Plan ve Bütçe Sunumu. Erdem Başçı Başkan. 6 Aralık 2012

Transkript

1 Plan ve Bütçe Sunumu Erdem Başçı Başkan 6 Aralık 212

2 Sunum Planı I. Büyümenin Üçlü Sacayağı II. III. IV. Küresel Gelişmeler Büyüme Cari Açık V. Enflasyon 2

3 BÜYÜMENİN ÜÇLÜ SACAYAĞI 3

4 Büyümenin Üçlü Sacayağı I. Fiyat İstikrarı II. Finansal İstikrar III. Verimlilik Artışı 4

5 Kişi Başına Düşen Gelir: Türkiye Türkiye de kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı (Yüzde) Kayıp 3 Yıl (Yüksek Enflasyon) Krizi 21 Krizi Kaynak: BM, TCMB. 5

6 Türkiye de Enflasyon Enflasyon (Yüzde) Kayıp 3 Yıl Kaynak: TCMB. 6

7 Fiyat İstikrarının Değeri Kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı (Yüzde) 5 45 Türkiye arasında ortalama enflasyon %5 civarında olsaydı Türkiye'de kişi başı gelir* Kaynak: TCMB. *Türkiye de 1974 ve 23 arası ortalama enflasyon %55,8. Barro, Robert J. (1995). "Inflation and Economic Growth" makalesine göre her %1 fazla enflasyon büyümede ortalama yaklaşık %,25 lik bir azalmaya sebep oluyor. 7

8 Kore Türkiye Yapısal Reformların Önemi Kişi başına gelirin ABD kişi başı gelirine oranı (Yüzde) arasında ortalama enflasyon %5 civarında olsaydı Türkiye'de kişi başı gelir* Kaynak: BM, TCMB. *Türkiye de 1974 ve 23 arası ortalama enflasyon %55,8. Barro, Robert J. (1995). "Inflation and Economic Growth" makalesine göre her %1 fazla enflasyon büyümede ortalama yaklaşık %.25 lik bir azalmaya sebep oluyor. 8

9 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Gerçekleşme (28Ç1 baz çeyrek, Mevsimsellikten Arındırılmış*) Düşen Enflasyon Yüksek Enflasyon Kaynak: TÜİK. *Doğal Logaritmaları alınmıştır. 9

10 Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim YUNANİSTAN Milyon Euro 3 GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat 1

11 Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim ALMANYA Milyon Euro 27 GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat 11

12 Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim İSPANYA Milyon Euro 12 GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat 12

13 Finansal İstikrar: İç Talep ve Üretim TÜRKİYE Milyon Euro 7 GSYH İç Talep Kaynak: Eurostat 13

14 Türkiye de Dengelenme 32 Nihai Yurtiçi Talep ve GSYH (1998 fiyatları ile, Milyon TL) 3 GSYH Nihai Yurt İçi Talep Kaynak: TÜİK, TCMB. 14

15 Yapısal Reformlar Rekabet Gücünü ve Verimliliği Artırıcı Reform Gündemi (OVP): Kayıtdışı Ekonomi İle Mücadele Stratejisi Eylem Planı Tasarrufların Artırılması Enerji ve Ulaştırma Altyapısının Geliştirilmesi ARGE ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Yaygınlaştırılması Tarımsal Yapının Geliştirilmesi Yüksek Katma Değerli Üretim Yapısına Geçiş Sağlanması Aktif İşgücü Politikalarının Geliştirilmesi Eğitimin İşgücü Talebine Duyarlılığının Artırılması 15

16 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER 16

17 Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) Çin -4 Malezya Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. 17

18 Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) Çin -4 Malezya Endonezya -6 Rusya Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. 17

19 Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) Çin -4 Malezya Endonezya -6 Rusya Brezilya -2 Meksika Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. 17

20 Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracat İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) İhracat (12-Aylık Kümülatif, yıllık % değişim*) Çin -4 Malezya Endonezya -6 Rusya Brezilya Meksika -2 Polonya Türkiye Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. Kaynak: Bloomberg *12 Aylık kümülatif rakamların yıllık % değişimleri alınmıştır. Ör: 211 Aralık ayı rakamı 211 de ihracatın yıllık olarak ne kadar arttığını göstermektedir. 17

21 İhracat Artışları Son 12 Aylık İhracat Artışı* (Yüzde) Kaynak: Bloomberg *Ekim 211-Eylül 212 arasında gerçekleştirilen toplam ihracatın, Ekim 21-Eylül 211 arasında gerçekleşen toplam ihracata bölünmesi yoluyla hesaplanmıştır. 18

22 Ana Ticaret Ortaklarımızda İthalat Gelişmeleri İthalat (211Ç1=1) Euro Bölgesi Afrika ve Orta Doğu Ç1 211-Ç2 211-Ç3 211-Ç4 212-Ç1 212-Ç2 212-Ç3 Kaynak: Bloomberg, IFS, CPB. 19

23 İhracat Pazar Çeşitlenmesi İhracat (Aylık, Milyon Dolar) Bölgelerin İthalatında Türkiye İhracatının Payı (Yüzde) Euro Bölgesi Afrika ve Orta Doğu Afrika ve Ortadoğu AB Ç1 211-Ç2 211-Ç3 211-Ç4 212-Ç1 212-Ç2 212-Ç3 Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Bloomberg, IFS, CPB 2

24 Küresel Büyüme (Yıllık Yüzde Değişimler) 1 Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Çin ve Hindistan Hariç Gelişmekte Olan Ülkeler Kaynak: Bloomberg, TCMB. 21

25 Nominal Faizler 1 Yıllık Devlet Tahvili Faizleri (Yüzde) 35 3 Portekiz Yunanistan Kaynak: Bloomberg 22

26 İspanya Nominal Faizler 1 Yıllık Devlet Tahvili Faizleri (Yüzde) İtalya Kaynak: Bloomberg 23

27 İşsizlik Oranları % 14 ABD Euro Bölgesi İngiltere Japonya Kaynak: Bloomberg. 24

28 Avrupa Borç Sorunu Yaşayan Ülkeler: İşsizlik % 3 Portekiz İrlanda İspanya İtalya Yunanistan Kaynak: Bloomberg. GIIPS: Yunanistan, İrlanda, İtalya, Portekiz, İspanya 25

29 Yatırımlar Brüt Sermaye Oluşumu (Yüzde, GSYH ye Oran) Avrupa Birliği ABD Kaynak: Dünya Bankası. 26

30 Kamu Borç Yükü (211 Yılı, GSYH ye Oran, Yüzde) Kaynak: IMF Fiscal Monitor 27

31 AB Tanımlı Kamu Borç Yükü (GSYH ye Oran, Yüzde) Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program ( ) *Orta Vadeli Program ( ) hedefleri 28

32 Bütçe Açığı (211 Yılı, GSYH ye Oran, Yüzde) Kaynak: IMF Fiscal Monitor 29

33 Merkezi Yönetim Bütçe Açığı (GSYH ye Oran, Yüzde) Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program ( ). *Orta Vadeli Program ( ) hedefleri. 3

34 BÜYÜME 31

35 Sermaye 13 Sermaye Stoku (Sabit Fiyat, 27=1) 24 Sabit Sermaye Oluşumu* (Yüzde, GSYH ye Oran, Cari Fiyatlar) Trend Sermaye Stoku Kaynak: TÜİK. Kaynak: TÜİK. *Yıllıklandırılmış 32

36 İstihdam Yıllık Ortalama İstihdam Artışı* (Yüzde Büyüme, ) Kaynak: IMF WEO, TÜİK. *Doğal logaritma farkları 33

37 İstihdam: Türkiye ve ABD 155 Toplam İstihdam* (Milyon Kişi) 25 ABD Türkiye (sağ eksen) Kaynak: TÜİK, BLS. *Mevsimsellikten arındırılmış 34

38 68 67 İşgücüne Katılım: Türkiye ve ABD İşgücüne Katılım Oranı* (Yüzde) ABD Türkiye (sağ eksen) Kaynak: TÜİK, BLS. *Mevsimsellikten arındırılmış 35

39 İstihdam Piyasası 2 18 Ortalama İşsizlik Süresi (Ay) ABD Türkiye Kaynak: TÜİK, BLS. *ABD nin hafta olarak hesaplanan verisi 4 e bölünerek aylığa çevrilmiştir. 36

40 Büyümenin Talep Bileşenleri 25 Büyümeye Katkılar (Yüzde) Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH Kaynak: TÜİK 37

41 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Gerçekleşme (28Ç1 baz çeyrek, Mevsimsellikten Arındırılmış*) Kaynak: TÜİK. *Doğal logaritması alınmıştır. 38

42 9 İstihdam Piyasası İş Bulma Olanakları ve İstihdam (Yüzde, 3-aylık Hareketli Ortalama) Tarım Dışı İstihdam/İşgücü (3 aylık ortalama) İş Bulma Olanakları Beklentisi(Gelecek 6 aylık dönem, 3 aylık ortalama, sağ eksen) Kaynak: TCMB, TÜİK. 39

43 4. Çeyreğe Dair Öncü Göstergeler 5 4 Sipariş Beklentileri* (Mevsimsellikten Arındırılmış) İhracat İç piyasa 125 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksleri TGE RKGE Kaynak: TCMB. *Gelecek 3 ay, İktisadi Yönelim Anketi Kaynak: TCMB. 4

44 PMI: Türkiye ve Euro Bölgesi PMI (İmalat Sanayi) (Mevsimsellikten Arındırılmış) 6 58 Türkiye Euro Bölgesi Kaynak: MARKIT. 41

45 CARİ AÇIK 42

46 Dengelenme 32 Nihai Yurtiçi Talep ve GSYH (1998 fiyatları ile, Milyon TL) 3 GSYH Nihai Yurt İçi Talep Kaynak: TÜİK, TCMB. 43

47 Dengelenme Cari İşlemler Açığı (Mevsimsellikten Arındırılmış, 3 Aylık Ortalama, Milyon ABD Doları) 8 Cari Açık Cari Açık ( Enerji Hariç) Kaynak: TCMB. 44

48 Dengelenme 8 Cari İşlemler Açığı (12-Aylık Kümülatif, Milyar Dolar) 7 6 Cari Açık Cari Açık (Enerji hariç) Kaynak: TCMB. 45

49 Cari Açığın Finansman Kalitesi Cari Açığın Temel Finansman Kaynakları (12-aylık kümülatif, Milyon Dolar) 9 DYY ve Uzun Vadeli Portföy ve Kısa Vadeli CA Kaynak: TCMB *Portföy ve kısa vadeli sermaye hareketleri; hisse senetleri, hükümetin yurtiçi borç senetleri, bankalar ve diğer sektörlerin kısa vadeli kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır. **Uzun vadeli sermaye hareketleri; bankalar ve diğer sektörlerin uzun vadeli net kredileri ile bankalar ve Hazine nin yurtdışına ihraç ettikleri tahvilleri kapsamaktadır. 46

50 Mevduat Faiz Oranları (Akım Veriler*, Yıllık Faizler, Yüzde) Kaynak: TCMB. *Vadesiz ve Bankalararası Mevduat Hariç Tutulmuştur. 47

51 Kredi Faiz Oranları (Akım Veriler, Yıllık Faizler, Yüzde) 2 Nakit Taşıt Konut Kaynak: TCMB. 48

52 Ticari Kredi Faiz Oranları (Akım Veriler, Yıllık Faizler, 4 Haftalık Hareketli Ortalama, Yüzde) Kaynak: TCMB. 49

53 Kredi Büyüme Hızı 212* Yılı Kredi Büyüme Hızı (Yıllık Değişim, Yüzde) Kaynak: Ulusal Merkez Bankaları *Brezilya, G. Kore, Almanya, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan verisi: Ağustos 212. ABD, Türkiye, Hindistan ve Çin verisi: Eylül 212 5

54 TCMB Döviz Rezervi TCMB Döviz Rezervi (Altın Dahil, Milyon Dolar) Kaynak: TCMB. 51

55 Döviz Rezervlerindeki Artışın Kaynakları 1. İhracat Reeskont Kredileri 2. Rezerv Opsiyonu Mekanizması 52

56 TCMB Altın Rezervi TCMB Altın Rezervi (Milyon Dolar) Kaynak: TCMB. 53

57 Kur Oynaklığı Cari Açık Veren Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye de Kur Oynaklıkları (Yüzde, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık) Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye Kaynak: Bloomberg, TCMB. Cari Açık Veren Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Endonezya, Romanya ve Türkiye yi içermektedir 54

58 Cari Denge Bileşenleri Yatırım ve Tasarruflar* (Yüzde, Cari Fiyatlar) 3 25 Cari Açık/GSYH Sabit Sermaye Oluşumu/GSYH Toplam Tasarruflar/GSYH Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TCMB. *212 tasarruf ve yatırım verisi tahmindir. 212 cari açık rakamı OVP den alınmıştır. 55

59 ENFLASYON 56

60 Reel Faiz (Piyasa) Beklenen DİBS Reel Faizi* (Yüzde) Kaynak: TCMB *Gösterge DİBS faizi ile 12 ve 24 aylık enflasyon beklentileri kullanılarak hesaplanmıştır. 57

61 Politika Faizleri Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler (Yüzde) Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye Kaynak: Bloomberg, TÜİK. Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Meksika, Polonya, Endonezya, G. Afrika, Tayland, Çek Cum., Kolombiya, Macaristan, Romanya, Filipinler. 58

62 Politika Faizi % Kaynak: Bloomberg 59

63 Politika Faizi (Reel*) % Kaynak: Bloomberg. *En son gerçekleşen yıllık enflasyon oranları kullanılmıştır. 6

64 Para Politikası % 2 18 ABD Parasal Genişleme 2 Avrupa Borç Krizi Lehman Krizi 1 hafta vadeli reponun kullanılmaya başlanması Faiz Koridoru 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı İMKB Gecelik Faiz (1 Günlük Hareketli Ortalama) Ortalama Fonlama Faizi Kaynak: İMKB, TCMB. 61

65 TCMB Ortalama Fonlama Faizi 16 Faiz Koridoru ve Ortalama Fonlama Faizi (Yüzde) Faiz Koridoru Ortalama Fonlama Faizi Kaynak: TCMB. 62

66 Enflasyon Türkiye ve Diğer Gelişmekte Olan Ülkeler Karşılaştırması (Yüzde, Ağırlıklı Ortalama) 3 Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler Kaynak: Bloomberg, TCMB. Gelişmekte olan ülkeler: Brezilya, Meksika, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Güney Afrika, Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye, Endonezya, Arjantin, Tayland, Malezya, Kolombiya, Romanya, Ukrayna, Vietnam, Şili, Peru, Mısır, Fas, Lübnan ve S. Arabistan. *212 ve 213 yıl sonu tahminleri Consensus Forecast ten alınmıştır.. 63

67 Enflasyon 25 Temel Enflasyon Göstergeleri H ve I (Mevsimsellikten Arındırılmış Aylık Değişim, 3 Aylık Ortalama, Yıllıklandırılmış) H I Kaynak: TÜİK, TCMB. 64

68 Enflasyon % ve 24-Ay Sonrası TÜFE Beklentileri* ve Gerçekleşmeler 12 ay 24 ay Hedef Gerçekleşmeler Kaynak: TÜİK, TCMB. *TCMB Beklenti Anketi. 65

69 Enflasyon Enflasyon Gerçekleşmeleri ve Tahminleri* (Yüzde) 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Gerçekleşme Çıktı Açığı Kaynak: TCMB *Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 7 tir. 66

70 Gündemdeki Konular Yeni Risk Merkezi (İstanbul, Bankalar Birliği) Uluslararası Eğitim ve Araştırma Merkezi (İstanbul, TCMB) Yeni Ödeme Sistemleri (TCMB) Ödeme Sistemleri Kanun Tasarısı 67

71 Genel Değerlendirme Enflasyonun tek haneli seviyelere indirilmesi Türkiye nin büyüme potansiyelinin önündeki en büyük engeli ortadan kaldırmıştır. Enflasyonun %5 hedefiyle uyumlu seyretmesi finansal istikrar açısından ilave faydalar sağlayacaktır. Yurtiçi Talebin GSYH nin uzun süre üzerinde seyretmesi finansal istikrara ilişkin risklerin birikmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle yurtiçi talebin ve üretimin birlikte uyumlu bir şekilde büyümesi sağlıklı ve sürdürülebilir olacaktır. 68

72 Genel Değerlendirme Türkiye de yakın zamanda alınan tedbirlerle yurtiçi talep ile üretim arasındaki uyumsuzluk giderilmeye başlanmıştır. Önümüzdeki dönemde Türkiye için OVP de öngörülen sağlıklı ve sürdürülebilir büyüme trendi beklenebilir. Yapısal reformlarda kaydedilecek ilerlemeler potansiyel büyüme hızını artıracaktır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası fiyat istikrarını koruyup finansal istikrara katkı yapmak suretiyle büyümeyi desteklemektedir. Önümüzdeki aylarda Türkiye'de enflasyonun düşmeye devam etmesi ve büyümenin hız kazanması beklenmektedir. 69

73 Genel Değerlendirme Rezerv opsiyonu katsayılarındaki artırımlar Merkez Bankasının ve bankalarımızın döviz likiditesini desteklemektedir. Gecelik borç verme faizlerinde yapmış olduğumuz indirimler bankalarımızın ticari kredi faizlerinde ve kredi-mevduat marjlarında kademeli bir düşüşe yol açmaya başlamıştır. Önümüzdeki dönemde de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası alacağı tedbirlerle finansal istikrara katkı yapmaya devam edecektir. Fiyat istikrarı ise öncelikli amaç olmayı sürdürecektir. 7

74 Plan ve Bütçe Sunumu Erdem Başçı Başkan 6 Aralık 212