C.E. VS/2009/0552. Eğitim Semineri. Ekonomik kriz ve yeniden yapılanma karşısında işyerinde iş sağliği ve güvenliği

Transkript

1 C.E. VS/2009/0552 Eğitim Semineri Ekonomik kriz ve yeniden yapılanma karşısında işyerinde iş sağliği ve güvenliği Ankara Mayis 2010

2 Javier Sanchez KRİZ DÖNEMİNDE İŞYERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK Ekonomik kriz, bütün ekonomik sektörleri ve bütün işletme ve faaliyetleri etkiliyor. İşyerinde güvenlik ve sağlık da krizden nasibini alıyor. İşten çıkarmalar ve inşaat sektörü gibi iş kazası oranının yüksek olduğu sektörlerin çökmesinin doğal sonucu olarak iş kazalarının sayısında da bir azalma gözlemleniyor. Ama bu azalma, istihdamdaki azalma ile aynı oranda değil.. Krizin en kritik yıllarının 2008 ve özellikle de 2009 olduğunu düşünürsek, belki bu konularda kantitatif bir araştırma yapmak için çok erken olabilir. Örneğin, Eurostat ın istatistikleri, değişik Avrupa Birliği ülkelerinin 2007 yılı verilerine dayanıyor. Bu nedenle, krizin işçilerin güvenlik ve sağlığı üzerindeki etkilerinin nicel bir değerlendirmesini yapabilmek için her üye Devletin yayınladığı verilere başvurulması gerekiyor. İngiliz Health and Safety Executive kuruluşu ve Eurostat ın verilerine göre, Avrupa Birliği nde 2007 yılında işçide 2,5 olan iş kazası oranı, 2007 de 2,7 ye gerilemiş. Avrupa Birliği, 2007 yılında, dönemini kapsayan ve ana hedefi işçide iş kazası oranını %25 oranında azaltmak olan yeni bir stratejiyi uygulamaya koymuştu. İş kazalarının sayısındaki düşüş, krizin 2007 yılının sonunda ve özellikle de 2008 yılı başında çok şiddetli bir şekilde hissedilmesine rağmen, ilk yılda %16 oranında oldu. İşyerinde güvenlik ve sağlık stratejisi, Avrupa nın 2010 ufkunda, dünyanın en rekabetçi ve dinamik bilgiye dayanan ekonomisi olmasını öngören 2000 Lizbon Antlaşmasının hedeflerine destek olmak üzere geliştirildi. Bu amaçla çok sayıda kaliteli işyeri oluşturulmasını öngören Antlaşmanın hedefleri arasında tam istihdam ve sosyal ilerleme de yer almaktaydı. Bunun gerçekleşebilmesi için Avrupalıların çalışma koşullarının kesinlikle iyileştirilmesi, somut olarak da Avrupa daki iş kazaları ve meslek hastalıklarının sayısının azaltılarak, iş yerinde güvenlik koşullarının iyileştirilmesi gerekiyordu. İşyerinde güvenlik ve sağlık alanındaki AB mevzuatının uygulanmasının sonucunda, yılları arasında ölümlü iş kazaları %17 oranında azalırken, iki günün üzerinde iş günü kayıplı kazaların sayısı da %20 oranında düştü. Ancak ekonomik krizin 200 yılı hedeflerinin gerçekleştirilmesine engel olması, Lizbon Stratejisinde değişiklik yapılmasını gerektiriyor : Avrupa rekabetçi, güçlü ve sürdürülebilir bir verimlik büyümesine sahip olmalıdır. Avrupa Birliği nin rekabetçilik konusunda sarf ettiği çabaların hedefi, Avrupa ekonomisinde yapısal değişikliklere gidilmesi;, endüstriyel faaliyetlerin yükselmekte olan ülkelere doğru kayması, istihdam ve kaynakların yeni sektörlere dağılması ve sanayinin çözülmesi süreci gibi konulara uyum sağlamak olmalıdır. Avrupa, rekabetçi olmak için, rekabete, eğitim ve formasyona dayanan daha yüksek performanslı girişim ruhunu geliştirerek araştırma ve inovasyonda olduğu gibi bilişim teknolojilerinde (ITC) ve iletişim sektörlerinde daha büyük bir etkinlik sağlayacak yapısal düzenlemelerini yapmalıdır. Her ne kadar Avrupa da kazaların sayısının azalmasına baktığımızda sonuçlar nicel olarak tatminkar gözüküyorsa da, bunun Avrupa stratejisinin bir sonucu mu olduğunu yoksa istihdamdaki önemli düşüşten mi kaynaklandığını belirlemek zor. Herhalükarda, gelecekte ekonomik faaliyetlerde meydana gelebilecek değişiklikleri düşünerek, Avrupa stratejisinin kısmen gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu bölümde, İngiltere, İtalya ve İspanya da verilerini karşılaştırarak kriz döneminde bu ülkelerde yaşanan iş kazalarının gelişimini ve AB ortalamasını inceleyeceğiz. Kriz öncesi yıllardaki verilerine bakarsak, bu ülkelerin iş kazası ortalamalarının AB ortalamasına yakın olduğunu görürüz. Bu ülkelerin örnek olarak ele alınma nedeni de budur. İngiltere nin en düşük iş kazası oranına sahip olduğunu, İtalya nın AB ortalamasında, olduğunu, İspanya nın ise yüksek bir orana sahip olduğunu görüyoruz. Yıl İngiltere İtalya İspanya Oratalama AB Ortalaması ,4 2,1 4,3 2,6 2, ,1 2,8 3,7 2,5 2, ,4 2,5 3,2 2,4 2, ,4 2,6 3,5 2,5 2, ,3 2,9 3,5 2,56 2, yılları arasında işçide ölümlü iş kazaları oranı Yıl İngiltere İtalya İspanya Ortalama AB Ortalaması UE

3 Javier Sanchez yılları arasında çalışanda 2 günün üstünde iş kaybına neden olan iş kazası sayısı Veriler 2008 yılında kayda değer bir şekilde değişiyor: ölümlü kazalara baktığımızda, İngiltere de %22 lik, İtalya da %27,6 lık İspanya da ise %2 lik bir gerileme yaşandığını görüyoruz. İspanya da iş kazalarındaki en önemli düşüşler %34 ile 2007 de ve %22 ile 2009 da gözlemleniyor. Bunlar, genel olarak birçok Avrupa Birliği ülkesinde de karşımıza çıkan önemli düşüler. Bununla birlikte, iş kazalarındaki bu gerilemenin nedenlerini sorgulamak ve bunun, Avrupa ve ulusal düzeyde uygulanan politikaların mı, işsizliğin artmasının mı yoksa krizin kaza oranının yüksek olduğu sektörleri vurmasın mı sonucu olduğunu sorgulamamız gerekir. İş kazalarının sayısının azalmasını bu üç faktörün birlikte etkilemiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bu bağlamda, daha iyi istihdam olanakları yaratarak işyerlerinde sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesinin zamanının gelip gelmediğini ya da aksine krizin sağlık ve güvenlik koşullarını daha da kötüleştirip kötüleştirmediğini de sorgulamamız gerekiyor. İngiltere Çalışma ve Muhaceret Bakanlığının 2009 yılında güncellenen verilerinin tahlili, İspanya nın, İtalya ve İngiltere nin aksine, 2007 yılında iş kazalarının sayısının azaltılmasında önemli bir merhale kaydettiğini gösteriyor. Bu düşüş büyük bir ihtimalle bu tarihe kadar İspanyol ekonomisinin lokomotifi olan ama aynı zamanda iş kazalarının en yoğun olduğu İnşaat Müteahhitlik sektöründeki ağır krizden kaynaklanıyor. Ülkede, 2008 yılında %2 oranında bir azalma kaydedilirken, ardından 2009 da, ölümlü iş kazalarında diğer AB ülkelerinde elde edilen sonuçlarla karşılaştırılabilecek düzeyde %22 lik bir gerileme yaşanıyor. Bu verileri işsizlik verileri ile karşılaştırdığımızda ilginç bir sonuçla karşılaşyıoruz. İspanya ya baktığımızda, krizin başından beri, bu ülkede ün üstünde işçi işlerini kaybederken mutlak değerlerle, ölümcül iş kazalarında 619 vakalık bir azalma olmuş. Bu verilere göre, 10 puan ilerleyen işsizlik faal nüfusun %18 ini etkilerken kriz esnasında her 10 İspanyol dan biri işini kaybetti ölümcül iş kazalarındaki gerileme %50 yi bulmuş. Bu oranları göz önünde bulundurursak, ölümcük iş kazalarındaki gerilemenin 126 vaka düzeyinde olması gerekirken, bu sayının 619 olduğu gözlemleniyor. Ölümcül iş kazalarındaki bu gerilemenin nedeninin işsizliğin yanı sıra başka faktörlere de bağlı olduğu kuşkusuz. İnşaat sektöründe yaşanılan ölümcül kazaların sayısındaki azalmanın önemli bir kısmını bu sektörün çöküşü izah ediyor. Rakamlar bize toplam ölümcül iş kazalarının %10 oranında gerilerken, bu gerilemenin inşaat sektöründe %26 oranında olduğunu gösteriyor Ama açıkça görülen o ki, ölümcül kazaların azalmasının arkasında sadece kriz değil, Avrupa stratejisi çerçevesinde alınan tedbirler ve tehlikeli faaliyetlerdeki azalma da yatıyor. Genel olarak azalan sadece ölümcül iş kazaları değil, hafif ve ağır iş kazalarının sayısında da gerileme var. Bu kazalarda, diğer AB ülkelerinde olduğu gibi İspanya da da %25 oranında bir gerileme kaydedilmişi. Avrupa hedeflerine beş yerine üç yılda ulaşılmış olmakla ve hafif iş kazası bildiriminde bulunulmamakla birlikte bu gelişmeyi iki faktör izah edebilir. Ölümcül ve ağır iş kazalarının, ekonomik faaliyetlerindeki yavaşlama ve işsizlikten ama aynı zamanda, her ne kadar sayıları sürekli artsa da iş risklerinin azaltılmasına yönelik alınan tedbirlerden kaynaklanmış olduğu açık gibi görünüyor. İş kazaları gibi ani meydana gelmeyen meslek hastalıkları ile ilgili şaşırtıcı bir veriyle karşılaşıyoruz: iş günü kaybına neden olmayan meslek hastalıkları artarken (İspanya da +%4,03), genel olarak meslek hastalıklarında bir gerileme gözlemleniyor ( İspanya da %17,8). Bu rakamlar bizi, işçilerin kimi zaman işini tehlikeye atmamak için hastalığını gizleyerek izin almadığını ve işini muhafaza etmek için ufak iş kazalarını sineye çektiğini düşünmeye sevk ediyor. Kriz, işçinin güvenlik ve sağlığının çok önemli boyutlarını etkiliyor. Örneğin, iş risklerini önlemeye ayrılan fonlarda yapılan kesintiler, dışarıdan alınan önleme hizmetlerine son verilmesine, iş hekimlerinin şirketlere ziyaretleri ile sağlık ve güvenlikle ilgili bilgilendirme sürelerinin de azalmasına yol açıyor. Şirketlerin personel sayısını azaltması sonucunda, aynı işi daha az sayıda işçi yapmak zorunda kalıyor, bu da işçiler için daha fazla iş yükü, aşırı efor, iş organizasyonunda değişiklikler, işçilerin hiçbir bilgi ve eğitim almadıkları yeni çalışma yöntemlerinin uygulanması ve yine ekonomik faaliyetin gerçekleştiği yerlerde yapılan değişikliler ve işçilerin güvenlik ve sağlıkları üzerinde olumsuz etkileri olan başka boyutları gündeme getiriyor. Ayrıca bazı riskler de krizin bir sonucu. Bunlar arasında, özellikle işçilerde iş kaygısından ve keza şirketin içinde bulunduğu zor duruma bağlı olarak aldığı yönetime değin tedbirlerden kaynaklanan stresin artması yer alıyor. Buna bir de, şirketin üretim yerini değiştirmesi olasılığı karşısında işini kaybetme korkusu yaşayan

4 Javier Sanchez işçilerin işyerindeki güvenlik eksikliğini dile getirmekten kaçınması sonucu iş güvenliğinde konusundaki gerilemeyi de eklemek gerekir. Avrupa stratejisinin dayanak noktası, bütün iş kazalarının %8 sinin, ölümcül iş kazalarının %90 nının meydana geldiği, özellikle inşaat, tarım, taşımacılık ve sağlık gibi sektörlerdeki küçük ve orta ölçekli işletmeler. Bu işletmelerde kaza riski ortalamanın üzerinde olurken, iş risklerine en çok maruz kalan gruplar ise genç işçiler, göçmenler, yaşılar ve güvencesiz işçilerden oluşuyor. Emeğin maruz kaldığı değişiklikler yeni mesleki risklerin yanı sıra, kas iskelet rahatsızlıkları (sırt ve eklem ağrıları), tekrara dayalı işlere bağlı lezyonlar ve strese bağlı patolojiler gibi meslek hastalıklarında da bir artış gözlemleniyor. Yukarıda da söylendiği gibi Avrupa stratejisi, özellikle risklerin değerlendirmesi ile işçilerin katılımı ve eğitimi gibi, bu aşamada ve kriz nedeniyle, özel bir dikkat ile işlenmesi gereken esas veçhe olarak, küçük ve orta ölçekli işletmelerde sağlık ve güvenlik koşullarını iyileştirilmesini hedefliyor. Nitekim, önceleri de zaten yeterli gelişmenin sağlanmadığı işyerlerinde risklere yeni bir faktör ekleniyor: krizin küçük ve orta ölçekli işletmelerine her darbesinde, zarar gören istihdam oluyor ve işler gitgide daha az işçi tarafından üstleniliyor. Bu nedenle iş risklerinin değerlendirilmesinde son derece titiz olunmalı ve iş yerindeki bütün faaliyetler göz önünde bulundurularak, işçiler için değişim dönemlerine daha uygun bir eğitim ve bilgilendirme süreci uygulamaya konulmalıdır. Bu amaçla, önleme tedbirleri sorumluları ve işyerinde sağlık ve güvenlik komiteleri bugün her zaman olduğundan daha büyük bir önem kazanıyor. Öte yandan, geleneksel olarak iş konusunda daha büyük risklere maruz kalan ve bu risklerin gelecekte de büyüyerek devam edeceği genç ve yaşlı işçiler ile göçmenlerin krizin en çok etkilediği gruplar olarak entegrasyonunun sağlanması temel bir konu oluşturuyor. Dolayısıyla, hedefini bu yönde belirleyen Avrupa stratejisi çerçevesinde, şirket bünyesinde daha fazla spesifik eğitim programları geliştirilmesi ve yukarıda adı geçen bu grupların iş piyasasına dahil edilmesini kolaylaştıracak politikaların benimsenmesi gereklilik kazanıyor. Avrupa stratejisi ayrıca, işyerinin kişisel ihtiyaçlara daha iyi uyum sağlaması ve işyerlerinin tasarımında ergonomi ilkelerinin daha iyi uygulanması ile işyerinde sağlık ve güvenlik politikasının Avrupa Birliğinde karşılaşılan demografik sorunun üstesinden gelmeye katkıda bulunmasını da öngörüyor. Bu da, demografide yaşanmakta olan önemli değişimler ve şirketlerin üretimlerinin yerini değiştirmesi süreçleri nedeniyle, krizle birlikte daha da çok önem verilmesi gereken bir veçheyi oluşturuyor ve bütün bunlar güvenliğe saygılı yeni bir işyeri kavramını gerekli kılıyor. Genel olarak Avrupa stratejisi, Avrupalı işçilerin, kriz patlamadan önceki ekonomik verilerdeki sağlık ve güvenlik durumlarını iyileştirmeye uygun görünüyor, strateji krizden sonra da hala bunu yapabilir ama, daha önce de kaza riskleri ve meslek hastalıklarıyla karşı karşıya olan ve bugün kriz ve ona bağlı olarak iş hayatının organizasyonunda yaşanılan değişiklikler, şirketlerin rekabetçiliklerini yitirmeleri, şirketlerin önleme tedbirlerine destek için ayırdıkları fonları azaltmaları nedeniyle çok daha yüksek seviyede bir stres ve çok daha büyük bir güvencesizliğe maruz kalan sektör ve grupların güvenliğinin iyileştirilmesini hedefleyen bazı içerikler üzerinde daha fazla çaba gösterilmesini gerektiriyor. Avrupa bugün içinde bulunduğu ekonomisini yeniden boyutlandırma sürecini, yeni istihdam olanakları yaratmak, istihdamın güvenlik ile birlikte düşünüleceği yeni bir büyüme dönemine atılmak için bir fırsat olarak değerlendirmeli; bu amaçla, içinde bulunulan dönemden yararlanarak sağlık, güvenlik ve çevreye dayalı bir ekonomi geliştirmelidir, zira en az iş kazasının olduğu şirketlerin sonuç itibarıyla en rekabetçi şirketler olduğu ve işyerinin güvenliği ile rekabetçiliği arasında doğrudan bir bağlantı olduğu kanıtlanmıştır. Bu anlamda Avrupa Birliği, yapısal fonlarını Avrupalı şirketlerin koşullarını iyileştirmeye tahsis etmelidir. Bunu yaparken bazı faaliyet sektörlerinde ekonomik iyileştirmelerinin yanı sıra, işyerlerinde güvenliğin iyileştirmesini ve önleme kültürünün başat bir yer tutacağı yeni bir şirket kültürünün tesis edilmesini de gündemine almalıdır. O zaman işyerindeki riskleri önleme tedbirleri birer gider kapısı olarak addedilmekten çıkacak ve sosyal sorumluluk sahibi Avrupa ekonomisinin karşı karşıya bulunduğu yeni meydan okumaların üstesinden gelmeye hazır şirketlerin rekabet gücünü iyileştiren bir unsur olarak görülecektir.

5 Valter Cortese Kriz ve yeniden yapılanmalar karşısında iş yerinde sağlık ve güvenlik Belçika bağlamında notlar 1 1. Ekonomik krizin iş kazaları üzerindeki etkisi 2008 Krizin dolaylı sonucu: 2008 de azalmaya başlayan iş kazaları 2008 sonu : ilk emareler Belçika ekonomisi 2008 in ikinci yarıyılında resesyona girerken, istihdam da gecikmeli olarak ilk kırılganlık işaretlerini vermeye başladı. İlk etkilenenler sanayinin belli kolları oldu: tekstil kolunda istihdam 2008 yılının 3cü çeyreği ile 4cü çeyreği arasında %10,6 oranında bir düşüş yaşadı. Bu düşüşten, inşaat, otomobil montaj (-%9,9) ya da demirçelik sanayi (-%8,5) gibi diğer sektörler de nasibini aldı. İmalat sanayinin toplamında istihdamda %3,3 ün üstünde bir gerileme kaydedildi. İlk etkileneler, en güvencesiz istihdam alanları oldu: 31 Aralık 2008 itibarıyla, bir önceki çeyrek yıla göre geçici işçi sayısındaki düşüş %20 oranında oldu. Ama krizden bütün sektörler etkilenmedi, örneğin sağlık ve sosyal hizmetler sektöründe istihdam, özellikle ev işleri yardım faaliyetlerinin gelişmesi sayesinde büyümeye devam etti. İş kazaları istatistikleri, istihdamın gelişimine ve ekonomik ortamdaki değişimlere hassastır den 2008 e iş kazaları sayısında yaklaşık vakalık bir azalma kaydedilirken, aynı dönemde, yeni istihdam yaratıldı. Bu gelişim, özellikle madencilik sanayinin yok olması ile iş kazalarının özellikle yüksek olduğu, tekstil ve demir-çelik gibi imalat sanayi kollarında kişinin işini kaybetmiş olmasıyla açıklanabilir. Bu istihdam kaybı, önemli ölçüde, geçici istihdamdaki artışın etkisi ile işletmelere hizmet sağlayan sektörlerin yanı sıra, sağlık ve sosyal hizmetler sektörünün gelişmesiyle telafi edilmiştir in ikinci yarıyılındaki imalat sanayini vuran ekonomik kriz ve istihdam üzerindeki etkileri sonucunda, bu sektörde 4cü çeyrekyılda iş kazalarında %4,4 lük bir düşüş yaşanmıştır. Geçici işçi istihdamında da iş kazaları, bir önceki 3cü çeyreğe göre %21 oranında azalmıştır da hızlanan trend Krizin istihdam üzerindeki etkilerinin kapsamı 2009 yılında genişledi. Bu bağlamda sanayi sektöründe çalışanların sayısında yaşana düşüş devam etti. Mevsimlik işçiliğin sonuçları etkilememesi açısından, 2008 ve 2009 yıllarının ilk yarıyıllarını karşılaştırdığımızda, sanayi, elektrik, su ve gaz üretimi ile atıkların yönetimi sektörlerinde çalışanların sayısında %8,6 oranında bir azalma görülmektedir. Faaliyetleri sanayi sektörü ile yakından ilişkili olan, şirketlere hizmet sektörünün de aynı eğilimi takip ettiği görülmektedir (-%7) nin ilk yarıyılında, istihdamın, en yüksek ağır iş kazaları sıklığı oranına sahip olan inşaat sektöründe de gerilediği görülmektedir (-%3,9). İstihdamdaki olumsuz gelişmenin iş kazaları üzerinde mekanik bir etkisi bulunmaktadır: iş kazalarında 2009 un birinci yarıyılında bir önceki yılın aynı dönemine göre kaydeilen azalma, endüstri sektöründe %24,4, inşaat sektöründe %13,2 ve şirketlere hizmet sektöründe ise % 29,2 oranında olmuştur. Buna karşılık, istihdamın büyümesini 2009 da da sürdüren sağlık ve sosyal hizmetler sektöründe, iş kazaları %1 oranında bir artmıştır. Uzmanlar, 2010 sonuna kadar istihdamdaki düşüşün devam edeceği konusunda hemfikirler. Krizden en çok etkilenen sektörlerin aynı zamanda riske en çok maruz olan 1 Note publiée sur le site du Fonds des accidents du travail

6 Valter Cortese sektörler olduğu düşünülürse, buna bağlı olarak, iş kazaların da aynı eğilimi takip etmesi kaçınılmazdır. Nitekim, 30 Haziran 2009 itibarıyla, özel sektörde sene başından itibaren kaydedilen işyeri kaza sayısı, bir önceki yılın ilk 6 ayına göre %15 oranında gerilemiştir de iş kazası. Son otuz yılda, ekonomide yaşanılan değişim ve buna bağlı olarak iş koşullarının genel olarak iyileştirilmesi sonucunda iş kazalarının sayısındaki azalmaya rağmen, son altı yılda, 2008 yılında krizin patlak vermesine kadar, işyeri kazalarının gelişiminde bir durgunluk gözlemlenmektedir. Geçen yıl, yıllık istihdam artışına paralel olarak, işyerlerinde meydana gelen iş kazalarında vaka ile 2007 ye göre küçük bir artış kaydedilmiştir (+%0,7%) yılları arasında istihdam ile iş ve iş yolu kazalarının gelişimi (1996=100) 2 İstihdam İş yeri İş yolu 2008 yılında, bir taraftan iş yolunda meydana gelen kaza sayısında ani bir artış gözlemlenirken ( kaza ; +%11,5), diğer taraftan ölümle sonuçlanan kazaların sayısında kayda değer bir düşüş olmuştur. İş yolunda kazalarının meydana geliş koşulları, doğal olarak işyerinde meydana gelen kazalardan farklı özellikler arz etmektedir. Artan çalışan sayısı, kaza riskinin artmasını doğrudan etkileyen bir faktör olmakla beraber, iş yolunda meydana gelen kazalarla ilgili istatistikler incelendiğinde hava koşullarının önemli bir neden olduğu görülmektedir. Belçika, Avrupa ortalamasında. Eurostat tarafından son yayınlanan istatistiklere göre (2006), Belçika da işyerlerinde meydana gelen ölümcül kaza insidans oranı Avrupa ortalamasına çok yakındır. Özel sektör ile sanayi ve inşaat sektörleri incelendiğinde, 3 günden fazla iş kaybıyla sonuçlanan iş kazaları insidans oranının da benzer düzeyde olduğu görülmektedir. Buna karşılık aynı yıl, taşımacılık ve iletişim sektörlerinde gerçekleşen iş kazalarının oranı Avrupa ortalamasının üstünde olmakla beraber, 2006 dan bu yana, durumda bir düzelme olduğu gözlenmektedir. Bu bağlamda, özellikle yüksek riskli bir sektör olan karayolu ile mal taşımacılığında, 2006 yılında çalışan da 63 olan 3 günden daha fazla geçici iş yapamazlıkla sonuçlanan kaza sayısının, 2008 de 59 a gerilediği görülmektedir. 2 Bkz Ek 2008 Tabloları

7 Valter Cortese 2. İş yerinde Sağlık - Güvenlik ve yeniden yapılanma 2.1. Sektörler Vaka incelemesi ve tanıklıklar için ekonomik gelişme ve istihdam konularında birbirlerine taban tabana zıt özellikler arz eden perakende ve tekstil sektörlerini seçtik. Diğer sektörler gibi mali krizin etkilerine maruz kalmakla birlikte, perakende sektöründe istihdam sabit kalmış ve hatta az da olsa bir büyüme göstermiştir. Gıda sektöründe, 2000 yılından bu yana satışların miktarında ilk defa %0,6 oranında bir düşüş kaydedilmekle birlikte, ciroda az da olsa bir artış görülmüştür. Bu bağlamda, doğrudan çalışanını etkileyen bir yeniden yapılanma kararını duyuran «Carrefour» şirketi göze çarpmaktadır. Şirketin yeniden yapılanma planı, 21 mağazanın kapatılmasını ve kişinin işten çıkarılmasını öngörüyor. Üretimin yer değiştirmesiyle ağır yaralar alan ve mali krizden en çok etkilenen tekstil sektöründe ise çok sayıda işletme kapanmış olup buna bağlı olarak işsiz sayısında önemli bir artış görülmüştür Yeniden istihdam masaları Valon bölgesinde uygulamaya konulan yeniden istihdam masalarının amacı, şirketlerinin iflası veya yeniden yapılandırılmasına bağlı olarak toplu işten çıkarmalar nedeniyle işlerini kaybeden çalışanların istihdamı. Yeniden istihdam masaları, Valonya bölgesinin 29 Ocak 2004 tarihli bir kararnamesi ile Forem ve sendikal organizasyonların ortak sorumluluğu altına oluşturulmuştur. Bu masalar toplu işten çıkarmalar halinde, çalışanların temsilcisi sendikal organizasyonların talebi faaliyete geçiyorlar Liège ve Charleroi kentlerinde anket İşyerinde sağlık ve güvenlik konusu şirketlerde gitgide büyüyen bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Halen, sendika delegasyonları ve çalışanların girişimi ile, kas ve iskelet rahatsızlıkları ile işyerinde ağrılar konulu iki anket sürdürmekteyiz. 3. Roma seminerine çağrı listesi (geçici liste) Uzmanlar : Mateo Alaluf İş sosyolojisi Anny Poncin Yeniden istihdam masaları Marianne De Troyer Ergonomi İşverenler : Michel Verhelst Coverfil, tekstil işletmesi XXX Dağıtım Sendikacılar : XXX Carrefour CSC XXX Carrefour FGTB XXX Tekstil sektörü temsilcisi FGTB XXX Lidl delegesi

8 Valter Cortese İş kazalarının gelişimi Bildirimler Özel sektörde bildirim, kabul ve reddedilen kaza sayılarıın gelişimi Kazalar - İş kazaları sonuçlarının yıllık dağılımı (iş yeri ve iş yolu) Kazalar - İş kazaları sonuçlarının yıllık gelişimi (iş yeri ve iş yolu) İş kazaları ve iş yolu kazalarının yıllık dağılımı İş kazaları - İş kazalarının sonuçlarına göre yıllık dağılımı İş kazaları - İş kazaları sonuçlarının % olarak yıllık dağılımı İş yolu kazaları - İş yolu kazalarının sonuçlarına göre yıllık dağılımı İş yolu kazalara - İş yolu kazaları sonuçlarının % olarak yıllık dağılımı İş kazaları Toplam istihdam ve sonuçlarına göre yıllık iş kazaları dağılımı İş yolu kazalara Toplam istihdam ve sonuçlarına göre yıllık iş yolu kazaları dağılımı

9 Valter Cortese 1.1. Bildirimler - Özel sektörde bildirim, kabul ve reddedilen kaza sayılarının gelişimi Bildirimler - Özel sektörde bildirim, kabul ve reddedilen kaza sayılarıın gelişimi Yıl Bildirim Kabul Red Sayı 100 referansına göre değişim Sayı 100 referansına göre değişim Sayı 100 referansına göre değişim

10 Valter Cortese Açıklamalar: 1995'ten bu yana veriler FAT bilgi bankası tarafından toplanmaktadır. Daha önce bu veriler özel yıllık rapordan alınmaktaydı (C.R.A.G.S.)

11 Valter Cortese 1.5. İş kazaları - İş kazalarının sonuçlarına göre yıllık dağılımı İş kazaları - İş kazalarının sonuçlarına göre yıllık dağılımı Yıl Kaza sonuçları CSS ITT IP Ölümcül Toplam Sayı 100 Sayı 100 Sayı 100 referansa referansa referansa göre göre göre değişim değişim değişim Sayı 100 referans a göre değişim Sayı 100 referansa göre değişim

12 Valter Cortese Açıklamalar: CSS : sonuçsuz vakalar, IT : geçici iş göremezlik, IP : öngörülen sürekli iş göremezlik 1995'ten bu yana veriler FAT bilgi bankası tarafından toplanmaktadır Daha önce bu veriler özel yıllık rapordan alınmaktaydı (C.R.A.G.S.) 1 Ocak 2005 tarihinden bu yana bilgiler elektronik ortamda aktarılmaktadır.

13 Valter Cortese İşyeri kazaları 2008 Tema 2 İş kazalarının sonuçları 2008 Tema 3 İş kazası mağdurlarının kişisel özellikleri 2008 Tema 4 İş kazası mağdurlarının mesleki özellikleri 2008 Tema 5 İş kazaları zaman mekan özellikleri 2008 Tema 6 İş kazaları kaza süreç özellikleri 2008 Tema 7 İş kazalarının neden olduğu lezyonların özellikleri 2008 Tema 8 Ölümle sonuçlanan iş kazalarının özellikleri 2008 Tema 9 Sürekli iş göremezlik öngörülen iş kazaları 2008 Tema 10 Trafik kazalarının özellikleri 2008 Tema 11 Kazaların meydana geldiği işletmelerin özellikleri 2008 Tema de ekonomik faaliyet sektörlerine iş kazaları (NACE) 2008 Tema 13 En önemli 10 faaliyet sektöründe meydana gelen iş kazalarının özellikleri 2008 Tema 14 İş kazaları sıklık ve ağırlık oranı 2008 Tema 26 İkili akrma komisyonlara dağıtılan iş kazalarının özellikleri 2008

14 Valter Cortese Cinsiyet yılları arasında iş kazaları mağdurlarının cinsiyetlerine göre dağılımı Cinsiyet Kadın Erkek Bilinmiyor TOPLAM Cinsiyet yılları arasında iş kazaları mağdurlarının cinsiyetlerine göre dağılımı Yıl değişim Yaş yılları arasında iş kazaları mağdurlarının yaş gruplarına göre dağılımı Yaş grupları yılları arasında iş kazaları mağdurlarının yaş gruplarına göre dağılımı Mağdurun Yıl yaşı TOPLAM değişim

15 Valter Cortese Uyruk yılları arasında iş kazaları mağdurlarının uyruklarına göre dağılımı Uyruk yılları arasında iş kazaları mağdurlarının uyruklarına göre dağılımı Mağdurun Yıl uyruğu Belçikalı Komşu ülkeler AB AB dışı Bilinmiyor TOPLAM değişim

16 Valter Cortese İstihdam statüsü yılları arasında iş kazaları mağdurlarının istihdam statülerine göre dağılımı İstihdam statüsü yılları arasında iş kazaları mağdurlarının istihdam statülerine göre dağılımı Mesleki statü Yıl değişim İşçi Memur statüsündeki işçi İdari memur Diğer memur Geçici işçi Geçici memur Geçici öğrenci SGK tabi ev personeli SGK dışı ev personeli Extension loi Diğer 1971 yasaları Bilinmiyor TOPLAM

17 Valter Cortese Açıklamalar "Geçici öğrenci " statüsü veri tabanına 2005 yılında eklenmiştir..

18 Valter Cortese İşletmenin büyüklüğü yılları arasında iş kazalarının işletmelerin büyüklüğüne göre dağılımı İşletme ölçeği 1 4 çalışan 5 9 çalışan çalışan çalışan çalışan çalışan çalışan 1000 çalışan ve üstü Bilinmiyor TOPLAM İşletme ölçeği yılları arasında iş kazalarının işletme ölçeğine göre dağılımı Yıl değişim

19 EKONOMİK KRİZDEKİ SEKTÖRLERDE SENDİKAL İLİŞKİLER İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ İYİ VE KÖTÜ UYGULAMALAR HAZIRLAYAN Coşkun ÇATMA Nizamettin TİRYAKİ Maden Mühendisi Teknik Müdür Yardımcısı GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI

20 İş sağlığı ve güvenliği bütün çalışanları ilgilendiren, çalışma yaşamının en temel unsurlarından biridir. Ülkemizde her yıl yüzlerce iş kazası meydana gelmektedir. Bu kazaların çoğu gerekli önlemlerin alınması halinde önlenebilir kazalardır. İş kazalarına maruz kalan çalışanlar bunun bedelini; yaralanarak, meslek hastalığına yakalanarak veya yaşamını yitirerek ödemektedir. İşyerlerinde çalışan işçi sayısına bakıldığında; 0 49 işçi çalışan işyeri sayısı (%98), 49 dan fazla işçi çalışan işyeri sayısı (%2) dir. Çalışan sayısına bakılırsa; 0 49 işçi ( işçi) çalıştıran iş yerlerinde toplam çalışanın % 62 si çalışmaktadır. GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI

21 Ülkemizdeki işyerlerinin %98 inde İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu oluşturma, İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturma, İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı bulundurma zorunluluğu yoktur. Çalışanların %62 sinin işyeri hekimi ile karşılaşma şansı yoktur. Ülkemizde, tüm iş kollarında olduğu gibi maden iş kolunda da kaza istatistikî verileri yeterli değildir. Meslek hastalıklarının tespiti, istatistikî verileri ise buzdağının görünen kısmıdır. Sorunların çözümü; işçi, işveren ve devlet üçlüsünün işbirliğinden geçmektedir. GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI

22 Dünyada yaşanan ekonomik kriz tüm çalışma hayatını ve Madencilik sektörünü de etkilemiştir yılı başında Çin den kaynaklanan kömür talep artışı ile koklaşabilir kömür fiyatlarını $ seviyelerine gelmiştir. Taşkömüründe yaşanan talep artışı dünyadaki global kriz nedeniyle 2009 yılı başlarında çok önemli değişime girmiştir. Ekonomik kriz nedeniyle dünya çelik üretiminde azalma ve demirçelik tesislerinin üretimlerini minimize etmeleri, dolayısıyla koklaşabilir kömür talebini azaltmıştır. GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI

23 Yarattığı istihdam imkânları ve tedarik güvenliği açısından kömür madenciliği, maliyetleri uluslararası kömür fiyatlarına göre yüksek olan ülkelerde, devlet desteği ile sürdürülmektedir. Kömür madenciliği, üretim ve hazırlanması aşamasında ekonomik değer yaratmaktadır. Gerek istihdam imkânları gerekse ticareti, taşınması ve tüketilmesi aşamalarında yarattığı katma değer ile dünya ekonomisinde önemli bir yere sahiptir GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI

24 ZONGULDAK KÖMÜR HAVZASINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Sendikamızın örgütlü olduğu Türkiye Taşkömürü Kurumu üretiminin % 63 nü enerji (ÇATES), %24 nü demir çelik ve geri kalan %13 ünü diğer sektörlere vermektedir. Bölgemizde bulunan rödövanslı sahalar, yılda 800 bin ton civarında kömür üretmekte olup üretimin çoğunluğu enerji sektörüne vermektedirler. Ancak Rödövanslı saha çalışanlarının hiç birisi örgütlü değildir. İş kazalarının ana nedenlerinden biri yatırımların yeterince yapılmamasıdır. Kömür işletmeciliği; hazırlık aşamasından satışa kadarki süreçte bir zincirin halkaları olarak ele alınmalıdır. Halkalardan birinin kopartılması başta iş güvenliğini tehlikeye sokarak üretimin sürekliliğini engellemektedir. GENEL MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI