OTONOM SİNİR SİSTEMİ. Dr. Sinan CANAN

Transkript

1 OTONOM SİNİR SİSTEMİ Dr. Sinan CANAN

2 Otonom Sinir Sistemi: Homeostatik Dengeleme Kontrol ettiği bileşenler: Düz kas ve kalp kası Bezler ve yağ doku Zıt çalışan dallar Parasempatik Dinlen ve beslen; Kestir ve sindir " Vücudu yenileyen sistem Sempatik Savaş veya kaç!" Enerji gerektiren faaliyetler

3 Otonom Sinir Sistemi: Homeostatik Dengeleme

4 Otonom Kontrol Merkezleri Hipotalamus Su dengesi Sıcaklık Açlık Pons Soluma Kalp Damar çapı Medulla Soluma merkezleri

5 Otonom Yollar: Bedende İletişim Homeostatik yanıtların koordinasyonu Otonom Endokrin Davranışsal Tonik düzenleme Zıt kontroller Reseptörlerce yönlendirilen yanıtlar

6 Otonom Yollar: Bedende İletişim

7 Otonom Yollar: İki Götürücü Hücre M.S.S. Preganglionik hücre ganglion postganglionik hücre hedef doku

8 Sempatik-Parasempatik Yolların Karşılaştırması Nörotransmitterler! Reseptörler!

9 Parasempatik Sistem: Genel Yapı

10 Parasempatik Sistemin Etkileri Daraltma (kasılma) etkisi Pupilla (göz bebeği) Bronşioller (akciğerdeki hava yolları) Kalbi yavaşlatır Uyardıkları Sindirim sistemi İnsülin salgısı İdrar yapımı-atımı Ereksiyon

11 Parasempatik Sistemin Etkileri Kısa sürelidir (ACh yıkımı) Paradoksal Korku Tepkisi Aşırı korku-endişe durumunda; Parasempatik sistemin anormal aktivasyonu Vazovagal senkop İdrar çıkarma ve dışkılama kontrolünün kaybı

12 Sempatik Sistem: Savaş veya Kaç

13 Sempatik Sistem: Anatomik Özellikler

14 Sempatik Sistemin Uyarıcı Etkileri Gözbebeğinde genişleme (pupillar dilatasyon) Mukuslu tükrük salgısı (salivasyon) Kalp atımında ve vurum hacminde Genişletici etki: Kan damarları Bronşioller Katekolamin salgısı Yağ yıkımı Ejekülasyon (boşalma)

15 Sempatik Sistemin Duraklatıcı Etkileri Sempatik sistemin baskıladığı işlevler Sindirim sistemi Pankreas salgıları İdrar çıkarma

16 Sadece Sempatik Uyarım Alanlar: Adrenal medulla salgı artışı Kıl kökü kasları (arrector pili) - kasılma Ter bezleri salgı artışı Böbrekler Renin salgısı Yağ doku - Yağ asidi salınması Bir çok kan damarı - daralma

17 Zıt (antagonistik) Uyarımla Kontrol Edilenler: Göz (pupilla) Tükrük bezleri Kalp Dolaşım sistemi Sindirim sistemi Sfinkterler, faaliyet düzeyi, salgı bezleri, Karaciğer İdrar kesesi Sfinkterler ve kasılma

18 Otonom Sinirlerin Sinapsları Varikositler Sinaptik aralık yok Etki: Geniş bir alanda Yavaş Uzun süreli

19 Sempatik Sistemin Etkileri Epinefrin Sentezi: Tirozin DOPA Dopamin Norepinefrin Epinefrin (adrenal medullada) Yıkımı: MAO (monoamin oksidaz) COMT (katekol-o-metil transferaz) Etkisi birkaç saniye sürer ACh in etkisi: 20 milisaniye!

20 Norepinefrin Sentezi ve Döngüsü

21 Sempatik Sistemin Etkileri E ve NE Adrenalin (epinefrin, E) Kalp aktivitesini artırma Metabolizmayı artırma Bronşiollerde genişleme Noradrenalin (norepinefrin, NE) Damarların daraltılması Kan basıncının artırılması

22 Sempatik Sistemin Etkileri - Adrenoreseptörler Adrenerjik Reseptörlerin Sınıflandırılması

23 O.S.S. RESEPTÖRLERİ Toplu Bakış Alıcı (reseptör) Adrenerjik Yeri Yanıt Mekanizma α1 Yaygın Uyarıcı H.İ. Ca 2+ α2 Sempatik-parasempatik uçlar Duraklatıcı camp β1 Kalp, böbrek, Karaciğer, yağ doku Uyarıcı Enzim aktivasyonu β2 Kalp, iskelet kası, ince barsak ve akciğer damarları Duraklatıcı, gevşetici Enzim aktivasyonu Kolinerjik Nikotinik Ganglionlar, s.k.k. Uyarıcı Na + kanallarını açarak Muskarinik Parasempatik ve kolinerjik sempatik uçlar Değişken Enzim aktivasyonu [K + ]

24 Sempatik Sistemin Etkileri - Adrenoreseptörler Genel olarak; β1: Uyarıcı β2: Duraklatıcı-gevşetici En yaygın β reseptörü β3: Lipolitik (yağ dokuda) α1: Uyarıcı En yaygın α reseptörü α2: Duraklatıcı

25 Otonom Reseptör Mekanizmaları: β 1 Adrenerjik Reseptörler Uyarıcı Etki HEDEF HÜCRE

26 Otonom Reseptör Mekanizmaları: α 2 Adrenerjik Reseptörler - Baskılama HEDEF HÜCRE

27 Otonom Reseptör Mekanizmaları: Muskarinik ACh Reseptörleri HEDEF HÜCRE

28

29 Adrenal Medulla: Farklı Bir Sempatik Ganglion

30 Adrenal Medulla: Farklı Bir Sempatik Ganglion Sempatik uyarım sonucu: Kana katekolamin salınması Epinefrin (adrenalin) %80 Norepinefrin (noradrenalin) %20 Dopamin (eser miktarda) Hedef: Tüm vücutta çok sayıda hedef Uzak hedefler; 10 kat daha uzun süreli etki

31 Kolinerjik Etkiyi Baskılayan (antikolinerjik) İlaçlar Parasempatolitik Atropin ( atropa belladonna bitkisinden) Muskarinik antagonist Kullanıldığı yerler Pupilla genişletme Mukoza kurutma Sinir gazı panzehiri

32 Eferent Yollara Genel Bakış: Somatik ve Otonom Kontrol

33 REFLEKSLER ve HAREKETLERİN KONTROLÜ Dr. Sinan CANAN

34 Sinirsel Refleksler: Genel Bakış Refleks yayı (arkı) Uyaran Duyu reseptörü Duyu nöronu (getirici; aferent) M.S.S. nde işleme Motor (götürücü; eferent) nöron İcra organı (hedef; efektör) Cevap (hareket) MSS ne geri-bildirim

35 Sinirsel Refleksler: Genel Bakış Refleks yayı (arkı)

36 Sinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması İcracı (efektör) bölümlere göre; Somatik (istemli) Otonom (istemsiz) İşlemeyi yapan bölgelere göre; Omurilik refleksleri Beyin (serebral) refleksler Yolda görevli nöronlar açısından; Tek sinapslı (monosinaptik) Çok sinapslı (polisinaptik)

37 Sinirsel Refleksler: Yolların Sınıflandırılması

38 Otonom Refleksler: viseral refleksler İç organların çalışmasının düzenlenmesi Omurilik ve alt beyin bölümlerinde işlenir. Hormonlar ve ritmik odaklar ca denetlenir.

39 Otonom Refleksler: viseral refleksler

40 İskelet Kası Refleks Duyu Reseptörleri: Proprioseptörler Kas İğcikleri Kaslarda intrafuzal lifler Gerilmeyi algılarlar Golgi tendon organı Tendonlara yakın konumdadır Kasa uygulanan kuvveti algılar Eklem reseptörleri Basıncı hissederler Pozisyon algısı

41 İskelet Kası Duyu Reseptörleri: Durum Algılayıcıları (Proprioseptörler)

42 Kas İğcikleri: Yapısı ve Çalışma Mekanizması Kasın gerginliği (tonusu) Kasın boyundaki değişim ve bu değişimin hızı Gerim refleksi

43 Kas İğciği ve Golgi Tendon Organı Refleksleri

44 Diz Çekme Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri Kasın tendonuna vurulması refleks kasılma Zıt kaslar durdurulur (resiprokal inhibisyon).

45 Diz (Patella) Refleksi: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri

46 Miyotatik Refleks: Gerim ve Resiprokal İnhibisyon Refleksleri

47 Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma Ağrılı bir uyaran Ağrı reseptörleri (nosiseptörler) Omurilikte bir dizi sinaps Ağrılı uyarandan çekilerek uzaklaşma Beyine giden sinyal (ağrı hissi)

48 Bükme (fleksiyon) Refleksi: Ağrılı Uyarandan Kaçınma

49 Çapraz Ekstensöz Refleksi: Denge Sağlama Ekstensörler uyarılır Fleksörler baskılanır Vücut dengede tutulur

50 Reflekslerin Kontrolü Jendrassik manevrası

51 Spinal Reflekslerin Üst Merkezlerce Kontrolü

52 İstemli Hareket: Bilinçli Beyin kabuğu (korteks) en tepedeki birleştirme merkezidir. Dış uyarım olmaksızın iş yapabilir Kısmen istemsizleşebilir: Kas Belleği

53 İstemli Hareket: Bilinçli

54 Ritmik Hareketler Korteks tarafından başlatılır Merkezi Kalıp Üreteçleri Omurilikte Hareketin sürdürülmesi Refleks ve istemli hareketlerin birleştirilmesi

55 Ritmik Hareketler

56 İleri-besleme: Postür Refleksleri Vücut hareketi beklentisi Denge değişikliğine karşı refleks düzenlemeler Vücudu tehdite karşı hazılama Geri-bildirimle birleştirilir

57 Bitti Günün Sözü Elime biraz para geçer geçmez, yeni kitaplar alırım. Geriye kalan olursa, onunla da yiyecek ve içecek... (Erasmus)