TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM AŞ (TEİAŞ) 2013 YILI DENETİM RAPORU

Transkript

1 HİZMETE ÖZEL T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM AŞ (TEİAŞ) 2013 YILI DENETİM RAPORU

2 Bu rapor; tarih ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca hazırlanmış, Rapor Değerlendirme Kurulu nun tarih ve 2014/55 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.

3 Kuruluşun unvanı : Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) Merkezi : Ankara İlgili bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Esas sermayesi : TL Ödenmiş sermayesi : TL Karar organı (Yönetim Kurulu) Yönetim Temsil ettiği Kuruluştaki Görevli bulunduğu süre Kurulundaki Adı ve soyadı bakanlık veya görevi veya Başlama Ayrılma unvanı kuruluş mesleği tarihi tarihi 1 - Başkan Kemal YILDIR TEİAŞ Genel Müdür Devam ediyor 2 - Üye M. Sinan YILDIRIM TEİAŞ Genel Müdür Yrd M. Sinan YILDIRIM TEİAŞ Genel Müdür Yrd Devam ediyor 3- Üye Abdulkadir ONGUN TEİAŞ Genel Müdür Yrd Devam ediyor 4 - Üye Necmettin KILIÇ ETKB İçişleri Bak. Müs.Yrd Devam ediyor 5 - Üye Metin KOÇAK ETKB ETBK Enerji İşl.Gen. Md.Yrd.V Üye Hayrettin DEMİRCAN Hazine Müsteşarlığı Haz.Müsteşarlığı Gen. Md.Yrd Hayrettin DEMİRCAN Hazine Müsteşarlığı Haz.Müsteşarlığı Gen. Md.Yrd Devam ediyor

4 AB BYTM ÇEAŞ ÇED DGKÇS DGP DPT EİH KISALTMALAR : Avrupa Birliği : Bölgesel yük tevzi merkezi : Çukurova Elektrik AŞ : Çevresel etki değerlendirilmesi : Doğal gaz kombine çevrim santralı : Dengeleme güç piyasası : Devlet Planlama Teşkilatı : Enerji iletim hattı Eltem-Tek : Elektrik Tesisleri Mühendislik Hizmetleri ve Ticaret AŞ EMS ERP EPDK EPİAŞ ESA ETKB EÜAŞ GÖP GSMH GSYH GWh HES İHD İMKB : Enerji management system (Enerji yönetim sistemi) : Entreprise resource planning (İşletme kaynakları planlaması) : Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu : Enerji Piyasaları İşletme AŞ : Elektrik satış anlaşması : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim AŞ : Gün öncesi planlama : Gayri safi milli hasıla : Gayri safi yurt içi hasıla : Giga Watt saat : Hidro elektrik santral : İşletme hakkı devri : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası KAMU-İŞ : Kamu İşletmeleri İşverenler Sendikası KGÜP KHK KİT KOF Kr kv kwh MBF MVA MVAr MVArh MWh MYTM NGS : Kesinleşmiş günlük üretim programı : Kanun hükmünde kararname : Kamu iktisadi teşebbüsü : Kamu Ortaklığı Fonu : Kuruş : Kilovolt : Kilo Watt saat : Maliyet bazlı fiyatlandırma mekanizması : Mega Volt Amper : Mega Volt Amper reaktif : Mega Volt Amper reaktif saat : Mega Watt saat : Milli yük tevzi merkezi : Nükleer güç santralı

5 OG OSOS ÖİB ÖYK PETKİM PLC PMUM PYS RES SBDT SCADA SGÖF SMF KISALTMALAR : Orta gerilim : Otomatik sayaç okuma sistemi : Özelleştirme İdaresi Başkanlığı : Özelleştirme Yüksek Kurulu : Petrokimya Endüstrisi Genel Müdürlüğü : Programmable logic controller (Programlanabilir (akıllı) kontrol cihazı) : Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi : Piyasa yönetim sistemi : Rüzgar enerjisi santralı : Sıfır bakiye düzeltme tutarı : Supervisory Control and Data Acquisition (Denetimli Kontrol ve Veri Toplama) : Sistem gün öncesi fiyatı : Sistem marjinal fiyatı Takasbank : İstanbul Takas ve Saklama Bankası AŞ TCDD TEAŞ TEDAŞ TEİAŞ TEK TES-İŞ TETAŞ TKİ TL TM TS : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları : Türkiye Elektrik Üretim, İletim AŞ : Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ : Türkiye Elektrik İletim AŞ : Türkiye Elektrik Kurumu : Türkiye Enerji Su ve Gaz İşçileri Sendikası : Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt AŞ : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türk Lirası : Transformatör merkezi : Termik santral TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜFE Yİ YİD YPK : Tüketici fiyat endeksi : Yap işlet : Yap işlet devret : Yüksek Planlama Kurulu

6 TABLOLAR Bölüm Tablo Adı Sayfa I. Toplu bakış 1 Türkiye iletim hatları, transformatör merkezi, sayısı ve gücü III 2 Toplu bilgiler V II. İdari bünye 3 Personel sayısı 9 4 Personel giderleri 12 5 Sosyal giderler 14 III. Mali bünye 6 Şirketin mali durumu 16 IV. İşletme çalışmaları A-İşletme bütçesinin 7 Bütçeye ilişkin toplu bilgiler 23 genel durumu B-Finansman 8 Finansman programı büyüklükleri 24 C-Giderler 9 Giderler Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler Çeşitli giderler 27 D-Tedarik işleri 12 İlk madde ve malzeme alımları Hizmet alımları İlk madde ve malzeme stokları 33 E-Üretim ve maliyetler 15 Enerji iletim hatları, transformatör merkezi, sayısı ve gücü Arıza sayısı ve endekslerinin dağılımı Fider açma sayıları ve bakım yüzdeleri Bağlantı ve sistem anlaşması yapan kullanıcılar Bağlantı ve sistem kullanım anlaşması yapmayan kullanıcılar İletim maliyetleri Piyasa katılımcıları Enerji Piyasaları İşletme AŞ katılımcıları Sıfır bakiye düzeltme tutarları PMUM a kayıtlı serbest tüketici ve sayaçlar 74 F-Pazarlama 25 Satışlar Elektrik sistem kullanım ve işletim tarifeleri 77 G-Sigorta işleri 27 Sigorta işleri 79 H-İşletme sonuçları 28 Satış sonuçları Satış sonuçları göstergeleri 81 I-Bağlı ortaklık ve iştirakler 30 İştirakler 84 J- Kalkınma planı ve 31 Yatırımlar 87 yıllık programlar 32 Yatırım projelerinin fiziki durumu 88 V. Bilanço: 33 Şirketin aktif değerleri Bankalar Ticari alacaklar Alıcılardan alacaklar Diğer alacaklar Maddi duran varlıklar Birikmiş amortismanlar Şirketin pasif değerleri Ticari borçlar Satıcılara borçlar 108 VI. Gelir tablosu 43 Şirketin gelir ve giderleri 119

7 İÇİNDEKİLER I - TOPLU BAKIŞ.. I A - Elektrik enerjisinin Dünya ekonomisindeki yeri. B - Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi C - Öneriler... II - İDARİ BÜNYE.. 1 A - Mevzuat... 1 B - Teşkilat... 4 C - Personel durumu. 8 Sayfa no: III - MALİ BÜNYE.. 16 A - Mali durum. 16 B - Mali sonuçlar. 20 IV - İŞLETME ÇALIŞMALARI 22 A - İşletme bütçesinin genel durumu.. 22 B - Finansman. 23 C - Giderler.. 25 D - Tedarik işleri. 28 E - Üretim ve maliyetler.. 34 F - Pazarlama.. 74 G - Sigorta işleri.. 78 H - İşletme sonuçları 79 I - Bağlı ortaklık ve iştirakler 83 J - Kalkınma planı ve yıllık programlar.. 85 V - BİLANÇO 93 - Aktif Pasif VI - GELİR TABLOSU EKLER. 125 I I VII

8

9 I I. TOPLU BAKIŞ A-Elektrik enerjisinin Dünya ekonomisindeki yeri: Birincil enerji kaynağına sahip veya bu enerjiyi temin edebilen ülkelerin üretebildikleri ikincil bir enerji olan elektrik enerjisi, iletim sistemlerinin bir birine entegrasyonu ile birlikte ülkeler arasında karşılıklı alınır-verilir duruma gelmiştir. Elektrik enerjisi; mekanik, ısı, ışık gibi diğer enerji türlerine kolayca dönüşebilir olması, uzak mesafelere ucuz ve az kayıpla çok hızlı bir şekilde taşınabilmesi, anında tüketilmesi ve stok yapma imkânının bulunmaması, temiz enerji ve çevre dostu olması gibi bazı özellikleri nedeniyle birincil enerji kaynaklarına nazaran daha çok tercih edilmektedir. Elektrik enerjisi, kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkelerde yoğun bir şekilde kullanılmakta ve sanayinin en önemli girdilerinden birini oluşturmakta olup, fert başına düşen enerji tüketim miktarı, ülkelerin refah ve gelişmişlik düzeyini gösteren nesnel bir ölçüt olarak kabul edilmektedir. Konvansiyonel enerji kaynaklarının bilinen rezervlerinin tükenme ömrüne yönelik hesaplamalar, ülkeleri stratejik yeni enerji yönetimi ve politikaları oluşturmaya yöneltmektedir. Enerji temininin karmaşık hale gelmesi de, yeni ve yenilenebilir (su, rüzgâr, güneş vb.) enerji kaynaklarına ilgiyi artırmakta ve bu kaynakların etkin, ucuz ve ticari olarak kullanılabilme olanaklarının araştırılmasını öne çıkarmaktadır. Elektrik enerjisi üretimi ve tüketimi, ülkelerin sanayileşme seviyesi ve ekonomilerinin büyüklüğüne göre değişmekte olup, bu konuda ABD, Japonya, Almanya, Kanada, Fransa, Kore, İngiltere, İtalya, İspanya, Avustralya ve Meksika gibi ülkeler ilk sıralarda yer almaktadır. B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye Ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Dünyada ilk elektrik santralı 1882 yılında İngiltere de kurulurken, Türkiye deki ilk elektrik santralı 1902 yılında özel sektör tarafından Mersin-Tarsus ta tesis edilmiştir. Bir kamu işletmesi olan Silahtarağa Termik Santralı ise 1913 yılında İstanbul da hizmete girmiştir yılında tarih ve 1312 sayılı Kanunla Türkiye Elektrik Kurumu kurulmuş, daha önce yerel yönetimler, sanayiciler ve özel şirketler tarafından yürütülen elektrik üretim ve iletim hizmetleri, 1982 yılında tarih ve 2705 sayılı Kanunla belediye ve köy birlikleri ile bazı özel şirketlerin mülkiyetinde ve işletmesindeki tüm tesislerin TEK e devredilmesiyle elektrik enerjisi üretim, iletim, dağıtım ve ticareti tek bir kamu kurumu çatısı altında birleştirilmiştir. Elektrik sektöründe özelleştirme çalışmaları 1984 yılında tarih ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti İle Görevlendirilmesi Hakkında Kanunla başlatılmış olup, 1994 yılından itibaren enerji sektöründeki özelleştirmeler de tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna tabi tutulmuştur.

10 II Sayıştay Elektrik piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amacıyla çıkarılan tarih ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kurulmuş, tarihinde elektrik enerjisi piyasası açılmış, piyasada elektrik üretim, iletim, dağıtım ve perakende satış faaliyetinde bulunmak için EPDK dan lisans alınması zorunluluğu getirilmiştir. Elektrik sektörünün özelleştirmeye uyumlu hale getirilmesi amacıyla, 1993 yılında tarih ve 93/4789 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Elektrik Kurumu; Türkiye Elektrik Üretim İletim AŞ ve Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ olmak üzere iki ayrı anonim şirkete dönüştürülürken, 2001 yılında tarih ve 2001/2026 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Elektrik Üretim İletim AŞ; Türkiye Elektrik İletim AŞ, Elektrik Üretim AŞ ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt AŞ olmak üzere üç ayrı şirket halinde yeniden yapılandırılmıştır yılındaki yapılanma sonucunda; ülkedeki tüm iletim tesislerini devralmak, elektrik iletimi, yük tevzii ve işletme planlaması hizmetlerini yürütmek üzere kurulan TEİAŞ tarihinde faaliyete geçmiştir. Elektrik üretimi, iletimi, dağıtım ve ticareti hususunda imtiyaz almış olan Çukurova Elektrik AŞ ve Kepez Elektrik AŞ nin imtiyaz haklarının tarih ve 2003/5712 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla kaldırılması ve sözleşme şartlarına göre şirket kusuru nedeniyle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından aynı tarih itibarıyla söz konusu şirketlerin faaliyetlerine el konulması üzerine, varlık ve personeli ilgisine göre EÜAŞ, TEİAŞ ve TEDAŞ a devredilmiştir. Elektrikte sektör reformu ve özelleştirme konusunda kısa ve orta vadeli yol haritası olarak kabul edilen ve YPK nın tarih ve 2004/3 sayılı Kararı ile onaylanarak yürürlüğe konulan Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi nde elektrik piyasasının oluşumu ve özelleştirmeye ilişkin hedefler yer alırken, iletim tesislerinin özelleştirilmesi öngörülmemiştir. Türkiye de, yıllarındaki iletim hatlarının uzunluğu ve transformatör sayısı ve gücü aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

11 III Tablo: 1- Türkiye iletim hatları, transformatör merkezi, sayısı ve gücü İletim hatları, transformatör Ölçü Fark sayısı ve gücü İletim hattı uzunluğu: -380 kv km kv " kv " kv " Toplam " Transformatör merkezi: -380 kv Adet kv " kv " kv " Toplam " Transformatör sayısı: -380 kv Adet kv " kv " kv " (2) Toplam " Transformatör gücü: -380 kv MVA kv " kv " kv " (20) Toplam " Kullanıcıya hitap eden " (*) Sıcak ve soğuk yedekler ile arızalı trafolar dahil değildir. (**) 66 kv'lık trafo merkezleri 1986 yılından itibaren 33 kv'a dönüştürülmektedir. Kaynak: TEİAŞ İşletme Daire Başkanlığı yıllık faaliyet raporları. TEİAŞ ın iletim sistemine Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Bulgaristan, Yunanistan, Suriye, İran ve Irak ile 154 kv, 220 kv ve 380 kv gerilim kademelerinde bağlantı bulunmakta olup, bu noktalardan Elektrik Piyasası İthalat ve İhracat Yönetmeliği çerçevesinde zaman zaman elektrik enerjisi alış ve satışı yapılmaktadır. Elektrik enerjisi sektörüyle ilgili olarak izlenecek yolun belirlenmesi ve kamuoyuna duyurulması amacıyla, YPK nın tarih ve 2009/11 sayılı Kararıyla kabul edilen Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi nde; TEİAŞ tarafından yürütülen mali uzlaştırma işlemlerinin ve oluşturulacak gün öncesi piyasası ve orta vadede oluşacak vadeli işlemler piyasalarının

12 IV Sayıştay işletilmesinin, mali ve idari özerkliğe sahip Piyasa İşleticisi tarafından sürdürülmesi öngörülmüştür tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 11 inci maddesinde piyasa işletim faaliyeti; organize toptan elektrik piyasalarının işletilmesi ve bu piyasalarda gerçekleştirilen faaliyetlerin mali uzlaştırma işlemleri ile söz konusu faaliyetlere ilişkin diğer mali işlemler olarak tanımlanmış, Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi ticaret unvanı altında bir anonim şirket kurulması öngörülmüş, EPİAŞ ın Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisinde hazırlanacak ana sözleşmenin ticaret siciline tescil ve ilanı ile faaliyete geçmesi öngörülmüş, Şirketin teşkilat yapısı ile çalışma esaslarının, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisinde Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmesi, EPİAŞ ın piyasa işletim lisansı kapsamında, Borsa İstanbul Anonim Şirketi ile TEİAŞ tarafından bu Kanun kapsamında işletilen piyasalar dışındaki organize toptan elektrik piyasalarının işletim faaliyetinin yanı sıra TEİAŞ tarafından piyasa işletim lisansı kapsamında işletilen organize toptan elektrik piyasalarının mali uzlaştırma işlemleri ile birlikte gerekli diğer mali işlemleri de yürütmesi, EPİAŞ piyasa işletim lisansı alana kadar, ilgili piyasa işletim faaliyetinin TEİAŞ tarafından piyasa işletim lisansı alınmaksızın yürütülmesine devam edilmesi hüküm altına alınmıştır. Kanunda kurulması öngörülen piyasa işleticisi Şirket, denetim tarihi (Eylül/ 2014) tarihi itibarıyla henüz oluşturulamadığından, söz konusu görevler TEİAŞ ın bünyesinde bulunan PMUM tarafından sürdürülmektedir. TEİAŞ, faaliyetlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan tarihinde alınan İletim Lisansı kapsamında sürdürmektedir. TEİAŞ ın son beş yıllık faaliyet sonuçlarıyla ilgili toplu bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

13 V Tablo: 2- Toplu bilgiler Toplu bilgiler Son iki Artış veya Ölçü yıl farkı azalış % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL Öz kaynaklar Bin TL ,5 Yabancı kaynaklar Bin TL ,9 Finansman giderleri Bin TL ,5 Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL ,2 Maddi duran varlıklar birikmiş amortis. Bin TL ,9 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL ,2 Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % ,1 (11,9) (10,6) İştiraklere ödenen sermaye Bin TL ,6 İştirakler temettü geliri Bin TL 10 Tüm alım tutarı Bin TL ,6 İletim şebekesine verilen enerji miktarı GWh ,8 İletim şebekesi uzunluğu 380 kv km ,8 İletim şebekesi uzunluğu 154 kv km ,4 Güç trafoları sayısı 380 kv Adet ,4 Güç trafoları sayısı 154 kv Adet ,1 İletim şebekesi enerji kaybı GWh (386) (6,4) Net satış hasılatı Bin TL ,7 Stoklar: İlk madde ve malzeme Bin TL (4.556) (6,1) Diğer stoklar Bin TL ,3 Memur (ortalama) Kişi ,9 Sözleşmeli (ortalama) Kişi ,4 İşçi (ortalama) Kişi (22) (0,6) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,4 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL ,8 -Memur başına aylık ortalama giderler TL ,8 -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,4 -Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL ,9 -İşçiler için yapılan giderler Bin TL ,7 -İşçi başına aylık ortalama gider TL ,3 Dönem kârına iliş. vergi ve diğ.yasal yük. Bin TL ,3 Tahakkuk eden vergiler Bin TL (58.422) (13,2) GSYH'ye katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (8,2) GSYH'ye katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (11,2) GSMH'ye katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ( ) (20,8) Faaliyet kârlılığı (öz kaynak yönünden) % 3,9 4,4 4,5 12,3 7,9 (4) (35,8) Mali kârlılık (öz kaynak yönünden) % 7,6 4,8 16,0 13,5 (3) (15,6) Ekonomik kârlılık % 6,7 5,5 11,9 11,1 (1) (6,7) Zararlılık % 0,9 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL ( ) (28,2) Dönem kârı veya zararı Bin TL (54.515) (53.369) (4,9) Bilanço kârı veya zararı Bin TL ,2 TEİAŞ; elektrik enerjisine olan talebin zamanında, kesintisiz ve sürekli aynı kalitede karşılanmasında, 36 kv seviyesinin üstü 66 kv, 154 kv ve 380 kv elektrik

14 VI Sayıştay iletim sisteminin işletilmesinden sorumludur. Enerji sektöründe elektrik enerjisinin üretimi ve dağıtımı alanında özelleştirme ve verilen teşviklerle özel şirketlerin yer almalarına imkan sağlanmış olmasına karşılık, iletim faaliyetinin tamamı kamunun elinde bulunmaktadır. Elektrik enerjisinin stoklanması olmadığından, enerji arz miktarını talep miktarı belirlemekte, talebe göre arzın sunumu enterkonnekte sistemde (ulusal iletim sistemi) gerçek zamanlı olarak dengelenmektedir. Piyasayı belirleyen mali uzlaştırma sistemi ise; belirlenen her periyotta, katılımcıların (piyasaya kayıtlı satıcı ve alıcılar) sisteme verdikleri ve sistemden çektikleri elektrik enerjisi miktarlarına göre gerçekleşen alım ve satımlar ile sözleşmeye bağlanmış miktarlar arasındaki farklar esas alınarak, katılımcıların borçlu ya da alacaklı oldukları tutarlar hesaplanmak suretiyle çalıştırılmaktadır tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile kurulan Enerji Piyasaları İşletme AŞ, henüz faaliyete geçmediğinden ve kanunla düzenlenen piyasa işleticisi, denetim tarihi (Eylül/ 2014) itibarıyla henüz oluşturulamadığından, piyasa işleticisi görevi TEİAŞ ın bünyesinde bulunan PMUM tarafından sürdürülmektedir. Dengeleme ve uzlaştırmaya ilişkin usul ve esaslar ise, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile belirlenmiştir yılında toplam GWh elektrik enerjisi iletim sistemine verilmiş olup, yıl içinde kullanıcılar tarafından GWh elektrik enerjisi sistemden çekilmiş ve iletim sistemi kaybı %2,5 oranında GWh olarak gerçeklemiştir yılında elde edilen 15,4 milyar TL tutarındaki net satış hâsılatının; %83,7 oranında 12,9 milyar TL si PMUM kapsamında tahakkuk ettirilen elektrik enerjisi tutarı olup, %16,3 oranında 2,5 milyar TL si ise iletim tarifesi kapsamında kullanıcılardan alınan sistem işletim, sistem kullanım, iletim ek ücreti (EPDK payı) ve kontrol edilemeyen maliyet bedelleri ile Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği kapsamında katılımcılardan alınan piyasa işletim ücretinden oluşmuştur. Brüt satış hasılatı içinde iletim ek ücreti olarak 11 milyon TL EPDK payı bulunmakta olup, net satış hasılatının hesabında EPDK payı satış indirimleri olarak mahsup edilmiştir. PMUM kapsamında tahakkuk ettirilen ve satışların maliyetine de yansıtılmış olan 12,9 milyar TL tutarındaki elektrik enerjisi bedeli dışındaki, Şirket faaliyetlerinin maliyeti 1,8 milyar TL olarak gerçekleşmiş olup, 84,7 milyon TL tutarındaki faaliyet giderlerinden sonra 605,4 milyon TL tutarında faaliyet kârı elde edilmiştir yılında Hazine garantili ve Hazine devirli olarak kullanılan krediler nedeniyle katlanılan 203,6 milyon TL tutarındaki finansman giderlerinin 187,5 milyon TL si gelir tablosundaki finansman giderlerine, 16,1 milyon TL si yatırım maliyetlerine verilmiştir. Şirket, Hazine garantili ve Hazine devirli olarak kullandığı yurt dışı kredilerin yanı sıra, bağlantı anlaşmaları kapsamında üçüncü şahıslar tarafından yapılmış olan tesisleri de devralarak, tesislerin bedelini üçüncü şahıslara borçlanmaktadır. Bağlantı anlaşmaları kapsamında devralınan tesislerin bedeli 2012 yıl sonu itibarıyla 225,1 milyon TL iken 2013 yıl sonu itibarıyla 334,3 milyon TL ye ulaşmıştır yılında gelir tablosuna verilen finansman giderleri, 180,7 milyon TL

15 VII tutarındaki kur farklarının etkisiyle önceki yıla göre 125,6 milyon TL artışla 187,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Şirket 2013 yılı faaliyetlerinden 605,4 milyon TL kâr elde etmiş olup, şüpheli alacaklarla ilgili olarak ayrılan 164,7 milyon TL tutarındaki karşılık giderleri ile 187,5 milyon TL tutarındaki finansman giderlerinin olumsuz etkisine rağmen, önceki yıllara ait olarak tahakkuk ettirilen 512,5 milyon TL tutarındaki sistem kullanım ceza gelirleri nedeniyle 656,3 milyon TL olarak gerçekleşen olağan dışı gelir ve kârlar ile 196,5 milyon TL olarak gerçekleşen diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârların etkisiyle dönem kârı 1,0 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Şirketin daha verimli ve kârlı çalışması için; araştırma, geliştirme ve planlama çalışmalarına gereken önemin verilmesi, yatırım ihtiyaçlarının önem ve aciliyeti dikkate alınarak, başlanan yatırımların süresinde tamamlanması, arıza sayısının asgariye indirilmesi, zaman içinde Şirkete daha ağır ek yükler getiren kamulaştırma çalışmalarının hızlandırılmasına yönelik tedbirlerin alınması önem arz etmektedir. C- Öneriler: Türkiye Elektrik İletim AŞ nin 2013 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. -Yılına ilişkin öneriler: 1-Sistem gün öncesi ve sistem marjinal fiyatlarının, Şubat/2012 ve Aralık/2013 aylarında olduğu gibi aşırı yükselmemesi için, Piyasa İşletmecisi tarafından gerekli tedbir ve kararların alınması hususunda, elektrik enerjisi arz güvenliğinin izlenmesinden ve arz güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınmasından sorumlu olan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 58-59), 2-Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:14) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. -Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1-Şirketin, çevresel etki değerlendirilmesi, emlak, kamulaştırma ve harita hizmetlerinin programlanan sürelerde yürütülerek enerji tesislerinin yapımının gecikmesine meydan verilmemesi, Şirkete ait taşınmazlarla ilgili güvenilir bir envanter oluşturulması ve tüm taşınmazların Türkiye Elektrik İletim AŞ adına tescillerinin en kısa sürede yapılabilmesi için, el atılan taşınmazların kamulaştırmalarına yönelik olarak özellikle taşra birimlerinde ihtiyaç duyulan nitelikli personel ve donanımın temini konusunda gerekli tedbirlerin alınması (Sayfa: 6-8), 2-Elektriğin yeterli, kaliteli ve sürekli şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için; -%70 in üzerinde fiili yüke sahip transformatörlerde gerekli kapasite planlamasının yapılması suretiyle, aşırı yüklenme nedeniyle meydana gelen güç transformatör açmalarının önlenmesi,

16 VIII Sayıştay -Türkiye Elektrik İletim AŞ güç transformatör merkezlerinde dağıtım şirketlerinin kullanımında olan fiderlerdeki açmalar ile arızaların azaltılması hususunda dağıtım şirketlerince gerekli tedbirlerin alınması için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve dağıtım şirketleri nezdindeki girişimlerin sürdürülmesi (Sayfa:41), 3-İletim sisteminin gerçek zamanlı olarak izlenebilmesi, sistem emniyeti, güvenilir bir veri akışı ile mevcut SCADA sisteminin doğru ve güvenilir bir biçimde çalışması için; -Elektrik Şebeke Yönetmeliği gereği dağıtım sistemine bağlı 30 MW ve üzeri üretim tesisi ile 10 MW ve üzeri olan yenilenebilir enerji santralları için tarihine kadar kurulması gereken SCADA kontrol merkezlerinin TEİAŞ SCADA sistemine aktarılması hususunda ilgili dağıtım şirketleri ile dağıtım lisansı sahibi organize sanayi bölgeleri nezdinde girişimde bulunulması, -İletim sistemine bağlı olup ancak SCADA sistemi kapsamında bulunmayan TM ve santrallerin SCADA sistemine dahil edilmesi, -Mevcut SCADA sisteminde tespit edilen arızaların zamanında giderilmesi, hususunda gerekli tedbir ve önlemlerin alınması (Sayfa: 53-55), 4-Sistem İşletmecisi tarafından verilen talimatlar içinde hem talimat sayısı hem de fiyatı yıllara göre artış gösteren ve yan hizmetler kapsamında verilen 2 kodlu talimatların elektrik piyasasına olan etkisinin analiz edilerek Türkiye Elektrik İletim AŞ tarafından gerekli tedbir ve önlemlerin alınması ile EPDK ve Bakanlık nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 66-67), 5-Sistem kısıtlarının giderilmesi amacıyla Sistem İşletmecisi tarafından sık sık verilen 1 kodlu talimatların sayısının ve fiyatlarının düşürülmesi için; -Kısıtlarının gün öncesi piyasasına dayalı olarak yönetilmesi, Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği kapsamında ticaret sınırlarının ve teklif bölgelerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esasların Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu na sunulması, -İletim sistemindeki uzun vadeli, büyük çaplı ve süreklilik arz eden kısıtlar için gerekli analiz ve çalışmaların yapılması, -Mevcut enerji iletim hatlarından kapasite yetersizliği nedeniyle genişleme veya yeni yatırım gerektiren yerlerdeki yatırımlara daha fazla öncelik verilerek tamamlanması ve gerekli önlemlerin alınması hususunda Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa: 70-71). Sonuç: Türkiye Elektrik İletim AŞ nin 2013 yılı bilançosu ve ,28 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

17 1 II. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar ve kuruluşun statüsüne ilişkin mevzuat: Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi, elektrik sektörünün özelleştirmeye uygun hale getirilmesi amacıyla 233 sayılı KHK ya dayanılarak çıkarılan tarih ve 2001/2026 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Bakanlar Kurulu kararı ile; Türkiye Elektrik Üretim İletim AŞ (TEAŞ), üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü (EÜAŞ, TEİAŞ ve TETAŞ) şeklinde yeniden teşkilatlandırılmış, mülga TEAŞ bünyesindeki mevcut iletim tesisleri yeni kurulan TEİAŞ bünyesine alınmıştır. Ana Statüsü, YPK nın tarih ve 2001/T-19 sayılı Kararı ile onaylanan ve Resmi Gazete nin tarih ve sayılı nüshasında yayımlanan Şirketin kayıt ve tescili Ankara Ticaret Sicili Memurluğuna sicil numarası ile yapılmış ve tarih ve 5397 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmıştır. Merkezi Ankara da olan ve tarihi itibarıyla faaliyete başlayan Şirket, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde, devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak, elektrik enerjisinin üretiminin planlanması ve yük tevzii işletmesi hizmetleri ile iletim faaliyetlerini yürütmekle görevlendirilmiştir. Ana Statüsünde TEİAŞ ın faaliyet konuları, özetle; -İletim tesislerinin planlamasını, tesisini ve işletmesini yapmak, yük dağıtım hizmetlerini yürütmek, -İkili anlaşmalarla oluşan piyasada dengeleme ve mali uzlaştırmayı gerçekleştirmek, -Elektrik arz güvenliğini sağlamak amacıyla üretim kapasite projeksiyonunu hazırlamak, -İletim projelerinin çevre mevzuatına uygun olarak yürütülmesi için gerekli önlemleri almak veya aldırmak, -İletim sistemine bağlı tüm kamu ve özel tüzel kişiler, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt AŞ ve serbest tüketiciler ile bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları, üretim ve dağıtım kamu ve özel tüzel kişiler ile yan hizmet anlaşmaları yapmak, -İletim tarifesi ile bağlantı ve sistem kullanım tarifelerini hazırlamak, şeklinde belirlenmiştir. Şirket, faaliyetlerini EPDK dan aldığı lisans çerçevesinde, 4628 sayılı Kanun ile EPDK nın çıkardığı yönetmelik, tebliğ ve aldığı kararlar doğrultusunda belirlenen

18 2 Sayıştay usul ve esaslara göre yürütürken, tarihinden itibaren 6446 sayılı Kanuna tabi olmuştur tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren tarih ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununda; -Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılmasının sağlanması, -Kapsamı; elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan veya perakende satışı, ithalat ve ihracatı, piyasa işletimi ile bu faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülükleri olarak belirlenmiş, -Organize toptan elektrik piyasalarının işletilmesi ve bu piyasalarda gerçekleştirilen faaliyetlerin mali uzlaştırma işlemleri ile söz konusu faaliyetlere ilişkin diğer mali işlemlerden oluşan piyasa işletim faaliyetlerini yürütmek üzere Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketinin (EPİAŞ) kurulması düzenlenmiş, sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun başlığı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun şeklinde değiştirilmiş ve Kanunun EPDK ile doğrudan ilgili olmayan hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır. Şirket; 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun gereğince TBMM nin denetimine tabi olup, bu kapsamda 233 sayılı KHK ve 6085 sayılı Kanun uyarınca Sayıştay ca denetlenmektedir. 2-Tüzükler: 2013 yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren bir tüzük çıkarılmamıştır. 3-Bakanlar Kurulu kararları: 2013 yılında, tesis edilecek bir kısım enerji iletim hatlarının yapımı amacıyla TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından ihtiyaç duyulan taşınmazların acele kamulaştırılmasına yönelik olarak 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu nun 27 nci maddesi kapsamında, farklı tarihlerde 87 adet Bakanlar Kurulu kararı alınmıştır. 4-Uluslararası anlaşmalar: Yönetim Kurulu nun tarihli 11/184 sayılı kararı ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın tarih ve 7078 sayılı onayı ile TEİAŞ ında içinde yer aldığı 10 Güneydoğu Avrupa İletim Sistemi İşleticisi arasında tarihinde imzalanan Anlaşma kapsamında, Güneydoğu Avrupa Koordineli İhale Ofisi nin (SEE CAO) kuruluş hazırlıklarını yapmak üzere tarihinde bir yıl süreli olarak Podgorica/Karadağ da kurulan Proje Takım Şirketi (Project Team Company-PTC) çalışmalarını tamamlamış ve İhale Ofisinin sözleşmesi imzalanma aşamasına gelmiştir.

19 3 5-Yüksek Planlama Kurulu kararları: 2013 yılında YPK nın Şirketi doğrudan ilgilendiren bir kararı bulunmamaktadır. 6-Özelleştirme Yüksek Kurulu ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı kararları: 2013 yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren ÖYK ve ÖİB kararı bulunmamaktadır. 7-Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu Kurul kararları: tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Gelir ve Tarife Düzenlemesi Kapsamında Düzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ de değişiklik yapan tebliğ tarih ve Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış ve 2013 yılından itibaren uygulanmaya başlamıştır yılında Şirketi doğrudan ilgilendiren değişik konularda 18 adet EPDK Kurul kararı alınmıştır. 8-Yönetmelikler: TEİAŞ ın yürürlükte olan 20 yönetmeliği ve 14 yönergesi bulunmakta, ayrıca EPDK tarafından çıkarılan yönetmelik ve tebliğler de uygulanmaktadır. Şirket, 4628 sayılı Kanun kapsamında EPDK dan aldığı lisans çerçevesinde faaliyetini yürütmekte olup, 4628 sayılı Kanun kapsamındaki konular tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile yeniden düzenlenmiştir. EPDK tarafından 4628 sayılı Kanun kapsamında çıkarılan ve Şirket tarafından da uygulanan elektrik piyasasıyla ilgili yönetmelik ve tebliğler 6446 sayılı Kanun kapsamında yeniden düzenlenerek uygulamaya konulmuştur. Önceki dönem denetim raporlarında hazırlanması önerilen merkez ve taşra teşkilatı birimlerinin kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını belirleyen yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmeliğin bazı maddelerinin yürütmesinin durdurulmasına Danıştay ca karar verilmesi üzerine Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik tarih ve tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulmuş ve kurumların, görevde yükselme ve unvan değişikliği yönetmeliklerini en geç altı ay içerisinde bu Yönetmeliğe uygun hale getirmeleri istenmiştir. Genel Müdürlüğün tarih ve 1498 sayılı oluruyla kurulan Komisyonca hazırlanarak kabul edilen Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliğinde değişiklik öngören yönetmelik taslağı denetim tarihi (Ağustos/2014) itibarıyla Yönetim Kurulu na sunulma aşamasına gelmiştir.

20 4 Sayıştay B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: 233 sayılı KHK ve Ana Statü ne göre Teşekkül ün organları yönetim kurulu ve genel müdürlüktür. Şirketin teşkilatlanması yönetim kurulunca belirlenmekte olup, kabul edilen en son teşkilat şeması (Ek:1) de verilmiştir. 2-Karar organı: 233 sayılı KHK ve Ana Statüye göre, Şirketin karar organı yönetim kuruludur. Yönetim kurulu, biri başkan olmak üzere 6 üyeden oluşmuştur. Yönetim kurulu üyelerinin isimleri, unvanları ve görev süreleri, raporun başında yer alan tabloda gösterilmiştir. Yönetim kurulu, 2013 yılında 39 toplantı yapmış ve Şirketin çeşitli birimlerini ilgilendiren 601 adet karar almıştır. 3-Yürütme organı: 233 sayılı KHK ve Ana Statüye göre, teşebbüsün yetkili ve sorumlu yürütme organı genel müdürlüktür. Genel müdürlük, genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. 399 sayılı KHK uyarınca, genel müdür ve genel müdür yardımcıları, ilgili bakanın teklifi üzerine ortak kararla atanmaktadır. Şirketin merkez teşkilatında; 1 genel müdür, 4 genel müdür yardımcısı ve bunlara bağlı 13 daire başkanlığı, hukuk müşavirliği, teftiş kurulu başkanlığı, 1 müstakil müdürlük ile bunlara bağlı alt birimler yer almaktadır. Taşra teşkilatında ise 22 iletim tesis ve işletme grup müdürlüğü, 10 yük tevzii işletme müdürlüğü ile Elektronik Laboratuar İşletme Müdürlüğü, Güç Trafoları Onarım İşletme Müdürlüğü, Özel Yükler ve Mobil Merkezler Taşıma İşletme Müdürlüğü, Gün Öncesi Piyasası İşletme Müdürlüğü, Gölbaşı Sosyal Tesisler İşletme Müdürlüğü ve Soma Elektrik Teknolojileri Geliştirme ve Eğitim Tesisleri İşletme Müdürlüğü olmak üzere toplam 38 müdürlük ve bunlara bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. Yönetim Kurulu nun; 22 iletim tesis ve işletme grup müdürlüğünün bölge müdürlükleri olarak yeniden yapılandırılmasına ilişkin tarih ve 8/199 sayılı kararı ile İşletme Dairesi Başkanlığına bağlı olarak Ankara Gölbaşı nda faaliyet yürütmek üzere Canlı Bakım İşletme Müdürlüğünün kurulmasına ilişkin tarih ve 8/198 sayılı kararı, tarih ve 2746 sayılı yazıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına iletilmiştir. Söz konusu yazı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının tarih ve 2258 sayılı yazısıyla Kalkınma Bakanlığına iletilmiş olup, denetim tarihi (Eylül/2014) itibarıyla Kalkınma Bakanlığının görüşü beklenmektedir. Şirketin taşra teşkilatı olarak kurulmuş olan iletim tesis ve işletme grup müdürlüklerinin, yürüttükleri işin önemi ve mevcut durumun kamu yönetimindeki yapılanmaya da uygun olmadığı dikkate alınarak, bölge müdürlüğü olarak yapılandırılmasında yarar görülmektedir.