BAHÇE RÜZGAR ENERJİ SANTRALI (135 MW) PROJESİ ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (NİHAİ)

Transkript

1 Zorlu Plaza, Avcılar İSTANBUL / TÜRKİYE Tel: + 90 (212) Faks: +90 (212) BAHÇE RÜZGAR ENERJİ SANTRALI (135 MW) PROJESİ ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (NİHAİ) Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. Öveçler 4. Cadde No: 140/A Dikmen / Ankara -Türkiye Tel: +90 (312) Faks: +90 (312) OCAK 2009 ANKARA TÜRKİYE

2 2/48 ROTOR ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. (ZORLU ENERJİ GRUBU) BAHÇE RÜZGAR ENERJİ SANTRALI (135 MW) PROJESİ ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ OCAK 2009 REVİZYON LOGU Rev. No. 4 5 Tarih 02 Aralık Ocak 2009 Date Rapor Tanımı Nihai ÇSED Raporu Revize Edilmiş Nihai ÇSED Raporu Report Description Hazırlayan Tufan Hüyük (Çevre Müh.) Cenk Toplar (Biyolog) Compiled by Burcu Savaş (Sosyolog, M.Sc.) Kontrol Eden Reviewed by Prof. Dr. Yusuf Gemici (Çevrebilimci) Günal Özenirler (Çev. Müh., M.Sc.) Onaylayan Prof. Dr. Coşkun Yurteri Approved by

3 3/48 İÇİNDEKİLER Sayfa 1. İŞLETİM BAĞLAMI AMAÇ VE İHTİYAÇ ULUSAL MEVZUAT VE UFK PS PROJE TANIMI PROJE ALANI PROJE NİN TEKNİK TANIMI ÇEVRESEL VE SOSYOEKONOMİK ETKİLER PROJE ALTERNATİFLERİ VAR OLAN ÇEVRENİN TANIMI İKLİM ŞARTLARI JEOMORFOLOJİ VE JEOLOJİ YERÜSTÜ VE YERALTI SUYU KALİTESİ PEYZAJ EKOLOJİ VE BİYOTİK KAYNAKLAR HAVA KALİTESİ GÜRÜLTÜ SOSYOEKONOMİK KOŞULLAR VE KÜLTÜREL MİRAS ÖNERİLEN İŞLETMENİN ÇEVRESEL ETKİ TANIMI VE DEĞERLENDİRMESİ İNŞAATLA İLİŞKİLİ ETKİLER İŞLETİM, KAPATMA VE DEVREDEN ÇIKARMA İLE İLGİLİ ETKİLER ALTERNATİFLERE İLİŞKİN ETKİLERİN KARŞILAŞTIRILMASI... 46

4 4/ PROJE VE BÖLGEDEKİ DİĞER PLANLANAN YA DA MEVCUT GELİŞMELERLE İLGİLİ KÜMÜLATİF ETKİLER HAFİFLETİCİ ÖNLEMLERİN VE/VEYA ÇEVRESEL YARARLARI GELİŞTİRME ÖNLEMLERİNİN TANIMI (ÇEVRE YÖNETİM PLANI) ÇEVRESEL İZLEME PLANININ ANA HATLARI İNŞAAT SAFHASI İŞLETİM SAFHASI... 49

5 5/48 KISALTMALAR A atm CO 2 KOİ dba DOKAY ÇED ÇYP EPDK ÇSED EÜAŞ BDO SGE CBS YS GWh UFK L eq L w L p MW NO x HKBP İÇOM PTD Proje PM PS ROTOR SO x GGB TEİAŞ GT YEK Atmosferik Zayıflama Karbondioksit Kimyasal Oksijen İhtiyacı A-ağırlıklı desibel Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevre Yönetim Planı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Elektrik Üretim Anonim Şirketi Brüt Doğum Oranı Sera Gazı Emisyonları Coğrafi Bilgi Sistemi Yeraltı Suyu Gigavat saat Uluslararası Finans Kurumu Eşdeğer Gürültü Seviyesi Ses Gücü Seviyesi Ses Basınç Seviyesi Megavat Azot Oksitler Halkın Katılımı ve Bilgilendirilmesi Planı İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Proje Tanıtım Dosyası Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi Parçacık Madde Performans Standartları Rotor Elektrik Üretim A.Ş. Sülfür oksitler Güney-Güneybatı Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi Görev Tanımı Yenilenebilir Enerji Kaynağı

6 6/48 1. İŞLETİM BAĞLAMI 1.1. Amaç ve İhtiyaç Zorlu Enerji Grubu nun bağlı şirketi olan rüzgar santrali geliştiricisi ROTOR Elektrik Üretim Ltd. (ROTOR), Türkiye nin güneyinde yer alan Osmaniye iline bağlı Bahçe İlçesi nde 135 MW lık bir rüzgar santrali (Proje) inşa etmeyi ve işletmeyi planlamaktadır. Konum haritası, Şekil 1-1 de verilmektedir. Project Site Şekil 1-1 Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi Konum Haritası.

7 7/48 Proje, aşağıdakilerden oluşmaktadır: Her birinde 2,5 MW kurulu güç olmak üzere 54 adet türbin inşası ve işletimi; en yakın enterkonnekte ulusal iletim şebekesi birimine 7 km uzunluğunda havai iletim hattı inşası ve işletimi ile Şantiyeye bağlantı yolu inşaatı. Proje nin 2009 yılının ilk yarısında başlaması beklenmektedir ve Proje, tamamlandığında, Türkiye nin mevcut durumda 147 MW olan rüzgar enerjisi kapasitesini iki katına çıkaracaktır. Proje, Türk Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği Ek-II de kayıtlıdır ve böylelikle, bir Proje Tanıtım Dosyası (PTD) 1 hazırlanmasına tabidir. PTD 2 ise, daha önce hazırlanmış ve Osmaniye İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne (İÇOM) sunulmuştur. Bu PTD nin incelenmesinin ardından, Osmaniye İÇOM, 2008 yılının Mart ayında Proje için bir ÇED Gerekmez belgesi vermiştir. Diğer taraftan, ROTOR ise, Proje için uluslararası kredi verenlerden (Uluslararası Finans Kurumu, UFK dahil) kredi almayı planlanmaktadır. Bu bakımdan ROTOR, UFK gibi kredi verenlerin gerekliliklerini yerine getirmek amacıyla bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme (ÇSED) raporu düzenlemeye karar vermiştir. Mühtemel finansör olarak UFK, aşağıdakilerden emin olmak istemektedir: Yatırım programı unsurlarının, bu Kısım, Bölüm 1.2 de sunulan UFK Performans Standartları nın (PS) yanı sıra ulusal gerekliliklere de uyduğundan; Proje nin, UFK PS gereğince, kümülatif olanlar dahil kayda değer olumsuz çevresel etkilere yol açmayacağından; Proje nin, sağlık, güvenlik ve çevre (SGÇ) ile sosyo-ekonomik koşullarda meydana gelecek her türlü olumsuz değişikliği en aza indirecek gerekli tüm hafifletici önlemleri kapsamına alacağından ve Geliştirme izninden önce, makul tüm kamu görüşlerinin yeterli biçimde göz önüne alınmasını sağlayan uygun bir Halkın Katılımı ve Bilgilendirilmesi Planı nın (HKBP), UFK PS doğrultusunda, hazırlanıp uygulanacağından. Bu bağlamda, güvenilir bir ÇSED Raporu nun hazırlanması için DOKAY Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. (DOKAY) ile sözleşme yapılmıştır. ÇSED Raporu, UFK tarafından sağlanan Görev Tanımı (GT) Ek-1 de sunulan formata dayalıdır. Ayrıca ÇSED, başta 97/11/EC ve 2003/35/EC Direktifleri ile düzeltilen şekliyle ÇED Avrupa Direktifi 85/337/EEC ve Habitatlar Direktifi 92/43/EEC ile Natura 2000 Sites olmak üzere AB Çevre Müktesebatı na bağlılığı sağlamak için de gerçekleştirilmiştir. 1 2 ÇED Yönetmeliğinin en son sürümü, 17 Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir (26939 sayılı Resmi Gazete). Ancak, Proje statüsü, önceki ÇED Yönetmeliği sürümündeki ile tamamen aynıdır. PTD raporları, eskiden (ve bazen çoğunlukla) Ön ÇED raporları olarak bilinirdi.

8 8/ Ulusal Mevzuat ve UFK PS Ulusal Mevzuat Ulusal mevzuatın çeşitli değişik şekillerde Proje yi ve dolayısıyla ÇSED çalışmalarını etkileyen ana parçaları, aşağıdaki gibi listelenebilir: Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımına İlişkin Kanun; Orman Kanunu ve Çevre Kanunu. Müteakip paragraflarda, mevzuatın bu bölümlerine ilişkin kısa bilgi verilmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımına İlişkin Kanun Bu Kanun un (No. #5346) tam adı, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun dur ve 10 Mayıs 2007 tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İşbu Kanun, yenilenebilir enerji kaynağı alanlarının korunması, bu kaynaklardan üretilen enerjinin belgelenmesi ve bu kaynakların kullanımına yönelik prosedür ve ilkeleri kapsamaktadır. Bu Kanun un temel amaçları, aşağıdaki gibi sıralanabilir: Elektrik enerjisi üretmek için yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını genişletme; Bu kaynaklardan, güvenli, ekonomik ve yeterli biçimde yararlanma; Enerji kaynaklarının çeşitliliğini artırma; Sera gazı (SG) emisyonlarını azaltma, atık ürünleri en aza indirme ve bunun sonucu olarak çevreyi koruma ve Bu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla ilgili imalat endüstrileri geliştirme. İşbu Kanun un 5. Maddesi, üretim lisansına sahip bir tüzel kişiye Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından bir Yenilenebilir Enerji Kaynağı Belgesi (YEK Belgesi) verilecektir. Böylelikle, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik enerjisi, hem yurtiçi hem de uluslararası piyasalarda tanımlanacak ve izlenecektir. Madde 7 ye göre, işbu Kanun çerçevesinde enerji üretim tesislerine yapılacak yatırımlar, Bakanlar Kurulu nca verilen karara dayanarak, teşviklere uygun olacaktır. Kanun un 8. Maddesi, Orman İdaresi veya Hazine nin özel mülkiyetinde ya da Devletin takdir ve tasarrufunda olan bir gayrimenkulün, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretmek amacıyla kullanılması durumunda, santral, erişim yolu ve şebeke bağlantı noktasına kadar olan enerji iletim hattı için arazi kullanım iznini, Çevre ve Orman Bakanlığı nın (ÇOB) ya da Maliye Bakanlığı nın (MB) vereceğini belirtmektedir.

9 9/ yılının sonuna kadar hizmete sokulacak olan bu enerji santralleri, erişim yolları ve şebeke bağlantı noktasına kadar olan enerji iletim hatları, işletmenin ilk on yılı boyunca, izin, kiralama, irtifak ve kullanım haklarına ilişkin ücretlerde %85 indirimden yararlanma hakkına sahip olacaktır. Ayrıca, yenilenebilir enerji yatırımlarından muhtelif ağaçlandırma gelirleri ücretleri de alınmayacaktır. Orman Kanunu Orman Kanunu (No. #6831), 8 Eylül 1956 tarih ve 9402 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Proje alanı, Devlet e ait orman arazileri dahilinde olduğundan, İşbu Kanun un öngördüğü çeşitli konular, Proje için önemlidir. Kanun, Devlet e ait orman arazilerinin, turizm bölgeleri ve merkezleri içinde olanlar haricinde, gerçek ve tüzel kişiler tarafından, ÇOB dan gerekli izinler alındıktan ve yeterli miktarda ödeme yapıldıktan sonra, kamu yararına tesisler için kullanılabileceğini belirtmektedir. Bu tür bir ödemenin süresi, 49 yılı geçemez. Devlet tarafından yapılanların dışındaki her türlü bina ve tesis, hiçbir sınırlama olmaksızın izin süresinin sonunda Devlet mülkiyetine geçer. Çevre Kanunu İşbu Kanun, (No. #2872) 11 Ağustos 1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Proje nin çevresel performansını düzenleyecek bir dizi yönetmelik ile diğer mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuat parçaları, mevcut ÇSED Raporu nun Ek-A sı olarak sunulan Çevre Yönetim Planı nda listelenmektedir. Çevre Kanunu, bugünlerde revize edilmektedir ve yeni Yasa, yakın bir tarihte yürürlüğe girecektir. Bununla birlikte, ÇED Yönetmeliği nin projenin kabul edilebilirliği açısından önemini genel mahiyette sürdüreceği kuvvetle muhtemeldir. Türkiye de, ÇOB ya da sorumlu Vali tarafından kesin bir karar alınmadan önce, ne ÇED Yönetmeliği ne (17 Temmuz 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete) tabi bir proje başlayabilir, ne de herhangi bir teşvik verilebilir. ÇED Yönetmeliği ne tabi Projeler, Yönetmelik Ek-I ve Ek-II de verilen listeler yardımıyla sınıflandırılır. Ek-I, ÇED nin zorunlu olduğu projelerin, Ek-II ise, PTD hazırlama zorunluluğu olan projelerin listesini vermektedir. Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi, Ek-II kapsamındadır. Bu PTD, Osmaniye İÇOM tarafından onaylanmış bulunmaktadır. Bu onay ile, Proje nin ÇED süreci tamamlanmıştır. ÇED Yönetmeliği Madde 17 (hem en son sürüm hem de önceki) gereğince, Proje inşaatının, ÇED Gerekmez belgesi alındıktan sonraki beş yıl içinde başlaması gerekmektedir. Aksi takdirde, ÇED sürecinin, yeniden başlatılması gerekir.

10 10/ UFK PS ve Kılavuzlar UFK, sosyal ve çevresel riskleri yönetmek ve finanse etmeye uygun üye ülkelerinde finansman sağlayarak kendi özel sektöründeki kalkınma fırsatlarını çoğaltmak için Performans Standartları (PS) uygulamaktadır. Performans Standardları, gelişmekte olan piyasalarda bu standartları projelere uygulama kararı veren farklı finans kuruluşları tarafından da uygulanabilir. UFK Performans Standartları nın hedefleri, aşağıda verilmiştir: Proje nin etki alanında, hem olumsuz hem de yararlı sosyal ve çevresel etkileri belirleyip değerlendirmek; İşçiler, etkilenen bölge halkları ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerden kaçınmak ya da kaçınmanın mümkün olmadığı hallerde, bunları en aza indirgemek, hafifletmek ya da tazmin etmek; Etkilenen bölge halklarına, kendilerini potansiyel olarak etkileyebilecek konularda uygun biçimde taahhüt verilmesini sağlamak ve Yönetim sistemlerinin etkin kullanımıyla, şirketlerin iyileştirilmiş sosyal ve çevresel performansını desteklemek. Genel olarak, UFK tarafından finanse edilen bir yatırımın, projenin inşaat ve işletim safhaları boyunca, aşağıda PS leri karşılaması gerekir: PS1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemi; PS2: Çalışma Koşulları; PS3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması; PS4: Toplum Sağlığı ve Güvenlik; PS5: Arazi İktisabı ve Zorunlu Yeniden Yerleştirme; PS6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi; PS7: Yerel Halklar ve PS8: Kültürel Miras. Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi nin spesifik durumuna yönelik olarak, yukarıdaki PS lerin hangisinin, Proje için önemli olduğunu belirlemek üzere, bir değerleme çalışma yapılmıştır. Bu değerleme çalışması, UFK den uzmanlar, ROTOR ve DOKAY tarafından 2008 yılının Haziran ayı başlarında yürütülmüş ve sonuçları, Proje nin çevresel ve sosyal özeti olarak UFK nin resmi internet sitesinde ilan edilmiştir. Bu bağlamda, rüzgar santrali için kullanılan tüm arazi ve ilgili iletim hatları, genelde devlete ait (çoğunlukla Orman İdaresi ne ait) araziler üzerinde bulunduğundan, özel araziler üzerinde olabilecek herhangi bir pilon yerinin (örn., mevcut planlamaya göre iki), TEİAŞ tarafından kamulaştırılması söz konusu olacaktır. Bu nedenle, Proje için PS5 geçerlidir. Proje nin alacağı orman arazisi, bir ağaçlandırma bölgesidir. Dolayısıyla, bölgede, doğal habitat ile ekolojik açıdan hassas alanlar yer almamaktadır. Arazi etütleri ve ilgili literatür ile kayıtların incelenmesi sonucunda, Proje Sahası nda ve önerilen iletim koridorunda, koruma

11 11/48 altında olan hiçbir bitki ve hayvan türünün olmadığı ve doğrudan kuşların göç yolları üzerinde olmadıkları ancak, göç yollarına nispeten yakın bir uzaklıkta oldukları sonucuna varılmıştır (bakınız Kısım 4.2.4). Kuşların göç yollarına çok yakın olduğu için, bu spesifik Proje için PS6 nın da geçerli olması düşünülmüştür. Proje Sahası nda yerli gruplar ya da bireyler bulunmamaktadır. Ayrıca, PTD de belgelendiği gibi, bölgede önemli kültürel miras varlığı da yoktur. Bu şartlar altında, bu spesifik Proje için PS7 ve PS8 hariç tutulmuştur. Bu bağlamda, Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi nin olası çevresel ve sosyal etkileri, aşağıdaki UFK PS na uygun bir şekilde yönetilmelidir: PS1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemi; PS2: Çalışma Koşulları; PS3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması; PS4: Toplum Sağlığı ve Güvenlik; PS5: Arazi İktisabı ve Zorunlu Yeniden Yerleştirme ve PS6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi. 30 Nisan 2007 tarih ve Rüzgar Enerjisi için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Esasları ile Elektrik Enerjisi İletim ve Dağıtım için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Esasları başlıklı UFK belgeleri, mevcut ÇSED raporunun hazırlandığı süre boyunca, ana teknik referans olarak kullanılmıştır.

12 12/48 2. PROJE TANIMI 2.1. Proje Alanı Proje, Türkiye nin Doğu Akdeniz Bölgesi nde bulunan Osmaniye ilinin Bahçe ve Hasanbeyli ilçe merkezleri arasındaki Gökçedağ da yer almaktadır (bakınız Şekil 1-1). Bahçe İlçesi, Proje Sahası na bir kaç kilometre uzaklıkta olan en yakın büyük yerleşim yeridir. Bahçe nin genel bir görünümü, Şekil 2-1 de verilmektedir. Proje Alanı yakınlarındaki diğer yerleşim yerleri ise, Gökmustafalı ve Savranlı köyleridir. Şekil 2-1. Porje Sahası ndan Bahçe İlke Merkezi nin Genel Görünümü Proje nin Teknik Tanımı Proje, her biri 2.5 MW gücünde olan ve toplamda 135 MW kurulu güç ile yıllık tahmini 512 GWh elektrik üretimi sağlayan 54 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır. Türbinlerin Proje Sahası ndaki dağılımı, Şekil 2-2 de görülebilir. Türbinler, GE Energy tarafından tedarik edilecek ve ROTOR tarafından kurulup işletilecektir. Rüzgar türbinleri, 85 m. göbek yüksekliğine ve 100 m. rotor çapına sahiptir (bakınız Şekil 2-3). Tesis, ulusal şebekeye, Bahçe Trafo Merkezi kanalıyla, 154 kva lık 7 km. uzunluğunda elektrik iletim hattı ile bağlanacaktır.

13 13/48 Gokmustafali Village Şekil 2-2. Rüzgar Türbini Yerlerinin Topografya Haritası üzerinde Dağılımı (1: ölçekli ve her kare 1x1 km 2 ) Osmaniye Bahce Wind Farm (135 MW) Project January 2009 Environmental and Social Impact Assessment

14 14/48 Kaynaklar: Şekil 2-3. Parçalarının Açıklamasıyla Birlikte Tipik Bir Rüzgar Türbini Görüntüsü. Proje nin inşaat safhası, 2008 yılının Temmuz ayında başlamıştır. Elektrik santrali, her ay için bir adet olmak üzere, faaliyete geçirilecek altı türbinle birlikte 2009 yılının Ocak ayında kısmi olarak işletmeye alınacaktır. Elektrik santralinin işletmeye alınması, 2009 yılının Ağustos ayında tamamlanacaktır. Proje ömrü, 20 yıldır. Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi, Türkiye nin rüzgar enerjisi üretim kapasitesini kayda değer ölçüde artıracak ve ülkenin günümüze kadar yapılan en büyük rüzgar santrali olacaktır. Hızla büyüyen ulusal ekonomiyi desteklerken, Türkiye nin elektrik açığının Osmaniye Bahce Wind Farm (135 MW) Project January 2009 Environmental and Social Impact Assessment

15 15/48 karşılanmasına katkıda bulunacak ve ülkenin temiz yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimini artıracaktır. Proje, işletim safhasına geçer geçmez: Türkiye nin rüzgar enerjisinden elektrik üretimini artıracaktır; Kirliliği azaltarak karbon emisyonlarının yerine geçecek ve küresel ısınmayı azaltma çabalarına katkıda bulunacaktır; Ticari faaliyetin boyutu ve niteliği ile, Türkiye nin yenilenebilir enerji sektörüne yabancı yatırım çekebilirliğine etki edecek ve rüzgar enerjisi yatırımları yönünden Türkiye yi gelişmekte olan alternatif bir piyasa konumuna getirecektir ve Ticari elektrik işletmelerinin gelişmesine ve Türkiye nin enerji sektöründeki özel sektör yatırımlarına katkıda bulunacaktır Çevresel ve Sosyoekonomik Etkiler Bölgesel / global ölçekte, rüzgar enerjisinin çevre üzerindeki etkilerinin, yenilenebilir enerji üretimi ve madencilik faaliyetlerinin, yenilenemez enerji kaynakları ile ilişkilendirilen hava kirliliğinin ve sera gazı emisyonlarının muhtemel değişimi sayesinde çoğunlukla olumlu olacağı kabul edilmektedir. Bu bakımdan, fosil yakıtla elektrik üretiminin yerini alarak, Osmaniye Bahçe Rüzgar Çiftliği Projesi nin, global anlamda, parçacık maddenin (PM) yanı sıra özellikle bir sera gazı olan CO 2, SO x ve NO x emisyonlarının azaltılması üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır. 10 Haziran 2008 tarihindeki ilk saha ziyaretinin ve 11 Haziran 2008 tarihindeki IFC, ROTOR ve DOKAY katılımlı başlangıç toplantısının ardından, ÇSED çalışmasında dikkate alınacak olan ana iştigal konuları, (i) Proje nin inşaat ve işletim safhaları (erişim yolunun yanı sıra rüzgar santrali ve iletim hatlarının inşası da dahil olmak üzere) ile bağlantılı olabilecek çevresel (örn., kuşlar üzerindeki olası etkiler) ve sosyal etkiler; (ii) devam eden ve ilerideki halkın katılımı faaliyetlerinin kısa açıklaması, (iii) 50 MW ve 60 MW lik genişletme fazları ile birlikte önerilen Proje nin kümülatif etkileri ve (iv) düzgün bir Çevre Yönetim Planı (ÇYP) hazırlanması şeklinde listelenmiştir. Bölüm 4 te, inşaat ve işletim safhalarındaki olası etkilere dair detaylı bir değerlendirme sunulmaktadır. Aşağıdaki paragraflarda, Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi nin değişik faaliyetlerine ilişkin olası etkilerin bir listesi verilmektedir: Çevresel Etkiler Proje inşaat faaliyetlerini olası etkileri, aşağıdaki başlıklarda sıralanmakta, Kısım 4.1 de bu etkilere dair detaylı bir değerlendirme ele alınmaktadır: Hava Kalitesi Üzerindeki Etkiler; Su Kalitesi Üzerindeki Etkiler;

16 16/48 Habitatlar Üzerindeki Etkiler; Kazılmış Malzeme; Gürültü ve Titreşim; Yerel Faaliyetler ile Trafik Üzerindeki Etkiler ve İş Sağlığı ve Güvenliği. Proje nin işletim safhasına dair önemli etkiler ise, aşağıdaki gibi sıralanabilir: Görsel etkiler; Işık ve aydınlatma konuları; Gürültü etkileri; Türlere rahatsızlık verme; Habitatlar üzerindeki etkiler ve Su kalitesi üzerindeki etkiler. Sosyoekonomik etkiler Proje: Hem inşaat hem de işletim safhaları süresince, projenin bulunduğu bölgede istihdam fırsatları yaratacaktır; Türbin tedarikçisi, şantiye çalışanlarına rüzgar türbinlerinin kurulum, işletim ve bakımı konusunda eğitim vereceğinden, bilgi transferi sağlayacaktır; Kablolar, transformatörler, inşaat ekipmanları ve alt yükleniciler, yerel olarak tedarik edileceği için yerel ve bölgesel ekonomiye katkı sağlayacaktır; Elektrik üretim kaynaklarını çeşitlendirecek ve büyüyen enerji ihtiyaçlarını karşılama konusunda Türkiye yi destekleyecektir; Türkiye nin enerji güvencesini ve kendi kendine yeterliliğini sağlamlaştırarak dış enerji kaynaklarına bağımlılığı azaltacaktır; Ülkedeki şebeke bağlantılı yenilenebilir enerji teknolojileri ile piyasaların ticarileştirilmesini hızlandırma konusunda Türkiye ye yardımcı olacaktır ve Yaklaşık 6 km. iletim hattı, ormanlık alandan ve yaklaşık 1 km. de ormanlık alanlar dışında kalan devlet arazisinden geçtiği için, arazi iktisabı gerektirmeyecektir. İletim hattı boyunca herhangi bir pilonun, nihai planlama sonucunda özel araziye yerleştirilecek olması durumunda, iletim hattı, şebeke mercii Türkiye Elektrik İletim Kurumu na (TEİAŞ) ait olduğu için, arazinin kamulaştırılması, TEİAŞ tarafından gerçekleştirilecektir. Pilonların kurulması için, öncelikle kamulaştırma planı yapılır ve EPDK ye sunulur. EPDK, bir hızlı kamulaştırma kararı alır ve şebeke mercii adına araziyi kamulaştırır.

17 17/ Proje Alternatifleri Saha Seçimi Proje Sahası, ROTOR henüz Zorlu Enerji Grubu na ait değilken, bölgede dört yıl boyunca gerçekleştirilen rüzgar ölçümlerinin sonucunda seçilmiştir. Diğer bir deyişle, Proje Sahası, sahadaki çeşitli mevkilere kurulan ölçüm direkleri baz alınarak Proje nin asıl geliştiricileri tarafından seçilmiştir. Ayrıca alan, Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) tarafından geliştirilen Türkiye Rüzgar Haritası üzerinde de işaretlenmiştir. Ayrıca bu alan, yerel halk tarafından yol boyunca iyi rüzgar alan bir bölge olarak bilinmektedir. Proje nin asıl geliştiricilerine, köylüler tarafından alanın çok rüzgarlı olduğuna dair bilgi verilmiştir. Bu durum üzerine, rüzgar direkleri kurulmuş ve rüzgar ölçümleri başlatılmıştır. Rüzgar ölçümlerinin sonuçları, alanın iyi rüzgarda sahip olduğunu doğrulamış ve bunun sonucu olarak, saha seçilmiştir. Müsait bağlantı kapasitesine sahip yakın bir trafo merkezi olduğundan, ulusal iletim hattı şebekesine bağlantı da elverişlidir. İletim hatları ile ilgili olarak, trafo merkezine bağlantı için nihai rotayı, ROTOR un bir başka danışmanı tarafından yapılan ilk rotalama tasarımına dayanarak TEİAŞ belirler. TEİAŞ Rotalama Dairesi, pilonlar için yer seçerken rota üzerindeki, eğer varsa çevresel açıdan hassas bölgeleri dikkate almaktadır. Rota seçimi ve ulusal şebekeye bağlanma için onay makamı TEİAŞ tır. Ayrıca, yerel ÇED gerekliliklerinin karşılanması sonucunda alınan Osmaniye İl Çevrek ve Orman Müdürlüğü nin ÇED Gerekmez kararı da, yerel çevre mevzuatındaki çevresel ve sosyal açılardan saha seçimine bir kanıttır (saha seçim süreci boyunca, koruma altındaki bölgelerden, parklardan ve kuşların ana göç koridorlarından sakınmak). EPDK, alanın koordinatlarını belirlemiş ve ROTOR a elektrik üretim lisansı vermiştir. Ardından, Zorlu Enerji Grubu, fizibilite çalışması tamamlandığında ROTOR u satın almıştır. Daha sonra, ROTOR, Orman Genel Müdürlüğü ile, sahayı 49 yıllığına rüzgar santrali olarak kullanmak üzere bir anlaşma yapmıştır. Teknolojik Alternatifler Rüzgar enerjisine alternatif olarak düşünülebilecek iki klasik enerji üretim teknolojisi, termik enerji ve hidro enerjidir. Termik santraller, santralde kullanılacak yakıt miktarı ve yakıt kalitesinin değiştirebileceği yere bakmaksızın her yerde kurulabilirler. Bununla birlikte, termik santrallerin, sera gazı emisyonlarına katkıda bulunması muhtemeldir. Bir termik santraldeki hava kirliliğinin kontrol altına alınması, ciddi bir meseledir ve uzmanlar tarafından gerçekleştirilmek zorundadır. Bu nedenle, tesisin işletim safhasında ek maliyet ve sorumluluk getirmektedir.

18 18/48 Diğer taraftan hidro enerji, yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Ancak, hidroelektrik santraller sadece nehirlere kurulabildiğinden, rüzgar enerjisi ile hidro enerji, her zaman belirli bir yer için iki alternatif olarak düşünülemez. Hidroelektrik santraller, çoğunlukla rezervuar olarak geniş alanlara ihtiyaç duyarlar ve yerel iklim şartları üzerinde mikroiklim etkisine neden olabilirler. Ayrıca, barajların ya da regülatörlerin aşağı yönündeki nehir yataklarında bulunan doğal akışı kısıtlayarak, su yaşamını da etkileyebilirler. Son olarak, rüzgar enerjisi, fosil yakıt kullanmadığı için, sera gazı emisyonlarına katkıda bulunmaz. Rüzgar santrallerinin, kurulması kolay, işletim maliyeti düşüktür. Rüzgar santrallerinin zirai faaliyetleri engellememesi de, rüzgar enerjisinin bir diğer avantajıdır.

19 19/48 3. VAR OLAN ÇEVRENİN TANIMI ROTOR un ÇSED danışmanı olarak DOKAY, ÇSED Raporu için gerekli bilgileri toplamak amacıyla, bir dizi saha ziyareti ve masaüstü çalışması gerçekleştirmiştir. Tablo 3-1, saha ziyaretlerinin katılımcılarını, tarihlerini ve bu ziyaretlere ilişkin notları göstermektedir. Tablo 3-1. Saha Ziyaretleri Bilgileri. Uzman Tarih Not Sn. Günal Özenirler, Proje Müdürü, Çev. Müh., M.Sc. Cenk Toplar Uzman, Çevrebilimci Sn. Burcu Savaş, Uzman, Sosyolog ve Nüfus Bilimci Haziran 2008 Temmuz 2008 Temmuz 2008 Temmuz 2008 ROTOR temsilcileri ve IFC uzmanları ile birlikte ilk saha ziyareti (örn., IFC tarafından Safha-I Değerleme Çalışması olarak sınıflandırılan) Saha denetçisi olarak DOKAY uzmanları ile birlikte. Göçmen ve yerel kuş türlerinin değerlendirilmesi dahil hızlı ekolojik araştırma.* Sosyoekonomik özelliklerle ilgili bilgi toplamak ve muhtemel genişlemeleri ile birlikte önerilen proje hakkında kamu görüşü almak için Proje Alanı çevresindeki köylerin muhtarları ile görüşme. * Sn. Toplar ın topladığı veriler, Prof. Dr. Yusuf Gemici tarafından değerlendirilmiş ve ÇSED raporunun ilgili kısımları, Prof. Gemici tarafından gözden geçirilerek iyileştirilmiştir. DOKAY, Proje ye yönelik kamu görüşü hakkında ilk elden bilgi almak için, karbon kredi belgelendirme prosedürü bağlamında Bahçe İlçe Merkezi nde düzenlenen paydaş toplantısına katılmıştır. Projenin, özellikle etrafındaki topluluk açısından (örn., işletim sırasında emisyon olmamasının yanı sıra, yerel trafik ve yerel gelir üreten faaliyetler üzerinde minimum ya da sıfır etki) çevre dostu tabiatına bağlı olarak yerel halkın, önerilen gelişime bir itirazı olmaması nedeniyle, işbu ÇSED Raporu nda sosyal etki değerlendirmesi mümkün olduğu kadar kısa tutulmuştur İklim Şartları Proje Sahası nın bulunduğu bölgede Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Buna bağlı olarak genelde, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Öte yandan, bu iklim örgüsü, Bahçe İlçe Merkezi ne (665 m.) kıyasla rakımın daha yüksek olduğu yerlerde değişebilmektedir. Dolayısıyla, Proje Sahası nın rakımında (örn., m. ile m. arasında), kış aylarında nispeten daha şiddetli hava koşulları (kar ve buz oluşumu) hüküm sürebilir. Günlük ortalama minimum ve maksimum sıcaklık, yaklaşık 3 C ve 18 C dir. Ortalama yıllık yağış ise, yaklaşık 850 mm. dir (PTD, 2008). Osmaniye İÇOM tarafından hazırlanan Çevre Durum Raporu nda (2007), İl de kaydedilen en şiddetli rüzgar hızı, 23.8 m/sn dir ve en şiddetli esen rüzgarlar, çoğunlukla Kasım, Aralık ve Ocak aylarında gözlenmektedir. İl in fırtınalı gün sayısı, 11 dir ve şiddetli rüzgarın olduğu gün

20 20/48 sayısı ise 98 dir. İl deki egemen rüzgar yönü, güney-güneybatı yönündendir. Fizibilite çalışmaları süresince Proje Sahası nda yürütülen meteorolojik ölçümlere (rüzgar ve sıcaklık dahil) göre, yıllık ortalama sıcaklık, 9 C ila 14 C arasında değişmektedir ve yıllık ortalama rüzgar hızı ise, 9,3 m/sn dir Jeomorfoloji ve Jeoloji Proje nin rüzgar türbinleri, m. ile m. arasında değişen bir rakıma sahip tepelik bir alana yerleştirilecektir (topoğrafya haritası ve türbin yerleri için bakınız Şekil 2-2). Tepenin kuzeyinde, yerleşim yerlerinin olduğu bir plato bulunmaktadır. Bahçe İlçe Merkezi nde, Bahçe içinden geçen mevcut nehirler nedeniyle, alüvyonlu formasyonlar bulunmaktadır. Diğer taraftan, İlçe Merkezi ni çevreleyen, Proje türbinlerinin kurulacağı tepelerdeki jeolojik formasyonlar, genel olarak killi şist ve yılantaşıdır. Bu ifade, Proje Sahası nda yürütülen jeoteknik çalışmanın sonuçları ile de desteklenmektedir. Jeolojik formasyonlara ait veriler ve bu yerlerdeki duraylılık, türbin temellerinin güvenliği açısından önemli olduğu için, jeoteknik araştırmalar, özellikle belirli türbin yerlerine odaklanmıştır. 30 m. ye kadar yapılan sondaj çalışmalarının sonuçlarına göre, sahada kesişen jeolojik formasyonlar, kumtaşı, killi silt ve kiltaşıdır. Proje sahasının yüzeyi ile ilgili olarak, alandaki dik yamaçlara dayalı şiddetli erozyon nedeniyle, zirai faaliyete uygun yüksek kalitede toprak bulunmaktadır. Alan, toprak erozyonunu mümkün olduğunca önlemek için ağaçlandırma amacıyla kullanılmaktadır. İl deki genel toprak kalitesini göstermek amacıyla, Şekil 3-1 de görülebileceği gibi, İl alanının çoğunluğu, VII. Sınıf Toprak Kapasitesi ne sahip tarım arazileri ile kaplıdır. Proje Sahası, VII. Sınıftır ve Proje sahasında tarımsal alan bulunmamaktadır. VIII 3% I 17% II 7% VII 55% VI 7% V 0% III 6% IV 5% I II III IV V VI VII VIII Şekil 3-1. Toprak Kapasitesi Sınıflarının Yüzde Dağılımı.

21 21/ Yerüstü ve Yeraltı Suyu Kalitesi Proje Sahası nda akan yerüstü suyu yoktur. Sadece yağışlı mevsimlerde akarsu olabilecek bazı mevsimlik dereler bulunmaktadır. Proje inşaatı, bu su yollarından hiçbirinin akışını engellemeyecektir. Tüm su akıntılarının, yağışlı mevsimlerden sonra kendi doğal yataklarına yolları yok etmeden güvenli biçimde akabilmeleri için erişim yollarının yanına drenaj sistemleri yapılmaktadır. Türbinlerin temelleri, hiçbir yeraltı suyu (YS) kaynağını tahrip etmeye yetmeyecek bir derinlik olan yaklaşık 3 m. derinliğe sahip olacaktır. Türbin yerlerinde, türbin temelleri altında hiçbir su rezervuarı olmadığından emin olmak için yaklaşık 30 m. lik bir derinliğe kadar sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. 30 m. derinliğe kadar akifer gözlenmemiştir. Bu durum, türbinlerin yerleştirildiği doruklarda, Proje nin YS akış profilinin değiştirilmesi açısından sorun olmayacağı ve YS nin türbin temellerinin stabilitesi üzerinde ortaya herhangi bir etki çıkarmayacağı anlamına gelmektedir Peyzaj Proje Sahası nı kapsayan bölgenin peyzajına, sıradağlar boyunca yüksek tepeler hakimdir. Tepelerde otlak arazileri ve meşe ağacı toplulukları bulunmaktadır (bakınız Şekil 3-2). Öte yandan, bölgede korunması gereken özel habitat olmadığı gibi, Proje sahası dahilinde ya da yakınından herhangi bir doğal park ya da tabiat anıtı da bulunmamaktadır. Ayrıca, Proje Sahası çevresinde belirtilecek ayrı öneme haiz hiçbir peyzaj unsuru da yoktur. Şekil 3-2. Proje Alanı nın Peyzajı (T40 ve T41 alanından görüntü) Ekoloji ve Biyotik Kaynaklar Raporun bu kısmında, bölgenin, Proje Sahası nın ve çevresinin ekolojik özellikleri verilmektedir. Ekolojik veriler, DOKAY Proje Ekibi nin masaüstü ve arazi çalışmaları ile elde edilmiştir. Masaüstü çalışmaları bağlamında, mevcut Türkçe PTD de verilen bilgiler, aşağıda verilen ana literatür kaynakları ile birlikte kullanılmıştır: Dünya Doğa Koruma Kurumu tarafından tanımlanan Biyoçeşitlilik Sıcak Noktaları 3 Dünya Doğayı Koruma Vakfı tarafından tanımlanan Global Biyoçeşitlilik Sıcak Noktaları, azami yıkım tehdidi altında olan ve çeşitli küresel ekosistemler sunan biyolojik açıdan zengin bölgelerdir ve üç kriter üzerinden tanımlanır: i) mevcut tür sayısı, ii) bir ekosistemdeki endemic türlerin sayısı ve iii) karşı karşıya olunan tehlikenin derecesi. Project Sahası, Akdeniz i çevreleyen Akdeniz Havzası nda bulunmaktadır. İki ana