4+4+4 Yeni Eğitim Sistemi

Transkript

1 4+4+4 Yeni Eğitim Sistemi Ne Getiriyor? Neler Olmalı?

2

3 4+4+4 Yeni Eğitim Sistemi Ne Getiriyor? Neler Olmalı? GMK Bulvarı Ş. Daniş Tunalıgil Sk. No: 3/13 Maltepe/ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) e-posta: egitimbirsen@egitimbirsen.org.tr

4 Soru ve Cevaplarla Yeni Eğitim Sistemi Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitimi, liseyi de kapsayacak şekilde kesintili ve zorunlu hale getiren 6287 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim Kararı Nasıl Alınmıştı? Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretim uygulaması, pedagojik gerekçelere ya da milletin taleplerine bağlı olarak gerçekleştirilmedi. 28 Şubat postmodern darbesiyle başlayan ara rejim döneminin dayatmasının ürünü olarak eğitim sisteminin parçası haline getirildi. Milli Güvenlik Kurulu nun, 28 Şubat 1997 tarihli toplantısı sonrasında yayımlanan 18 maddelik bildirinin 3. maddesinde yer alan, a-8 yıllık kesintisiz eğitim, tüm yurtta uygulamaya konulmalı. b-temel eğitimi almış çocukların, ailelerinin isteğine bağlı olarak, devam edebileceği Kuran kurslarının Millî Eğitim Bakanlığı sorumluluğu ve kontrolünde faaliyet göstermeleri için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır hükmüyle, siyasi iradeye zorunlu ilköğretimin kesintisiz sekiz yıl olarak uygulanması noktasında dayatma yapıldı. Bu dayatma, etkisini gösterdi ve MGK kararı çerçevesinde zorunlu eğitimi kesintisiz 8 yıla çıkaran 4306 sayılı Kanun 16 Ağustos 1997 de TBMM de kabul edildi. MGK nın dayatmasıyla 222 sayılı Kanun da yapılan bu değişikliklerle hayata geçirilen sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim, ülkemize, çocuklarımıza ve gençlerimize verdiği büyük zararlara rağmen 15 yıl uygulandı. 4

5 Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim Uygulaması Ne Tür Zararlar Doğurmuştur? MGK nın 28 Şubat 1997 tarihli bildirisinde yer verilen hüküm üzerinden 222 sayılı Kanun da yapılan değişiklikle başlayan sekiz yıllık zorunlu eğitimin kesintisiz uygulanması modeli, temel eğitime dair pedagojik verileri A dan Z ye değiştirdi. İlköğretim sürecinde bütün bireylerin sekiz yıl süreyle tek bir program üzerinden eğitim görmesi ve bu süreç boyunca alternatif nitelikteki eğitim programlarına devam etme yasağı üzerinden tek tip vatandaş yetiştirmeye odaklı bir eğitim sistemi oluşturuldu. Kesintisiz sekiz yıllık zorunlu eğitim uygulamasının ana hedefi olan imam hatip liselerinin ortaokul kısımlarının kapatılmasıyla yetinilmedi, mesleki ve teknik öğretim veren liselerin ortaokul kısımları da kapatıldı. İmam hatip lisesi mezunlarının üniversiteye gitmesine engel olmak için katsayı uygulaması hayata geçirildi. Katsayı uygulaması, meslek lisesi mezunlarının da üniversiteye gitmesini neredeyse imkânsız hale getirdi. Katsayı uygulaması nedeniyle, meslek liselerine olan ilgi azaldı ve bu liselerde okullaşma oranı yüzde 30 ların altına düştü. Meslek liselerinde okullaşma oranının yüzde 30 a düşmesi, çıraklık yaşının yükselmesi ve çıraklık eğitimine olan ilginin azalması gibi nedenlerle sanayi sektörünün kalifiye ve özellikle de ara eleman ihtiyacı karşılanamadı. Oyun çağı çocukları ile ergenlik dönemine yakın çocukların aynı ortamda ve benzer içeriklerle eğitim görmesine neden olan bu sistem yüzünden eğitimde verimlilik düştü. Farklı yaş gruplarının aynı zaman diliminde aynı eğitim ortamını kullanması nedeniyle ilköğretim okullarındaki çocukların beceri ve bilgi arasındaki ayırımı kavramaları engellendi. Tek tipçi ve dayatmacı eğitim anlayışıyla ailelerin kendi çocuklarıyla ilgili karar verme hakkı yok sayıldı. Küçük yaşlarda kazanılması ve gelişti- 5

6 rilmesi gereken farklı tercihler arasında seçim yapma özgürlüğüne engel olundu yaş grubu gibi eğitim süreci açısından çok önemli bir evrede tek tip öğretim programı ve tek öğretim programı uygulanması nedeniyle geleceğiyle ilgili plan yapma istek ve kabiliyeti olmayan bir gençlik kitlesi oluşturuldu. Çocukların hedef belirleme ve hedef değiştirme özelliklerinin gelişmesine engel olundu. Sınav odaklı bir eğitim sistemi ve bu eğitim sistemi içerisinde mesleki saygınlığı sürekli tartışmaya açılan bir eğitimci kitlesi oluşturuldu. Ülkemizin üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocuk potansiyelinin harekete geçirilmesine engel olundu. Küçük yaşlarda başlaması gereken bu alanla ilgili eğitim süreci, tek tip öğretim programı ve sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim uygulaması nedeniyle ülkenin bilim, kültür, sanat ve spor gibi alanlarda beşeri sermaye oluşturmasına engel olundu. Farklı yaş gruplarının aynı eğitim ortamında bulunmasından kaynaklanan okul içi şiddet ve taciz gibi olayların sayısında artış oldu. Okul yönetimlerine, herkesi aynı pota içerisinde eritme stratejisi uygulama dayatması yapıldı. Din eğitimi ve öğretimi konusundaki toplum ve birey talepleri karşılanamadı. Köy okulları kapatıldı. Köy türü yerleşim alanlarındaki çocukların aile ve yaşam ortamlarına uzak alanlarda eğitim görmesine neden olundu. Bu kapsamda, taşımalı eğitim uygulamasının eğitim hizmetlerinde ayrı ve münhasır bir alan olarak belirlenmesi zorunluluğu getirildi. Taşımalı eğitim uygulaması nedeniyle kamu maliyesinin kaynakları heba edildi ve yaşanan trafik kazalarında azımsanmayacak sayıda çocuğumuzun hayatını kaybetmesine neden olundu. Köy okullarının kapatılması nedeniyle bu yerleşim alanlarında görev yapan öğretmenlerin vatandaşlara informel eğitim imkânı sağlamasının önüne geçildi. 6

7 İlköğretim süreci, becerilerin farkına varma ve becerileri geliştirme süreci olarak değil, diploma alma ve üst öğrenim kademesinde iyi bir eğitim kurumuna yerleşmeye dönük sınavda başarılı olma dönemi olarak kullanıldı. Nüfusun az ve yerleşimin dağınık olduğu yörelerdeki çocukların YİBO ve PİO türü okullarda eğitim görmesi ve bu sayede aile içi eğitim süreçlerinden, özellikle de anne şefkatinden olması gerektiği düzeyde faydalanmasına mâni olundu Kesintili Eğitim Sistemi Nedir? TBMM Genel Kurulu nda kabul edilerek kanunlaşan 6287 sayılı 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 222 sayılı ve 1739 sayılı kanunlarda yapılan değişikliklerle sekiz yıllık zorunlu eğitim süresi 12 yıla çıkarıldı ve zorunlu eğitim süreci, şeklinde formüle edilen üç kademeden oluşacak şekilde dizayn edildi. Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim uygulamasını sona erdiren ve zorunlu eğitim sürecini kesintili hale getirecek şekilde 4 yıl (ilkokul) +4 yıl (ortaokul) +4 yıl (lise) olmak üzere yapılandırılan bu sistemin temel özellikleri; Üç kademeden oluşması ve kesintili olması, İlkokul sürecini, bütün bireyler için tek tür okul ve tek öğretim programı olarak düzenlemesi, Ortaokulu farklı öğretim programlarının uygulanabileceği bir okul dönemi olarak düzenlemesi, Ortaokul ve lise programları arasında ilişki kurması, Farklı programların uygulandığı ortaokul türlerine imkân vermesi, 7

8 Ortaokulların, bağımsız okullar şeklinde veya liselerle ya da ilkokullarla birlikte açılabilmesi, İmam hatip ortaokullarının bağımsız ya da imam hatip liseleri ile birlikte açılabilmesi, Kur an-ı Kerim ve Hz. Peygamberimizin Hayatı derslerinin kanuni seçimlik ders olmak üzere ortaokul ve liselerde seçimlik derslere yer vermesi, Diplomanın 12 yıllık zorunlu öğretimin sonunda (lisenin bitirilmesiyle) düzenlenmesi, Zorunlu eğitimin 12 yıl olması, bir diğer ifadeyle bireylerin 6 yaşından itibaren ara vermeden 12 yıl süreyle eğitim sisteminin içerisinde yer alması şeklinde, temel karakteristiği ise kademeler ve program türleri arasında geçiş esnekliği olarak ifade edilebilir Kesintili Eğitim Sistemi Modeli Nasıl Ortaya Çıktı? kesintili eğitim sistemi, Eğitim-Bir-Sen olarak 18 Millî Eğitim Şurası nda verdiğimiz önergeyle kamuoyu gündeminde yer almaya başladı. Yükseköğretim öncesi eğitim sürecinin şeklinde 13 yıl olması yönündeki önergemiz kabul edilerek şura kararına dönüştü. Bu çerçevede, eğitim sistemi modeli, vesayetçi zihniyetin eğitim sistemindeki son kalıntısı konumundaki sekiz yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretim uygulamasını sona erdirmeyi amaçlayan önergemiz çerçevesinde alınan şura kararına dayanmaktadır. Bir diğer ifadeyle, eğitim sistemimizin en kapsamlı istişari organı olan Milli Eğitim Şurası kararının siyasi irade tarafından uygulanmasının eseridir. Gelinen noktada, 18. Milli Eğitim Şurası nda sunduğumuz önergey- 8

9 le, eğitim sisteminden vesayetçi dayatmaların temizlenmesine aracılık edecek yasal düzenlemeye dönüşmesine, bu suretle milletin talebi doğrultusunda demokratik, özgürlükçü ve sivil aklın ürünü bir eğitim sistemi modelinin hayata geçirilmesine hem öncülük hem de aracılık ettik. Sonuç itibariyle eğitim sistemi modeli, doğrudan millete ait bir öneri olarak ortaya çıkmış ve kanunlaşmıştır Kesintili Eğitim Sistemi için Hangi Kanunlarda Düzenleme Yapıldı? Sendikamızın önergesi doğrultusundaki 18 Milli Eğitim Şurası kararı esas alınarak milletvekillerince hazırlanan kanun teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı na sunuldu. Meclis Başkanlığınca, Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu na havale edilen kanun teklifi, konuyla ilgili sosyal paydaşların görüşünün de alınması amacıyla bu komisyon bünyesinde oluşturulan alt komisyonda görüşüldü. TBMM Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu tarafından alt komisyon raporu da dikkate alınarak son şekli verilen teklif, Meclis Genel Kurulu nda, birkaç maddesinde değişiklik yapılmak suretiyle, kabul edildi ve 30/03/2012 tarihinde 6287 sayılı Kanun numarasıyla kanunlaştı. Yürürlük ve yürütme maddeleri dahil 27 maddeden oluşan 6287 sayılı Kanun la, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu nun 3, 7, 9 ve 14. maddelerinde değişiklik yapıldı. 222 sayılı Kanun a Ek 4. madde eklendi. 222 sayılı Kanun a Geçici 11 madde eklendi sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu nun 22, 24, 25 ve 26. maddelerinde değişiklik yapıldı sayılı Kanun a Geçici 3. madde eklendi. 9

10 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nun 12. maddesi değiştirildi. Sekiz yıllık kesintisiz zorunlu eğitim dayatmasının yasal zemini olan 4306 sayılı Kanun daki sekiz yıllık kesintisiz ibaresi değiştirildi. Yükseköğretim programlarına yerleştirmede adaletsizlik oluşturan katsayı uygulamasındaki eşitsizliği gidermek amacıyla 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu nun 45. maddesinde değişiklik yapıldı Kesintili Zorunlu Eğitim Sistemi Modeli Neleri Değiştiriyor? Yeni sisteminde yapılan en büyük değişiklik, zorunlu eğitim süresini 12 yıla çıkarması ve bu süreci kesintili (kademeli) hale getirmesidir. Bu çerçevede, zorunlu eğitim, ilkokul, ortaokul ve lise olmak üzere üç okul türünün yer alacağı üç kademeden oluşacak. İlkokul ve ortaokulların bağımsız okullar olarak kurulacak olması, ayrı yaş gruplarında bulunan çocukların ayrı okullarda ve ayrı eğitim ortamlarında eğitim görmesini sağlayacak. Akran baskısı, okul içi şiddet ve taciz gibi olaylar azalacak. Taşımalı eğitim uygulaması büyük oranda azalacak, kamu maliyesinin yükünün azalmasından öte çocuklarımız, aile ve yaşam ortamından uzak alanlarda eğitim görmekten kurtulacak. Taşımalı eğitimin neden olduğu kazalarda ve can kayıplarında büyük oranda azalma olacak. Farklı öğretim programları uygulayan ve liselerle ilişkilendirilecek ortaokulların bulunmasına bağlı olarak çocuklar ve ebeveynleri daha erken bir dönemde eğitimlerine ilişkin tercih hakkı kullanabilecek. Öğretmen ve eğitim yöneticileri, aynı yaş gruplarının olduğu eğitim kurumlarında hizmet sunabilecek. 10

11 Çocuklar, bilim, sanat, kültür ve spor gibi alanlarda daha küçük yaşlardan itibaren ilgi, yetenek ve yeterlikleri doğrultusunda eğitim alma imkânına sahip olacak. Eğitim müfredatı daha keyifli hale geleceğinden, okullar çocukların ve gençlerin gözünde daha cazip ortamlar haline gelecek. Kademeler ve programlararası geçiş esnekliği oluşturulabilecek. Rehberlik hizmetlerinin sunumu daha kolay olacak. Öğrencilerin okul içindeki hareket alanları daha da genişleyecek. Köy türü yerleşim alanlarında yeniden okul açılabilecek ve bu okullar için kadrolu statüde yeni öğretmen istihdamı yapılabilecek. Okul sayısının artmasına bağlı olarak öğretmen istihdamı artacak ve atanamayan öğretmenler sorununun giderilmesi imkânı oluşacak. Din eğitimi ve öğretimi noktasındaki anayasal hak, imam hatip ortaokullarının açılmasıyla birlikte aileler tarafından çocukları için daha küçük yaşlardan itibaren kullanılabilecek. Kademelerarası geçiş esnekliği uygulamalarıyla, zorunlu eğitim evresinde çocukların katılacağı yarışma sınavı sayısı en aza indirilebilecek. Seçimlik ders uygulamaları ile özellikle ortaokul ve liselerin ders programlarında, farklı öğretim programlarına yönelik derslere yer verilebilecek. Lise kademesinde, yaygın eğitim yöntemiyle öğretim yapılabilecek. Bu çerçevede, lise programlarında açık öğretim ya da uzaktan öğretim yöntemlerinin kullanılması söz konusu olabilecek. Ortaokul ve liselerde Kuran-ı Kerim ve Hz. Peygamberimizin Hayatı kanunen seçmeli ders haline getirilmek suretiyle, Anayasa nın 24. maddesinin üçüncü fıkrasında tanımlanan anayasal hak fiilen kullanılır hale getirilecek. Böylece din eğitimi ve öğretimi konusundaki anayasaya aykırı fiili yasak sona ermiş olacak. 11

12 Öğrenciler, Kesintili Eğitim Sisteminden Nasıl Etkilenecek? kesintili eğitim sistemine ilişkin kanuni düzenleme, eğitim sisteminin içerisindeki mevcut öğrencilerin aleyhine herhangi bir hüküm içermemektedir. Bu yönüyle, düzenleme herhangi bir bireyi olumsuz etkilemeyecektir. Uygulamaya dönük süreçler, kanunda yer alan hükümler çerçevesinde hazırlanacak yönetmelik, Bakanlar Kurulu Kararı vb. düzenlemelerle oluşturulacağından, yeni sistemin özellikle mevcut öğrenciler üzerindeki etkileri farklı olabilecektir. Yükseköğretim öncesi zorunlu eğitim sürecinin ilkokul, ortaokul ve lise şeklinde üç kademeden oluşması nedeniyle her kademeye ve bu kademelerde eğitim gören bireylere ilişkin muhtemel etkileri ayrı ayrı belirlemek daha uygundur. Bu kapsamda; 1-Birinci Kademe (İlkokul) 4 yıl süreli ilkokulun yer aldığı bu kademe için -ilkokulun eğitim süresinin 5 yıldan 4 yıla indirilmesi çerçevesinde- yeni bir müfredat düzenlenmesi gerekecektir. Sistemin kademelendirmesi ve her kademenin farklı işlev görecek olması nedeniyle oyun çağındaki yaş grubunun yer alacağı ilkokulların müfredatı bu çağa uygun olarak ve daha ziyade çocukların psiko-motor davranışlarını geliştirme ve becerilerini fark etme süreci olarak tasarlanacaktır. Bu kademede, okuma-yazma, teknoloji okuryazarlığı, matematik ve benzeri temel yaşam becerilerini kazandırmaya odaklı bir eğitim süreci ve bu süreçle uyumlu bir müfredat söz konusu olacaktır. Bu suretle beceri temelli, doğayla ve yaşamla iç içe bir eğitim hedefi hayata geçirilmiş olacaktır. 1.Sınıf: eğitim-öğretim yılında okula başlayacak öğrenciler, 12 yıl süreli zorunlu eğitim sürecinin bütün evrelerinden geçecek ilk öğ- 12

13 renci kitlesi olacaktır. İlkokul döneminin ilk defa 4 yıl uygulanacak olması nedeniyle yeni bir müfredat oluşturulacak eğitim-öğretim yılında ilkokula kaydolanlar yeni ve daha hafif bir müfredatla eğitim almaya başlayacak. 2, 3 ve 4. Sınıflar: (Mevcut birinci sınıflar dahil) İlkokulu dört yıl okuyacaklar ve yeni sistemde var olan bütün haklardan faydalanacaklar. 2-İkinci Kademe (Ortaokul) 4 yıl süreli ortaokulların yer aldığı bu kademede imam hatip ortaokulları dahil farklı programlar uygulanacak. Ders programlarında Kur an-ı Kerim ve Hz. Peygamberimizin Hayatı başta olmak üzere lise tercihine yönelik seçimlik derslere de yer verilecek. Ortaokul türleri ve ortaokullarda uygulanan öğretim programları arasında geçiş esnekliği oluşturulacak. Ortaokullar esas olarak bağımsız okullar şeklinde kurulacak olmakla birlikte imkân ve şartlar dikkate alınarak ilkokul veya liselerle birlikte kurulabilecek. Bireyler, farklı programlar arasında tercih yapma hakkına sahip olabilecek. Mevcut durum itibariyle ilköğretim okullarının 5, 6, 7 ve 8. sınıfına devam eden öğrencilerin öğrenimlerini halen devam ettikleri eğitim kurumunda tamamlamaları öngörülüyor. İlköğretim okullarının 5 ila 8. sınıflarına devam eden öğrencilerin yeni sistemde oluşturulacak ortaokullara nasıl devam edeceği, devam edip edemeyeceği gibi hususlarla ilgili olarak kanunun içeriğinde bir hükme yer verilmemiştir. Ancak, Milli Eğitim Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasıyla ilgili usul ve esaslara yönelik düzenlemeyi il, ilçe ve okul düzeyinde yapmaya yetkili olacak (Bu noktada, ilköğretim okullarının 5 ila 7. sınıflarına devam eden öğrencilerin yeni sisteme bağlı olarak oluşturulacak ortaokullarda öğrenim görme hakkına sahip kılınmasına ilişkin bir düzenleme, eşitlik ve hakkaniyet açısından uygun olacaktır). Ortaokul sürecinin (mevcut durum itibariyle üç yıllık ilköğretim ikinci kademe sürecinin bir yıl artırılmak suretiyle) dört yıla çıkarılmasına bağlı 13

14 olarak mevcut müfredat, gerekli değişiklikler de yapılmak suretiyle daha geniş bir zaman diliminde işlenecektir. Bu kademede temel hedef, bireyin farklılığını keşfedebilmesi, bilgi oluşturma ve var olan bilgiye erişim istek ve yeteneklerini geliştirme odaklı bir eğitim evresi olarak tasarlanacaktır. Bu noktada, ortaokulun 1 ila 4. sınıflarındaki ders programları ve özellikle de seçimlik dersler, bilgiye erişim özelliğini geliştirecek şekilde belirlenecektir. Ortaokulların 1 ila 4. sınıflarında kanunda açıkça belirtilen ve bu yönüyle mutlak surette seçmeli ders havuzunda yer alacak olan Kuran-ı Kerim ve Hz. Peygamberimizin Hayatı yanında başka seçimlik derslere de yer verilecektir. Seçimlik dersler, liseye hazırlık ve devam edilen ortaokul türü veya programı dışındaki tür ve programlara geçiş noktasında katkı sağlayacak dersler olacaktır. Ortaokulu tamamlayan öğrencilerin liselere geçişinde (bugün itibariyle sınavla öğrenci alan liselere geçişlerinde) sınav sisteminin devam edip etmeyeceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, kanun teklifinin kamuoyunda tartışıldığı süreçte dile getirilen görüşlerden lise kademesinde geçişte sınav uygulamasından vazgeçilmesi yönünde bir stratejiyle hareket edileceği anlaşılmaktadır. Bu noktada, özellikle lise programlarıyla ilişkilendirilen ortaokulların varlığı dikkate alındığında, lise türlerinin ve özellikle de sınavla öğrenci alan lise programlarının minimize edileceği anlaşılmaktadır. 3-Üçüncü Kademe (Lise) Üçüncü kademe eğitimine (lise eğitimine) devam etmek zorunlu olacak. Mevcut durum itibariyle lise öğrenimine devam eden öğrenciler, zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılması kapsamında lise eğitimlerine devam edecekler. Lisenin süresinde bir değişiklik olmamakla birlikte, ilkokul ve ortaokul müfredatında yapılacak değişiklikler çerçevesinde, lise müfredatında da değişiklik yapılmak durumunda olunacaktır. Lise müfredatı, hem mesleğe hem de yükseköğrenime hazırlık evresi 14

15 olacak şekilde tasarlanacaktır. Lise müfredatı, ağırlık olarak bilgiyi kullanma ve bilgi oluşturma odaklı olacaktır. Lisede, örgün ve yaygın eğitim seçeneklerinin bulunmasına bağlı olarak, lise öğreniminde uzaktan öğretim ve açıköğretim gibi seçenekler hayata geçirilecektir. Bu çerçevede, yönetsel düzenlemelerle lisenin daha kısa sürede bitirilmesine ve devam zorunluluğunun daha esnek uygulanmasına imkân veren öğretim modelleri uygulamaya konulacaktır. Liselerde, ortaokullardaki gibi Kuran-ı Kerim ve Hz. Peygamberin Hayatı dersleri seçmeli ders olarak okutulacak. Bu suretle, din eğitimi ve öğretimine ilişkin anayasal hakkın kullanılmasına ilişkin imkân liselerde de sağlanacaktır. Lise türlerinin azaltılması ve farklı öğretim programlarının sayısının artırılması gibi seçeneklerle liselerin daha dinamik yapıya kavuşması sağlanabilecektir. Lise türleri ve uygulanan öğretim programları arasında geçiş esnekliği sağlanacaktır. Sınavla öğrenci alan lise türlerinin sayısı azaltılacak ve süreç içerisinde liselere sınavla öğrenci alımı uygulamasının kaldırılmasına yönelik bir strateji uygulanacaktır. İmam hatip lisesi, lise türleri arasında kesinlikle yer alacaktır. Liseler, uyguladıkları programla uyumlu ortaokulları da kapsayacak şekilde kurulabilecektir Kesintili Eğitim Sisteminde Kademelerarası Geçişler Nasıl Olacak? Mevcut sistem, yukarıda belirtildiği gibi, ilkokul, ortaokul ve lise olmak üzere üç kademe içeriyor. Birinci kademeden ikinci kademeye geçişte sınav olmayacak. Ortaokul kademesinden lise kademesine geçişlerin nasıl olacağı noktasında, kanunun içeriğinde herhangi bir hükme yer verilmemekle birlikte, zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılması ve kanuni düzenlemenin tartışmaları sırasında kademeler ve programlararası geçiş esnekliğinin temel alındı- 15

16 ğı yönündeki beyanlar dikkate alındığında, ikinci kademeden (ortaokul) üçüncü kademeye (lise) geçiş sürecinde herhangi bir sınav yapılmaması esasının ve birey tercihlerinin esas alınmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. İkinci ve üçüncü kademede okul ve program türleri arasındaki geçişler için, esnek ve geçiş kolaylığı içerecek usul ve esaslar belirlenecek Sisteminde Diploma Ne Zaman Alınacak? sisteminde, ilkokulu ve ortaokulu bitirenlere diploma düzenlenmeyecek; diploma, lisenin bitirilmesi sonrasında alınacak. Yeni Sistem, Okul Öncesi Eğitim Sisteminde ve Okul Öncesi Eğitime Başlama Yaşında Değişiklik Yapıyor mu? Kanunda, okul öncesi eğitime ve başlama yaşına ilişkin bir değişiklik hükmü bulunmamaktadır. Dolayısıyla, okul öncesi eğitim, zorunlu eğitim kapsamına alınmamış olup isteğe bağlı bir eğitim evresi olmaya devam edecektir. Okul öncesi eğitime başlama yaşı da değişmemiştir (İlkokula 72 aydan önce kayıt yaptırma hakkı tanınırsa, okul öncesi eğitim evresi ebeveynlerin tercihine göre daha kısa olacaktır). 16

17 Kanun, Mevcut Öğretmenleri ve Eğitim Kurumu Yöneticilerini Olumsuz Etkileyecek mi? Kanunun içeriğinde, öğretmenleri ve eğitim kurumu yöneticilerini doğrudan olumsuz etkileyecek bir hüküm bulunmamaktadır. İlköğretim okulunun ilk kademesine karşılık gelecek şekilde oluşturulan ilkokulun 4 yıl süreli olması nedeniyle sınıf öğretmenlerinin bir bölümünün norm kadro fazlası olabileceği iddiası ve kaygıları dile getirilmektedir. Ancak, ilkokulların bağımsız okullar olarak kurulacak olması ve isteğe bağlı olarak 72 aydan önce ilkokula kayıt yaptırma hakkının tanınması gibi durumlar dikkate alındığında, sınıf öğretmenlerinin norm kadro fazlası olmasından ziyade yeni sınıf öğretmeni istihdam edilmesi gerekliliğinin ortaya çıkması daha muhtemeldir. Diğer taraftan, kanunun eğitimde verimliliğin ve kalitenin artması amacıyla hazırlandığı esas alındığında, kanun çerçevesinde hazırlanacak yönetmeliklerle, özellikle ilkokul sınıflarına yönelik sınıf mevcudu sınırlamasının öngörülmesi suretiyle mevcut sınıf öğretmenlerinin konumlarını koruyacağı ve aynı zamanda atama bekleyen sınıf öğretmenlerinden daha fazla sayıda öğretmen alımı söz konusu olabilecektir. İlköğretim okullarının ilkokul ve ortaokul olarak iki farklı okul türüne dönüştürülmesiyle, ilköğretim okullarının mevcut yöneticilerinin yöneticilik görevlerini sona erdiren bir hüküm bulunmamaktadır. Eğitim kurumu yöneticilerinin atanmaları ilgili yönetmelik hükümleriyle gerçekleştirildiğinden, konuyla ilgili yeni bir düzenleme yapılması kaçınılmaz olacaktır. Ancak, ilköğretim okullarının mevcut yöneticilerinin bulundukları eğitim kurumlarında görevlerine devam etmesini sağlayacak bir düzenleme yapılması ve bağımsız ilkokul ve ortaokulların oluşturulmasıyla birlikte mevcut yöneticilerin istemeleri halinde, bu eğitim kurumlarının yöneticiliklerine öncelikle atanması mümkün olabilecektir. 17

18 Yeni Sistemle Birlikte Üniversiteye Girişte Uygulanan Katsayı Konusunda Süreç Nasıl İşleyecek? Farklı katsayı uygulaması tamamen kaldırılmıştır. Bundan sonra öğrencilerin yükseköğretim kurumlarına yerleştirilmesinde, merkezi sınavdan aldıkları puan ve ortaöğretim başarı puanının toplamından oluşacak yerleştirme puanı esas alınacak. Ortaöğretim başarı puanı okul değil, kişi bazlı belirlenecek. Ortaöğretim bitirme notu; en küçüğü 250, en büyüğü 500 olacak şekilde ortaöğretim başarı puanı olarak belirlenecek ve hesaplanan ortaöğretim başarı puanının yüzde 12 si yerleştirme puanının hesaplanmasında sınavdan alınan puana eklenecek. 18

19 4+4+4 Yeni Eğitim Sistemine İlişkin Önerilerimiz

20 Yeni eğitim sisteminin dayandığı felsefe ve bu felsefeye bağlı olarak geliştirilen amaçlar, medeniyet değerlerimiz ve insan tasavvurumuzla uyumlu insan ve toplum anlayışına yönelik olmalıdır. Bu çerçevede, eğitim sisteminin ve bu sistem aracılığıyla yetiştirmeyi öngördüğümüz insanın ve oluşturmak istediğimiz toplum yapısının; hayatı bir bütün olarak kavrayabilecek, hayata anlam katabilecek ve anlamlı bir hayatı idame ettirebilecek; bireysel amaçlarıyla içinde yaşadığı toplumun ortak amaçlarını bütünleştirebilecek; daha erdemli bir toplumun inşasında aktif rol üstlenebilecek yeterliliklerle donatılmış; bilgi, hikmet ve irfan sahibi insanlar ve böylesi insanlardan meydana gelen, tarihi gelenek ve birikiminden beslenen, çağını okuyup anlayabilen, daha adil ve insani bir dünyanın ihtiyaç duyduğu değerleri üretip geliştirmekle kalmayıp söz konusu değerleri sadece kendi insanının refah ve mutluluğu için değil, bütün bir insanlık âleminin hizmetine sunabilen, en üst düzeyde sosyal sorumluluk bilincine sahip bireylerden oluşan erdemli ve mutlu bir toplum gibi temel ilke, değer ve idealler üzerinden inşa edilmesi gerekir. Böylesi bir inşa kurgusunda okul; insan topluluğu ve bir yaşama alanı olarak görülmeli ve insan merkezli, bireysel sorumluluk, işbirliği, paylaşma, eleştirel düşünme, vizyon oluşturma, bütünsel düşünme, farklılıklara saygı gibi değerler etrafında tasarlanmış; insani, ahlaki ve kültürel değerlere dayalı eğitim anlayışının ön plana çıkarıldığı; güvenli, himaye edici, gözetici, özgürleştirici, gelenekle değişme arasındaki dengeyi sağlayabilen eylem ve faaliyetlerin gerçekleştirildiği bir ortam olarak tasarlanmalıdır. Eğitim; bilgi yükleme yerine, beden, zihin ve ruh arasındaki dengeyi ve çağın getirmiş olduğu problemlerin farkında olmayı ve bunları çözebilmeyi sağlayabilecek, bireysellikle toplumculuğu birlikte gözeten, bireysel amaçlarla toplumsal amaçları olabildiğince bütünleştiren, gelecek merkezli düşünen, tasarlayan, hayal kuran ve üreten insanlar yetiştirmeye dönük bir süreçtir. 20

21 İnsan, değer oluşturan, hayatını değerlere göre tanzim eden ve yaşayan bir varlıktır. İnsanın hayatta önem verdiklerini ve gerçekleştirmek istediklerini kapsayan değerler, sosyal, dini, ahlaki, politik ve ekonomik alanlarla ilgilidir. Bu bağlamda, ülke ve insan sevgisini paylaşma, farklılıklara saygı, yardımlaşma, başkalarını düşünme, özgürlük, çalışma, başarma, söz edilebilecek bazı değerlerdir. Eğitim sistemimizde duygusal alanı oluşturan değerler konusunda büyük ve ciddi bir kriz yaşanmaktadır. Bunu aşmanın yolu, öncelikle eğitim sistemi içinde rol alanların, temsil ettikleri ve yaşattıkları değerlerle öğrencilere rol model olmaları, değerler çevresinde şekillenen bir okul toplumunu oluşturmalarıdır. Okullarda düzenlenecek etkinliklerde öğrencilerin bu değerleri yaşayarak kazanmaları hedeflenmelidir. İnsani değerler, sadece bazı derslerle değil, daha çok yaşanarak içselleştirilebilir. Okulların örtük (ders programları dışında kalan ve farklı etkinliklerle öğrencilere kazandırılacak özellikleri kapsayan) programları, değerler ve karakter eğitimi çevresinde düzenlenmelidir. Okulun her türlü fiziki mekânları (koridor, kantin, kütüphane, bahçe, işlik vb.) bu amaçla kullanılmalıdır. Mesleki eğitim anlayışını yeniden yorumlayarak öğrencilere erken yaşlarda belirli bir mesleğe ilişkin uzmanlık bilgi ve becerilerini kazandırmak yerine, çeşitli meslekleri icra edebilecek yeterlilikler kazandırılmalıdır. Yetişmiş fakat seçim yapmamış insan (temel hayat becerilerini kazanmış, birden çok alanda uzmanlaşmaya açık) anlayışını esas alan mesleki eğitim anlayışı ikame edilmeli; böylece bireyler, farklı meslekleri icra edebilecek donanımlara hazır ve farklı mesleki alanlarda uzmanlaşıp istihdam edilebilecek bir şekilde meslek hayatına hazırlanmalıdır. Bu anlayış çerçevesinde, mevcut mesleki ve teknik eğitimin gözden geçirilerek iş hayatıyla uyumlu ve yeni gelişmelere uygun, esnek ve her türlü yatay ve dikey geçişlere imkân verebilecek şekilde yeniden tasarlanması gerekir. İlköğretim ikinci kademeden başlayarak öğrencilere meslekleri tanımaları ve tecrübe etmeleri için fırsatlar oluşturulmalıdır. Her ilde bulunan ticaret, sanayi odaları ve benzeri meslek kuruluşlarının bu okulları finansal açıdan destekleyecekleri ve öğrencilere burs verecekleri yapı 21

22 kurulmalıdır. Belirli bir mesleği icra eden meslek erbabının, mesleki yeterliliklerini geliştirme ya da mesleki rotasyon konusundaki talepleri öncelikle karşılanmalıdır. Farklı alanlara geçiş yapmak isteyen bireylerin gerekli yeterlilikleri sağladıktan sonra istedikleri yükseköğretim kurumuna her türlü geçişine fırsat verilmelidir. Bu geçişlerde, ilgili alanda yeterliliğe sahip olma esas alınmalıdır. Eğitimin temel işlevi, her bireyi kendi otantik özelliklerini koruyarak geliştirmek, kendine ve ülkesine yabancılaştırmadan insani değerleri kazandırmak ve onu her türlü egemenlik kurmaya dönük baskılardan özgürleştirmektir. Eğitimin asli işlevi, meslek adamı yetiştirmek değildir. Bu, sanayileşme sürecinde sanayi toplumu ve kapitalist sistemin taleplerine göre insan yetiştirme anlayışına dayalıdır. Okul ve eğitim, sadece ekonomi ve iş yaşamına endeksli olarak tasarlanamaz. Eğitimin işlevi, bireyin kendi özgür iradesiyle iş yapabilme, iş ve meslek seçebilme becerilerini geliştirmektir. Okullaşma yerine, eğitim ve insanlaşma kavramları merkeze alınmalıdır. Eğitimin birey açısından amacı, kendini inşa etme; toplum açısından ise, toplumu sürekli olarak bütün kurumlarıyla dönüştürme ve yeniden üretmedir. Bireylerin, toplumda var olan mevcut eşitsizliklerin eleştirel bir bilinçle farkına varmaları, toplumsal dönüşüm sürecinde aktif bir rol üstlenmeye cesaretlendirilmeleri sağlanmalıdır. Türkiye açısından, insanlık için, yeni bir medeniyet algısı ve söylemi oluşturabilecek insanlar yetiştirmek, uzak hedef olarak eğitim sisteminin felsefi temelini oluşturmalıdır. Eğitimin temel işlevlerinden biri, bireyin kendini bilmesini, tanımasını ve sürekli inşa etmesini sağlamaktır. Eğitim, bir özgürleştirme süreci olup bireyi, her ne amaçla olursa olsun, koşullandırma, dıştan etkilerle, dıştan tercihlere zorlama ilkel bir anlayıştır. Bunun yerine bireyin özgürce tercihler yapabilmesine ve kendini gerçekleştirebilmesine imkân sağlayacak bir rehberlik sisteminin ikame edilmesi zorunludur. Bu yapının oluşabilmesi için bireylerin tercihler yapabileceği, böylece kendini tanıyabileceği, seçeneklere ve alternatiflere dayalı bir sistemin oluşturulması gereklidir. Yönelmeler, dıştan etkilerle değil, içsel ve bireysel dürtülerle 22