BĠRĠNCĠ BÖLÜM. Ġġ KAZASI KAVRAMI ĠLE ĠġVERENĠN HUKUKĠ SORUMLULUĞUNUN ESASLARI

Transkript

1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM Ġġ KAZASI KAVRAMI ĠLE ĠġVERENĠN HUKUKĠ SORUMLULUĞUNUN ESASLARI 1.Genel Anlamda Kaza Kavramı Ġle ĠĢ Kazası I. Genel Anlamda Kaza Kavramı Kaza kavramı, sözlükteki anlamıyla can ya da mal kaybına veya zararına sebep olan kötü olay 1 biçiminde tanımlanmaktadır. Hukuki açıdan ise kaza kavramının geniş ve dar olmak üzere iki anlamı bulunmaktadır. Aniden ve istenilmeden bir zararın doğumuna neden olan olaylar bütününe geniş anlamda kaza adı verilir. 2 Bu bakımdan geniş anlamıyla kaza kapsamının içine, vücut bütünlüğünün ihlalinin yanında mala yönelik zararlar da girmektedir. Dar anlamda kaza ise, yalnız vücut bütünlüğünün ihlali ve ölüm hallerini içerir. 3 İş Hukukunda kaza kavramı dar anlamıyla ele alınmaktadır. İşverenin tazmin sorumluluğu kapsamında dar anlamda kaza kavramı, yani insan vücudunun zarar görmesi; ölüm veya vücut bütünlüğünün ihlal edilmesi üzerinde durulacaktır. II. Genel Anlamda Kaza Kavramının Unsurları Dar anlamda kazanın unsurları olarak dikkate alınması gerekenler şu şekilde sıralanabilir: Vücut bütünlüğünün ihlali, buna sebep olan harici, istenilmeyen, ani bir olay ve ihlal ile zarar arasında uygun illiyet bağı. 4 Anılan unsurlar Yargıtay 10.Hukuk Dairesi nin tarih, 8293 Esas, 1370 sayılı kararında da açıkça belirtilmiştir; ĠĢ kazasından söz edilebilmesi için, insan hayatına son veren olayın, ani, beklenmedik bir dıģ etken sonucu gerçekleģmesi ve olayla iģ arasında uygun neden-sonuç bağı bulunması gereklidir. (Y10HD., , 8293/1370) 1. Vücut Bütünlüğünün Ġhlali veya Ölüm Kaza neticesinde hukuki sorumluluktan bahsedebilmek için bir zararın meydana gelmiş olması gerekir. Söz konusu zarar, dar anlamıyla bakıldığında vücut bütünlüğünde bir eksilme veya ölüm şeklinde ortaya çıkabileceği gibi, geniş anlamıyla bakıldığında vücut bütünlüğünün ihlaline ek olarak malvarlığında bir eksilme şeklinde de ortaya çıkabilir. Vücut bütünlüğünün ihlali kavramından anlaşılması gereken, söz konusu kaybın sadece fiziksel değişiklik şeklinde meydana gelmiş olması değildir. Kaza sonucu gerçekleşen ruhsal Akın, L. İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Ankara 2001, syf Eren, F. Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Sorumluluğu, Ankara 1994, syf Akın, syf

2 zararlar da vücut bütünlüğünün ihlal edildiğini göstermekte ve dolayısıyla zarar kapsamının içine girmektedir. 5 Vücut bütünlüğünün ihlali Borçlar Kanunu nun 46. maddesinde düzenlenmiştir ancak bu kavramdan ne anlaşılması gerektiği kanun metninde açıklanmamaktadır. Uygulamada; kazaya uğrayan hakkında, sadece fiziksel zarar görmesi hallerinde değil maruz kaldığı ruhsal zararlar sonucunda da Borçlar Kanunu nun 46. maddesinin uygulanması, vücut bütünlüğünün ihlali kavramının kapsamını göstermektedir. Öğretide de belirtildiği gibi bu kavramın içerisine vücutta meydana gelen anatomik değişiklikler, bir uzvun kopması, kırılması, yaralanması, işitme duyusu gibi bir duyunun azalması veya kaybı gibi zararların yanı sıra; duyulan korku sonucu oluşan kalp hastalığı, erken ve sağlıksız doğum, sinir bozukluğu gibi haller de girmektedir. 6 Kaza sonucu vücut bütünlüğünde meydana gelen zararın, kazadan hemen sonra oluşması gerekmez sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 13. maddesinde iş kazası tanımlanırken; sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır. (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.13) ifadesinin kullanılması, kaza ile uygun illiyet bağını koruduğu sürece zararın daha sonra da meydana gelebileceğini göstermektedir. 2. DıĢarıdan Gelen Olay Sorumluluk için diğer bir koşul, kazanın dış etmenler ile meydana gelen bir olay olmasıdır. Kişinin kendisinde var olan rahatsızlıkların vücutta oluşturduğu zararlar, kaza sonucu oluşmuş sayılmaz. Bu sebeple kişinin bünyesinde var olan bir sebep ile vücut bütünlüğünün ihlalinin, dıştan gelen sebeplerin yarattığı ihlallerden ayırt edilmesi gerekmektedir. Örneğin verem hastası bir işçide basit bir iş, herhangi bir hareket veya efor sarfı akciğer kanamasına sebep olabilir. Ancak bu kanamanın gerçek sebebi yapılan iş, hareket veya efor değil, bünyesel bir zayıflık yani dahili bir etkendir. 7 Dışsal etkenin mutlaka vurma, çarpma gibi maddi bir temas şeklinde gerçekleşmesi gerekmez. Duman, sıcaklık, nem gibi faktörlerin de kazaya uğrayanı etkilemesi dışsallık unsurunu karşılamaya yetecektir. 3. Ġstenilmeyen Olay Kazadan söz etmek için zarara neden olan olayın kişinin kendi isteği ile yani, kastı ile meydana gelmemiş olması gerekir. Mağdurun kazayı ve dolayısıyla sonucunu istemesi kaza kavramının özüne aykırıdır. 8 5 Y21HD, , 6111/6174. Y21HD, , 8067/ Tandoğan, H., Türk Mes uliyet Hukuku, Ankara 1961, syf Akın, syf Eren, syf

3 Bununla birlikte genel anlamda kazanın oluşması için aranan istenilmeyen olay unsuru, olayın iş kazası olarak nitelendirilmesinde aranan bir koşul değildir. O nedenle iş yerinde sigortalı tarafından kasten veya bağışlanamaz kusur ile meydana getirilen kazalar da iş kazası olarak değerlendirilir ve Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından sağlık yardımları yapılır Ani Olay Kazaya uğrayanı bedenen ve ruhen zarara uğratan olayın ani olması kazanın özelliklerinden biridir. Anilik unsurunu geniş yorumlamak gerekir. Anilik, olayın bir anda değil, bütün olarak bir kerede doğmasını ifade eder. Zarar verici etkinin başlangıcı ve sonu arasında belirli bir sürenin geçmesi mümkündür. Örneğin gaz zehirlenmelerinde zararın gerçekleşmesi bir kaç saat sürebilmektedir. Bunun gibi ani olaya bağlı zarar doğurucu sonucun meydana gelmesinin bir zaman sürecini gerektirdiği durumların da kaza olarak kabul edilmesi gerekir. 5. Uygun Ġlliyet Bağı Hayat tecrübelerine göre, bir fiilin, olayların normal akışında meydana getirebileceği zararlarla olan mantıkî illiyet bağına uygun illiyet bağı denilmektedir. 10 Bu tanıma göre meydana gelen zararın, kaza olarak adlandırılan olaydan kaynaklanmış olması gerekmektedir. Uygun illiyet bağı, iş hukuku ve sosyal güvenlik hukukunda sorumluların belirlenmesinde büyük önem taşır. Bu sebeple konu tekrar ele alınacaktır. III. ĠĢ Kazasının Tanımı ve Unsurları A. ĠĢ Kazasının Tanımı İş kazasının yasalarımızda yapılmış açık bir tanımı bulunmamaktadır sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 13.maddesinde bir kazanın hangi hallerde iş kazası kabul edileceği belirtilmiştir. a) Sigortalının iģyerinde bulunduğu sırada, b) (DeğiĢik: 17/4/ /8 md.) ĠĢveren tarafından yürütülmekte olan iģ nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalıģıyorsa yürütmekte olduğu iģ nedeniyle, c) Bir iģverene bağlı olarak çalıģan sigortalının, görevli olarak iģyeri dıģında baģka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl iģini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) (DeğiĢik: 17/4/ /8 md.) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iģ mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, iģverence sağlanan bir taģıtla iģin yapıldığı yere gidiģ geliģi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır. (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. Md) 9 Güzel, A.., Okur, A.R.., Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 1999, syf Oğuzman, M.K., Öz, M.T., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2005, syf

4 Bu hüküm ışığında, iş kazası için yapılacak en uygun tanımlama; sigortalıyı, işveren otoritesi altında bulunduğu sırada gördüğü iş veya işin gereği dolayısıyla aniden ve dıştan gelen bir etkiyle bedensel ya da ruhsal zarara uğratan olay 11 olacaktır. Borçlar hukuku ile karşılaştırıldığında; borçlar hukuku anlamında kaza, vücut bütünlüğünü bozan, dışarıdan gelen ve ani nitelikli istenilmeyen bir olayı ifade ederken, Sosyal Sigortalar Hukuku anlamında bir kazadan bahsedebilmek için vücut bütünlüğünü bozan olayın kanunda sayılan durumlar içinde gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Yargıtay da ilgili kararında konudan şu şekilde bahsetmiştir; ĠĢ kazasından söz edebilmek için sigorta olayının SSK. 11/A da öngörülmüģ 5 fıkradan yalnızca birine girmesi yeterli ve zorunludur. (Y10HD , 8413/2759) B. ĠĢ Kazasının Unsurları 1. Kazaya Uğrayanın 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Kapsamında Sigortalı Olması 5510 sayılı Kanun da sosyal sigorta yardımları ile sağlık hizmeti sunumunu birbirinden ayrılmış, sosyal sigorta kısmında sadece sigortalıya yapılacak parasal yardımları, genel sağlık sigortası kısmında ise sadece sağlık hizmeti sunumu, bunun kapsamı ve yararlanma koşullarını düzenlemiştir. Aynı şekilde parasal yardımlar da kendi içinde kısa vadeli sigorta hükümleri ve uzun vadeli sigorta hükümleri başlığı altında düzenlenmiştir. Kısa vadeli sigorta kolları, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kollarını ifade etmektedir sayılı Kanun a göre iş kazası ve meslek hastalığına bağlı olarak maddi zararının tazminini talep etme durumunda olanların kimler olduğu Sigortalı sayılanlar başlıklı 4.maddesinde ve Kısa Vadeli Sigorta Kolları uygulama Tebliği nin 5.maddesinde belirtilmiştir sayılı Kanun yine 5. Maddesinde Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar ı saymıştır. İş kazası dolayısıyla maddi tazminat talebinde bulunabilecek kişiler anılan hükümler çerçevesinde belirlenecektir. 2. Sigortalının Kazaya Uğraması a. Sigortalının ĠĢyerinde Bulunduğu Sırada Kazaya Uğraması Sigortalının uğradığı kazanın, iş kazası sayılması için aranan hallerden biri kazanın işyerinde meydana gelmiş olmasıdır. İşyeri kavramı, 5510 sayılı Kanun un 11.maddesinde, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir, şeklinde tanımladıktan sonra; işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır, denilerek ayrı ayrı nerelerin işyerine dahil olduğu belirtilmiştir Güzel, Okur, syf Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.3/4 13 Doğan, Yenisey, K., İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Legal Yayınları, İstanbul 2007, syf

5 Öğreti ve uygulamanın işyeri kavramının belirlenmesinde anılan Kanun hükmünün esas alınması konusunda görüş birliği içerisinde olmasından dolayı, işçiye işyerinde meydana gelen her türlü kazaya karşı geniş bir koruma getirilmiştir. Böylece kaza, iş saatlerinde meydana gelmese dahi, işyerinde cereyan ediyorsa iş kazasıdır sonucuna varılabilir. Ancak Yargıtay ın bazı hallerde iş yerinde meydana gelmiş olsa da kazayı iş kazası kabul etmediği kararları da mevcuttur. Örneğin sigortalı işçinin, mesai saati dışında gece vakti işle ilgili olmayan bir sebeple, yatmak için kullanmadığı, işyerinin (inşaatın) birinci katına çıktığında, sarhoş olması nedeniyle ayağının kayıp düşmesinden dolayı uğradığı kazayı iş kazası olarak kabul etmemiştir. Davalı iģverene ait inģaat iģyerinde çalıģan sigortalının, iģyerinde yatıp kalkmadığı,olay günü iģ saati sona erdikten sonra saat 'e kadar inģaatın önünde arkadaģlarıyla içki içtiği ve tuvalet ihtiyacını gidermek üzere inģaatın birinci katına çıktığı sırada düģerek öldüğü anlaģılmaktadır. ĠĢ kazasının tanımını yapan 506 Sayılı Kanununun 11.maddesine göre; sigortalının iģyerinde bulunduğu sırada meydana gelen ve sigortalıyı bedence ve ruhca arızaya uğratan olay iģkazasıdır. Dosyadaki bilgi ve belgelere göre kaza ile görülen iģ arasında uygun nedensellik bağınınn bulunmadığı,kazanın sigortalının gördüğü iģin bir sonucu olmadığı görülmektedir. Gerçekten kazanın iģverenin otoritesi altında meydana gelmediği,günlük çalıģma saati sona erdikten sonra iģin görülmesi ile ilgili olmayan bir nedenle gece vakti cereyan eden olayın bu sebeple iģkazası olarak nitelendirilemeyeceği açıktır. (Y10HD, , 5874/8059) Yargıtay, bir kararında ise işçinin mesai saati bitimine doğru, ikametine ayrılan işyerinin eklentisi durumundaki yatakhaneye çıkarak intihar etmesi eylemini, işçinin işverenin otoritesi ve sorumluluğu altında bulunduğu esnada gerçekleşmiş olmasından dolayı iş kazası olarak kabul etmiştir; iģverenin, sorumluluğu altında çalıģtırdığı sigortalının güvenliği beden ve ruh sağlığı için gerekli tedbirleri almak yükümü var ise de, bu hal her zaman için zorunlu değildir. Belirtelim ki böyle bir ilgi ve iliģkinin (illiyet) söz konusu olmadığı hal ve durumlardan birinde dahi meydana gelen bir olayın da iģ kazası sayılması mümkündür. Sözgelimi intihar eylemi eğer iģyerinde gerçekleģmiģ ise, olayın salt iģyerinde meydana gelmesi durumunda bile, intihar eden sigortalının gördüğü iģle ilgili ve iģvereninin kusurundan kaynaklanmamıģ olmasına rağmen, 506 sayılı Yasa nın 11. maddesi açıklığı gereği olay yine de iģ kazasıdır. Ancak bu durumda olaylarla iģ ve iģveren arasında nedensellik bağı bulunmayacağı için iģveren ve onun halefi olanlar Kuruma karģı sorumlu tutulamaz (Y10HD, , 4465/6425) Yargıtay bu şekilde yorum yaparak işvereni sorumlu tutmamış fakat olayı Sosyal Sigortalar Hukuku kapsamında iş kazası kabul etmiştir. Yargıtay ın diğer bir kararında işyerinde çalışmakta olduğu sırada dışarıdan atılan bir kurşunla ölen işçinin durumunu iş kazası olarak kabul etmesi, işyerinde gerçekleşen kazanın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için yürütülen işle bir bağlantısının bulunmasının aranmadığını göstermektedir. 14 Kusurun büyük çoğunluğunun işçide olması, iş yerinde meydana gelen bir kazada olayın iş kazası sayılmasını engellemez. Yargıtay iş yerinde hayvan kesimi yaparken kendi kusuruyla bıçağı bacağına saplayarak ölen sigortalının durumunu iş kazası sonucu ölüm olarak değerlendirmiştir Y9HD., , 2341/ Y10HD., , 1991/12579, Akın, syf

6 Zararı gerçekleştiren sebebin işverenin dışında doğal bir olay ya da üçüncü bir kişinin fiili olması, iş yerinde gerçekleşmiş olayın iş kazası sayılmasına engel olmaz. Yargıtay işçinin iş yerinde bulunduğu sırada diğer bir işçi tarafından doldurulmakta olan av tüfeğinin tedbirsizlik sonucu ateş alması ile yaralanması olayını iş kazası saymıştır. 16 Ayrıca bu olaylarda oluşan kazanın, yapılan iş ya da işverenin iş güvenliği önlemlerini almama eylemi ile doğrudan ilgisi de aranmaz. İş yerinde gerçekleşen zararın, zarar verici olaydan kaynaklanıyor olması yani uygun illiyet bağının bulunması yeterlidir. 17 b. Sigortalının ĠĢveren Tarafından Yürütülmekte Olan ĠĢ Dolayısıyla Kazaya Uğraması 5510 Sayılı Kanun un 13.m/1.f.(b) bendine göre işçilerin işveren tarafından yürütülmekte olan işi görmekte oldukları sırada uğradıkları kazalar iş kazası sayılır. Bu maddeye göre önem taşıyan unsur, kazanın iş görülürken meydana gelmesidir. Kazanın iş yerinde gerçekleşip gerçekleşmediği önem taşımaz, işi gereği işyeri dışında faaliyet gösteren sigortalının uğradığı kazalar da iş kazası sayılır. Yargıtay, işyerinde çalışan diğer bir işçi tarafından işin yürütümü sırasında başlayan bir tartışma esnasında bıçaklanarak öldürülmesi olayının iş kazası olduğuna ve bu olaydan işverenin de sorumluluğunun bulunduğuna karar vermiştir; Ġnsan yaģamının kutsallığı çevresinde iģveren, iģçilerin sağlığını ve iģ güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki Ģartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla yükümlü olduğu ĠĢ Kanunu'nun 77. maddesinin açık buyruğudur. Mahkemece hükme esas alınan ĠĢ Kanunu'nun 77. maddesinin öngördüğü koģulları göz önünde tutarak ve özellikle iģyerinin niteliğine göre, iģyerinde uygulanması gereken ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü'nün ilgili maddelerini incelemek suretiyle iģ sağlığı ve iģ güvenliği konularında uzman bilirkiģilerden alınan oluģa uygun kusur raporunda davalı iģverenin % 25, davalı S.'in % 50 ve sigortalının % 25 oranında kusurlu olduğu saptanmıģ ve maddi tazminat için alınan bilirkiģi hesap raporunda bu oranlar uygulanmıģtır. (Y21HD., , 8888/10428) c. Sigortalının ĠĢveren Tarafından Görev ile BaĢka Bir Yere Gönderilmesi Yüzünden Asıl ĠĢini Yapmaksızın Geçen Zamanlarda Kazaya Uğraması 5510 sayılı Yasa nın 13.maddesinde, sigortalının görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda uğradığı tüm kazalar iş kazası sayılmıştır. Anılan başka bir yer kavramı herhangi bir sınırlamaya tabi değildir. 18 İşyeri dışındaki yer çok yakın olabileceği gibi ülke sınırları dışında da olabilir. Uygulamaya göre görev ile başka bir yere gönderilen sigortalı, asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda normal yaşantı çerçevesinde kalan tüm risklere karşı sigortalı sayılmaktadır. Burada aranan diğer bir unsur işveren tarafından görevlendirilme olduğu için işveren otoritesinin bulunmadığı olayları iş kazası kabul etmek mümkün değildir. Bazı durumlarda olayın iş kazası sayılabileceği düşünülebilirse de yaşamın olağan akışı içerisinde normal karşılanmayacak davranışlarda bulunulduğunda işverenin otoritesinin kalktığından söz edilebilecektir. Yargıtay sigortalının görev nedeniyle yolda iken işverene ait araçla yaptığı 16 Y10HD., , 672/ Akın, syf Güzel, Okur, syf

7 trafik kazasının, gece yarısına yakın saatlerde, işyerine tamamen ters istikamete doğru gidilirken meydana gelmesi sebebiyle söz konusu seyahatin eğlence amaçlı olduğundan, işle ve işverenle, dolayısıyla işverenin otoritesi altında bulunmadığından iş kazası olarak nitelendirilmesinin mümkün olamayacağına karar vermiştir. Dava konusu olayın; gece saat 22:00 sıralarında cereyan ettiği, iģyerinin Amasya 'da bulunduğu, her ne kadar olayda iģverence görevlendirilmeden bahsedilmiģse de, sigorta müfettiģine verilen ifadelerde belirtildiği ve dosya içeriğinden anlaģıldığı üzere; davacının içerisinde bulunduğu ve mülkiyeti Ģirkete ait araçla iģverenin oğlunun sevk ve idaresinde iken, kimi kiģilerle birlikte tamamen eğlenmek ve gezmek amacıyla Çorum 'a geldikleri, gece eğlence sonucu ve aģırı alkollü vaziyette bu kere Samsun istikametine doğru gidilirken, önde bulunan kamyona arkadan çarpmak suretiyle kaza yaptıkları anlaģılmıģtır. Bu tür özel amaçlı eğlence ve seyahatler sonucu meydana gelen olayların iģ kazası olarak nitelendirilmesi mümkün değildir. (Y21HD., , 2036/3525) d. Emziren Kadın Sigortalının Çocuğuna Süt Vermek Ġçin Ayrılan Zamanlarda Kazaya Uğraması İş kazası sayılan durumlardan biri de 5510 sayılı Kanun un 13/d. maddesinde belirtilen, emzikli kadın sigortalıya, süt vermesi için 4857 Sayılı Kanun un 74.maddesi ile tanınan bir buçuk saatlik süt izni sırasında kazaya uğramasıdır. Bu hüküm 5754 sayılı Kanun ile değişik 5510 Sayılı Kanun un 13.maddesinin (d) bendinde; Bu Kanunun 4.maddesinin 1.fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iģ mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda şeklinde düzenlenmiştir Sayılı Kanun düzenlemesinin getirdiği tek farklılık, emzikli kadın ifadesinin düzeltilmesi ile durumun doğru ifade şekli olan emziren kadın ifadesine yer vermiş olmasıdır. Emziren kadınlara tanınan söz konusu izinler sırasında meydana gelen kazalar, Sosyal Sigortalar Kanunu tarafından iş kazası sayılmıştır. 19 Burada önem arz eden unsurun emzirme için ayrılan zaman olduğu için uğranılan kaza, bulunduğu yere bakılmaksızın iş kazası sayılır. e. Sigortalının, ĠĢverence Sağlanan Bir TaĢıtla ĠĢin Yapıldığı Yere GidiĢ GeliĢi Sırasında Kazaya Uğraması Kazaya uğrayan sigortalının işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında uğradığı kazanın iş kazası sayılabilmesi için taşıtın işveren tarafından sağlanmış olması gerekmektedir. Ancak bu taşıtın işverenin mülkiyetinde bulunması zorunlu değildir sayılı Kanun eski 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu nun 11/A bendinde; iģverence sağlanan bir taģıtla iģin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında sigortalının uğradığı kaza (506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu m.11/a) şeklindeki düzenlemesinden farklı olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun un m.13/e bendinde, sigortalıların iģverence sağlanan bir taģıtla iģin yapıldığı yere gidiģ geliģi sırasında (5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.13/e) 19 Güzel, Okur, syf. 179, 180 7

8 şeklinde bir düzenleme getirmiş ve toplu olarak götürülüp getirilme koşulunu kaldırmıştır. Böylece sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla münferit olarak işe götürülüp getirilmeleri sırasında maruz kalabilecekleri kazalar da iş kazası olarak kabul edilebilecektir. 3. Sigortalının Uğradığı Kaza Sonucu Bedensel ve Ruhsal Bir Zarara Uğraması Sigortalının iş kazası sonucunda sigorta yardımlarına hak kazanabilmesi için hemen ya da sonradan bir zarara uğraması gerekir. Anılan zarar kapsamına gelir kaybı yanı sıra, vücut bütünlüğünde ve ruhta ortaya çıkan zararlarla ölüm de girer. 20 Bununla beraber mala zarar geldiyse bu kazalar iş kazası kapsamında değerlendirilmemektedir. Zararın olaydan hemen sonra ortaya çıkması şart değildir. Arada uygun illiyet bağı olduğu sürece olaydan sonra belli bir süre geçtikten sonra meydana gelen zararlar da iş kazası kapsamına girmektedir. Yargıtay da bir kararında, işini görürken vinçten düşen ve yaralanan işçinin hastanede geçirdiği yirmi sekiz günden sonra vefatını da iş kazası sonucu ölüm kabul etmiştir Uygun Ġlliyet Bağının Varlığı İlliyet bağı, olayların normal akışına ve genel hayat tecrübelerine göre gerçekleşen türden zararlı bir sonucu meydana getirmeye elverişli ya da böyle bir sonucun gerçekleşmesini kolaylaştıran sebeple sonuç arasındaki bağı ifade eder. 22 Hukukumuzda kanun koyucu, 5510 sayılı Kanun un 13.maddesinde belirttiği durumlar için iş ile kaza arasında illiyetin bulunduğunu karine olarak kabul etmiştir. 23 Sigortalının uğradığı zarar, yürütülen işin ya da faaliyetin beklenilmeyecek bir sonucu ise uygun illiyet bağının bulunduğundan söz edilemez. Yaşam şartlarının karmaşıklığı karşısında illiyet bağının belirlenmesi kolay olmamasından dolayı tespit için genel ölçüt, sigortalının uğradığı kazanın işverenin otoritesi altında iken gerçekleşmesidir. Sigortalı, işverenin emir ve talimatı altında bir kazaya uğramışsa, Kanun un aradığı anlamdaki illiyet bağı gerçekleşmiş olduğundan meydana gelen kaza da iş kazasıdır. 24 Ancak yine de bu ölçüt her olaya uygulanabilecek genel bir ölçüt değildir. Her somut olayı kendi koşulları içinde değerlendirmek gerekmektedir. 20 Akın, syf Y9HD, , 15799/ Güzel, Okur, syf Tuncay, C., Ekmekçi, Ö., Sosyal Güvenlik Hukuku nun Esasları, Legal Yayınları, İstanbul Syf Güzel, A., Okur, A. R., Caniklioğlu, N., Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınları İstanbul Syf 298 8

9 2.ĠĢverenin Hukuki Sorumluluğu I. ĠĢverenin Sorumluluğunun Ölçüsü ve Kapsamı Sigortalı işçinin iş kazasına uğraması ve 5510 sayılı Yasa nın 13.maddesi hükmünde belirtilen koşulların gerçekleşmesi halinde, Sosyal Güvenlik Kurumu uğranılan zararı tazmin etmekle beraber, kimi hallerde işçinin Kurumca tazmin edilemeyen bakiye maddi zararı kalmaktadır. Bu zarardan, işverenin de tazmin sorumluluğu bulunabilmektedir. Burada işçinin uğradığı maddi zararın başlıca muhataplarının, Sosyal Güvenlik Kurumu ve işveren olduğu görülmektedir. Türk Hukukunda, işyerindeki işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerini gerektiği gibi yerine getirmeyen işveren bu nedenle oluşan iş kazasından dolayı sorumlu tutulabilir. Bu sorumluluğu sebebiyle kendisine, işçi tarafından maddi-manevi tazminat davası, ölümü halinde ise desteğinden yoksun kalanlara destekten yoksun kalma tazminatı davası açılabilir. İşverenin sorumluğunun temelinde, kendisinin belirlediği iş ve iş koşullarında, emeğini sarf ederek çalışan işçinin, beden tamlığının, yaşamının, manevi değerlerinin her türlü iş riskine karşı korunup, gözetilmesi ve bu kapsamda en geniş manada alınması gereken tedbirlerin alınması ve oluşabilecek zararlarından onun tüm varlığı ile korunması yer almaktadır. 25 ĠĢverenin ĠĢçiyi Gözetme Borcu Hizmet sözleşmesinin diğer sözleşmelerden farklı olarak işçi ile işveren arasında kişisel ilişki kuran niteliği, bu sözleşmenin tarafları arasında karşılıklı sadakatin varlığı da gerekir. Bu sadakat bağı işçi yönünden, işverenin ve işyerinin çıkarlarını en iyi biçimde korumak, bu çıkarlara zarar verebilecek her türlü davranıştan kaçınmak, buna karşılık işveren açısından işçiyi gözetmek biçiminde kendisini gösterir. 26 Gözetme borcu işverenin, iş sözleşmesi ile istihdam ettiği işçisinin kendisine ait işi yürütürken onu koruması, çıkarlarının zarar görmemesi için gerekli önlemleri alması ve zarar verici davranışlardan kaçınması; gerekli tüm sağlık ve güvenlik tedbirlerini alma şeklindeki borcu olarak tanımlanmaktadır. 27 İşverenin işçiyi gözetme borcu geniş kapsamlı bir borçtur ve borcun kapsamına hangi hususların gireceğini önceden sınırlı şekilde belirlemek mümkün değildir. Gözetme borcu kapsamında işçinin kişiliği, yaşam, sağlık ve beden bütünlüğünün korunması için gerekli önlemlerin alınması bu borcun doğal sonucudur. İşçiyi gözetme borcunun kapsamı ve sınırları dürüstlük ve iyiniyet kuralları ile belirlenir. 28 İşverenin hukuki sorumluluğunun temel dayanaklarından olan ve gözetme borcunu doğuran iş sözleşmesi, niteliği itibariyle, işçi ile işveren arasındaki ilişkileri düzenlediğinden bir özel hukuk akdidir. 29 İş Kanunu nun 77.maddesi ve devamındaki maddelerinin yanı sıra Borçlar Kanunu nun 332.maddesi özel hukuk kuralı olduğundan, ihlali halinde de özel hukuk 25 Eren, syf Akın, syf Süzek, S., İş Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2006, syf Süzek, syf Esener, T., İş Hukuku, AÜHF. Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1975, syf

10 kuralları uygulanmaktadır. Anılan maddedeki önlemlerin alınmaması halinde zarara uğrayan işçinin tazminat talep hakkı vardır. İşverenin işçiyi gözetme borcunun kapsamını yine Borçlar Kanunu nun 332. maddesi ve İş Kanunu nun 77. maddesi belirlemektedir. ĠĢ sahibi, akdin hususi halleri ve iģin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenebileceği derecede, çalıģmak dolaysıyla maruz kaldığı tehlikelere karģı icap eden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalıģma mahalleri ile, iģçi ile birlikte ikamet etmekteyse, sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. (Borçlar Kanunu m. 332.) Bu maddede geçen akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebilecek derece ifadesi subjektif bir sınırdır ve bu sınırı işverenin ekonomik ve sosyal durumu belirler. İş Kanunu nun m.77/1.fıkrası, işverenin, gözetme borcu gereği, işçinin yaşam, sağlık ve beden bütünlüğünün korunması için gerekli önlemleri almasını düzenlemiştir. Bu hükme göre; iģverenler iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla (ĠĢ Kanunu m. 77/1) yükümlüdürler. Bu hükümde, işverenlerin almaları gereken önlemlerde sınır tanınmamıştır. Ancak işverenlerin almaları gereken önlemlerin; değerlendirmenin yapıldığı zamanda bilim, teknik ve tecrübenin ulaştığı durum ve düzeye göre belirlenmesi gerekecektir. Çalışan insanın beden ve ruh tamlığının korunması için yararlı her önlem, gerektirdiği gider ve zahmet ne olursa olsun, işverenin koruma önlemi alma ödevi içerisinde yer almaktadır. Yargıtay 21. Hukuk Dairesi tarih, 4895 Esas, 6303 sayılı kararında; işverenin, işçiyi gözetme borcunun belirlenmesinde, esas alınacak kriterleri belirlenmiştir. Olay iģ kazası olup, ĠĢ Hukuku ve sosyal güvenlik ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmeye tabi tutulmalıdır. ĠĢverenin iģ kazası sonucu meydana gelen zarar nedeniyle hukuki sorumluluğu yasa ve içtihatlarla belirlenmiģ olan ayrık haller dıģında ilke olarak iģ aktinden doğan iģçiyi gözetme (koruma) borcuna aykırılıktan kaynaklanan kusura dayalı sorumluluktur. Ġnsan yaģamının kutsallığı çerçevesinde iģverenin iģçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki Ģartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla yükümlü olduğu ĠĢ Kanunu 'nun 77. maddesinin açık buyruğudur. ĠĢ kazasından doğan tazminat davalarının özelliği gereği, ĠĢ Kanunu 'nun 77. maddesinin öngördüğü koģulları göz önünde tutarak ve özellikle iģverenin niteliğine göre, iģyerinde uygulanması gereken ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Tüzüğü 'nün ilgili maddelerini incelemek suretiyle, iģverenin iģyerinde alması gerekli önlemlerin neler olduğu, hangi önlemleri aldığı, hangi önlemleri almadığı, alınan önlemlere iģçinin uyup uymadığı gibi hususlar ayrıntılı bir biçimde incelenmek suretiyle kusurun aidiyeti ve oranı hiçbir kuģku ve duraksamaya yer vermeyecek biçimde belirlenmelidir. ( Y21HD., , 4895/6303) İşverenin işçiyi gözetme borcunu düzenleyen hükümlerin ihlali, iş yerinin kapatılması, işin durdurulması, işçilerin çalışmaktan alıkonulması gibi idari ve işverenin cezalandırılması gibi cezai bir takım yaptırımları doğurabileceği gibi; hizmet sözleşmesinin işçi tarafından feshi, işverenin alacaklı temerrüdüne düşürülmesi, sözleşmenin geçersizliği ve işçinin tazminat talebi gibi özel hukuk karakterli yaptırımları da gündeme getirebilir. İşverenin işçi sağlığı ve güvenliği önlemlerini almaması nedeniyle iş kazasına ve meslek hastalığına uğrayanlar ya da ölümleri halinde desteğinden yoksun kalanlar genel 10

11 hükümlere dayanarak maddi-manevi tazminat ve destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. 30 İş kazasından doğan maddi tazminatın asıl dayanağı Borçlar Kanunu nun 46. Maddesi olmakla birlikte bu hüküm iş hukukunun yapısına uygun hale getirilip uygulanan bir tazminat türüdür. Burada kazaya uğrayan işçinin tamamen ya da kısmen çalışamaması sebebiyle uğradığı zararların karşılanması istenmektedir. Bu tazminatın karşılayacağı zarar kalemleri ve hesaplama yöntemleri aşağıda ele alınacaktır. II. Sosyal Güvenlik Kurumu nun KarĢılamadığı Zarar Sigortalı işçinin iş kazasına uğraması ve meslek hastalığına yakalanması halinde kısmen veya tamamen iş göremez hale gelmesi sonucunda, kendisine veya hak sahiplerine Sosyal Güvenlik Kurumunca ödemelerde bulunulmaktadır. Kurumun yaptığı bu ödemeler sağlık yardımları ile birlikte sigortalı işçinin durumuna göre iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik gelirini kapsamaktadır ancak bu yardımlar bazen zararın tamamını karşılayamamaktadır. Bu durumda geri kalan zararı işverenin mi tazmin edeceği, yoksa bu zarara mağdur işçi veya hak sahiplerinin mi katlanacağı konusu yasal düzenlemeler ile belirlenmiş değildir. Doktrinde hakim fikir ve yargı kararları ile yerleşiklik kazanan uygulamalar, Sosyal Güvenlik Kurumu nun hak sahiplerine sağladığı haklar ile zararın giderilmediği durumlarda, kalan zararın işverenden tazmini yoluna gidilmesi gerektiği yönündedir. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı da işçinin sigortaca sağlanan yardımlarla karşılanmayan zararlarından; işverenin, istihdam olunanın veya üçüncü şahsın kusurları olmasa ve olay kaçınılmaz da olsa risk nazariyesi gereği, sorumlu olacağı yönündedir. 31. Bu 55. madde hükmünün kusura değil, sadece içtimai tehlike esasına dayandığı kabul edilince, bir kimsenin bir iģini görmekle vazifelendirdiği diğer kimsenin bu iģi görmesi dolayısıyla meydana gelen zarardan, ne kendisinin, ne de iģi görenin her hangi bir kusuru aranmaksızın mesul tutulacağı neticesine varılır. Bu esası, (Nimet külfete göredir) Ģeklinde de anlatabilir; gerçekten, bir kimseyi iģinde kullanarak onun emeğinden faydalar sağlayan kimsenin, kullanılan adamın iģini gördüğü sırada sebebiyet verdiği zararlardan da mesul tutulması yani elde ettiği nimete karģılık külfete de katlanması hakkaniyete uygundur. (YĠBBGK, , 1/3) Görüldüğü üzere iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olarak beden tamlığının ihlali üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumunun sağladığı parasal yardımlar ile zararını gideremeyen sigortalı işçi, bakiye zararının tazmini için işverene yönelebilmekte, maddi, manevi zararının giderilmesini talep edebilmektedir. 30 Borçlar Kanunu m.45, 46, Oğuzman, M. K., İşverenin Sorumluluğu,

12 III. ĠĢverenin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği İşçinin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanmayan bakiye zararının işveren tarafından tazmin edilmesine esas teşkil eden sorumluluk türünün ne olduğu, sorumluluğun kusura mı, yoksa kusursuz sorumluluğa mı dayalı olduğu/olması gerektiği konusu önem taşımaktadır. Bu konuda, öğretide görüş ayrılıkları bulunmaktadır. 1. Kusursuz Sorumluluk GörüĢü Kusursuz sorumluluk genel olarak sorumlu kişinin kusurunu gerektirmeyen sorumluluk olarak tanımlanmaktadır. Bu sorumlulukta maddi zararı tazmin borcunun doğabilmesi için, olayla zarar arasında uygun illiyet bağının bulunması yeterlidir. Kusursuz sorumluluk kavramı, sorumluluk hukukunda toplumsal düşüncelerin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Zira kusur sorumluluğunda, herhangi bir kusurun sonucu olmayan zarara mağdur katlanmak zorundadır. O nedenle böyle bir durumda toplumun mağduru koruması ve zarara tek başına katlanmasına izin vermemesi gerekir. Günümüzde kurulmaları ekonomik ve sosyal açıdan zorunlu bulunan fakat tehlike yaratan tesislerin faaliyetlerinden, onlardan yararlananların sorumlu tutulması gerektiği gerekli görülerek tehlike sorumluluğu yaratılmıştır. Faaliyetleri ile tehlike yaratanların kusurları bulunmasa ve tehlikelerin önlenmesi amacıyla her türlü özeni göstermiş olsalar bile ortaya çıkan zararlardan sorumlu tutulmaları kusursuz sorumluluk anlayışının temelini oluşturmaktadır. 32 Kusursuz sorumluluk görüşünün benimsenmesi halinde işverenler, iş kazaları sonucunda oluşan zararlardan kusurları aranmaksızın sorumlu tutulacaklardır. Sorumluluğun ortaya çıkması için uygun illiyet bağı yeterli görüldüğünden, sorumluluktan kurtulabilmek ancak illiyet bağının kesildiği durumlarda söz konusu olacaktır. 2. Kusur Sorumluluğu GörüĢü Kusura dayanan sorumluluk görüşüne göre işverenin işçiyi gözetme borcu konusundaki kusurlu davranışı, iş kazası ve meslek hastalığının ortaya çıkacağını bilerek ve isteyerek hareket etmesi ya da bunu istememekle birlikte önlemek için gerekli dikkat ve özeni göstermemesi, gereken iş güvenliği önlemlerini almaması biçiminde ortaya çıkar. 33 İşverenin sorumluluğunun kusur prensibine dayandığını ileri süren görüş, Sosyal Güvenlik Kurumu nun karşılamadığı zararın işverenden tahsilinin, Borçlar Kanunu nun 332.maddesi ve İş Kanunu nun 77.maddesi yollamasıyla, Borçlar Kanunu nun 96.maddesi veya 41.maddesi gereğince mümkün olduğunu ileri sürmektedir. Borçlar Kanunu 332. maddeden yararlanarak, işverenin sorumluluğunun hakkaniyet dairesinde kendisinden beklenebilecek her türlü önlemi alması gerektiği şeklinde yorum yapılabilir. ĠĢ sahibi, akdin hususi halleri ve iģin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalıģmak dolayısıyle maruz kaldığı tehlikelere karģı 32 Akın, syf Akın, syf

13 icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalıģma mahalleri ile, iģçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. ĠĢ sahibinin yukarıki fıkra hükmüne aykırı hareketi neticesinde iģçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karģı istiyebilecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur. (Borçlar Kanunu m.332) Bununla birlikte İş Kanunu nun 77. maddesi işverene iş sağlığı ve güvenliği konusunda her türlü önlemin alınması zorunluluğu getirdiğinden, işverenin bu borcunu eksiksiz yerine getirmesi halinde artık oluşan iş kazasından sorumlu tutulmaması gerekmektedir. ĠĢverenler iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, iģçiler de iģ sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. ĠĢverenler iģyerinde alınan iģ sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, iģçileri karģı karģıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iģ sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. (ĠĢ Kanunu m.77) Bu görüşe göre, anılan hükümlerde öngörülen sorumluluk, kusura dayalı sorumluluktur, anılan hükümlerin risk esasına dayalı kusursuz sorumluluk hali öngören bir yanı bulunmamaktadır. Kaldı ki kusursuz sorumluluk esası, kanuni belirlilik prensibine bağlıdır ve bu esasın uygulanabilirliği ancak yasama faaliyetiyle mümkün hale gelebilecektir, aksi halde işverenin sorumluluğunun kusur prensibine dayanması bir zorunluluktur. 3. ĠĢverenin Sorumluluğunda Akdi Sorumluluk Ġle Haksız Fiil Sorumluluğunun YarıĢması İşverenin işçiyi gözetme borcu hem kanundan hem de hizmet sözleşmesinden doğan bir borç niteliğindedir. Bu borcun yerine getirilmemesi haksız fiil sorumluluğunun 34 yanında sözleşmeye aykırılıktan dolayı akdi sorumluluk da oluşturur. Bu nedenle, işçilerin iş kazasından doğan maddi tazminat taleplerinde haksız fiil sorumluluğu ile akdi sorumluluktan doğan dava hakları yarışır. İşçi davasında haksız fiil hükümlerine dayandığı takdirde işverenin kusurunu ispat etmek zorunda kalacaktır. Buna karşılık akdi sorumlulukta kusursuzluğunu ispat yükü işverene aittir. 35 Bu bakımdan işçinin akdi sorumluluğa ilişkin hükümlere başvurması daha yararına görünmektedir. Yine işçi davasını akdi sorumluluk esasına dayandırdığında, dava 1 yıllık haksız fiil zamanaşımına 36 değil Borçlar Kanunu nun 125. maddesi gereği 10 yıllık zamanaşımına tabi olacaktır. Bu sebeplerle, akdi sorumluluk hükümlerine dayanmaktan açık bir feragat olmadıkça, davanın hakim tarafından sözleşmeye aykırılığa dayanan bir tazminat davası sayılması menfaatler durumuna ve işçinin korunması esasına daha uygun düşer. 37 İş kazası sonucu işçinin ölümü halinde desteğinden yoksun kalanlar iş sözleşmesinin tarafı olmadığı için açacakları davanın haksız fiile dayanması gerekirken Borçlar Kanunu nun 332. maddesinin 2. fıkrasında; işverenin BK m.332/1 hükmüne aykırı hareketi sonucu işçinin ölmesi halinde desteğinden yoksun kalanların talep edebilecekleri tazminatın dahi sözleşmeye 34 Borçlar Kanunu m Borçlar Kanunu m Borçlar Kanunu m Süzek, syf

14 aykırılıktan doğan tazminat davaları kurallarına tabi olacağı belirtildiğinden, destekten yoksun kalanlara da akdi sorumluluk esaslarına dayanma olanağı sağlanmıştır. ĠĢ sahibi, akdin hususi halleri ve iģin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalıģmak dolayısıyle maruz kaldığı tehlikelere karģı icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalıģma mahalleri ile, iģçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. ĠĢ sahibinin yukarıki fıkra hükmüne aykırı hareketi neticesinde iģçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karģı istiyebilecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur. (Borçlar Kanunu m.332) IV. ĠĢverenin ĠĢ Kazasından Doğan Hukuki Sorumluluğu ve Ġlliyet Bağı İlliyet bağı, olayların normal akışına ve genel hayat tecrübelerine göre gerçekleşen türden zararlı bir sonucu meydana getirmeye elverişli veya kolaylaştırıcı sebeptir. 38 İlliyet bağının varlığını, zararının tazmin edilmesini talep eden işçinin ispat etmesi gereklidir. Ancak çoğu zaman sebep ile sonuç arasındaki bağ kolayca belirlenemediğinden, sunulan delilin mahkemece dar ya da katı bir değerlendirmeye değil, daha esnek, geniş yoruma dayalı değerlendirmeye tabi tutulması gerekmektedir. işçi, görmekte olduğu mesleki faaliyet içinde bulunmasaydı, yaşamayacağı kazanın meydana gelmesiyle, iş ile kaza arasındaki illiyet bağı kurulmuş olmaktadır. Bununla birlikte işyerinde meydana gelen ve 5510 sayılı Kanun un 13. maddesinin öngördüğü her kazanın, işverenin tazmin sorumluluğunu doğuracağını söylemek de doğru değildir. Meydana gelen kazadan işverenin sorumlu olup olmadığını belirlemede her şeyden önce, uygun nedensellik bağını aramak gereklidir. İlliyet bağının varlığı ise, kazanın işverenin otoritesi altında, hizmet akdinin doğrudan doğruya ve dolayısıyla ifasıyla ilgili veya bağlantılı olarak meydana gelmesi halinde kabul edilmektedir. 39 Sigortalının işverenden tazminat talebi için meydana gelen iş kazasının taşıması gereken unsurlar arasında sayılan illiyet bağının hem kaza ile zarar arasında hem de kaza ile işverence yürütülen iş arasında bulunması gerekmektedir. Örneğin Yargıtay 21.Hukuk Dairesi, sigortalının işyerinde intihar ederek ölmesi eyleminden, olay, 5510 Sayılı Kanun un 13. maddesi gereği iş kazası olduğundan Kurum sorumlu olsa da olayla, iş ve işveren arasında nedensellik bağı bulunmadığından işveren ve onun halefi olanların Kurum a karşı sorumlu tutulmayacaklarına karar vermiştir. Zarar iģ yeri koģullarından veya iģletmeye özgü tehlikeden doğmamıģ ve araya giren baģka bir nedenden meydana gelmiģ ise bu durumda iģveren zarardan sorumlu tutulmamalıdır. BaĢka bir anlatımla, iģyeri koģullarından doğan tehlike ile zarar arasında uygun illiyet bağı yoksa iģverenin sorumluluğu da yoktur. Y21HD., , 4504/8407 Kazanın işverenin işiyle ilgili olup olmadığının tespitinde ise bazı karinelerden yararlanılabilmektedir. Bu karinelerden ilki, kazanın işverene ait işin yürütülmesi sırasında meydana gelmesidir. İkincisi, işverenin iş sağlığı güvenliğini sağlama yükümlülüğünü layıkıyla yerine getirmemesidir. Üçüncüsü ise zararlı sonucu doğuran olayın iş süresi içinde meydana gelmesidir. Her üç karine için de işverenin sorumlu tutulmasının koşulu iş ile meydana gelen zarar arasında illiyet bağının kesilmemiş olmasıdır. 38 Tandoğan, syf. 76, Eren, syf

15 Bunların haricinde başvurulan karinelerden biri de yürütülen işin yarattığı tehlike karinesidir. İşçinin uğradığı kaza, işverence yürütülen işin doğrudan veya dolaylı olarak yaydığı bir tehlikenin sonucu ise iş ile meydana gelen olay arasında illiyet bağının kurulduğu kabul edilir. Belirtilen tüm bu karinelerin aksi ispat edilmediği sürece, meydana gelen kazanın işverenin yürüttüğü iş ile illiyet bağı içinde olduğu sonucuna varılır. 40 V. Ġlliyet Bağının Kesilmesi Hukuka aykırı bir fiil, zararlı sonucu henüz meydana getirmeden önce, araya başka bir fiil girer ve aynı sonuç bu ikinci fiilden meydana gelirse illiyet bağının kesilmesinden söz edilir. İlliyet bağının kesilmesi sonucunu doğuran haller, meydana gelen iş kazasından, işverenin sorumlu olmayacağı sonucunu doğurduğundan, sigortalı kurumun karşıladığı zarardan fazlasını yani bakiye zararını işverenden talep edememektedir. Bu haller; kazaya uğrayan işçinin ağır kusuru, üçüncü kişinin ağır kusuru veya mücbir sebeptir. 41 a. ĠĢçinin Kusuru İşçinin kusuru kazayı meydana getiren esas neden olarak ortaya çıkıyorsa illiyet bağı kesilir. İlliyet bağının kesilmesi için işçinin kastı veya %100 kusurlu olması gerekmez. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin de tarih, Esas, sayılı kararında öngördüğü gibi işçinin ağır kusuru da bu bağı kesebilir. Kusursuz sorumluluk hallerinde dahi üçüncü kiģinin ve mağdurun ağır kusurları illiyet bağını keser. Dairemizin Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen yerleģmiģ kararlarına göre, iģverenin eylemi ile olay arasındaki uygun illiyet bağı üçüncü kiģinin ve davacıların miras bırakanın ortak kusurlu davranıģları ile kesilmiģtir. Böyle olunca davalı iģverenin sorumluluğundan söz edilemez. Y9HD , 13119/17380 Zarar görenin kusuru illiyet bağını kesmemiş, sadece diğer etkenlerle beraber zararlı sonucun meydana gelmesine etki etmiş ise bu durumda ortak sebepten yani müşterek illiyetten söz edilir ve zarardan indirim yoluna gidilir. Zarar görenin kusurunun ağır olup olmadığının ise her somut olayda kazanın meydana gelişine göre değerlendirilmesi gerekir. b. Üçüncü KiĢinin Ağır Kusuru İşverenin tazmin sorumluluğunu etkileyen hallerden bir diğeri de üçüncü şahsın kusurudur. Üçüncü şahsın davranışı kusurlu olabileceği gibi kusursuz da olabilir. Kusurlu davranışın illiyet bağını kesecek yoğunluğa ulaşması halinde işveren sorumluluktan kurtulur. Buna göre üçüncü şahsın kusurunun işletme tehlikesinin önüne geçmesi için zararlı sonucun tek sebebi olarak ortaya konması gerekmektedir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da tarih, 1989/722 Esas, 1989/203 sayılı kararında; iģverence temin edilen araca binerek iģyerine gitmekte olan iģçinin karģıdan gelen baģka bir aracın kusurlu çarpması sonucu ölümü ile sonuçlanan olayın, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 11. Maddesine göre bir iģ kazası olarak nitelendirilmesi gerekeceği 40 Akın, syf Süzek, syf

16 kuģkusuzdur. Ancak kazanın iģverenin iģi görülürken gerçekleģmiģ olması, sorumluluğu için yeterli değildir. Çünkü olay, üçüncü kiģinin tamamen kusurlu davranıģı sonucu gerçekleģtiği için, iģyerine özgü tehlike ile meydana gelen sonuç arasında uygun illiyet bağının varlığından söz edilemez. YHGK, , 9-722/203 diyerek bu yönde hüküm tesis etmiştir. İşçiye zarar veren eylemin işe ve işverene tamamen yabancı bir kimse tarafından gerçekleştirilmesi halinde ise üçüncü kişinin kusurunun iş ile kaza arasındaki illiyet bağını kesebilmesi için kasıtlı fiil düzeyinde olması zorunlu değildir. Üçüncü şahsın fiilinin illiyet bağını kesmesi için şahsın temyiz kudretini haiz olması gerekir. Temyiz kudreti bulunmayan kişinin sorumluluğu doktrin ve uygulamanın belirttiği üzere ancak işverenden mali olarak daha güçlü olmasına bağlıdır. c. Mücbir Sebep Mücbir sebep, sorumlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, borcun ihlaline mutlak olarak kaçınılmaz biçimde yol açan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü bir olaydır. Mücbir sebep teşkil eden olay, tabii, sosyal, hukuki, insana bağlı olabilir. Yıldırım düşmesi, kasırga, deprem gibi doğa olayları; isyan, ekonomik abluka, savaş, olağanüstü durumların yol açtığı yağmacılık, çapulculuk gibi insan ve toplum olayları ile devletçe konulmuş ithal ve ihraç yasakları, sınırların kapatılması, düşman mallarına el konulması gibi hukuki yasaklar böyledir. İşveren, iş kazası ve meslek hastalığından doğan zarardan, mücbir sebebi ispat ettiği oranda sorumlu tutulamaz. Buna karşılık, işveren, mücbir sebep teşkil eden olaya işçiyi kendi kusuru ile maruz bırakmışsa mücbir sebepten yararlanamaz. 42 Mücbir sebep, mücbir sebebi oluşturan olaylar yönünden mutlak bir kavram değildir. Belirli nitelikteki olaylar, mevcut şartlara hukuki ilişkiye, sorumlu kişinin faaliyet ve işletme çeşidine göre farklı şekilde nitelendirilebilir. Örneğin, kiralanmış bir atın veya otomobilin üzerine düşen yıldırım mücbir sebep teşkil etmekle beraber, patlayıcı madde ile dolu bir fabrikaya veya elektrik şebekesine ya da atom tesislerine düşen yıldırım mücbir sebep teşkil etmemektedir. 43 Mücbir sebebin bir takım unsurları bulunmaktadır. Bunlar; mücbir sebebin sorumlu kişinin işletme veya faaliyet sahası dışında kalan harici bir olay olması, mücbir sebep teşkil eden olay ile bir davranış normu veya sözleşmeden doğan bir borcun ihlal edilmiş olması ve olay ile meydana gelen ihlal arasında illiyet bağının bulunması, en önemlisi ise mücbir sebep teşkil eden olayın kaçınılmaz ve öngörülmez olmasıdır. Bu özellikleri taşımayan sebepler ile illiyet bağının kesilmesi mümkün değildir. 42 Eren, syf Eren, F., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul 2003, syf

17 ĠKĠNCĠ BÖLÜM Ġġ GÜCÜ KAYBINDAN DOĞAN MADDĠ ZARARIN KAPSAMI 3. ĠĢ Gücü Kaybından Doğan Maddi Zarar I. Maddi Zararın Kapsamı ve Maddi Zararı Belirleyen Faktörler İş kazası veya meslek hastalığı sonucu işçinin uğradığı bedensel veya ruhsal zararlar nedeniyle malvarlığında meydana gelen eksilmeyi gidermeyi amaçlayan maddi tazminat hakkında Borçlar Kanunu nun genel düzenlemeleri dışında, İş Kanunu nda veya diğer mevzuatta konuya dair özel düzenlemelere yer verilmediğinden, işçinin beden veya ruh tamlığının ihlali halinde genel hükümler, yargı içtihatları ve bilimsel eserlerden yararlanılarak tespit yapılmaktadır. İş kazalarından doğan beden tamlığının ihlaline bağlı zararlar da Borçlar Kanunu nun 46.maddesine göre belirlenmektedir. Anılan hükümler ile işçinin meslekte kazanma gücünün azalması veya tümüyle ortadan kalkması ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan maddi zararlarının ve tüm masraflarının karşılanması amaçlanmıştır. Cismani bir zarara düçar olan kimse külliyen veya kısmen çalıģmağa muktedir olamamasından ve ileride iktisaden maruz kalacağı mahrumiyetten tevellüt eden zarar ve ziyanını ve bütün masraflarını isteyebilir. (Borçlar Kanunu m.46/1) İş kazası sonucunda meslekte kazanma gücü kayba uğrayan işçinin karşılaştığı maddi zarar kural olarak bütünüyle kaza anında ortaya çıkmayıp iki ayrı dönemde oluşur. Zararın bir kısmı kazayla birlikte doğmuş bulunsa da büyük bölümü kaza sonrasında meydana gelir. İşçinin içinde bulunduğu bu durum iş kazasından doğan maddi zararın belirlenmesinde bir takım unsurlardan yararlanılmasını gerektirmektedir. Bu unsurların başlıcaları; işçinin meslekte kazanma gücündeki kayıp oranı, iş görebilme çağının uzunluğu, yaşam süresinin sonu, kaza anındaki ücreti ve müterafık kusur oranıdır. 44 ĠĢlemiĢ Zarar Dönemi Hesaplamalarda işçinin hesap anındaki yaşına göre kaç yıl yaşayacağı PMF (Population masculin et féminin) tablolarına 45 göre belirlenir. Böylece işçinin kaç yaşında öleceği varsayımsal da olsa bir değişken olmaktan çıkarılır. Yargıtay, kaza sonucu iş göremezliğe uğramasaydı işçinin 60 yaşı sonuna kadar fiilen çalışarak kazanç elde edebileceğini kabul etmektedir. aktif dönemden amaçlanan iģ görebilirlik çağı"dır. Diğer bir anlatımla sigortalının, olağan biçimde iģi görebilme (çalıģabilme) gücünün devam etme süresidir ki, bu süre, Yargıtay'ca benimsenen görüģe göre, kadın ve erkek ayrımı yapılmaksızın kural olarak 60" yaģa kadar devam edeceği kabul edilmektedir. Y10HD, , 4728/ yaģına kadar aktif dönemde 60 yaģından sonrada bakiye ömrüne kadar ( pasif dönemde) elde edeceği kazançların ortalama yöntemine baģvurulmadan her yıl için ayrı ayrı 44 Akın, syf Ek-I 17

18 hesaplanacağı Yargıtay'ın oturmuģ ve yerleģmiģ görüģlerindendir. YHGK , /114 Bu uygulama doğrultusunda işlemler işçinin 60 yaşına kadar çalışacağı ve sonrasında PMF tablosuna göre belirlenecek ölüm tarihine kadar yaşlılık aylığı ile geçineceği öngörüsüne dayandırılır. Hesaplamalarda kural olarak tespit edilen gerçek ücret miktarından yararlanılır. Gerçek ücretleri tespit edilemeyen işçilerin emsallerinin de belirlenememesi durumunda asgari ücret ile çalıştıkları kabul edilir. Kaza ile hüküm tarihi arasında ödendiği kabul edilen bu ücretlerin toplamı, kazanç kaybından dolayı işlemiş zarar döneminde gerçekleşen brüt maddi zararı ifade eder. ĠĢleyecek Zarar Dönemi İş kazası tazminatlarında hüküm sonrası maddi zararların oluşacağı ikinci döneme işleyecek zarar dönemi denir. Bu dönemde gerçekleşeceği kabul edilen kazançların tespitinde işlemiş zarar döneminin son ücretinden yararlanılır. İşleyecek zarar döneminde elde edilebileceği öngörülen ücretler yıllık olarak belirlenir ve her yıl %10 artırılır. Ücreti enflasyonun etkisinden kurtarmak amacıyla yapılan bu yöntem işçinin iş görebilirlik çağının sonuna yani 60 yaşına geleceği yıla kadar sürdürülür. Ancak hüküm sonrası dönemde oluşacağı varsayılan zararların hüküm anında yani gerçekleşmeden önce karşılandıkları dikkate alınarak yine yıllık %10 oranında bir indirim uygulanır. Bu indirime iskonto, iskonto edilmiş meblağa da peşin sermaye değeri denilmektedir. İlk bakışta artışların %10, iskontoların da %10 olması karşısında yıllık ücrette hiçbir değişiklik meydana gelmeyeceği düşünülebilir ancak %10 luk artış yıllık ücrete uygulanırken, iskontolama yıllık ücretin %10 artırılmış haline uygulandığından rakam her yıl biraz küçülmektedir. Artırım ve iskontolama adı verilen bu yöntem ile yılar sonra alınması gereken ücretlerin hüküm tarihinde ödenmesinin işçi nezdinde oluşturduğu menfaat, bunu ödemek zorunda kalan işverenin menfaati ile dengelenmeye çalışılmaktadır. Artırım ve iskontolamanın uygulandığı yıllık ücretlerin iş görebilme çağının sonuna kadar olan kısmının toplamı işleyecek aktif dönemde gerçekleşecek kazanç kaybından doğan brüt maddi zararı oluşturur. Aktif dönem zararlarının hesaplanmasından sonra, 60 yaşından itibaren oluşacağı kabul edilen pasif dönem zararlarının belirlenmesine geçilir. Burada işçinin 60 yaşına geleceği tarihte alması gereken yaşlılık aylığı hesaplanır. Bu aylık daha sonra yıllığa çevrilir ve üzerine yıllık sosyal yardım zammı eklenerek pasif dönem başlangıç rakamına ulaşılır. Söz konusu rakam bu defa ölüm tarihi olarak belirlenen yıla kadar yine %10 artırım ve %10 iskontolamaya tabi tutulur ve bu dönemde oluşan zararların toplamı işleyecek pasif dönem brüt maddi zararını verir. Bu hesaplamalar sonrasında bulunan ve işlemiş dönem ile işleyecek dönemlerde oluşan zararların toplamıyla ortaya çıkan brüt maddi zararlar, ilgili oldukları döneme göre damga vergisi, gelir stopaj vergisi, hastalık, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işçi payı düşülerek netleştirilir. Daha sonra, ortaya çıkan bu rakam iş göremezlik oranı ile çarpılır ve çıkan sonuçtan müterafık kusur indirimi yapılır. Bulunan sonuçtan varsa Sosyal Sigortalar Kurumunca yapılan sigorta yardımlarının peşin değeri düşülür. Şartların varlığı halinde hakim 18

19 tarafından BK. m.43 ve BK. m.44/ii ye göre yapılabilecek son indirimin ardından iş kazasından doğan maddi tazminat rakamına ulaşılır. 46 II. Maddi Tazminatın Belirlenmesi İş kazası ve meslek hastalığı neticesinde maddi tazminatın hesabında kaza meydana gelmemiş olsaydı işçinin maddi durumu nasıl olacak idiyse o durumun sağlanması amaçlanır. Bunun için de kaza ile işçinin ölümü arasındaki dönem içinde, bu kaza nedeniyle malvarlığındaki her türlü gelir kaybı hesaplanarak işçiye ödenir. Yukarıda da belirtildiği üzere maddi tazminatın belirlenmesinde işçinin meslekte kazanma gücündeki kayıp oranı, iş görebilme çağının uzunluğu, yaşam süresinin sonu, kaza anındaki ücreti ve müterafık kusur oranından faydalanılır. a. Meslekte Kazanma Gücü Kaybı İş kazasından doğan maddi zararın hesaplanabilmesi için öncelikle meslekte kazanma gücü kaybının yani iş göremezlik oranının belirlenmesi gerekir. Böylece işçinin tam iş görebilir konumdayken elde edebileceği kazancın iş kazası sonucunda ne oranda azalmış olacağı ortaya çıkar. İş kazası neticesinde ortaya çıkan meslekte kazanma gücü kayıp oranı Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğüne bağlı cetvellere göre belirlenir. Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğünde yer alan ve meslekte kazanma gücü kayıp oranının belirlenmesinde kullanılan 5 cetvel bulunmaktadır. Bunlardan; A cetveli, kazaya uğrayan işçinin arıza çeşidini bulmak için kullanılır. A cetveli, iş kazalarının neden olduğu hastalık ve arızalarla, meslek hastalıklarını ve bunların neden olduğu arızaları, vücuttaki yerlerine göre sınıflandırır ve 14 listeden oluşmaktadır. Her listenin üç sütundan oluşur, bunlardan; birinci sütun arızanın sıra numarasını, ikinci sütun arızanın çeşidini, üçüncü sütun ise arızanın ağırlık ölçüsünü gösterir. B cetvelinde iş kolları yer almaktadır. Her listede iki sütun mevcut olup bunlardan; birinci sütun meslek veya iş çeşitlerini, ikinci sütun meslek grup numaralarını göstermektedir C cetveli sürekli iş göremezlik simgelerini gösterir. A cetveline paralel olarak hazırlanan ve arızanın vücuttaki yerini gösteren 14 tablodan oluşur. Her tablo A cetvelindeki 14 listeden birine karşılık gelir. İşçinin vücudundaki arızanın C cetvelinde uymakta olduğu tabloda, A cetvelinden tespit edilmiş olan dikey kolondaki arıza sıra numarası ile yatay kolondaki meslek grup numarası belirlenir ve bunların kesiştiği noktadan İş Göremezlik Simgesine ulaşılır. D cetvelinde meslekte kazanma gücünün azalma oranına ulaşılır. Bunun için bu cetvelin yatay kolunda yer alan sürekli iş göremezlik simgeleriyle dikey kolunda yer alan arıza ağırlık ölçülerinden, daha önceki cetvellerde belirlenmiş olup işçiye uymakta olanlar işaretlenir ve kesişme noktalarında yer alan rakam Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranı olarak kaydedilir. E cetvelinde ise dikey kolonda yer alan meslekte kazanma gücünün azalma oranlarından işçiye uygun olanı ile yatay kolonda yer alan yaşlardan işçinin yaşı 46 Akın, syf

20 dikkate alınır. Bunların kesişme noktaları ise Yaşlara Göre Meslekte Kazanma Gücü Azalma Oranını verir. 47 Uygulamada Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğünün bu hükümleri, sadece Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılacak yardımlar bakımından değil, işverene açılan tazminat davalarında işçinin maluliyet oranının saptanması açısından da esas alınır. b. ĠĢ Görebilme Çağının ve YaĢam Süresinin Belirlenmesi İş kazasına uğrayan işçinin faal çalışma süresi ile bu süre sona erdikten sonra muhtemel yaşam süresinin bilinmesi tazminatın belirlenmesinde önem taşır. Yargıtay ın yerleşik içtihatları ile işçinin iş görebilme çağı kural olarak 60 yaş olarak kabul edilmiştir. Bununla birlikte hukukumuzda işçinin muhtemel yaşam süresi yine PMF tablolarına göre belirlenir. İşçinin kazaya uğradığı tarihteki yaşı temel alınarak muhtemel yaşam süresi PMF tablosuna uyarlanarak hesaplanır. c. Ücretin Belirlenmesi İş kazası geçiren işçinin çalışamaması nedeniyle uğradığı maddi zararın en önemli kısmını mahrum kaldığı ücretler oluşturur. Bu zararın belirlenebilmesi için de işçinin ücretinin belirlenmesi gerekir. İş kazası tazminatlarını hesaplarken dikkate alınacak ücretler belirlenebilen ve belirlenemeyen ücretler olmak üzere ikiye ayrılır. Kaza olmasaydı işçinin kaza anından bilirkişi raporunun tanzim edildiği tarihe kadar çalışarak elde edebileceği ücretler belirlenebilen ücretlerdir (işlemiş zarar dönemi). İşverenin düzenlediği ve işçinin imzaladığı ücret bordroları işçiye ödenen ücretler konusunda bilgi vermektedir. Vizite kağıdı ve müfettiş raporu da günün koşullarına uygun olması halinde hesaplamalarda dikkate alınabilecektir. İşçinin ücretinin, daha az prim ödemek için bordroda aslından daha düşük gösterildiği durumlarda, bordronun altında işçinin imzası olsa bile tazminat hesaplamalarında esas olarak bordroda gösterilen düşük miktar değil, emsal işçilerin aldığı ücret miktarı veya meslek odalarından sorulmak suretiyle belirlenen gerçek ücret miktarı dikkate alınır. Mahkemece hüküm altına alınan tazminat ve alacak asgari ücret üzerinden hesaplanmıģtır. Ne var ki, bu hesaplama davacının nitelikli ve kıdemli bir iģçi olması karģısında dosya içeriğine ve gerçeğe uygun düģmemektedir. Her ne kadar asgari ücret üzerinden düzenlenen bordrolarda davacının imzası varsa da imzalı bordoların nitelikli olmayan iģçiler açısından bağlayıcılığı kabul edilmeli, nitelikli iģçiler açısından ise bu bağlayıcılıktan söz edilmemelidir. UstabaĢılık ünvanı nitelik ve tecrübeyi gerektirdiği gibi, davacı 15 yıldan fazla bir süre ile aynı iģyerinde çalıģmıģtır. Sorunun sağlıklı bir çözüme kavuģabilmesi için davacının yaptığı iģ kesin bir Ģekilde belirlendikten sonra çalıģma süresi ve görev ünvanından söz edilerek davacı gibi bir iģçinin ücretinin ne kadar olabileceği ilgili meslek odası veya kuruluģundan sorularak hasıl lacak sonuca göre iģçilik hakları hüküm altına alınmalıdır. (Y9HD, , 8614/13106) Bilirkişinin hesap raporunu tanzim ettiği tarihten hüküm tarihine kadar olan dönem ve hüküm tarihinden iş görebilirlik çağının sonuna kadar geçen dönem, bilinemeyen dönemdir (işleyecek zarar dönemi). Bu döneme ait işçinin ücretinin hesaplanmasında, başlangıç noktası olarak işçinin bilinen döneme ilişkin ücretinin hüküm anına kadar artırılarak getirilmesi suretiyle ulaşılan ücret esas alınır. 47 Akın, syf