Þekil 1: H&N Brown Nick PERFORMANS KRÝTERLERÝ Yaþama Gücü: Yumurta Verimi : Yem: Hafta Yem dönüþümü kg/kg Tüketim (gr/tavuk/gün)

Transkript

1 International Brown Nick Kahverengi Yumurtacý BAKIM KLAVUZU

2 YÖNETÝM: Kazancýn anahtarý H&N genetik ve saðlýk araþtýrma organizasyonu mükemmel üretime sahip, yaþayabilirliði yüksek, besin deðerini koruyabilen, iyi kabuk kalitesine ve iyi yumurta aðýrlýðýna sahip bir hibrit üretebilmek için yýllarca çalýþmýþtýr. Bu özellikler, üreticinin kazancýný belirlemek için ana kriterlerdir. Yetiþtirilen H&N Brown Nick hibritleri ile bu genetik potansiyele ulaþýlmýþtýr. Bu talimatlarýn amacý, tecrübelerinde gösterdiði gibi deðiþik koþullar altýnda H&N Brown Nick hibritlerinden en iyi performansý elde etmek için yönetim uygulamalarýnýn taslaðýný oluþturmaktýr. Yönetimin tavsiye þartlarý saðlanýrsa ve eðer takip edilirse, üretici bu talimatlardaki performans hedefini gerçekleþtirebilir. Ýyi kümes hayvaný yönetimi, H&N Brown Nick hibrit sürüsü ile, baþarý için anahtardýr. Burada ortalama veya ortalama altý performans asla kabul edilmemelidir. Sürüdeki her bir tavuktan optimum performans elde etmek, maksimum sonuçlarý üretmekte yardýmcý olur. Ýyi sürü yetiþtiriciliði, biraz ekstra çaba gerektirir, fakat bunun karþýlýðýnda yüksek verim getirir. Ýyi kümes hayvaný yönetimi karmaþýk deðildir: Bu basitçe, tüm sürü ihtiyaçlarýnýn detaylarýna dikkat, basit mantýk ve sürünün yaþam süresinin uygun bir þekilde belirlenmesini gerektirir. Bu yönetim rehberi, sizin doðru kararlarý vermenizde yardýmcý olacak. 1

3 Þekil 1: H&N Brown Nick PERFORMANS KRÝTERLERÝ Yaþama Gücü: 018 Hafta 9698 % 1880 Hafta 9396 % Yumurta Verimi : % 50 verime ulaþma yaþý Pikte kalýþ süresi Kümes performansý Kümes performansý % 90 ve üzeri yumurta üretimi % 80 ve üzeri yumurta üretimi gün 4. hafta % haftaya kadar yumurta 80 haftaya kadar yumurta hafta hafta Yem: Hafta Yem dönüþümü kg/kg 2,00 2,05 2,05 2, Tüketim (gr/tavuk/gün) 5 gr 5 gr Canlý Aðýrlýk: Hafta Aðýrlýk (kg) 1,48 2,00 2,05 Yumurta Aðýrlýðý: Hafta Yumurta (gr) Toplam Yumurta Kütlesi (kg) 1,3 3,1 5,4,8 15,69 22,50 22,50 2

4 ÝÇÝNDEKÝLER Yönetim: Kazancýn Anahtarý 1 Brown Nick Performans Kriterleri 2 Civciv ve Yetiþtirme Programý Yönetimin Hedefi Genel Hazýrlýk Ýzolasyon ve Hijyen Þartlarý Nem 8 Ýyi Baþlangýç Ýçin Civciv Alýmý 8 Civciv Gelmeden Önce 8 Mineraller 8 Stres Belirtileri 9 Su 9 Tablo 1: Yarkalarýn Su Tüketimi 9 Yem Günlük Civciv Yetiþtiriciliðinde Aralýklý Iþýk Programý Yerde Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Civciv Büyütme Zemin Alaný Altlýk Yem ve Su Civciv Bariyerleri Koksidiozis Efensikyon Kontrolü Kafeste Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Su Yem 13 Þekil 2: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Ýçme Suyu Alaný Ýhtiyaçlarý 13 Þekil 3: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Yemlik Alaný Ýhtiyaçlarý 13 Zemin (Kafes) Alaný 13 Isý 14 Þekil 4: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Zemin Alaný ve Ýhtiyaçlarý 14 Þekil 5: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Isý Ýhtiyaçlarý 14 Iþýk 14 Hava / Havalandýrma 14 Gaga Kesimi 15 Günlük Yaþta Gaga Kesimi 15 Piliçlerin Beslenmesi 15 Büyütme / Yetiþtirme 16 3

5 4 Tablo 2: Civciv/Büyütme/Geliþtirme/Yumurtlama Öncesi Yemlerinde Tavsiye Edilen Besin Maddeleri 16 Tablo 3: Tamamlanan Yem Formülleri Ýçin Tavsiye Edilen Vitamin ve Mineral Katkýlarý 1 Tablo 4: Piliç Yem Tüketimi 18 Yem Tüketimi 18 Yem Kalitesi Haftalarda Besleme Haftalarda (Yumurta Kümesine Kadar) Besleme 19 Vücut Aðýrlýðý 19 Üniformite 19 Örnek 20 Standart 20 Yem Deðiþtirme 20 Vücut Aðýrlýðý Kazanma 20 Tablo 5: Civciv ve Büyüme Periyodu Süresince Tavsiye Edilen Brown Nick Vücut Aðýrlýðý 21 Aþýlama ve Hastalýklardan Korunma 22 Genel Prensipler 22 Serolojik Kontroller 23 Þekil 6: Örnek Aþýlama Programý 23 Aþýlama Programlarý 23 Büyüme Dönemi Kayýtlarý Haftalýk Iþýklandýrma Programý 24 Ýlk Ýki Hafta 24 Kapalý Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme 24 Tablo 6: Minimum Iþýk Þiddeti 25 Açýk yada Yarý Açýk Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme Derece Enlem ve Üzeri Civciv Büyütme 25 Yumurtlama Süresince Iþýk Kontrolü 25 Tablo : Kuzey ve Güney Yarým Kürede Gün Doðumu ve Gün Batýmý Arasý Saatler 26 Tablo 8: Iþýk Programýndaki Azalýþ (030 enlem aralýðýnda) 2 Tablo 9: Yumurtlama Süresince Iþýklandýrma 2 Yumurtlama Süresince Iþýk Yoðunluðu 28 Yumurtlama Çiftliðine Taþýma 28 Hazýrlýk 28 Yükleme 28 Taþýma 28 Kafeslere Yerleþtirme 28 Yumurtlama Programý 29

6 Piliçlerin Barýnýmý 29 Ekipman 29 Isý Kontrolü 29 Su Kalitesi 29 Yumurtlama Döneminde Besleme 30 Üretimin Arttýðý Periyotta ve Pik Düzey Periyodu Boyunca Beslenme 30 Pik Periyodu Sonrasýnda Beslenme 30 Tablo : Yumurta Üretimi %90 ve Üzerindeki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 31 Tablo : Yumurta Üretimi %85 Ýle %90 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 31 Tablo : Yumurta Üretimi %80 Ýle %85 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 32 Tablo 13: Yumurta Üretimi %5 Ýle %80 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 32 Tablo 14: Yumurta Üretimi %0 Ýle %5 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 33 Kalsiyum 33 Tablo 15: Ýnce ve Kalýn Taneli Kireç Taþý Saðlanmasý 33 Yem kalitesi 34 Yumurtlama Döneminde Yem Kýsýtlamasý 34 Enerji Gereksinimi 34 Emmans Denklemi 34 Tablo 16: Çeþitli Durumlar Altýnda Tavuk Baþýna Alýnan Enerji Miktarý (Kcal M.E.) 35 Yemdeki Enerjinin Hesaplanmasý 35 Ulaþýlabilinir Fosfor 36 Pik Periyodu Sonrasý Vücut Aðýrlýðý, Üretim ve Yumurta Aðýrlýðý 36 Yumurtlama Döneminde Performans 36 Yumurtlama Döneminde Kayýtlar 36 Tablo 1: Uygun Çevre Þartlarýnda ve Ýyi Yönetilen Sürülerde 80 Haftalýk Yaþtaki H&N Brown Nick lerin Performans Kriterleri 338 Özet 39 5

7 Brown Nick Yumurtlama performansý 40 Brown Nick Yumurta aðýrlýðý 41 Brown Nick Vücut aðýrlýðý 42 Bu broþürdeki bilgiler, en son araþtýrmalarýmýz ve sahadan aldýðýmýz bilgilerle hazýrlanmýþtýr. Bu Brown Nick özellikleri (sayfa 2) uygun çevre koþullarýnda ve yönetimde elde edilebilir. Ama bu teminat yada performans garantisi deðildir. 6

8 CÝVCÝV VE YETÝÞTÝRME PROGRAMI YÖNETÝMÝN HEDEFÝ Yönetimin amacý, 18 haftalýk yaþta, mükemmel tavuklara dönüþecek uygun kondisyonlu yarkalar üretmektir. Uygun kondisyon þöyle tanýmlanýr:. Ortalama vücut aðýrlýðý gram. En az %85 üniformite. Saðlýklýlýk ve hareketlilik. Hastalýklara karþý dirençlilik GENEL HAZIRLIK Yüksek basýnçlý su ile eski sürü döneminden kalan tüm altlýk ve tozun yýkanmasý ile baþtan baþa temiz ekipman ve tesis saðlanmalý. Gübre civcivhaneden 300 metreden daha yakýn yerde saklanmamalý ve rüzgara karþý konulmamalýdýr. Fareler, vahþi kuþlar ve diðer haþereler uzaklaþtýrýlmalýdýr. Su hatlarýnýn ve su tankýnýn gerekli tamiri yapýlmalý, temizlenmeli ve mikroptan arýndýrýlmalýdýr. Yem depolarýnýn, yemliklerin ve taþýma sistemlerinin boþaltýlmasý, temizlenmesi ve mikroplardan arýndýrýlmasý gerekir. Tesis ve içindeki tüm ekipmanlarý gün boyunca dinlendirip, yeni civciv alýmý yapýlmalýdýr. ÝZOLASYON VE HÝJYEN ÞARTLARI Ýzole bölgeye ve civciv yetiþtirme alanýna, kýsýtlý ve kontrollü giriþ yapýlmasý hastalýklarý önlemek için önemlidir. Tavsiye edilen hepsi içeri / hepsi dýþarý civciv ve yetiþtirme programý, salgýn hastalýklara karþý uygun bir temizlik ve izolasyon yapmayý çok iyi bir þekilde saðlar. Civciv yetiþtirme alanýyla yumurta kümesi arasýndaki sýk gidiþ geliþlerden kaçýnýlmalýdýr. Ýzolasyonun önemli bir bölümü, parazitlerin ve hastalýklarýn baþlýca kaynaklarý olduðu için yabani kuþlarý, fareleri ve diðer vahþi hayvanlarý çiftlikten uzak tutmaktýr. Yumurtlayan tavuklarýn kümesleri ile civciv büyütme kümesi arasýnda en az 0 metre mesafe olmalýdýr. Bakýcýlar çiftlikteki tek bir kümese bakmalýdýr ve çiftlikteki diðer kümeslere girmemelidir. Tesis sahibi sürüleri kontrol ederken, kontrole en genç sürüden baþlayýp, kontrolü en yaþlý sürüde bitirmelidir.

9 Ýçinde dezenfektan madde bulunan ayak banyo suyu, her kümesin giriþinde bulunmalýdýr. Buradaki dezenfektan solüsyonu, günde en az bir kez kontrol edilmeli ve sýk sýk deðiþtirilmelidir.tesiste sadece gerekli kiþiler bulunmalý. Tesis dýþý sürücülerin araçlarýyla tesise girmesine izin verilmemelidir. NEM Baþarýlý bir civciv büyütme için nem önemli bir faktördür. Baðýl nem %60 ile %0 arasýnda tutulmalýdýr. 6 haftalýk yaþtan sonra daha düþük derecelerdeki ýsý yeterli nemin sürdürülmesini daha da kolaylaþtýrmaktadýr. Daha büyük ve yaþlý hayvanlar verdikleri nefes ile ortamdaki rutubeti saðlamak sorun olmaktan çýkar. ÝYÝ BÝR BAÞLANGIÇ ÝÇÝN CÝVCÝV ALIMI; CÝVCÝVLER GELMEDEN ÖNCE : 1 Gerekli ýsýnýn bina içinde her yerde ayný olduðundan emin olun. 2 Zaman saati ayarlarýný ve ýþýklar için akýmý ve sigortalarý kontrol edin. 3 Otomatik yemlik ve suluk sistemlerinde, yemin ve suyun her yere eþit daðýtýlmasý için gerekli ayarlarýn kontrolünün yapýlmasý gerekir. 4 Su kaplarýnýn ve nipellerin uygun çalýþtýklarýndan emin olunmalý ve civcivler tarafýndan rahatlýkla ulaþýlabilmesi saðlanmalýdýr. 5 Civciv üretim kuluçkahanesiyle varýþ saati hakkýnda ve teslim edilen civcivlerin durumu ve sayýsý hakkýnda temasta bulunun ve teslimatý onaylayýn. MÝNERALLER : 8 Bazý üreticiler, bir kýsým minerallerin içme suyuna katýlmasýnýn performansý olumlu yönde geliþtirdiðini düþünmektedir. Bu seçim, yerel durumlar hakkýnda tecrübeli bir veteriner hekime danýþýldýktan sonra yapýlmalý.

10 STRES BELÝRTÝLERÝ Tavuklarýn gösterdiði stres belirtileri hakkýnda hazýrlýklý bulunun. a Tavuklarýn hareketsiz ve yüzü koyun yatmasý, aþýrý sýcaklýðýn iþaretidir. b Gürültülü cývýltý, soðuðun ya da açlýðýn iþaretidir. c Belli bölgelere gruplaþmak, birbirine sokulmak, aþýrý soðuðun ve hava cereyanýnýn iþaretidir. SU Civcivler yeteri kadar serin, temiz ve taze suya ulaþabilmelidirler. Bu sürüde iyi bir baþlangýç için gereklidir. Su alýmý, hiçbir koþul altýnda kýsýtlanmamalýdýr. Su tüketimi, tablo 1 de gösterildiði gibi çevre ýsýsý arttýkça çoðalýr. Eðer yeterli su alanlarý saðlanamazsa ya da sulama sistemlerinin maksimum miktarý yetersiz kalýrsa, sürünün büyüme oraný ve saðlýðý bozulur. Tablo 1: Yarkalarýn Su Tüketimi Tüketilen Su / 00 Kanatlý / Gün Yaþ (hafta) C Litre 32 C Litre

11 YEM Yüksek kaliteli bir rasyon kullanýn.baþlangýç için ufalanmýþ yemler palet halindeki yemlerden daha iyidir. GÜNLÜK CÝVCÝV YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝNDE ARALIKLI IÞIK PROGRAMI Günlük civciv çiftliðe geldiðinde genel uygulama; onlara, olabilecek uzun bir araba yolculuðundan sonra, kendilerini toparlamasý için yeteri kadar yem yemesi ve su içmesine olanak tanýmak amacýyla 2 3 gün 24 saat kesintisiz ýþýk saðlamaktýr. Bu uygulamada, civcivler çiftliðe ulaþtýktan sonra ve bakým sýrasýnda bazýlarýnýn uyumaya devam ettikleri, bazýlarýnýn ise su ve yem aradýðý gözlenebilir. Sürünün aktivitesi her zaman düzensiz olacaktýr. Özellikle bu fazda yetiþtirici, civcivlerin davranýþlarýný ve durumlarýný deðerlendirmekte zorluk yaþar. Pratikte, özel belirlenmiþ bir kesintili ýþýk programý ile günü dinlenme ve aktivite evreleri olarak bölme prensibi vardýr. Burada amaç civciv aktivitelerini senkronize etmektir. Bakýcý, hayvanlarý grup halinde su ve yem aramalarý için baský yaparak, sürünün durumu hakkýnda daha iyi bir gözleme sahip olur. Bu yüzden H&N Ýnternational, civcivler çiftliðe ulaþtýðýnda dinlenme süresini verdikten sonra periyodik olarak 4 saat aydýnlýk, 2 saat karanlýk programýný uygulamanýzý önerir. ULAÞTIKTAN SONRA IÞIK PROGRAMI 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk

12 Bu program, civcivlerin çiftliðe geliþinden sonra veya güne kadar kullanýlýr. Sonra bir kademe düþürülerek sýradan aydýnlatma programýna geçilir. Takip eden ýþýklandýrma programý kullanýmý aþaðýdaki avantajlarý saðlar: 1 Civcivler ayný anda dinlenir ya da uyurlar. Civcivlerin bu davranýþýnýn anlamý, senkronize olacaklarýdýr. 2 Zayýf civcivler, güçlü olanlar tarafýndan onlar gibi yemeye, içmeye, davranmaya teþvik edilecektir. 3 Sürünün davranýþlarý daha üniform ve hayvanlarýn deðerlendirilmesi daha kolay olacaktýr. 4 Sürüde ölüm oraný azalacaktýr. YERDE CÝVCÝV BÜYÜTME VE YETÝÞTÝRME CÝVCÝV BÜYÜTME Ýyi bir baþlangýç için, kaliteli ve temiz altlýk ile civciv alýmý yapýn. Civcivler gelmeden önce civcivhanenizi hazýrlayýn ve 24 saat önceden ýsýtmaya baþlayýn. ZEMÝN ALANI Günümüz yüksek enerji fiyatlarý sebebiyle civciv hanenin yarýsý ýsýtýlýp diðer yarýsý bariyerlerle ayrýlýp daha serince tutulabilir. Bir süre sonrada civcivler büyüdükçe civcivhanenin tamamýna yayýlmak suretiyle bir miktar enerji tasarrufu saðlanabilir. ALTLIK Eski altlýðýn kullanýmý tavsiye edilmez. Eski altlýkla hastalýklar bulaþabilir ve tavuklarýn hastalanma oraný ve ölüm oranýnýn artmasýna sebep olabilir.

13 YEM VE SU Ýlave civciv yemlikleri, civcivler normal yemlik sisteminden yemeye baþlayana kadar birkaç gün civcivhanede bulundurulmalýdýr. Kümeste yeteri kadar yemlik alaný olduðundan emin olun. Civcivler, talaþ gibi altlýkta yetiþtiriliyorsa, bu parçacýklardan bir miktar yiyeceði unutulmamalýdýr, bunlarýn sindirimi için eritilemeyen çok küçük taþlar (granit grit) yedirilmelidir. Otomatik suluk sistemleri günlük civcivlere yeterli su saðlamak için hazýr bulundurulmalýdýr. Nerdeyse tüm sistemler, civcivler normal suluklardan su içene kadar su kaplarýyla desteklenmelidir. Civcivlerin büyürken kullanýlan su sistemiyle yumurtlama kümesinde kullanýlan su sisteminin ayný þekilde olmasý önemlidir. Bu, kümeslerde daha sonra olabilecek su kaybýný önlemeye yardýmcý olacaktýr. CÝVCÝV BARÝYERLERÝ Canopy tipi civciv büyütme üniteleri kullandýðýnýz zaman civciv bariyerlerini kullanýn.(mukavva ya da hava akýmýný engelleyecek malzemeler) Civcivlerin bulunduðu bu bariyerleri ortamda 4 metre çapýnda halka oluþturacak þekilde yaparak baþlayýn. Bu halkayý da birkaç günde bir geniþletin ve civcivler altý ya da yedi günlük yaþa geldiðinde tamamen kaldýrýn. KOKSÝDÝOZÝS ENFEKSÝYON KONTROLÜ Ýyi sürü yönetimi, koksidiozis enfeksiyonu salgýnlarýný önlemeye yardýmcý olacaktýr. Eðer piliçler kafeslere geçirilecekse, kokosidiostat kullanýmý tavsiye edilir. Eðer zeminde yetiþtirme yapýlacaksa, piliçlere baðýþýklýk saðlanmasý için bir program mutlaka kullanýlmalýdýr. Kokosidiostatlar genelde yumurtlama döneminde kullanýlmazlar. SU KAFESTE CÝVCÝV BÜYÜTME VE YETÝÞTÝRME Uygun içme suyu alaný mutlaka saðlanmalýdýr. Civcivler geldiðinde su kaplarý tamamen dolu olmalýdýr. Ýlk birkaç gün, su kaplarý ve nipeller günde birkaç kez kontrol edilmelidir. Çoðunlukla civcivlerin su alýmlarý tek bir su kabýna ya da nipele baðlýdýr ki bu bozulduðunda veya çalýþmadýðýnda, çok hýzlý su kaybý oluþur. Hem büyüme hem yumurtlama kümeslerindeki suluk sistemi tipleri ayný olmalýdýr.

14 YEM Günlük civcivlerde, kafes telleri üzerine renkli, kaygan kaðýtlarý deðil buruþturulmuþ kaðýt ya da gazete sererek baþlayýn. Böylece civcivler rahatça yeme ve suluklara ulaþabilirler. Az bir miktar yüksek kaliteli yemi, yere ya da yem kaplarýna koymak ve yemlikleri olabildiðince tam dolu tutmak, civciv alýmýnda iyi bir baþlangýç yapmakta yardýmcý olacaktýr. Emin olun ki yeterli yemlik alaný, uygun büyümeyi ve üniformiteyi saðlamakta çok önemlidir. Þekil 2: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Ýçme Suyu Alaný Ýhtiyaçlarý Kanatlý / Askýlý suluk Kap / Kafes Kanatlý Kap / Nipel / Kafes Kanatlý / Nipel Kanal Tipi Suluk Kanatlý/cm Kafes Civciv Büyütme ,25 cm 1,25 cm Yer Civciv Büyütme ,5 cm 2,5 cm Þekil 3: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Yemlik Alaný Ýhtiyaçlarý Kafes Civciv / Büyütme 5 cm / kanatlý Yer Civciv / Büyütme Civciv / Büyütme,5 cm / kanatlý 25 kanatlý / asma yemlik ZEMÝN (KAFES) ALANI Çoðu kümes sahipleri, baþlangýçta kafeslerin 1/3 veya ½ si kullanýlýr. Piliçlerin üniform büyümesini saðlamak için, uygun zamanda boþ kafeslere taþýnmasýna ve kafes yoðunluðunun uygun olmasýna özen gösterilmelidir. 13

15 ISI Civcivlerin gelmesinden bir gün önce kümes ýsýsýnýn þekil 5 teki önerilere göre ayarlayýn. Þekil 4: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Zemin Alaný ve Ýhtiyaçlarý Kafes Civciv Büyütme cm / kanatlý cm / kanatlý Yer Açýk tip kümesler Civciv Büyütme Kapalý tip kümesler Civciv Büyütme 2 13,4 m / kanatlý 2,2 m / kanatlý 2 21,5 m / kanatlý 2,8 m / kanatlý Þekil 5: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Isý Ýhtiyaçlarý Kafes Baþlangýç C Ýlave ýsý ihtiyacýna gerek olmayana kadar haftada 3 C düþürülmelidir. Yer C Ýlave ýsý ihtiyacýna gerek olmayana kadar haftada 3 C düþürülmelidir. IÞIK Civcivlerin yemin ve suyun yerini kolayca bulabilmeleri için ilk hafta yeterli ýþýk þiddetinin saðlandýðýndan (20 Lux) emin olunmalýdýr. HAVA / HAVALANDIRMA 14 Toz ve istenmeyen gazlarý uzaklaþtýrmak için yeterli miktarda taze hava saðlanmalýdýr. Serin günlerde bile hava akýþýnýn olmasýna özen gösterilmelidir. Özellikle sýcak günlerde yeterli hava akýþý çok önemlidir.

16 GAGA KESÝMÝ Gaga kesimi kümes hayvaný yetiþtiriciliðinde özellikle fazla ýþýklý açýk tip kümeslerde çok önemli bir uygulamadýr. Gaga kesiminde çeþitli yöntemler kullanýlýr ki bunlar gaga büyümesini kalýcý bir þekilde durduracaktýr. Amaç ise gagalarda saðlanan üniformitedir. Uygun olmayan gaga kesimi genel sürü performansýna kalýcý bir hasar verebilir. Piliçler cinsel olgunluða erken yaþta ulaþtýðýndan, gaga kesiminin erken yaþta yapýlmasý en iyisidir. Bu, piliçlerin kaybedebileceði vücut aðýrlýðýný telafi etmesi için yeterli zamaný saðlamak içindir. Bu sebeple herhangi bir gaga kesimi, günden sonra tavsiye edilmez. Çok sýcak havalarda geç yapýlan gaga kesimi, çok miktarda kan kaybýna sebep olabilir. Sürünün içme suyuna birkaç gün önceden katýlacak vitamin K gaga kesimi kanamalarýnýn önlenmesinde yardýmcý olur. GÜNLÜK YAÞTA GAGA KESÝMÝ Gaga kesimi günlük yaþta uygulanmýþ olmasý gerekir. Gaga kesim makinesi, üç farklý delik boyutuna sahip (3.5, 4.0, 4.3) kesim þablonuyla kullanýlmalýdýr. Üst ve alt gagalar, burun deliðinden 2mm sonra kesilecek ve daðlanacaktýr. Gagalar bu þablon delikleri kullanýlarak ayný anda kesilirler. Özellikle daha yaþlý civcivlerde gaga uzunluðunu doðru ayarlamak için delik boyutunu biraz arttýrmak gerekebilir. Gaga dikkatlice ve doðru olarak kesilip 23 saniye süresince daðlanmalý. Býçak kör ve yeterince sýcak deðilse (tam olarak derece) gaga uygun bir þekilde kesilip daðlanamaz. Önceden kullanýlan gaga kesme ekipmanlarý makine dahil olmak üzere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Kesim makinesinin uygun bir þekilde ayarlanmasý ve düzgün çalýþmasý çok önemlidir. Býçaklarýnýn yeteri sýklýkta deðiþtirilmesi gerekir. Kör býçaklar gagayý düzgünce kesmek yerine ezer ve yýrtar. Kaliteli gaga kesim operasyonu dikkate ve ekipman bakýmýna baðlýdýr. Düzgün gaga kesim makinesi bakýmý, kesim prosedürünü izlemek kadar önemlidir. PÝLÝÇLERÝN BESLENMESÝ H&N Brown Nick lerin büyümesi ve uygun yem programlarý ve yemlerle geliþmesi, çeþitli yem bileþenleriyle saðlanýr. Tablo 2 de tavsiye edilen beslenme seviyeleri, piliçlerde iyi iskelet ve kas geliþimi 15

17 için gereklidir. Fazla yaðlýlýk piliç performansýna zarar verdiði için, piliçlerde olabildiðince az yað bulunmalýdýr. Kafesteki tavuklara, zemindeki tavuklara göre biraz daha farklý bir besleme programý uygulanabilir. Çünkü kafestekiler yerde yetiþtirilenlere göre daha az hareket ettikleri için daha aðýrdýrlar. BÜYÜTME / YETÝÞTÝRME Civciv/Büyüme periyodu sýrasýnda, üç yem (Tablo2 deki baþlangýç, büyüme, geliþme) H&N Brown Nick için çok elveriþlidir. Her bir yem, tablo3 te de gösterildiði gibi vitaminler ve minerallerle desteklenmelidir. Her yem, rehberde de gösterildiði gibi hedef vücut aðýrlýðýna ulaþýlana dek sürdürülmeli. Ulaþýldýðý noktada bir diðerine geçilmelidir. 16 Tablo 2: Civciv / Büyütme / Geliþtirme / Yumurtlama Öncesi Yemlerinde Tavsiye Edilen Besin Maddeleri Canlý aðýrlýðý (kg) Yaklaþýk yaþ Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Treonin (%) Leucine (%) Isolecine (%) Linolenil asit (%) Baþlangýç Yemi 0, hf. 2900,00 21,00 1,05 0,48 0,18 0,20 1,20 0,48 0,83 1,26 0,23 0,80 1,55 1,00 1,40 Büyüme Yemi 0, hf ,40 18,50 1,00 0,45 0,1 0,19 1,00 0,38 0,6 1,05 0,21 0,0 1,30 0,83 1,40 Geliþtirme Yemi 1,4 9 1 hf ,40 14,50 0,90 0,3 0,16 0,18 0,65 0,33 0,5 0,4 0,16 0,50 0,90 0,65 1,00 Yumurta Öncesi Yemi (Ýsteðe Baðlý) 18 haftadan %1 üretime kadar ,40 1,50 2,00 0,45 0,16 0,18 0,85 0,36 0,68 0,92 0,20 0,60 1,05 0, 1,00

18 YUMURTLAMA ÖNCESÝ Piliçler yumurtlama öncesi yeminden iyi yararlanýrlar. (tablo2 deki) Bu yem, düþük kalsiyum seviyesini, yumurtlama yemlerine yardýmcý olmasý için biraz yükseltir. Eðer kullanýlacaksa, %2 kalsiyum içeren yumurtlama öncesi yem 18 haftalýk yaþta (6 ncý günde) kullanýlmalýdýr. Diyette kalsiyum alýmýnýn saðlanmasý için kalsiyum kaynaðý olarak kireç taþý parçacýklarý kullanýlabilir. Tablo 3: Tamamlanan Yem Formülleri Ýçin Tavsiye Edilen Vitamin ve Mineral Katkýlarý Ýlaveler / kg Yem Baþlangýç ve Büyütme Yemi Geliþtirme Yemi Yumurta Öncesi / Yumurta Yemi Vitamin A Vitamin D3 Vitamin E Vitamin K3 Vitamin B1 Vitamin B2 Vitamin B6 Vitamin B Pantothenic Asit Nicotonik Asit Folik Asit Biotin Kolin Antioksidan Koksidiostat Manganez Çinko Demir Bakýr Kobalt Iyot Selenyum IU IU IU mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg yeteri kadar ,1 0,5 0, yeteri kadar ,1 0,5 0, , ,1 0,5 0,2 1

19 Tablo 4: Piliç Yem Tüketimi Hafta Yem Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Büyütme Büyütme Büyütme Büyütme Büyütme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Günlük (gr) Tüketilen Yem Arttýrmalý toplam yem Kanatlý (Kg) 0,0 0,18 0,34 0,53 0, 1,05 1,3 1,4 2,14 2,56 3,01 3,4 3,94 4,42 4,91 5,41 5,43 6,46 YEM TÜKETÝMÝ Tablo 4 teki bilgiler tahmin edilen yem tüketimini gösterir. Tabii ki bu deðerler çevre koþullarý sebebiyle birazda olsa yem tüketiminde farklýlýk gösterecektir. YEM KALÝTESÝ 18 Sadece kimyasal ve mikrobiyal bulaþýklýðý olmayan taze yem kullanýn. Eðer tesis kendi deðirmenine sahip ise tüm yem nakillerinde her yem bileþeninden uygun örnek alýn. Eðer tesis kendi deðirmenine sahip deðilse, her nakilde karýþmýþ olan yemden bir örnek alýnmalýdýr. Bu örnekler bir kaç hafta saklanmalý, eðer sürüde laboratuar analizi gerektirecek bir durum oluþmazsa, elden çýkarýlmalýdýr.

20 06 HAFTALARDA BESLEME Araþtýrmalar göstermiþtir ki Brown Nick ilk 6 hafta, tablo 2 de de gösterildiði gibi, baþlangýç yemi ile beslendiðinde uygun bir büyüme gösterir. 18 HAFTALARDA (YUMURTA KÜMESÝNE KADAR) BESLEME Brown Nick ler çeþitli besleme programlarýnda tatmin edici bir geliþme ve olgunlaþma gösterir fakat bizim araþtýrmalarýmýza göre uygun hava þartlarýnda, 6 haftalýk yaþta büyüme yemi ve haftalýk yaþta geliþtirme yemi deðiþimi en iyi verimi verir. Tropikal iklimde, 8 haftalýk yaþa ve gerekirse daha uzun süreye kadar baþlangýç yemi ile besleme, hedef vücut aðýrlýðýný (tablo5 bkz. Vücut aðýrlýðý hedefi tablosu) elde etmek için gerekebilir. Brown Nick lerin haftalýk vücut aðýrlýðý kontrolü olmazsa olmazdýr. Büyüme dönemi boyunca uygun vücut aðýrlýðýnýn sürdürülmesi, Brown Nick lerin genetik performansýnýn tam olarak göstermesine yardýmcý olacaktýr. VÜCUT AÐIRLIÐI Vücut aðýrlýðý, 4 ten 18 inci haftaya kadar her haftada bir kontrol edilmeli ki eðer sürü gerekli büyümeyi saðlayamýyorsa besleme programý deðiþtirilebilsin. Bir, gram arttýrma skalasý önerilir. Sürünün % 1 i ya da en az 0 tavuk temsil edici örnek olarak kümesin çeþitli yerlerinden alýnýr ve sürü aðýrlýðýný kontrol etmek için bu örnekler tartýlýr. Eðer elde edilen sonuç beklenen ortalamadan çok yüksek ya da çok düþük çýkarsa ölçüm süreci tekrarlanmalýdýr. Elde ettiðiniz örneklerin aðýrlýk sonuçlarý Brown Nick vücut aðýrlýðý rehberiyle (Tablo:5) kýyaslayýnýz. Eðer optimum performansa ulaþýlýrsa, piliçlerin vücut aðýrlýklarý H&N rehberine uyumlu demektir. Brown Nick lerin 18. haftada ortalama vücut aðýrlýðýnýn g. olmasý önemlidir. Büyüme ilerleyiþi, tablo5 te gösterilen þekli takip etmelidir. ÜNÝFORMÝTE Üniformite deðeri, her aðýrlýk ölçümünden sonra hesaplanmalýdýr. Sürü üniformitesini tanýmlamak için uygun prosedür þu þekilde ilerler: 19

21 1 Ortalama vücut aðýrlýðýný hesaplama, 2 Örneklerin vücut aðýrlýklarýnýn yüzde unu hesaplama, 3 Üniformite deðerinin üst ve alt sýnýrlarýný belirlemek için elde edilen bu sayýyý ortalama vücut aðýrlýðýna eklenme ve çýkarýlmasý, 4 Bu sýnýrlar arasýnda kalan tavuklarý hesaplama, 5 Bu tavuklarý, tüm tartýlan tavuk sayýsýna bölüp, 0 ile çarpýlmasý. Bu üniformitenin % deðeridir. Örnek: 1 95 piliç tartýldý toplam aðýrlýk gram , 95 e bölündü ve ortalama piliç aðýrlýðý 908 gram bulundu x % = = 999(üst deðer) 90891= 81(alt deðer) 4 81 pilicin aðýrlýðý 999 ile 81 arasýnda çýktý 5 81/95 x 0 = 85% üniformite Standart: 1 haftalýk yaþta iken üniformitenin %85 ve daha fazla olmalýdýr. %85 ten, olasý daha yüksek deðerler daha fazla istenir. YEM DEÐÝÞTÝRME Eðer piliçler, yaþlarýna göre istenen aðýrlýkta iseler, tablo2 ve 4 teki gibi özelleþtirilmiþ yemlere geçilir. Eðer sürü yaþýna göre istenilen aðýrlýðýn altýndaysa, istenilen aðýrlýða gelene kadar yem deðiþikliði ertelenir. Örneðin, civcivlerin istenilen vücut aðýrlýðýna ulaþmasý için uzun süre baþlangýç yemiyle beslenmesi gibi. Ancak baþlangýç yemi, haftalýk yaþtan sonra verilmemelidir. VÜCUT AÐIRLIÐI KAZANMA 20 Eðer sürü hedef vücut aðýrlýðýna ulaþmýyorsa, yem ve su tüketim oraný yaný sýra yemlik, suluk, zemin alanlarý kontrol edilmeli.

22 Tablo 5: Civciv ve Büyüme Periyodu Süresince Tavsiye Edilen Brown Nick Vücut Aðýrlýðý Yaþ Vücut aðýrlýðý hedefi (g) Hafta Gün DüþükYüksekOrtalama Yetersiz kafes veya zemin alaný, yem tüketiminin azalmasýna sebep olabilir. Eðer su kirlenmiþ ya da kötü tada sahipse su tüketimi, yem tüketimi ile beraber düþer. Hastalýklarda vücut aðýrlýðý azalmasýnda önemli bir faktördür. Eðer hastalýktan þüphe edilirse olabildiðince kýsa sürede kesin bir teþhis elde edilmelidir. Gaga kesimini yapacak kiþileri seçerken her zaman tecrübe aranmalý. Çünkü uygun olmayan gaga kesimi, istenilen vücut aðýrlýðýna ulaþmada sorun yaratýr. Mümkünse ýsý, civciv ve piliçlerin rahat edebileceði gibi ayarlanmalý. Genelde 1824 derece arasý piliçler için uygundur. 21

23 AÞILAMA VE HASTALIKLARDAN KORUNMA Aþý programlarý uygulamalarý; belli bölgeye göre, salgýn hastalýklara göre, bilinen patojenlerin virülansýna göre çeþitlenir ve o yörenin özel ihtiyaçlarýna göre dizayn edilmek zorundadýrlar. Belli aralýklarla aþý revizyonu yaný sýra hastalýklardan koruyucu yönetim tavsiyeleri almak için iyi bir veteriner hekime danýþýlmalýdýr. Yem ile birlikte antibiyotiklerin ve kokosidiostatlarýn kullanýmý, tavuk hastalýklarý üzerine özel eðitim almýþ veteriner hekimin kontrolü altýnda olmalýdýr. 22 Genel Prensipler Aþýlama programlarý için bazý ip uçlarý: Kalýcý sürü kayýtlarý için takip edilen bilgilerin kaydý: Aþý üreticisi, seri numarasý, aþý zamaný, metodu, (eðer olursa) gözlenen reaksiyonlar ve son zamanlarda kullanýlan ilaçlar. Sadece saðlýklý tavuklarýn aþýlanmasý: Eðer sürü saðlýklý deðilse ya da herhangi bir sebeple stres altýnda ise, aþýlama sürü eski durumuna gelene kadar ertelenmeli. Eksik dozda yapýlmýþ aþýlar tavuklarda immun sistem cevabý oluþturmada baþarýsýz olabilirler. Aþýlarýn son kullanma tarihlerinin geçmemiþ olduðundan emin olun. Tüm aþýlarýn ve aþý ekipmanlarýnýn uygun bir þekilde temiz ve kuru biryerde saklayýn. Suyla yapýlan aþýlarý için, suya 2.4kg/00 litre oranýnda ya da aþý eklemeden önce 2.4g/litre oranýnda yaðsýz süt tozu eklemek. Bu, suda bulunan ve aþýdaki virüsü yok edebilecek kloru, aðýr metalleri, asidikliði ya da alkaliliði nötralize etmekte yardýmcý olur. Aþý uygulamasýnda üretici firma talimatlarýnýn izlenmesi gerekir. Çeþitli firmalarýn özel tavsiyelerine raðmen çoðu aþý içme suyu ile ya da sprey yolu ile uygulanabilir. Damlacýk büyüklükleri de göz önünde bulundurulduðunda, aþý içerikleri, farklý aþý birleþimleri ve sürü aþýlamalarý konusunda farklý imalatçýlar farklý görüþlere sahipler. Tabii ki kullanýlan ürünlere dair en iyi bilgi kaynaðý aþý üreticileridir. Baðýþýklýk sisteminin çalýþmasýný engellememek için, aþýlama öncesi 3 gün ve aþýlama sonrasý 1 hafta süre ile antibiyotik ve ilaç kullanýmýndan kaçýnýlmalýdýr. Aþýlý suyun tüm hayvanlarca kullanýlmasý için aþýlamadan birkaç saat öncesinde suyun kesilmesi gereklidir. Günün sýcak saatlerinde su kesme uygulamasýndan kaçýnmak için ideal aþýlama zamaný sabah saatleridir. Aþýnýn tüm tavuklara üniform bir þekilde daðýtýmýndan emin olmak için aþýlamadan önce su kanallarý kontrol edilmeli ve piliçlerin aþýlarý eþit olarak almalarý saðlanmalýdýr.

24 SEROLOJÝK KONTROLLER 118 haftalýk yaþta tamamlanan aþýlama programý hakkýnda serolojik bilgilerin elde edilmesi, üretimden önce piliç sürüsünün baðýþýklýk geliþimi görmek için iyi bir yöntemdir. Sürü sahibinin, piliçlerin yumurtlama kümesine taþýnmadan önce 25 kan serum örneðini, üretim öncesi Mycoplasma gallisepticum (Mg) ve Mycoplazma synoviae (Ms) gibi hastalýklardan ari oldugunu öðrenmek için laboratuara göndermesi tavsiye edilir. Serolojik veri birçok hastalýk etkenlerinin antikor titre seviyesiyle ilgili deðerli bilgiler verir. Belli bir laboratuar ile çalýþmak, aþýlama programýndan daha iyi sonuç almanýzý ve daha dirençli bir sürü elde etmenizi saðlar. Þekil 6: Örnek Aþýlama Programý Yaþ Aþý Tipi 1. gün Marek Aþýsý günler (2. 4. haftalar arasý) günler (8.. haftalar arasý) günler ( haftalar arasý) Gumbora aþýsý Yalancý veba aþýsý Ý. Bronchitis aþýsý Kanatlý çiçeði aþýsý Avian Encepholomyelit aþýsý Ý. Bronchitis aþýsý Yalancý veba aþýsý Ýnaktif aþýlar AÞILAMA PROGRAMLARI Bireysel çiftlikler için spesifik aþý programýn hazýrlanmasý pek mümkün deðildir. Fakat temel aþý programý (þekil 6) dünya çapýnda birçok çiftliðin ihtiyacý olan çok genel bir yönlendiricidir. Koksidiosis, laryngotrachitis, Mg, coryza ve diðer çeþitli hastalýk etkenleri için ek aþýlara ihtiyaç duyulabilinir. Bu karar; önceki hastalýklar, coðrafik konum, komþu çiftliklerin hastalýklarý ve aþýlamalarý, durum düzenlemeleri ve endemik hastalýklar gibi risk faktörlerini dikkatli bir þekilde inceleyerek verilmelidir. 23