerçekte, her iki dizaynın unsurları da karma metot çalışmalarında birlikte kullanılabilir. Nitel ve nicel araştırmayı bir araya getirmek gittikçe daha yaygın bir hâle gelmektedir. Her bir metot aynı noktaya, sosyal ve sembolik gerçeğin gözlemlenmesine doğru yönlendirilmiş olan farklı bir bakış açısıdır. Çok çeşitli bakış açılarının kullanılmasına üçleme adı verilmektedir. Bu iki tür araştırmanın bir araya getirilmesidir. Buna çoğulcu araştırma denir. İki tür araştırmayı bir araya getirmenin avantajları şunlardır: Unutmamak gerekir ki, nitel ve nicel araştırma iki farklı felsefedir. Gerçekte, her iki dizaynın unsurları da karma metot çalışmalarında birlikte kullanılabilir. Nitel ve nicel araştırmayı bir araya getirmek gittikçe daha yaygın bir hâle gelmektedir. Araştırma geliştirme (bir yaklaşım diğerine destek veren bilgiyi toplamak için kullanılır, nitel araştırmanın nicel araştırmada kullanılacak bir enstrüman geliştirmede kullanılması gibi) Artan geçerlilik: Farklı veri kaynakları vasıtasıyla sonuçların teyit edilmesi Tamamlayıcılık: Bilgi ilave etmek; yani, sayılara kelimeleri ya da tersi Yeni bakış açıları ya da itirazların ortaya çıkması vasıtasıyla yeni düşünme yolları yaratmak. Entegrasyon ünündeki engeller felsefî farklılıkları, maliyet, yetersiz eğitimi ve yayın tarafgirliğini içerir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Ödev Nitel veri analizi Nitel analiz kuram ve analiz arasında sürekli bir etkileşimi içerir. Nitel verilerin analizinde, zaman içinde meydana gelen değişiklikler ve değişkenler arasındaki nedensel bağlantılar gibi kalıpları keşfetme amacı güdülür. Sosyal Hizmet alanında bir araştırma konusu üzerinde bir nitel ve bir nicel araştırma desenini kurgulayarak bu konuda bu iki farklı araştırma deseninin yöntemlerini, planlama ve uygulama açısından tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 Özet Nitel araştırmalar insan deneyimlerinin bazı bölümlerinin sistematik incelenmesi olarak da tanımlanabilmektedir. Nitel araştırmalar teknik olarak verilerin istatistiksel yorumları ile ilgilenmemektedir. Bunun yerine daha çok genel çıkan temaların keşfedilmesi uğraşı alanıdır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme, doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerini kullanır. Algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırmadır. Nicel ve nitel araştırma yöntemleri farklı iki dünya görüşü ve paradigma üzerine oturur. Yapılacak yanlışlardan birisi bu iki farklı paradigmayı birbirine kıyasla iyi kötü şeklinde bir karşılaştırmaya tabi tutmaktır. Bu iki paradigma gerçek konusunda bize iki farklı pencere sunar her bir pencerenin kendine özgü güçlü ve zayıf yanları vardır. Bu anlamda sosyal olgu ve olaylar üzerinde çalışırken her iki yöntemin de bize sunacağı ver diğer yöntem tarafından yeteri kadar açıklanamayacak boyutları vardır. Bu nedenlerle bu iki araştırma yöntemi birbirini tamamlayıcı yöntemler olarak düşünülmelidir. Önemli olan her iki yöntemi de sosyal araştırmalarda yaratıcı bir şekilde kullanabilmektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın özelliklerinden biri değildir? a) Özneldir. b) Sosyal bilimlerde kullanılır. c) Kuram geliştirir. d) Nesneldir. e) Araştırmacı sürecin bir parçasıdır. 2. Bu araştırma deseninde veri toplama yöntemleri olarak gözlem, görüşme ve yazılı doküman kullanılır Cümlede tanımlanan araştırma deseni aşağıdakilerden hangisidir? a) Nitel Araştırma b) Nicel Araştırma c) Anket d) Örneklem e) Gömülü teori 3. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara araştırma denir. Cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? a) nicel b) nitel c) örneklem d) ölçme e) analiz 4. Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın bir özelliğidir? a) Kuramı test eder. b) Kuramı geliştirir. c) Ölçülebilir. d) Tümevarımdır. e) Sayısal verilere dayalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 5. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırmanın bir özelliğidir? a) İletişim ve gözlemleri kullanır. b) Keşif, tanımlama, anlama, ortak yorum c) Benzersiz olma arayışı d) Tümdengelim e) Ölçülebilir. 6. Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırma yönteminin özelliklerinden biri değildir? a) Kuramı test eder. b) Mantık yürütme c) Tümevarım d) Araştırmacı sürecin bir parçası e) Araştırma soruları: Ne? Neden? 7. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırma yönteminin özelliklerinden biri değildir? a) Objektif b) Subjektif c) Araştırma soruları: Kaç tane? Bağlantının gücü? d) Gerçekler tarafsız ve yansızdır. e) İstatistiksel analizi bildirir. 8. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Temelde, nicel araştırma objektif, nicel araştırma subjektiftir. b) Deneyimli araştırmacılar, iyi tahminler için en iyi kaynaktır c) Bir araştırma sorusunu yanıtlamak için gerekli süreyi kestirmek zordur. d) Nitel araştırma daha çok araştırmacıların deneyimlerinden gelişmiş olan gayriresmî bilgeliğe dayanır. e) Çoğu nitel araştırmacı sosyal bilime pozitivist bir yaklaşıma güvenir. 9.. araştırma rakamsal veriler gibi kesin olan verilerin toplanmasını içermektedir, bu yüzden mümkün olan en üst düzeyde tarafsız olarak incelenebilir Cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? a) Likert tipi ölçek b) Pearson korelasyon c) Nicel desen d) Nitel desen e) Karma desen Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

23 10. Sosyal olguların gözlenerek anlaşılmasına ne ad verilmektedir? a) Gözlem b) Analiz c) Regresyon d) Kuram e) Hipotez Cevap Anahtarı: 1.D, 2.A, 3.A, 4.B, 5.E, 6.C, 7.B, 8.E, 9.C, 10.A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23

24 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR Nitel Araştırma Yöntemleri. Sağlık Yönetimi - Yönetim Düşünceleri Emre İşçi 18 Kasım 2008 Salı. research. John D. Anderson Memwmımperial Coe, 2006, Superintendent Of Schools Yıldırım,A, Şimşek,H., Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Beşinci Baskı, Ankara. Neuman,W.L, Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt:1,2, Çeviren: Sedef Özge, Yayın odası yay.istanbul. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü Anabilim Dalı Uluslar Arası Kalite Bölümü Dersin Adı Bilimsel Araştırmalar Dersi Araştırma Konusu Nitel Ve Nicel Araştırmalar Nov 16, 2011 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 24